စာပြန်သူရဲ့အမှာစာ

#พระอภิธรรมในชีวิตประจําวัน#
# တစ်နေ့တာဘဝမှာရှိတဲ့အဘိဓမ္မာတရား #

 

တစ်နေ့တာဘဝမှာရှိတဲ့အဘိဓမ္မာတရားကိုရေးတဲ့သူ“နီနဝမ်ကော်ခန့်” သည်ဆရာမကြီးဆူကြည်နဲ့အဘိဓမ္မာတရားကိုလေ့လာသင်ကြားခဲ့ရတယ်။လွန်ခဲ့တဲ့အနှစ်လေးဆယ်ကျော်ကထိုင်းနိုင်ငံမှာနေထိုင်ခဲ့တဲ့ခွန်နီနသည်တရားစာတွေကိုများစွာရေးဖြစ်ခဲ့ပြီးဘာသာပြန်ဖြစ်ခဲ့
တယ်။ဒါကြောင့်စာဖတ်သူများကိုတရား
တွေသိပြီးနားလည်စေတယ်။တစ်နေ့တာဘဝမှာရှိတဲ့အဘိဓမ္မာတရားတွေကိုလေ့လာသင်ကြားရတဲ့သူတွေသည်အခြေ
ခံအဖြင့်လမ်းပြပေးတဲ့စာအုပ်တစ်အုပ်
ဖြစ်တယ်။အထူးသဖြင့် `စိတ်ပရမတ်”က
အဓိကဖြစ်တယ်။ပြီးတော့စာရေးသူသည်
ပိုပြီးဖတ်စရာကောင်းတဲ့တရားစာအုပ်ဖြစ်အောင်အနစ်သာရရှိတဲ့သုတ္တန်ကို
လည်းထုတ်ဖော်ခဲ့တယ်။ဒါကြောင့်ဖတ်
ပြီးသွားတဲ့အကြောင်းတွေနှင့်နားလည်
မှုတွေကိုစမ်းသပ်ပြီးစာဖတ်သူရဲ့ကိုယ်
တိုင်နဲ့သုံးသပ်နိုင်တဲ့အမေးတွေဖြစ်တယ်
။တစ်နေ့တာဘဝမှာရှိတဲ့အဘိဓမ္မာတရားစာအုပ်သည်သတိ၊ပညာတွေမှန်ကန်စွာနဲ့
တိုးတက်အောင်ပွားများနိုင်ပြီးစာဖတ်သူ
တွေနားလည်စေနိုင်တဲ့အခြေခံစာအုပ်တစ်အုပ်ဖြစ်ရမယ်လို့စာရေးသူကမျှော်
လင့်တယ်။

 

# အမှာစာ #

ပိဋကတ်သုံးပုံထဲမှာစုစည်းထားတဲ့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားရဲ့ဝိနည်းတရားတော်တွေကတော့ဝိနည်း(ရဟန်းသံဃာတွေအတွက်
ကျင့်ကြံရမယ့်ကျင့်စဉ်)|သုတ္တန်နှင့်အဘိဓ
မ္မာသုံးပုံစလုံးတို့သည်ကျွနုပ်တို့တွေရဲ့ကိ
လေသာအားလုံးနှင့်အမြင်မှားတွေကိုငြိမ်း
သတ်ဖို့အတွက်တရားတော်တွေကိုကျင့်
ကြံအားထုတ်ဖို့နှင့်စိတ်အားထက်သန်ပြီး
တွန်းအားပေးတဲ့ပိဋကတ်တော်တွေဖြစ်
တယ်။ဝိနည်းတရားတော်သုံးပုံစလုံးသည်
ကျွနုပ်တို့တွေကိုတရားတော်တွေနားလည်
ဖို့သွန်သင်ဆုံးမသွားတဲ့တရားတွေဖြစ်
တယ်။ဆိုလိုတာကအမှန်တကယ်ရှိတဲ့အ
ရာတွေအားလုံး(တရား)ကိုနားလည်ဖို့ဆုံး
မသွားခြင်းဖြစ်တယ်။“မြင်ခြင်း”သည်တ
ရားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီးအမှန်တကယ်ရှိတဲ့အ
ရာဖြစ်တယ်။“အဆင်း၊အရောင်”တွေ
သည်တရားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီးအမှန်းတ
ကယ်ရှိတဲ့အရာဖြစ်တယ်။“ခံစားခြင်း”
သည်တရားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီးအမှန်တကယ်
ရှိတဲ့အရာဖြစ်တယ်။ကိလေသာတွေသည်
အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားတစ်မျိုးဖြစ်
တယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်အရိယာသ
စ္စာတရားတွေအားလုံးကိုအမှန်းအတိုင်း
ထိုးထွင်းစွာနဲ့သိတော်မူတယ်။ပြီးတော့
ကျွနုပ်တို့တွေကိုလည်းမြတ်စွာဘုရားနဲ့
ထပ်တူအမှန်အတိုင်းရှိတဲ့သစ္စာတရားတွေကိုသိနားလည်အောင်တရားတော်တွေ
ကိုဆုံးမသွားတယ်။တကယ်လို့ဗုဒ္ဓမြတ်
စွာဘုရားကတရားတော်တွေကိုဆုံးမ မ
သွားဘူးဆိုရင်ကျွနုပ်တို့တွေသည်တရား
သဘောတွေရဲ့အကြောင်းကိုမသိနိုင်ဘူး။
ဒါကြောင့်ကျွနုပ်တို့တွေသည်ဆင်းရဲ(ဒုက္ခ
)တဲ့အရာတွေကိုချမ်းသာ(သုခ)တယ်၊နင်
ငါမဟုတ်တဲ့အရာတွေကိုနင်၊ငါဟုတ်တယ်
၊မမြဲတဲ့အရာတွေကိုမြဲတယ်လို့စွဲထားကြ
တယ်။ပိဋကတ်သုံးပုံရဲ့အဓိကရည်ရွယ်
ချက်ကတော့ကိလေသာတွေကိုငြိမ်းသတ်
နိုင်တဲ့မဂ္ဂင်၈ပါးကိုတိုးတက်အောင်ပွား
များဖို့အတွက်ဆိုဆုံးမသွားခြင်းဖြစ်တယ်
။

ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်သည်ဘဝမှာအသက်ရှင်
နေထိုင်ဖို့အတွက်ရဟန်းသံဃာ(မြင့်မြတ်
တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်)တွေကျင့်ကြံရမယ့်ကျင့်စဉ်တွေ
ဖြစ်တယ်။မြင့်မြတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့အဓိ
ကရည်ရွယ်ချက်ကတော့ကိလေသာတွေ
ကိုအကြွင်းပါမကျန်အောင်ငြိမ်းသတ်ဖို့
အတွက်ဖြစ်တယ်။ရဟန်းသံဃာတွေသာ
မဟုတ်ပဲတကာ၊တကာမတွေလည်းဝိနည်း
သိက္ခာပုဒ်တွေကိုလေ့လာသင်ကြားသင့်တယ်။မြင့်မြတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ဘဝတွေကနေ
ဝေးကွာသွားတဲ့ရဟန်းသံဃာတွေလည်းရှိ
တယ်ဆိုတာသာဓကတွေများစွာတွေ့မြင်
ရတယ်။ဒီလိုအကြောင်းတွေရှိပြီးဖြစ်ပေါ်
တဲ့အခါမှာမေ့လျော့ခြင်းတွေထဲမှာရဟန်း
သံဃာတွေမကျရောက်ရအောင်ကာကွယ်
ဖို့အတွက်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကဝိနည်းသိ
က္ခာပုဒ်တွေကိုပညတ်သွားခြင်းဖြစ်တယ်။
ဝိနည်းတရားတော်တွေကိုလေ့လာသင်
ကြားရတဲ့အခါမှာကိုယ့်ရဲ့လောဘ၊ဒေါသ
၊မောဟတွေကိုသိဖို့အတွက်သတိအောက်
မေ့သိပြီးနှိုးဆော်ပေးတယ်။အဲဒီတရားသဘောတွေသည်တကယ်ရှိကြတယ်။ဒါ
ကြောင့်အဲဒီတရားသဘောတွေကိုအ
ကြွင်းမဲ့မငြိမ်းသတ်နိုင်သေးသရွေ့တော့
အဲဒီတရားသဘောတွေသည်ဘယ်အချိန်
မဆိုဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။ဝိနည်းတရားတော်
သည်ကိလေသာတွေထူထပ်ပြီးဘယ်
လောက်အပြစ်အန္တာရယ်တွေပေးလဲဆို
တာကိုသိအောင်နှိုးဆော်ပေးတယ်။ဒီလို
ဝေဖန်သုံးသပ်လိုက်တဲ့အခါမှာအမြင်မှား
ခြင်း၊မနာလိုဝန်တိုခြင်း၊ကိုယ့်ကိုယ်ကိုအ
ထင်ကြီး(မာန)ခြင်းနှင့်တစ်ခြားစတဲ့ကိ
လေသာတွေကိုပါငြိမ်းသတ်ပေးတဲ့မဂ္ဂင်
၈ပါးကိုကျွနုပ်တို့တွေလျှင်မြန်စွာနဲ့တိုး
တက်အောင်ပွားများရတယ်။

သုတ္တန်တရားတော်သည်နေရာဌာနအရပ်
ရပ်နှင့်ပုဂ္ဂိုလ်အသီးသီးတွေရဲ့အကြောင်း
အမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘု
ရားသည်ဒွာရ၆ပါး(တံခါးပေါက်)စလုံးမှ
ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့အကြောင်း
တွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။ကံ(လုပ်ရပ်)
နှင့်ဝိပက်(အကျိုး)တွေသည်ဒုက္ခ(ဆင်းရဲ)
တွေကိုငြိမ်းသတ်နိုင်တဲ့နည်းလမ်းတွေဖြစ်
တယ်။
အဘိဓမ္မာတရားတော်သည်အ
သေးစိတ်နဲ့တရားသဘောတွေအားလုံးကို
ပြောသွားတဲ့ပိဋကတ်တော်ဖြစ်တယ်။“အ
ဘိ”ဆိုတဲ့စကားလုံးသည် အကြီးမားဆုံး
လို့အဓိပ္ပါယ်ရတယ်။ဒါကြောင့်“အဘိ
ဓမ္မာ”ဆိုတာကတော့ ကြီးမားတဲ့တရား
တော်လို့အဓိပ္ပါယ်ရတယ်။အဘိဓမ္မာတ
ရားတော်ကိုဆိုဆုံးမသွားတဲ့နေရာမှာကျန်
တဲ့ပိဋကတ်တော်နှစ်ပုံနဲ့ကွာခြားပေမယ့်
ရည်ရွယ်ချက်ကတော့အတူတူပဲဖြစ်တယ်
။ဆိုလိုတာကအမြင်မှားတွေကိုငြိမ်းသတ်
ဖို့နှင့်ကိလေသာတွေအားလုံးကိုအကြွင်းမ
ကျန်အောင်ငြိမ်းသတ်ဖို့အတွက်ဖြစ်
တယ်။

ကျွနုပ်တို့တွေသည်တရားသဘောတွေကို
အမျိုးအစားအမျိုးမျိုးနဲ့ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ
ပြီးလေ့လာသင်ကြားရတဲ့အဓိကရည်ရွယ်
ချက်ကိုမမေ့သင့်ဘူး။ပရိယတ္တိတရား
တော်သည်တရားကျင့်ကြံ(ပတိပတ္တိ)အား
ထုတ်တဲ့နေရာမှာအကူအညီပေးပြီးသစ္စာ
တရားကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့(ပတိဝေဒ)နေ
ရာမှာအရေးကြီးတဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်။
ဒါကြောင့်အဲဒီနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရား
တွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးဝေဖန်သုံး
သပ်တဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်နေတဲ့နာမ်တရား
နှင့်ရုပ်တရားတွေကိုသတိအောက်မေ့သိ
ပြီးဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။အဘိဓမ္မာတရား
သည်တကယ်ရှိတဲ့အရာအားလုံးရဲ့အ
ကြောင်းတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာကျွနုပ်တို့
တွေသိရတယ်။အဲဒါကတော့ဒွါရ(တံခါး
ပေါက်)၆ပါးမှဖြစ်ပေါ်နေတဲ့လောက
တွေဖြစ်တယ်။
ဒီစာအုပ်ကိုရေးသားရခြင်းရဲ့အဓိက
ရည်ရွယ်ချက်ကတော့အဘိဓမ္မာတရား
ကိုလေ့လာသင်ကြားတဲ့နေရာမှာအခြေ
ခံဖြစ်ဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပါဠိ
ဘာသာစကားလုံးနှင့်ကဏန်းစာလုံးအရေ
အတွက်တွေများစွာမြင်ရပြီးစာဖတ်သူ
တွေစိတ်ဓာတ်ကျမယ့်အစားစာဖတ်သူ
ကိုယ်တိုင်ရဲ့အတွင်းစိတ်နှင့်ဘေးပတ်ပတ်
လည်မှာရှိတဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘော
တွေကိုပြန်ပြီးစိတ်ဝင်စားလာမယ်လို့စာ
ရေးသူကမျှော်လင့်တယ်။

ဆရာမကြီးဆူကြည်သည်အဘိဓမ္မာတ
ရားကိုလေ့လာသင်ကြားရဖို့စာရေးသူ
ကိုအများကြီးကူညီပြီးအားပေးတဲ့ဆရာ
မကြီးဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ဆရာမကြီးက
စာရေးသူကိုယ်တိုင်သိဖို့လည်းတွန်းအား
ပေးတယ်။အဘိဓမ္မာတရားသည်မျက်စိ၊
နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှသိနိုင်တဲ့
တရားသဘောတွေရဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်
။အဲဒီအဘိဓမ္မာတရားကိုလေ့လာသင်ကြာ
းခြင်းသည်ဘဝတစ်သက်လုံးမှာပုံမှန်နဲ့
တိုးတက်အောင်လုပ်ရမယ့်အရာဖြစ်တယ်
ဆိုတာကိုကိုယ်တိုင်ထပ်ခါထပ်ခါနှိုးဆော်
ရတယ်။ဒါကြောင့်စာဖတ်သူတွေစာရေး
သူနဲ့အတူခံစားပြီးအမြင်တွေတူမယ်လို့
မျှော်လင့်တယ်။ဒါကြောင့်တရားသ
ဘောတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးကိုယ်
တိုင်သက်သေပြနိုင်တဲ့အချိန်မှာစိတ်ချမ်း
သာပြီးတက်ကြွပျော်ရွှင်ခြင်းတွေရရှိခြင်း
ဖြစ်တယ်။သုတ္တန်ထဲမှာရှိတဲ့နေရာအနှံ့အ
ပြားမှာအချက်အလက်တွေကိုမြင်နိုင်ဖို့အ
တွက်စာရေးသူကထုတ်ဖော်ပြရခြင်းဖြစ်
တယ်။အဘိဓမ္မာတရားတော်ထဲကအဆုံး
အမတွေသည်တစ်ခြားသောပိဋကတ်ထဲ
မှာရှိတဲ့အဆုံးအမတွေနဲ့မကွာခြားဘူး။

 

#ပရမတ္ထတရား ၄ပါး #

တရားသဘော ၂မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆို
တော့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတို့ဖြစ်ကြ
တယ်။နာမ်တရားသည်သိတဲ့သဘော
ဖြစ်ပြီးရုပ်တရားသည်ဘာကိုမှမသိတဲ့
တရားသဘောဖြစ်တယ်။ဉပမာ-မြင်ခြင်း
သည်နာမ်တရားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီးအရောင်၊
အဆင်းကိုသိတဲ့တရားဖြစ်တယ်။အဆင်း
သည်ရုပ်တရားဖြစ်ပြီးဘာကိုမှမသိဘူး။
အဲဒီနင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့ကျွနုပ်တို့စွဲထားတဲ့
အရာတွေသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့
နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားသာဖြစ်တယ်။
ဝိသုတ္တိမဂ်နှင့်ဒိဠိဝိသုတ္တိနိထေ့ထဲမှာအ
ချက်အလက်တွေရှိတယ်။အာသဝေါ
တွေပြုပြင်ပြောင်းလဲတဲ့အတွက်“ကား”
ဆိုပြီးခေါ်ဝေါ်တဲ့အသံတွေရှိလာတယ်။
ဒါကြောင့်ခန္ဓာအားလုံးရှိနေသေးတဲ့အခါ
မှာလူ၊သတ္တဝါတွေလို့ပညတ်နဲ့ခေါ်ဝေါ်
ခြင်းတွေရှိလာတယ်။

ဒီလိုနဲ့အဲဒီနာမ်၊ရုပ်တွေကိုဗုဒ္ဓမြတ်စွာ
ဘုရားကသုတ္တန်တွေထဲမှာလည်းဆို
ဆုံးမသွားတယ်။ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဉီးတစ်
ယောက်ကိုသာဆိုဆုံးမသွာတာမဟုတ်
ဘူး။ ကားမှာပါဝင်တဲ့ဝင်ရိုး၊ဘီး၊ကားရဲ့
ခေါင်မိုးစတဲ့အရာပစ္စည်းတွေသည်ကား
ရဲ့အစိတ်အပိုင်းတွေဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်
အားလုံးကိုတစ်ခုထဲဖြစ်သွားအောင်
ပေါင်းစပ်လိုက်တဲ့အခါမှာ ကား ဆိုပြီး
ခေါ်လာကြတယ်။ဒါပေမယ့်ပရမတ်အ
ဖြစ်နဲ့တစ်ခုစီ၊တစ်ခုစီကိုခွဲလိုက်တဲ့အခါ
မှာ ကား ဆိုတဲ့နာမည်ကရှိပါအုံးမလာ?
အဲဒီအကြောင်းကြောင့်ပညတ်အဖြင့်နဲ့ပု
ဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေရှိလာတယ်။ပြီးတော့တ
ရား(တကယ်ရှိတဲ့အရာ)တွေကိုတစ်ခုစီ၊
တစ်ခုစီနဲ့ခွဲထုတ်လိုက်ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်
လိုက်တဲ့အခါမှာလည်းသတ္တဝါတွေဆိုတဲ့
နာမည်တွေရှိပါအုံးမလာ?ပြီးတော့ဒီလို
နင်၊ငါဖြစ်တယ်၊နင်၊ငါရှိတယ်ဆိုတဲ့စွဲလန်း
ထားတဲ့အရာတွေရှိပါအုံးမလာ?ပရမတ္ထ
အဖြစ်နဲ့ဆိုရင်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရား
သာရှိကြတယ်။ဒီလိုမြင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေ
သည် ရထာဘူတဒသန ဆိုတဲ့အမှန်အ
တိုင်းကိုမြင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တယ်။
ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းနှင့်အပြင်မှာရှိ
တဲ့တရားသဘောတွေအားလုံးသည်ဖြစ်
ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့မမြဲတဲ့နာမ်တရား
နှင့်ရုပ်တရားသာဖြစ်တယ်။နာမ်တရား
နှင့်ရုပ်တရားသည်တကယ်ရှိတဲ့တရားသ
ဘောဖြစ်ပြီးပါဠိဘာသာမှာ“ပရမတ္တဓမ္မ”
လို့ခေါ်တယ်။ပရမတ္ထတရားဖြစ်ပေါ်တဲ့အ
ခါမှာကျွနုပ်တို့တွေသည်ပရမတ္ထတရားရဲ့
လက္ခဏတွေကိုသိနိုင်တယ်။အဲဒီပရမတ္ထ
(အမှန်တကယ်ရှိတဲ့)တရားတွေကိုကျွနုပ်
တို့တွေပညတ်ပြီးခေါ်ကြတယ်။ဒါပေ
မယ့်ဝိပသနာကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေ
သည်မမြဲဘူး၊နင်၊ငါမဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့အ
မှန်အတိုင်းရှိတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရား
ရဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့
သိနိုင်တယ်။ဒါကြောင့်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်
တရားတွေရဲ့လက္ခဏအမျိုးအစားတစ်ခု
စီတွေကိုပိုပြီးသိလာတဲ့အခါမှာအဲဒီနင်၊ငါ
သည်မြင်ပြီးစဉ်းစားရုံသာဖြစ်တဲ့ပရမတ္ထ
(အမှန်)တရားမဟုတ်ဘူးဆိုတာသေချာ
စွာနဲ့ပိုပြီးသိလာရတယ်။

နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေသည်ကွာခြား
တဲ့တရားသဘောတွေဖြစ်တယ်။တကယ်
လို့ကျွနုပ်တို့တွေသည်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်
တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုမခွဲထုတ်ဘူး၊မသိ
ဘူးဆိုရင်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေကို
နင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့စွဲထားကြခြင်းဖြစ်
တယ်။ဉပမာ-ကြားခြင်းသည်နာမ်တရား
ဖြစ်ပြီးရုပ်ပုံသဏ္ဍန်းတွေမဟုတ်ဘူး။ကြား
ခြင်းသည်သောတပသာဓာတ်နဲ့ကွာခြား
တယ်။ဒါပေမယ့်အဓိကအကြောင်းဖြစ်တဲ့
သောတပသာဓာတ်ရှိရတယ်။ကြားတဲ့နာမ်
တရားသည်အသံကိုသိတဲ့တရားသဘော
ဖြစ်တယ်။သောတပသာဓာတ်နှင်အသံ
သည်ဘာကိုမှမသိတဲ့ရုပ်တရားတွေဖြစ်
ပြီးကြားတဲ့နာမ်တရားတွေနဲ့ကွာခြား
တယ်။ကြားခြင်း၊သောတပသာဓာတ်
နှင့်အသံတွေသည်ကွာခြားတဲ့တရားသ
ဘောတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာသေချာစွာမသိ
တဲ့အခါမှာကြားတာသည်နင်၊ငါကြား
တယ်လို့ဆက်ပြီးစွဲထားကြတယ်။
နာမ်တရားသည်အာနုဘော်မရှိ
တဲ့အရာဖြစ်ပြီးကိုယ့်ရဲ့အာနုဘော်နဲ့ဖြစ်
လို့မရနိုင်တဲ့အတွက်ကြောင့်စားမရ၊
သောက်မရ၊ရှာဖွေလို့လဲမရဖြစ်ရပြီးကိရိ
ယာပုဒ်တွေလည်းပြောင်းလဲလို့မရဘူး။
ပြီးတော့ရုပ်တွေလည်းအာနုဘော်မရှိဘူး။
ဒါကြောင့်ကိုယ့်ရဲ့အာနုဘော်နဲ့ဖြစ်ပေါ်ဖို့မ
ဖြစ်နိုင်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီ
ရုပ်တွေသည်စားချင်၊သောက်ချင်၊ရှာဖွေ
ချင်တဲ့စိတ်တွေမရှိဘူး။ပြီတော့ကိရိယာ
ပုဒ်တွေအောင်မြင်(သို့)ပြီးစီးချင်တဲ့စိတ်
တွေလည်းမရှိဘူး။ဒါကြောင့်ရုပ်သည်နာမ်
ကိုမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်ရသလိုနာမ်လည်းပဲရုပ်
ကိုမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်ရတယ်။နာမ်တရားတွေ
သည်စားချင်၊သောက်ချင်၊ရှာဖွေချင်တဲ့သူ
ဖြစ်လာပြီးကိရိယာပုဒ်တွေပြီးစီးအောင်
မြင်ခြင်းတွေရှိလာတဲ့အခါမှာရုပ်သည်စား
လာတယ်၊သောက်လာတယ်၊ရှာဖွေလာ
တယ်။ဒါကြောင့်ကိရိယာပုဒ်တွေပြီးစီး
အောင်မြင်လာရခြင်းဖြစ်တယ်။

ဆက်လက်ပြီးဝိသုတ္တိမဂ်နှင့်ဒိဌိဝိသုတ္တိနိ
ထေ့ထဲမှာအချက်အလက်တွေရှိတယ်။
နာမ်တရားသည်ရုပ်တရားကိုမှီခိုပြီးဖြစ်
ပေါ်ရတယ်။ဒါကြောင့်လူတွေသည်ရေပြင်
သမုဒ္ဒရာထဲမှာလှေကိုမှီခိုပြီးသွားလာကြ
တာနဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။ရုပ်တရား
လည်းနာမ်တရားကိုမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်ရတယ်
။ဒါကြောင့်နှစ်မျိုးစလုံးမှာလူနဲ့လှေဖြစ်ပြီး
တစ်ဉီးနဲ့တစ်ဉီးအပြန်အလန်မှီခိုကြတဲ့အ
တွက်ရေပြင်မှာသွားလို့ရကြသလိုနာမ်တ
ရားနှင့်ရုပ်တရားတွေလည်းထို့နည်းတူပဲ
ဖြစ်တယ်။နာမ်တရားသည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အ
ကြောင်းရှိရပြီးပြုပြင်ပြောင်းလဲတဲ့အမျိုး
အစား ၂မျိုးရှိတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့
စိတ်နှင့်စေတသိက်တို့ဖြစ်ကြတယ်။စေတသိက်သည်စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့
တရားသဘောဖြစ်တယ်။စိတ်နှင့်စေတ
သိက်သည်အကြောင်းကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ပြီး
တော့ပျက်သွားရတယ်။
စိတ်သည်တစ်စုံတစ်ခုကိုသိတဲ့တ
ရားသဘောဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်စိတ်တစ်
ပါးစီတွေသည်သိနေဆဲဖြစ်တဲ့အရာတွေရှိ
ရတယ်။ပါဠိဘာသာမှာ အာရုံ လို့ခေါ်
တယ်။မြင်တဲ့စိတ်သည်မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်
တဲ့အရာရှိပြီးအာရုံတွေဖြစ်တယ်။ကြား
တဲ့စိတ်သည်အသံရှိတဲ့အာရုံဖြစ်တယ်။
အာရုံနဲ့ကင်းမဲ့ပြီးဘယ်စိတ်မှဖြစ်ပေါ်ခြင်း
မရှိဘူး။အိပ်မောကျနေတဲ့အချိန်တွေမှာ
လည်းစိတ်ကအာရုံကိုသိရတယ်။စိတ်
သည်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလို့ရတဲ့အမျိုးအစား
တွေများစွာရှိကြတယ်။တစ်ချို့စိတ်သည်
အကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်ပြီးတစ်ချို့စိတ်သည်
ကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်တယ်။အကုသိုလ်စိတ်နှင့်
ကုသိုလ်စိတ်သည်ကုသိုလ်နှင့်အကုသိုလ်
တွေဖြစ်နိုင်တဲ့ကာယကံ၊ဝစီကံ၊မနောကံ
တွေကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်
။တစ်ချို့စိတ်သည်ဝိပါက်စိတ်ဖြစ်ပြီးကု
သိုလ်ကံ(သို့)အကုသိုလ်ကံတွေရဲ့အကျိုး
တွေဖြစ်တယ်။တစ်ချို့စိတ်သည်ကိရိယာ
စိတ်ဖြစ်ပြီးကုသိုလ်စိတ်၊အကုသိုလ်စိတ်
နှင့်ဝိပါက်စိတ်တွေမဟုတ်ဘူး။

စိတ်ကိုဖြစ်ပေါ်ခြင်း(ဘဝ)တွေနဲ့ခွဲခြမ်း
စိတ်ဖြာလိုက်တဲ့အခါမှာစိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း
၄မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ကုသိုလ်၁၊
အကုသိုလ်၁၊ဝိပါက်၁ပါးနှင့်ကိရိယာ၁ပါး
တို့ဖြစ်ကြတယ်။အဲဒီစိတ်တစ်ပါးစီတွေ
သည်ဘာဖြစ်ပေါ်ခြင်း(ဘဝ)တွေရှိတယ်
ဆိုတာသိဖို့အရေးကြီးတဲ့အရာဖြစ်တယ်။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အကုသိုလ်တွေ
သည်ကုသိုလ်ဖြစ်တယ်(သို့)အကုသိုလ်
တွေသည်ဝိပါက်ဖြစ်တယ်လို့အထင်မှား
ခဲ့ရင်ကျွနုပ်တို့တွေသည်ကုသိုလ်တွေကို
တိုးတက်အောင်မပွားများနိုင်တော့ဘူး။
ဉပမာ-မကြိုက်မနှစ်သက်တဲ့စကားသံကို
ကြားရတဲ့အခါမှာအဲဒီအသံကိုကြားရတဲ့
အချိန်မှာသောတဝိညာဉ်(ကြားစိတ်)သည်
အကုသိုလ်ဝိပါက်ဖြစ်ပြီးပြုလုပ်ပြီးသွား
တဲ့အကုသိုလ်ကံတစ်ခုရဲ့အကျိုးတွေဖြစ်
တယ်။ပြီးတော့အဲဒီကနေနောက်မှဖြစ်ပေါ်
နိုင်တဲ့ဒေါသသည်ဝိပါက်စိတ်မဟုတ်ဘူး။
ဒါပေမယ့်အကုသိုလ်စိတ်တွေဖြစ်တယ်။စိတ်ကိုနောက်ထပ်အစဉ်လိုက်ဘုံအဖြစ်နဲ့
ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလိုက်မယ်ဆိုရင်စိတ်တွေ၄
ဘုံရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ကာမာဝကျလ
စိတ်၊ရူပါဝကျလစိတ်၊အရူပါဝကျလစိတ်
နှင့်လောကုတ္တရာစိတ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။
ကာမာဝကျလစိတ်သည်ကာမ
အာရုံကိုသိတဲ့စိတ်ဖြစ်ပြီးမြင်သိစိတ်၊
ကြားသိစိတ်၊အနံ့ရတဲ့စိတ်၊အရသာသိတဲ့
စိတ်နှင့်ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ထိတွေ့တဲ့အရာကိုသိ
တဲ့စိတ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။နောက်ထပ်တစ်
ခြားဘုံရဲ့စိတ်တွေလည်းရှိသေးတယ်။
ဘာတွေလဲဆိုတော့သမထဘာဝနာကိုပွား
များတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်၊အပ္ပဏာသမာဓိကိုထိုး
ထွင်းစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်(စျာန်အဆင့်သမာ
ဓိ)နှင့်စျာန်စိတ်ရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ကာ
မအာရုံကိုမသိတဲ့စိတ်တွေဖြစ်တယ်။
စျာန်စိတ်သည်ကာမအာရုံကိုမသိတဲ့
နောက်ထပ်ဘုံစိတ်တစ်ဘုံဖြစ်တယ်။
လောကုတ္တရာစိတ်သည်အမြင့်ဆုံးဘုံစိတ်
ဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့နိဗ္ဗာန်ကို
ထိုးထွင်းစွာသိတဲ့စိတ်ဖြစ်တယ်။

စိတ်ကိုနောက်ထပ်တစ်ခြားအနေနဲ့ခွဲခြမ်း
စိတ်ဖြာနိုင်တယ်။တကယ်လို့စိတ်ရဲ့အင်
အားတွေကိုအသေးစိတ်(သို့)အကြမ်း
ပြင်းနဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်မယ်ဆိုရင်စိတ်သည်
နောက်ထပ်များကွာခြားသေးတယ်။ဉပမာ
-အဲဒီနကိုယ်မူလဖြစ်တဲ့လောဘ၊ဒေါသ၊
မောဟတွေရှိတဲ့အကုသိုလ်စိတ်တွေသည်
အကြမ်းပြင်နှင့်အသေးစိတ်ဆိုပြီးအင်
အားတွေကွာခြားခြင်းရှိကြတယ်။တစ်ခါ
တစ်လေကံအမျိုးမျိုးကိုပြုလုပ်စေတဲ့အ
ကြောင်းတွေဖြစ်နိုင်သေးတယ်။တစ်ခါ
တစ်လေမှာလည်းကံအမျိုးမျိုးတွေကိုမ
ပြုလုပ်ကြဘူး။အားလုံးတွေသည်အကု
သိုလ်ကံရဲ့အင်အားတွေပေါ်မှာမူတည်
တယ်။ထို့နည်းတူပဲကုသိုလ်စိတ်လည်း
အင်အားရဲ့အဆင့်အမျိုးမျိုးပေါ်မှာမူ
တည်တယ်။စိတ်အားလုံး ၈၉ပါး(သို့)
၁၂၁ရှိပြီးအဲဒီ၁၂၁ပါးဖြစ်တဲ့စိတ်သည်
စျာန်နှင့်ဝိပသနာတွေကိုပွားများပြီးအရိ
ယာပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့စိတ်တွေကိုပေါင်းထား
လိုက်ခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့စျာန်စိတ်နဲ့
မြတ်နိဗ္ဗာန်ကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့သိနိုင်တယ်။
နောက်ထပ်ပရမတ္ထတရားတစ်
ပါးကတော့နာမ်တရားဖြစ်တဲ့စေတသိက်
ဖြစ်တယ်။စိတ်သည်အာရုံကိုသိတဲ့သ
ဘောဖြစ်တယ်။မြင်သိစိတ်သည်မျက်စိ
မှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာကိုအာရုံရှိတယ်။ကြား
သိစိတ်သည်နားမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အသံကို
အာရုံရှိတယ်။စဉ်းစားတဲ့စိတ်သည်စဉ်း
စားတဲ့အကြောင်းကိုအာရုံရှိတယ်။ဒါပေ
မယ့်စိတ်တစ်မျိုးသာရှိတာမဟုတ်ဘူး။နောက်ထပ်တစ်ခြားနာမ်တရားတွေအ
များကြီးရှိသေးတယ်။ဘာတွေလဲဆို
တော့စိတ်တစ်ပါးပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့
စေတသိက်တွေများစွာရှိတယ်။ဒါကြောင့်
ဒေါသနဲ့(သို့)သုခနဲ့ခံစားခြင်း(သို့)ပညာနဲ့
လာစသည်ဖြင့်ကျွနုပ်တို့သည်ဘာတွေနဲ့
စဉ်းစားနိုင်သလဲ?ဒေါသနဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ်၊သုခနဲ့
ခံစားတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ပညာနဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ်အား
လုံးသည်စိတ်မဟုတ်တဲ့နာမ်တရားတွေ
ဖြစ်ကြတယ်။

စိတ်အမျိုးအစားအမျိုးမျိုးနဲ့အတူဖြစ်
ပေါ်တဲ့စေတသိက်တွေအမျိုးမျိုးရမှကြ
တယ်။အချိန်တစ်ခဏမှာစိတ်၁ပါးသာရှိ
တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
တဲ့စေတသိက်တွေအနည်းဆုံး၇ပါးရှိပြီး
အဲဒီစိတ်နဲ့တစ်ပြိုင်တည်းပျက်သွားတယ်။
စိတ်သည်တစ်ခု/တစ်ပါးတည်းသာဖြစ်
ပေါ်လို့မရဘူး။ဉပမာ-ပါဠိဘာသာမှာဝေဒ
နာလို့ခေါ်တဲ့ခံစားခြင်းသည်စိတ်အပါး
တိုင်းနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိတ်ဖြစ်
တယ်။စိတ်သည်အာရုံကိုသိရုံသာဖြစ်ပြီး
ခံစားလို့မရဘူး။ဝေဒနါစေတသိက်သည်
ခံစားတဲ့သဘောဖြစ်တယ်။တစ်ခါတလေ
ချမ်းသာခြင်းကိုခံစားရပြီးတစ်ခါတလေ
မှာဆင်းရဲခြင်းကိုခံစားရတယ်။ချမ်းသာ
(သို့)ဆင်းရဲတွေရဲ့ခံစားခြင်းမရှိတဲ့အချိန်မှာဉပေက္ခာဝေဒနါဆိုတဲ့ခံစားခြင်းတွေရှိ
သေးတယ်။ဒါကြောင့်ခံစားခြင်းတွေအမြဲ
တမ်းရှိနေတယ်။ခံစားခြင်းနဲ့ကင်းမဲ့တဲ့
စိတ်တွေတစ်ခဏမှမရှိဘူး။ဉပမာ-မြင်
စိတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာခံစားခြင်းတွေ(ဝေ
ဒနာ)သည်မြင်စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ရတယ်။
မြင်စိတ်သည်မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာကို
သာသိတယ်။အဲဒီအချိန်မှာကြိုက်ခြင်း(သို့
)မကြိုက်ခြင်းဆိုတဲ့စိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းတွေ
မရှိသေးဘူး။မြင်သိစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့
ဝေဒနါသည်ဉပေက္ခာဝေဒနါဖြစ်တယ်။
မြင်သိစိတ်ပျက်သွားပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ
တစ်ခြားစိတ်တွေဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့
အဲဒီမြင်ရတဲ့အာရုံကိုမကြိုက်တဲ့စိတ်
လည်းဖြစ်နိုင်တယ်။အဲဒီမကြိုက်တဲ့စိတ်နဲ့
အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့ဝေဒနါသည်ဒေါမနသဝေ
ဒနာဖြစ်တယ်။

စိတ်သည်အာရုံကိုသိတဲ့နေရာမှာအကြီးအ
ကဲဖြစ်ပြီးစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတ
သိက်သည်စိတ်နဲ့အတူအာရုံတစ်ခုတည်း
ကိုသာသိတယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီစေတသိက်
တစ်ပါးစီတွေသည်ကိုယ်စီ၊ကိုယ်စီရဲ့တာ
ဝန်နှင့်လက္ခဏသဘောတွေရှိကြတယ်။
စေတသိက်အားလုံး ၅၂ပါးရှိပြီးစိတ်အ
ပါးတိုင်းနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိက် ၇
ပါးရှိကြတယ်။ကျန်တဲ့တစ်ခြားစေတ
သိက်တွေသည်စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့မဖြစ်
ပေါ်ဘူး။ပါဠိဘာသာမှာ သညာလို့ခေါ်
တဲ့မှတ်သားခြင်ဖြစ်တဲ့တရားသဘော
သည်စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့နောက်
ထပ်စေတသိက်တစ်ပါးဖြစ်တယ်။ဝိသုတ္တိ
မဂ်၊ခန္ဓနိထေ့မှာသညာ(မှတ်သားခြင်း)ရဲ့
လက္ခဏတွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။
စိတ်သည်အာရုံကိုသာသိပြီး
အာရုံကိုမမှတ်သားဘူး။သညာသည်
ဖြစ်ပေါ်တဲ့အာရုံကိုမှတ်သားတယ်။ဒါ
ကြောင့်နောက်ထပ်အဲဒီတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့
အခါမှာသညာကမှတ်မိတယ်။အဲဒီမှတ်
မိတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်သည်သ
ညာစေတသိက်ဖြစ်နင်၊ငါတွေကိုမှတ်မိ
တာမဟုတ်ဘူး။ဉပမာ-အဲဒီသညာကပဲ
ဒါကအနီရောင်၊ဒါကအိမ်၊ဒါကငှက်တွေ
ရဲ့အသံစသည်တို့ကိုသညာကမှတ်မိခြင်း
ဖြစ်တယ်။စေတနာ(စိတ်ရှိလက်ရှိ၊စိတ်ပါ
လက်ပါ)သည်စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့အတူဖြစ်
ပေါ်တဲ့နောက်ထပ်စေတသိက်တစ်ပါးဖြစ်
တယ်။စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့မဖြစ်ပေါ်တဲ့တစ်
ခြားစေတသိက်တွေလည်းရှိတယ်။အကု
သိုလ်စေတသိက်သည်အကုသိုလ်စိတ်နဲ့
သာအတူဖြစ်ပေါ်တယ်။သောမနသ(
ကောင်းခြင်း)စေတသိက်သည်သောမန
သစေတသိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။

လောဘ၊ဒေါသနှင့်မောဟတွေသည်အကု
သိုလ်စေတသိက်တွေဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်
အကုသိုလ်စိတ်နဲ့ပဲအတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ဉပ
မာ-ကျွနုပ်တို့သည်လှပတဲ့အရာတွေကို
မြင်တဲ့အခါမှာမြင်လိုက်တဲ့အရာတွေထဲ
မှာသာယာနှစ်သက်တဲ့စိတ်တွေဖြစ်ပေါ်
တယ်။အဲဒီအချိန်မှာစိတ်သည်လောဘစေ
တသိက်တွေနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။လော
ဘစေတသိက်သည်အာရုံထဲမှာငြိတွယ်တဲ့
တာဝန်ကိုပြုလုပ်တယ်။အကုသိုလ်စိတ်နဲ့
အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့တစ်ခြားအကုသိုလ်စေတ
သိက်တွေရှိသေးတယ်။ဉပမာ-မာနစေတ
သိက်(ကိုယ့်ကိုကိုယ်အထင်ကြီးခြင်း)ဒိဌိ
စေတသိက်(အမြင်မှားခြင်)နှင့်ဧဿာစေ
တသိက်(မနာလိုဝန်တိုခြင်း)စသည်တို့
ဖြစ်ကြတယ်။သောမနဿစေတသိက်
သည်သောမနဿစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
တယ်။ဉပမာ-အလောဘစေတသိက်၊
အဒေါသစေတသိက်နှင့်အမောဟဆိုတဲ့
ပညာစေတသိက်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ပေး
ကမ်းစွန့်ကျဲ(ဒါန)ခြင်းပြုတဲ့အခါမှာအ
လောဘစေတသိက်နှင့်အဒေါသစေတ
သိက်သည်အကုသိုလ်စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
တယ်။ပညာစေတသိက်သည်အဲဒီကုသိုလ်
စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။ပြီးတော့
တစ်ခြားသောမနဿစေတသိက်နဲ့လည်း
အတူဖြစ်ပေါ်ခြင်းတွေရှိသေးတယ်။
စိတ်နှင့်စေတသိက်သည်နာမ်
တရားတွေဖြစ်ပြီးလက္ခဏတွေကွာခြား
​ကြတယ်။တစ်ချို့ကစေတသိက်ရဲ့လက္ခ
ဏတွေကိုဘယ်လိုနဲ့သိနိုင်မလဲဆိုတာသံ
သယရှိကြတယ်။ဒါကြောင့်စိတ်ရဲ့ပြောင်း
လဲခြင်းတွေကိုသတိထားကြည့်တဲ့အခါမှာ
စေတသိက်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိနိုင်တယ်။
ဉပမာ-မစ္စရိယစေတသိက်(ကပ်စေးနှဲ
ခြင်း)ရှိတဲ့အကုသိုလ်စိတ်သည်အလော
ဘစေတသိက်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်
သွားတဲ့ကုသိုလ်စိတ်ရဲ့နောက်ပိုင်းမှာဖြစ်
ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်မစ္စရိယစေတသိက်
သည်အလောဘစေတသိက်နဲ့ကွာခြား
တဲ့လက္ခဏတွေရှိတယ်။ပြီးတော့ပျော်ရွှင်
ခြင်းကနေမပျော်ရွှင်ခြင်း၊သာယာခြင်းက
နေမသာယာခြင်းတွေပြောင်းလဲသွားတာ
ကိုသတိထားရင်မြင်သိနိုင်တယ်။ဝေဒနါ
(ခံစားခြင်း)သည်သတိထားပြီးသိနိုင်တဲ့
စေတသိက်အမျိုးအစားတစ်မျိုးဖြစ်
တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့တစ်ခါတ
လေမှာဝေဒနါသည်ထင်ရှားစွာနဲ့ဖြစ်ပေါ်
တယ်။ပြီးတော့ဝေဒနါတွေအမျိုးအစား
အမျိုးမျိုးရှိပြီးဒေါမနဿဝေဒနါသည်
သောမနဿဝေဒနါနဲ့ဉပေက္ခာဝေဒနါတွေ
ကွာခြားကြတယ်ဆိုတာသိနိုင်တယ်။

တစ်ချို့စေတသိက်သည်တစ်ချို့သော
စိတ်နဲ့သာဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့စိတ်နဲ့
အတူဖြစ်ပေါ်လျှင်မြန်စွာနဲ့တစ်ပြိုင်တည်း
ပျက်သွားတယ်။စိတ်နှင့်စေတသိက်အ
မျိုးအစားအမျိုးမျိုးတွေရဲ့အကြောင်းကို
ပိုပြီးသိလာခြင်းသည်အမှန်အတိုင်းရှိတဲ့
တရားသဘောတွေကိုသိနားလည်စေနိုင်
တယ်။ပရမတ္ထတရားသည်နာမ်ပရမတ္ထ
တစ်မျိုးသာရှိတာမဟုတ်ဘူး။ ၃ပါး
မြောက်ပရမတ္ထတရားဖြစ်တဲ့ရုပ်ပရမတ္ထ
တရားရှိသေးတယ်။ရုပ်အားလုံး၂၈ပါးရှိ
ပြီးအကြီးအကဲဖြစ်တဲ့ရုပ်၄ရုပ်ရှိကြ
တယ်။ပါဠိဘာသာမှာမဟာဘူတရုပ် ၄ပါး
လို့ခေါ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။ပထဝီ
(မြေဓာတ်)သည်မာ(သို့)ပျော့တဲ့လက္ခဏ
သဘောရှိတယ်။ ၂။အာပေါ(ရေဓာတ်)
သည်ယိုဆီးတဲ့လက္ခဏသဘောရှိတယ်။
၃။တေဇော(မီးဓာတ်)သည်ပူ(သို့)အေး
တဲ့လက္ခဏသဘောရှိတယ်။ ၄။ဝါယော
(လေဓာတ်)သည်တင်း(သို့)လှုပ်ရှားတဲ့
လက္ခဏသဘောတွေရှိတယ်။
မဟာဘူတရုပ် ၄ပါးသည်တစ်
ခြားရုပ်ဖြစ်တဲ့အုပါထာရရုပ်နဲ့အတူဖြစ်
ပေါ်တယ်။ရုပ်တစ်ရုပ်စီသည်တစ်ပါး
တည်းနဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ရုပ်သည်စုရုံးပြီး
ဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။ပြီးတော့ရုပ်သည်အ
နည်းဆုံး ၈ရုပ်ရှိပြီးအတူဖြစ်ပေါ်ကြတယ်
။ဉပမာ-မီးဓာတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာရေ
ဓာတ်၊လေဓာတ်၊မြေဓာတ်နှင့်တစ်ခြား
ရုပ်တွေလည်းဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။အုပါ
ထာရရုပ်ဖြစ်တဲ့ရုပ်ကတော့စက္ခုပသာ
ဓာတ်ရုပ်၊သောတပသာဓာတ်ရုပ်၊ဃာန
ပသာဓာတ်ရုပ်၊ဇိဝှါပသာဓာတ်၊ကာယပ
သာဓာတ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။အာရုံဖြစ်တဲ့
ရုပ်တွေကတော့အဆင်း၊အသံ၊အနံ့၊အရ
သာစသည်တို့ဖြစ်ကြတယ်။

ရုပ်ရဲ့လက္ခဏအမျိုးမျိုးတွေကိုမျက်စိ၊
နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှသိနိုင်
တယ်။ရုပ်တရားတွေသည်တကယ်ရှိတဲ့
အတွက်ဖြစ်ပေါ်ပြီးသိနိုင်တဲ့လက္ခဏ
တွေရှိတယ်။ရုပ်ကိုတစ်ချို့ကခန္ဓာကိုယ်၊
တစ်ချို့ကစာပွဲ၊ကုလာထိုင်လို့ပညတ်ပြီး
ခေါ်ကြတယ်။ခန္ဓာကိုယ်နှင့်စာပွဲတွေ
သည်ထိတွေ့ခြင်းနဲ့သိနိုင်တဲ့မာတဲ့လက္ခဏ
သဘောတွေရှိကြတယ်။ဒါကြောင့်ခန္ဓာ
ကိုယ်(သို့)စာပွဲတွေဖြစ်နေပါစေအဲဒီမာတဲ့
လက္ခဏသဘောသည်မာခြင်းတွေအတူ
တူပဲဖြစ်တယ်ဆိုတာအမှန်ကိုသိမြင်နိုင်
တယ်။မာတဲ့သဘောသည်ပရမတ္ထတရား
ဖြစ်ပြီးခန္ဓာကိုယ်(သို့)စာပွဲသည်ပရမတ္ထ
တရားမဟုတ်တဲ့ပညတ်(သမုတိ)တွေဖြစ်
တယ်။ကျွနုပ်တို့တွေသည်ခန္ဓာကိုယ်နဲ့အ
သက်ရှင်နေတယ်လို့ထင်ကြတယ်။ပြီး
တော့ခန္ဓာကိုယ်သည်နင်၊ငါတွေဖြစ်တယ်
လို့စွဲထားကြတယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီခန္ဓာ
ကိုယ်သည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးတော့ပျက်သွားတဲ့
ရုပ်အမျိုးမျိုးတွေသာဖြစ်တယ်။အဲဒီ“ခန္ဓာကိုယ်”လို့ပညတ်ခေါ်တဲ့စကား
လုံးကြောင့်အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားသ
ဘောတွေကိုမသိတော့ပဲနားလည်မှုတွေ
မှားသွားနိုင်တယ်။တကယ်လို့ရုပ်ဖြစ်ပေါ်
တဲ့အခါမှာရုပ်ရဲ့ကွာခြားတဲ့လက္ခဏသ
ဘောတွေကိုသိမယ်ဆိုရင်အမှန်တွေကို
ထိုးထွင်းစွာနဲ့သိနိုင်တယ်။
စိတ်၊စေတသိက်နှင့်ရုပ်တွေ
သည်ပြုပြင်ပြောင်းလဲပြီးအကြောင်းရှိ
တဲ့အခါမှသာဖြစ်ပေါ်တယ်။ပါဠိဘာသာ
မှာသင်ခါရတရားလို့ခေါ်တယ်။တကယ်
လို့စက္ခုပသာဓာတ်နှင့်မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့
အရာတွေမရှိဘူးဆိုရင်မြင်ခြင်းလည်းဖြစ်
ပေါ်လို့မရဘူး။အသံသည်အကြောင်း
ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။အသံသည်ဖြစ်
ပေါ်ပြီးတော့ပျက်သွားတယ်။အကြောင်း
ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောအားလုံး
သည်အကြောင်းကုန်သွားတဲ့အခါမှာပျက်
သွားရတယ်။တစ်ချို့ကအသံတွေမြည်နေ
သေးတယ်လို့ထင်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီ
အသံတွေမြည်နေသေးတယ်လို့ထင်ရခြင်း
သည်အမှန်တကယ်တမ်းကျတော့အကြိမ်
ပေါင်းများစွာဆက်လက်ပြီးဖြစ်၊ပျက်နေ
တဲ့ရုပ်တွေဖြစ်တယ်။

၄ပါးမြောက်ဖြစ်တဲ့ပရမတ္ထတရားကတော့
နိဗ္ဗာန်ပရမတ်ဖြစ်တယ်။နိဗ္ဗာန်သည်ကိ
လေသာကိုငြိမ်းတဲ့တရားဖြစ်တယ်။နိဗ္ဗာန်
သည်မနောဒွါရမှထိုးထွင်းစွာသိနိုင်တဲ့အာ
ရုံဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်မှန်ကန်တဲ့နည်း
လမ်းအတိုင်းကျင့်ကြံတဲ့အခါမှာနိဗ္ဗာန်ကို
ရောက်စေနိုင်တယ်။ဒါကြောင့်အမှန်တ
ကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောအားလုံးရဲ့လက္ခ
ဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိပြီးပညာတွေတိုး
တက်အောင်ပွားများရခြင်းဖြစ်တယ်။
နိဗ္ဗာန်သည်နာမ်တရားဖြစ်ပြီးစိတ်နှင့်စေ
တသိက်တွေမဟုတ်ဘူး။နိဗ္ဗာန်သည်မဖြစ်
၊မပျက်တဲ့နာမ်တရားဖြစ်ပြီးပြုပြင်
ပြောင်းလဲဖို့အကြောင်းမရှိတဲ့တရားသ
ဘောဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပါဠိဘာသာ
မှာဝိသင်ခါရတရားလို့ခေါ်တယ်။နိဗ္ဗာန်
သည်မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆို
တော့ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့အကြောင့်မရှိ
တဲ့တရားသဘောဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်
မဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်
နိဗ္ဗာန်သည်မပျက်ရခြင်းလည်းဖြစ်တယ်။
စိတ်နှင့်စေတသိက်သည်အာရုံကိုသိတဲ့
နာမ်တရားဖြစ်တယ်။နိဗ္ဗာန်သည်အာရုံကို
မသိတဲ့နာမ်တရားဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်
နိဗ္ဗာန်သည်စိတ်နှင့်စေတသိက်ရဲ့အာရုံ
ဖြစ်နိုင်တယ်။နိဗ္ဗာန်သည်နင်၊ငါ၊ပုဂ္ဂိုလ်၊
သတ္တဝါတွေမဟုတ်တဲ့အနတ္တသဘော
ဖြစ်တယ်။
ပရမတ္ထတရား၄ပါးကိုကူညီ
စောင့်ရှောက်တဲ့တရားတွေကတော့
စိတ်၊စေတသိက်နှင့်ရုပ်တွေသည်သင်ခါ
ရတရားဖြစ်ပြီးနိဗ္ဗာန်သည်ဝိသင်ခါရတ
ရားဖြစ်တယ်။

တရားတော်တွေကိုလေ့လာသင်ကြားတဲ့
အခါမှာဘယ်တရားသဘောကဘယ်ပ
ရမတ္ထတရားအမျိုးအစားတွေဖြစ်တယ်
ဆိုတာကိုသိဖို့လိုအပ်တယ်။ဒါမှမဟုတ်ရင်
ပညတ်စကားလုံးအမျိုးမျိုးတွေသည်
ကျွနုပ်တို့တွေကိုနားလည်မှုတွေမှားစေ
နိုင်တယ်။ဉပမာ-ခန္ဓာကိုယ် လို့ခေါ်တဲ့တ
ရားသဘောသည်ရုပ်ပရမတ်အမျိုးမျိုး
ဖြစ်ပြီးစိတ်ပရမတ်နှင့်စေတသိက်ပရမတ်
တွေမဟုတ်ဘူးဆိုတာကျွနုပ်တို့တွေသိ
သင့်တယ်။နိဗ္ဗာန်သည်စိတ်နှင့်စေတသိက်
တွေမဟုတ်ဘူး။ဒါပေမယ့် ၄ပါးမြောက်
ဖြစ်တဲ့ပရမတ္ထတရားဖြစ်တယ်။နိဗ္ဗာန်
သည်သင်ခါရတရားအားလုံးကိုငြိမ်း
သတ်တဲ့တရားသဘောဖြစ်တယ်။အရှင်
ရဟန္တာတွေသည်ပရိနိဗ္ဗာန်စံသွားတဲ့အ
ခါမှာနောက်ထပ်မွှေး(ဖြစ်)ခြင်းတွေမရှိ
တော့ဘူး။
သင်ခါရတရားသည်စိတ်၊စေတ
သိက်နှင့်ရုပ်ဖြစ်ပြီး(အနိစ္စ)မမြဲဘူး။ဒါ
ကြောင့်သင်ခါရတရားသည်မမြဲတဲ့အ
တွက်ကြောင့်ဆင်းရဲရတယ်။တရားအား
လုံးတွေသည်အနတ္တဖြစ်ပြီးနင်၊ငါတွေမ
ဟုတ်ဘူး။ဒါပေမယ့်နိဗ္ဗာန်အပါအဝင်
တရားတွေအားလုံးသည်ပရမတ္ထတရား
၄ပါးစလုံးတွေဖြစ်ပြီးနင်၊ငါတွေမဟုတ်တဲ့
အနတ္တသဘောတွေဖြစ်ကြတယ်။

# စမ်းသပ်မေးခွန်း #
၁။နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေဘယ်လို
ကွာခြားကြသလဲ?
၂။စိတ်နှင့်စေတသိက်တွေဘယ်လိုကွာ
ခြားကြသလဲ?
၃။စေတသိက်တွေသည်အာရုံကိုသိရဲ့
လာ?
၄။စိတ်မှာစေတသိက်တွေတစ်ပါးထက်
မကဖြစ်ပေါ်ခြင်းတွေရှိလာ?
၅။နိဗ္ဗာန်သည်အာရုံကိုသိနိုင်လာ?

၆။နိဗ္ဗာန်သည်နင်၊ငါတွေဖြစ်သလာ?

# ခန္ဓာ ၅ပါး #

ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်တရားသဘော
အားလုံးရဲ့လက္ခဏတစ်ခုစီတွေကိုကိုယ်
တိုင်ထိုးထွင်းစွာသိတော်မူသွားတယ်။
မြတ်စွာဘုရားသည်တရားသဘောအမျိုး
မျိုးရဲ့လက္ခဏတွေကိုလောကသတ္တဝါ
တွေသိအောင်ကြီးမားသောမဟာဂရုဏာ
တော်နဲ့တရားတော်တွေကိုဆိုဆုံးမသွား
တယ်။ပြီးတော့ပိုပြီးလေးနက်တဲ့တရား
သဘောရဲ့အပြင်နှင့်အတွင်းတွေကိုပါနား
လည်ဖို့အတွက်ဆိုဆုံးမသွားတယ်။ပရမ
တ္ထတရားဖြစ်တဲ့တရားသဘောအားလုံး
တွေကတော့စိတ်၊စေတသိက်၊ရုပ်နှင့်နိဗ္ဗာန်
တို့ဖြစ်ကြတယ်။စိတ်၊စေတသိက်နှင့်ရုပ်
တွေသည်သင်ခါရတရားဖြစ်ပြီးအကြောင်းကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွား
တယ်။မမြဲဘူး။နိဗ္ဗာန်ပရမတ်သည်ဝိသင်
ခါရတရားဖြစ်ပြီးမဖြစ်၊မပျက်တဲ့တရား
ဖြစ်တယ်။ပရမတ္ထတရား ၄ပါးစလုံးသည်
အနတ္တဖြစ်တယ်။အဲဒီသင်ခါရတရားဖြစ်
တဲ့စိတ်၊စေတသိက်နှင့်ရုပ်တွေသည်ခန္ဓာ
၅ပါးအဖြစ်နဲ့နောက်ထပ်တစ်မျိုးခွဲခြမ်း
စိတ်ဖြာလို့ရတယ်။ခန္ဓာဆိုတာကအဖွဲ့(သို့)
အစုအပုံတွေဖြစ်ပြီးခန္ဓာငါးပါးတွေက
တော့ ၁။ရူပက္ခန္ဓာသည်ရုပ်အားလုံးတွေ
ဖြစ်တယ်။၂။ဝေဒနက္ခန္ဓာသည်ခံစားခြင်း
​(ဝေဒနါ)တွေဖြစ်တယ်။ ၃။သညက္ခန္ဓာ
သည်မှတ်သား(သညာ)ခြင်းဖြစ်တယ်။
၄။သင်ခါရက္ခန္ဓာသည်စေတသိက်၅၀ပါး
ဖြစ်တယ်။ ၅။ဝိညာနက္ခန္ဓာသည်စိတ်အ
ပါးတိုင်းတွေဖြစ်တယ်။

စေတသိက် ၅၂ပါးကိုခန္ဓာ ၃ပါးအဖြစ်နဲ့
ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလိုက်ရင်ဝေဒနါစေတသိက်
၁ပါးသည်ဝေဒနက္ခန္ဓာဖြစ်စ်တယ်။သညာ
စေတသိက် ၁ပါးသည်သညက္ခန္ဓာဖြစ်
တယ်။နောက်ထပ်ကျန်တဲ့စေတသိက် ၅၀
ပါးသည်သင်ခါရက္ခန္ဓာဖြစ်ပြီးဉပမာ-စေ
တနာ၊လောဘ၊ဒေါသ၊မောဟ၊မေတ္တာ၊
အလောဘနှင့်ပညာစသည်တို့ဖြစ်ကြ
တယ်။သင်ခါရက္ခန္ဓာသည်ပြုလုပ်ခြင်း
(သို့)စိတ်ကိုပြုပြင်ပြောင်းလဲတဲ့နာမ်တ
ရားသဘောတွေဖြစ်တယ်။
အဲဒီစိတ်ပရမတ္ထကျတော့စိတ်အ
ပါးတိုင်းသည်ဝိညာနက္ခန္ဓာဖြစ်တယ်။`ဝိ
ညာဉ်၊မနော၊စိတ်”တွေသည်ပါဠိစကား
တွေဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်တရားသဘော
တွေရဲ့အဓိပ္ပါယ်တစ်မျိုးတည်းသာဖြစ်
တယ်။ဆိုလိုတာကအာရုံကိုသိပြီးလက္ခ
ဏတွေရှိတဲ့တရားသဘောဖြစ်တယ်။
ခန္ဓာအဖြစ်နဲ့စိတ်ကိုခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလိုက်
တဲ့အခါမှာ“ဝိညာဉ်”ဆိုတဲ့စကားလုံးသုံး
တယ်။ဒါကြောင့်ခန္ဓာ ၅ပါးထဲမှာရူပက္ခန္ဓာ
၁ပါးဖြစ်ပြီးနာမ်ခန္ဓာ ၄ပါးဖြစ်တယ်။နာမ်
ခန္ဓာ ၃ပါးကတော့စေတသိက် ၅၂ပါးဖြစ်
ပြီးနောက်ထပ်နာမ်ခန္ဓာ ၁ပါးကတော့စိတ်
၈၉ပါး(သို့) ၁၂၁ပါးတို့ဖြစ်ကြတယ်။
နိဗ္ဗာန်သည်ခန္ဓာမဟုတ်ဘူး။နိဗ္ဗာန်သည်
ခန္ဓဝိမုတ္တိဖြစ်ပြီးခန္ဓာဖြစ်ခြင်းမှလွတ်
မြောက်သွားတယ်။ဝိသုတ္တိမဂ်၊ထစနဝိသုတ္တိနိထေ့၊အချက်အလက်တွေထဲမှာနာမ်၊
ရုပ်ရဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေကိုဆိုဆုံးမသွား
တယ်။

ဒိနာမ်နှင့်ရုပ်တွေမဖြစ်ပေါ်ခင်မှာမဖြစ်ပေါ်
သေးတဲ့ဒီနာမ်၊ရုပ်အတွက်ကတော့အဖွဲ့
(သို့)အစုတွေမရှိဘူး။ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့နာမ်၊
ရုပ်တွေလည်းအဖွဲ့(သို့)အစုကနေလာတာ
မဟုတ်ဘူး။ပျက်နေဆဲဖြစ်တဲ့နာမ်၊ရုပ်တွေ
သည်အ​ကြီး(သို့)အသေးစတဲ့အရပ်ဒေသ
မှာရောက်သွားတာမဟုတ်ဘူး။ပျက်သွား
ပြီးတဲ့နာမ်၊ရုပ်တွေလည်းရပ်သွားတယ်ဆို
တာမရှိဘူး။ဒါပေမယ့်အဖွဲ့(သို့)စုပုံထားတဲ့
နေရာတစ်ခုသည်လူတွေစောင်းတီးနေတာ
နဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။ဖြစ်ပေါ်ပြီးသွားတဲ့
အသံသည်မဖြစ်ပေါ်ခင်ကသိမ်းစည်း
ထားခြင်းတွေမရှိဘူး။ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာ
လည်းသိမ်းထားတဲ့နေရာကနေလာတာ
မဟုတ်ဘူး။ပျက်သွားတဲ့အခါမှာအကြီး
(သို့)အသေးဆိုတဲ့အရပ်ဒေသမှာရောက်
သွားတာမဟုတ်ဘူး။ပျက်သွားပြီးတဲ့အ
သံတွေသည်နေရာတစ်နေရာမှာရှိနေပြီး
သိမ်းစည်းထားတာမဟုတ်ဘူး။အမှန်က
တော့အသံသည်စောင်း ၁ခု၊စောင်းကြိုး
၁ ခုနှင့်အဲဒီစောင်းနှင့်စောင်းကြိုးတွေနဲ့
လိုက်ဖက်တဲ့လူတွေရဲ့ကြိုးစားခြင်းတွေ
ကိုမှီခိုရတယ်။မရှိတဲ့အသံသည်ဖြစ်ပေါ်
ပြီးရှိလာတယ်။ရှိပြီးတော့ပျက်သွားတယ်
။ထို့နည်းတူပဲမရှိတဲ့ရုပ်တရားနှင့်အရုပ်တ
ရားအားလုံးသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးရှိလာတယ်။
ရှိပြီးတော့လည်းပျောက်သွားတယ်။
ခန္ဓာသည်တကယ်ရှိတယ်။ဒါ
ကြောင့်ကျွနုပ်တို့သည်ခန္ဓာကိုသိနိုင်တယ်
။ဉပမာ-ကျွနုပ်တို့သည်မာတဲ့သဘောကို
ခံစားရတဲ့အခါမှာရူပက္ခန္ဓာကိုသိနိုင်တယ်။
ရုပ်သည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတယ်။မမြဲ
ဘူး။ရူပက္ခန္ဓာသည်အဲဒီခန္ဓာကိုယ်လောက်
သာမဟုတ်ဘူး။ဘာမှမသိတဲ့တရားသဘောအားလုံးတွေလည်းရူပက္ခန္ဓာ
တွေဖြစ်တယ်။ဉပမာ-အသံသည်ရူပက္ခန္ဓာ
ဖြစ်ပြီးဖြစ်ပေါ်ပြီးတော့ပျက်သွားတယ်။
မမြဲဘူး။

ဝေဒနက္ခန္ဓာသည်တကယ်ရှိတယ်။ဒါ
ကြောင့်ကျွနုပ်တို့သည်ဝေဒနက္ခန္ဓာကို
သိနိုင်တယ်။ခံစားခြင်းတွေအားလုံး
သည်ဝေဒနက္ခန္ဓာဖြစ်ပြီးဝေဒနါကိုအမျိုး
မျိုးနဲ့ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလို့ရတယ်။တစ်ခါ
တလေ ၃မျိုးအဖြင့်နဲခွဲခြားထားပြီးဘာ
တွေလဲဆိုတော့သုခဝေဒနါ၊ဒုက္ခဝေဒနါ
နှင့်ဉပေက္ခာဝေဒနါ(သုခ၊ဒုက္ခမဖြစ်တဲ့
ဝေဒနါ)တို့ဖြစ်ကြတယ်။တစ်ခါတလေ
၅မျိုးအဖြင့်နဲ့ခွဲခြားထားပြီးဘာတွေလဲ
ဆိုတော့သောမနဿဝေဒနါ၊ဒေါမနဿ
ဝေဒနါ၊သုခ၊ဒုက္ခမဖြစ်တဲ့ဝေဒနါ၊သုခဝေ
ဒနာနှင့်ဒုက္ခဝေဒနါတို့ဖြစ်ကြတယ်။
ခန္ဓာကိုယ်မှခံစားခြင်းသည်
ခန္ဓာကိုယ်မှထိတွေ့နိုင်တဲ့အကြောင်း
ကြောင့်ဖြစ်ပြီးရုပ်ဖြစ်တဲ့ကာယပသာ
ဓာတ်ရုပ်ရှိတယ်။ခံစားခြင်းသည်နာမ်
တရားဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်အကြောင်း
ဖြစ်တဲ့ကာယပသာဓာတ်ရုပ်ရှိတယ်။
ကာယပသာဓာတ်နှင့်အာရုံတွေထိတွေ့
တဲ့အခါမှာခံစားခြင်းတွေသည်ဒုက္ခ(သို့)
သုခတွေဖြစ်မလာ?ဉပေက္ခာတော့မဖြစ်
ဘူး။ဒုက္ခဝေဒနါဖြစ်တဲ့အခါမှာအကုသိုလ်
ဝိပက်(အကုသိုလ်ကံရဲ့အကျိုး)တွေဖြစ်
တယ်။သုခဝေဒနါဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာကု
သိုလ်ဝိပက်(ကုသိုလ်ကံရဲ့အကျိုး)တွေ
ဖြစ်တယ်။

ဝေဒနါအမျိုးမျိုးတွေသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီး
တော့ပျက်သွားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဝေ
ဒနာအမျိုးအစားတစ်ခုစီတွေဖြစ်တယ်
ဆိုတာသိဖို့ခက်တယ်။ဉပမာ-အကျိုး
ဖြစ်တဲ့ကိုယ်မှသုခဝေဒနါနှင့်နောက်မှ
ဖြစ်ပေါ်တဲ့အဲဒီသုခဝေဒနါထဲမှာသာယာ
နှစ်သက်တဲ့သောမနဿဝေဒနါနဲ့ရော
နှောနိုင်တယ်။နောက်မှဖြစ်ပေါ်တဲ့စိတ်
မပျှော်ရွင်ခြင်းတွေဖြစ်တဲ့ဒေါမနဿ
ဝေဒနါသည်အရင်ဖြစ်ပေါ်တဲ့ဒုက္ခဝေဒ
နာတွေဖြစ်တယ်လို့နားလည်မှုတွေမှား
နိုင်တယ်။ဒုက္ခဝေဒနါသည်ဝိပက်စေတ
သိက်ဖြစ်ပြီးကိုယ်နဲ့ထိတွေ့တဲ့အာရုံကို
သိတဲ့ဝိပက်စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။
ဒုက္ခဝေဒနါသည်နောက်မှဖြစ်ပေါ်နိုင်
တယ်။ဒေါမနဿဝေဒနါသည်အကုသိုလ်
စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ဝိပါက်မဟုတ်
ဘူး။ဒေါမနဿဝေဒနါသည်အကြောင်း
ဖြစ်ပြီးစုစောင်းထားတဲ့ဒေါသကြောင့်ဖြစ်
ပေါ်ရတယ်။ဒက္ခဝေဒနါနှင့်ဒေါမနဿဝေ
ဒနာသည်နာမ်တရားတွေဖြစ်ပေမယ့်ကွာ
ခြားတဲ့အကြောင်းတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့အတွက်
ကြောင့်ကွာခြားတဲ့ခံစားခြင်းတွေဖြစ်ရ
တယ်။ဒေါသတွေဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အ
ကြောင်းကိုငြိမ်းသတ်ပြီးတဲ့အခါမှာဒုက္ခ
ဝေဒနါတွေဖြစ်ပေါ်နိုင်သေးတယ်။ဒါပေ
မယ့်နောက်ထပ်ဆက်ပြီးဒေါမနဿဝေဒ
နာတွေမရှိတော့ဘူး။အရှင်ရဟန္တာတွေအသက်ရှင်နေသ၍တော့အကုသိုလ်အ
ကျိုး(ဝိပက်)တွေရှိသေးတယ်။ဒါပေမယ့်
ဒေါသတွေမရှိတော့ဘူး။

သံယုတ္တနိကယ်၊ဒုတိယဝေါ၂မှာအချက်
အလက်တွေရှိတယ်။တစ်ခါတုန်းကဗုဒ္ဓ
မြတ်စွာဘုရားသည်ကွန်လချဖုမှာသီတင်း
သုံးနေထိုင်တယ်။အဲဒီအခါမှာပဲဗုဒ္ဓမြတ်
စွာဘုရားရဲ့ခြေဖဝါးတော်မှာကျောက်စ
ထိမှန်ပြီးကြီးမားတဲ့ဝေဒနါတွေသည်မြတ်
စွာဘုရားရဲ့ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါ
ကြောင့်သာယာခြင်းတွေမရှိတဲ့ဆင်းရဲဒုက္ခ
တွေသည်မြတ်စွာဘုရားနဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်လို့
ကြားရတယ်။အဒီဝေဒနါတွေကိုတုန်လှုပ်
ခြင်းတွေမရှိပဲသီးခံတယ်။ဝေဒနါတွေကို
ဒွါရအဖြစ်နဲ့ ၆ပါးခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာထား
တယ်။ဒီဝေဒနါ ၆ပါးသည်အကြောင်း
တွေကွာခြားပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့အတွက်
ကြောင့်ကွာခြားရတယ်။ဝေဒနါတွေ
သည်စိတ်နဲ့အတူတစ်ပြိုင်တည်ဖြစ်၊
ပျက်နေပြီးအဲဒီဝေဒနါနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
တယ်။ဒါကြောင့်အချိန်တိုင်းသည်ဝေဒ
နာတစ်မျိုးတည်းသာမဟုတ်ရခြင်းဖြစ်
တယ်။
သံယုတ္တနိကယ်၊စလာရတနဝေါ
အပိုက်၂မှာအချက်အလက်တွေရှိတယ်။
ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောင်ကြ!ရဟန်း
တို့သည်အချိန်ကာလကိုစောင့်ပြီးသတိ
သမ္ပဇဉ်ရှိရတယ်။ဒါတွေသည်ငါဘုရား
ရဲ့အဆုံးအမစကားတွေဖြစ်တယ်။

တကယ်လို့ရဟန်းတွေသည်သတိသမ္ပ
ဇဉ်ရှိပြီးမမေ့မလျော့တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်
ခြင်း၊ကြိုးစားခြင်းနှင့်စိတ်ပြတ်သာ
ခြင်းတွေရှိကြမယ်ဆိုရင်သုခဝေဒနါ
တွေဖြစ်ပေါ်တယ်။သုခဝေဒနါသည်
ကျွနုပ်တို့နှင့်ဖြစ်ပေါ်ပြီးအဲဒီသုခဝေဒ
နာကိုပဲမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်ရတယ်။မမှီခိုရင်မ
ဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဒါကြောင့်ဘာကိုမှီခိုကြသ
လဲ?ဒီဖဿ(ထိတွေ့ခြင်း)ကိုမှီခိုရတယ်။
ဒါပေမယ့်ဒီဖဿသည်မမြဲဘူး။ဖဿ
သည်ပြုပြင်ပြောင်းလဲတဲ့အကြောင်းဖြစ်
ပြီးအကြောင်းကိုမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်ရတယ်။
ဒါကြောင့်ဖဿကိုမှီခိုတဲ့သုခဝေဒနါ
လည်းမမြဲဘူး။ဒီလိုကျွနုပ်တို့နဲ့ဖြစ်ပေါ်
ပြီးဘယ်နေရာမှာမြဲတာရှိသလဲ?ဒါ
ကြောင့်မမြဲခြင်းတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီး
မြင်ရတယ်။ပြောင်းလဲသွးခြင်း၊ပျက်ပြယ်
သွားခြင်း၊ပျက်သွားခြင်းနှင့်စွန့်လွတ်ခြင်း
တွေကိုရဟန်းတို့တွေဝေဖန်သုံးသပ်ပြီး
မြင်ရတယ်။ဒါကြောင့်မမြဲခြင်းဖြစ်တဲ့
ပြောင်းလဲသွားခြင်း၊ပျက်ပြယ်သွားခြင်း၊
ပျက်စီးခြင်းတွေသည်ဖဿနှင့်သုခဝေဒ
နာတွေထဲမှာစွန့်လွတ်ခြင်းတွေကိုရဟန်း
တွေဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးမြင်တဲ့အခါမှာဖဿ
နှင့်သုခဝေဒနါထဲမှာရာဂနုဿယတွေကို
စွန့်လွတ်နိုင်မယ်လို့ရဟန်းတွေဒီလိုသိကြ
ရမယ်။

ဝေဒနါတွေကိုနောက်ထပ်အမျိုးမျိုးခွဲလို့
ရနိုင်တယ်။ဝေဒနါတွေကိုခွဲခြားတဲ့နည်း
လမ်းကိုသိတဲ့အခါမှာတကယ်နားလည်
ခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်စေတယ်။ဝေဒနါတွေ
သည်အကြောင်းကြောင့်ဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်
တရားတစ်မျိုးသာဖြစ်တယ်။ကျွနုပ်တို့
တွေသည်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်
စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘော
တွေကိုအောက်မေ့သိရမယ့်အစားမသိပဲ
နဲ့ပျက်သွားတဲ့ဝေဒနါတွေထဲမှာငြိတွယ်
ကြတယ်။ဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တ
ရားသည်ဘယ်နေရာကမှလာတာမဟုတ်
တဲ့ပုလွေသံနဲ့တူတယ်။(သို့)အသံပျက်
သွားတဲ့အခါမှာလည်းဘယ်နေရာမှမသွား
ဘူး။(သို့)ဘယ်နေရာမှသိမ်းပြီးစုစောင်း
ထားခြင်းမရှိဘူး။ဒါပေမယ့်အဲဒီဝေဒနါ
ထဲမှာကျွနုပ်တို့တွေမသိတဲ့အထိငြိတွယ်
ကြပြီးအဲဒီပျက်သွားတဲ့ဝေဒနါတွေသည်
အားလုံးပျက်သွားပြီးဘာမှမကျန်ရှိတော့
ဘူး။ဒါကြောင့်ဝေဒနက္ခန္ဓာသည်မမြဲဘူး။
သညက္ခန္ဓာသည်တကယ်ရှိတယ်။
ပြီးတော့ဘယ်အရာတစ်ခုခုကိုမှတ်မိတဲ့အ
ခါမှာသိနိုင်တယ်။သညာသည်စိတ်အပါး
တိုင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။စိတ်တစ်ပါးစီတွေ
သည်အာရုံကိုသိပြီးဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီး
တော့စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့သညာသည်
နောက်ထပ်အဲဒီအာရုံကိုမှတ်မိဖို့အတွက်
အဲဒီမှတ်သားခြင်းနှင့်အာရုံကိုသိရတယ်။ဒါကြောင့်မမှတ်မိတဲအချိန်မှာအဲဒီစိတ်
သည်အာရုံကိုသိသေးတယ်။ပြီးတော့စိတ်နှင့်အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့သညာသည်အဲဒီအာရုံ
ကိုသိတယ်။သညာသည်စိတ်နှင့်အတူဖြစ်
ပြီးစိတ်နဲ့အတူပျက်သွားတယ်။သညာ
သည်မမြဲဘူး။ဒါကြောင့်အမှန်အတိုင်းရှိ
တဲ့သညာရဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုမသိ
သရွေ့တော့သညာကိုနင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့
စွဲထားကြတယ်။သညာသည်ချက်ချင်း
ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့နာမ်တရားတစ်
မျိုးသာဖြစ်တယ်။

သင်ခါရက္ခန္ဓာသည်(စေတသိက်အပါး
၅၀ဖြစ်ပြီးဝေဒနါနှင့်သညာစေတသိက်
မပါဘူး)တကယ်ရှိပြီးသိနိုင်တယ်။ကျွနုပ်
တို့တွေသည်သောမနဿစေတသိက်ရှိ
တဲ့အချိန်မှာသင်ခါရက္ခန္ဓာကိုသိနိုင်တယ်။
ဉပမာ-ကူညီစောင့်ရှောက်ခြင်း၊ဂရုဏာ
ဖြစ်ခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။(သို့)အကုသိုလ်
စေတသိက်​ဖြစ်တဲ့အချိန်မှာဒေါသ၊မစ္စရိ
ယစတဲ့တရားသဘောတွေသည်ဖြစ်ပေါ်
ပြီးတော့ပျက်သွားတယ်။သင်ခါရက္ခန္ဓာ
သည်မမြဲဘူး။ဝိညာနက္ခန္ဓာ(စိတ်)သည်
တကယ်ရှိပြီးမြင်ခြင်း၊ကြားခြင်း၊အနံ့ရ
ခြင်းအရသာရခြင်း၊ကိုယ်မှထိတွေ့ခြင်း
နှင့်စဉ်းစားခြင်းတွေရှိတဲ့အချိန်မှာသိနိုင်
တယ်။ဝိညာနက္ခန္ဓာသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးတော့
ပျက်သွားတယ်။မမြဲဘူး။သင်ခါရတရား
(အကြောင်းကြောင့်ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရား)
အားလုံးတွေကတော့ခန္ဓာ ၅ပါးဖြစ်ပြီး
မမြဲကြဘူး။ခန္ဓာ ပါးသည်ဉပါဒါန်(အစွဲ)
ခန္ဓာဖြစ်ပြီးစွဲခြင်းရဲ့တည်ရာဖြစ်တဲ့အ
တွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။အရှင်ရဟန္တာတွေ
မဟုတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ခန္ဓာ ၅ပါးထဲ
မှာငြိတွယ်ကြသေးတယ်။ကျွနုပ်တို့တွေ
သည်ဒီခန္ဓာကိုယ်ကိုနင့်ခန္ဓာ၊ငါ့ခန္ဓာဖြစ်
တယ်လို့စွဲထားကြတယ်။ဒါကြောင့်ကျွနုပ်
တို့သည်ရူပက္ခန္ဓာထဲမှာငြိတွယ်ရခြင်းဖြစ်
တယ်။ပြီးတော့နာမ်တရားတွေကိုလည်း
နင့်နာမ်တရား၊ငါ့နာမ်တရားတွေဖြစ်တယ်
လို့စွဲထားကြတယ်။ဒါကြောင့်ဝေဒနက္ခန္ဓာ၊
သညက္ခန္ဓာ၊သင်ခါရက္ခန္ဓာနှင့်ဝိညာနက္ခန္ဓာ
တွေမှာလည်းစွဲထားကြခြင်းဖြစ်တယ်။
ကျွနုပ်တို့တွေသည်အမှန်အတိုင်းရှိတဲ့ခန္ဓာ
ငါးပါးကိုမသိမှုနဲ့စွဲထားတဲ့အခါမှာဆင်းရဲ
(ဒုက္ခ)တွေဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ခန္ဓာ ၅ပါး
သည်အစွဲတွေရဲ့တည်ရာဖြစ်နေသ၍တော့
ကျွနုပ်တို့သည်ရောဂါတွေရဲ့နှိပ်စက်ခြင်း
ကိုခံရတဲ့သူတွေနဲ့တူတယ်။

သံယုတ္တနိကယ်၊ခန္ဓဝာဝေါ်၊နကုလပီဒါသုတ်ထဲမှာအချက်အလက်တွေရှိတယ်။
နကုလပီဒါလို့ခေါ်တဲ့အဖိုးအိုတစ်ယောက်
သည်ခဏ၊ခဏနဲ့ရောဂါတွေခံစားရတယ်
။အဲဒီအချိန်မှာဘီးလူးမနေတဲ့တောထဲမှာ
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသီတင်းသုံးနေထိုင်တော်
မူစဉ်အခါကအဖိုးအိုသည်မြတ်စွာဘုရား
ထံကိုသွားရောက်ပြီးချဉ်းကပ်တယ်။ထိုအ
ခါဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားက“ခန္ဓာကိုယ်မှာတုန်
လှုပ်ခြောက်ခြားပြီးကိုယ့်ရဲ့စိတ်တွေတုန်
လှုပ်ခြောက်ခြားခြင်းမရှိတဲ့အခါ”မှာနကု
လပီဒါကိုဝေဖန်သုံးသပ်ဖို့ဆုံးမသွား
တယ်။အဲဒီကနေအရှင်သာလိပုတ္တရာက
အကျယ်ပြန့်နဲ့ထပ်ပြီးရှင်းပြသွားတယ်။
ဒကာကြီးနားထောင်!ခန္ဓာကိုယ်ရှိတဲ့သူ
တွေသည်တုန်လှုပ်ခြောက်ခြားခြင်းရှိတဲ့
သူလို့ခေါ်တယ်။ဒကာကြီးနားထောင်!ဒီ
လောကမှာတရားတော်တွေကိုနာကြား
ခြင်းမရှိတဲ့ပုထုဇဉ်လူတွေသည်အရိယာ
သစ္စာတရားတွေထဲမှာနည်းလမ်းညွန်ပြ
ခြင်းတွေမရရှိတဲ့အတွက်နင့်ရုပ်ဖြစ်တယ်၊
ငါ့ရုပ်ဖြစ်တယ်လို့မြင်ကြတယ်။နင့်ရုပ်၊ငါ့
ရုပ်တွေရှိတယ်လို့မြင်ကြတယ်။ရုပ်ထဲမှာ
နင်၊ငါတွေရှိတယ်လို့မြင်ကြတယ်။နင့်မှာ
ရုပ်ရှိတယ်၊ငါ့မှာရုပ်ရှိတယ်လို့မြင်ကြတယ်။ငါတို့သည်ရုပ်ဖြစ်ပြီးငါတို့ရဲ့ရုပ်
ဖြစ်တယ်လို့စွဲထားခြင်းရဲ့တည်ရာဖြစ်တဲ့
သူတွေဖြစ်တယ်။သူတို့၊ငါတို့တွေသည်
ရုပ်တွေဖြစ်ကြတယ်။ငါတို့ရဲ့ရုပ်တွေဖြစ်
ကြတယ်လို့အစွဲတွေနဲ့တည်ရာရှိတဲ့အခါ
မှာအဲဒီရုပ်တွေသည်နောက်တစ်ခြားလို
မျိုးပြောင်းလဲသွားကြရတယ်။ဒါကြောင့်
ရုပ်တွေနောက်တစ်မျိုးပြောင်းလဲသွားတဲ့
အခါမှာသောက၊ပရိဒေဝ၊ဒုက္ခ၊ဒေါမနဿ
နှင့်ဉပရာဇာတို့ဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။
ပြီးတော့ဝေဒနါကိုလည်းနင့်ဝေဒနါ၊ငါ့ဝေ
ဒနာဖြစ်တယ်လို့မြင်ကြတယ်။သညာကို
နင့်သညာ(မှတ်သားခြင်း)၊ငါ့သညာဖြစ်
တယ်လို့မြင်ကြတယ်။သင်ခါရ(ပြုပြင်
ပြောင်းလဲခြင်း)ကိုနင့်သင်ခါရ၊ငါ့သင်ခါ
ရဖြစ်တယ်လို့မြင်ကြတယ်။ဝိညာဉ်(သိ
တဲ့သဘော)ကိုနင့်ဝိညာဉ်၊ငါ့ဝိညာဉ်လို့
မြင်ကြတယ်။ဒကာကြီးနားထောင်!ဒီလို
အကြောင်းတွေကြောင့်လူတွေသည်စိတ်
နှင့်ခန္ဓာကိုယ်တွေရှိတဲ့အတွက်ကြောင့်တုန်
လှုပ်ခြောက်ခြားကြရခြင်းဖြစ်တယ်။

ဒကာကြီးနားထောင်!ခန္ဓာကိုယ်တုန်လှုပ်
ခြောက်ခြားခြင်းရှိတဲ့သူဖြစ်ပေမယ့်စိတ်
တွေတုန်လှုပ်ခြောက်ခြားခြင်းရှိတဲ့သူဖြစ်
နေလာ?ဒကာကြီးနားထောင်!ဒီဝိနည်းတ
ရားတော်ထဲမှာအရိယာသာဝကတွေသည်
နင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ထဲမှာရုပ်တွေကိုမ
မြင်ဘူး။နင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ထဲမှာဝေဒ
နာ၊သညာ၊သင်ခါရနှင့်ဝိညာဉ်တွေကိုမမြင်
ဘူး။အရိယာသာဝကတွေသည်အစွဲတွေ
မရှိတော့တဲ့အခါမှာအဲဒီဝိညာဉ်တွေသည်
တစ်ခြားလို့ပြောင်းလဲသွားတယ်။ဝိညာဉ်
တွေတသ်ခြားလိုပြောင်းလဲသွားတဲ့အတွက်ကြောင့်သောက၊ပရိဒေဝ၊ဒုက္ခ၊
ဒေါမနဿနှင့်ဉပရာဇာတွေမဖြစ်ပေါ်ရ
ခြင်းဖြစ်တယ်။ဒကားကြီးနားထောင်!ဒီ
လိုနဲ့ပဲလူတွေသည်ခန္ဓာကိုယ်တုန်လှုပ်
ခြောက်ခြားခြင်းတွေရှိပြီးစိတ်တွေလည်း
တုန်လှုပ်ခြောက်ခြားခြင်းရှိတဲ့သူဖြစ်ရဲ့
လာ?ခန္ဓာ ၅ပါးထဲမှာအစွဲတွေရှိနေသ၍
တော့ရောဂါဖြစ်နေတဲ့သူနဲ့တူတယ်။ရော
ဂါဖြစ်နေတဲ့သူနဲ့တူတယ်။ဒါပေမယ့်အ
မှန်အတိုင်းရှိတဲ့ခန္ဓာ ၅ပါးကိုထိုးထွင်းစွာ
သိတဲ့အခါမှာရောဂါဝေဒနါတွေလည်း
ပျောက်သွားနိုင်တယ်။ခန္ဓာ ၅ပါးသည်
မမြဲတဲ့အတွက်ကြောင့်ဆင်းရဲရခြင်းဖြစ်
တယ်။သံယုတ္တနိကယ်၊ဒုက္ခသုတ်ထဲမှာ
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်ရဟန်းတွေနဲ့အရိ
ယာသစ္စာတရား ၄ပါးကိုဆိုဆုံးမသွား
တယ်။ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောင်ကြ !
ဒုက္ခ၊ဒုက္ခသမုဒ္ဒယ၊ဒုက္ခနိရောဓနှင့်ဒုက္ခနိ
ရောဓဂါမိနီပဒိပဒါတွေကိုရဟန်းတို့တွေ
နဲ့ငါဘုရား!ပြောဟောသွားမယ်။ရဟန်းတို့
အားလုံးနားထောင်ကြ!ဒုက္ခသည်ဘယ်လို
မျိုးဖြစ်ကြသလဲ?အဲဒီဒုက္ခဆိုတဲ့စကားလုံး
သည်ဉပါဒါန်ခန္ဓာ ၅ပါးဖြစ်တယ်လို့ပြော
သင့်တယ်။ဉပါဒါန်ခန္ဓာ ၅ပါးသည်ဘယ်
လိုမျိုးဖြစ်သလဲ?ဉပါဒါန်ခန္ဓာ ၅ပါးတွေ
ကတော့ရုပ်၁ပါး၊ဝေဒနါ၁ပါး၊သညာ၁ပါး
၊သင်ခါရ၁ပါးနှင့်ဝိညာဉ်၁ပါးတို့ဖြစ်ကြ
တယ်။ရဟန်းတို့!ဒါတွေအားလုံးကိုဒုက္ခ
လို့ခေါ်တယ်။

ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောင်!ဒုက္ခသမုဒ္ဒ
ယသည်ဘယ်လိုမျိုးဖြစ်သလဲ?ဒုက္ခသ
မုဒ္ဒယဆိုတာကတော့တဏှာသည်ဘုံ၊ဘ
ဝအသစ်ထဲမှာဖြစ်ပေါ်စေတယ်။အဲဒီအာ
ရုံ(သို့)ဘုံ၊ဘဝထဲမှာပုံမှန်နဲ့တကယ်ပျော်
မြူးကြတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ကာမ
တဏှာ၊ဘဝတဏှာ၊ဝိဘဝတဏှာနဲ့ပျော်
မြူးကြတယ်။ရဟန်းတို့ဒါတွေကိုဒုက္ခသ
မုဒ္ဒယလို့ခေါ်တယ်။ရဟန်းတို့အားလုံးနား
ထောင်ကြ!ခုက္ခနိရောဓသည်ဘယ်လိုမျိုး
ဖြစ်သလဲ?ဒုက္ခနိရောဓဆိုတာကတော့
မဂ္ဂင်နဲ့အဲဒီတဏှာကိုမကျန်အောင်ငြိမ်း
နိုင်ခြင်းဖြစ်တယ်။မဂ္ဂင်ကတော့ဝိရာဂ
သည်စွန့်လွတ်ခြင်း၊ပယ်ထုတ်ခြင်း၊လွတ်
မြောက်ခြင်းနှင့်လိုချင်နှစ်သက်ခြင်းတွေ
မရှိခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ရဟန်းတို့ဒါတွေ
ကိုဒုက္ခနိရောဓလို့ခေါ်တယ်။ရဟန်းတို့!ဒုက္ခနိရောဓခါမိနီပဒိပဒါသည်ဘယ်လို
မျိုးလဲ?ဒုက္ခနိရောဓခါမိနီပဒိပဒါဆိုတာ
ကတော့အရိယာမဂ္ဂင် ၈ပါးနဲ့အတူပေါင်း
စပ်ထားတယ်။ရဟန်းတို့ဒါတွေကိုဒုက္ခနိရောဓခါမိနီပဒိပဒါလို့ခေါ်တယ်။ခန္ဓာ ၅
ပါးထဲမှာငြိတွယ်နေသ၍တော့
နောက်ထပ်ဘုံ၊ဘဝမှာခန္ဓာ ၅ပါးတွေဖြစ်
ပေါ်ရပြီးဒုက္ခတွေဖြစ်ရတယ်။မဂ္ဂင် ၈ပါး
ကိုတိုးတက်အောင်ပွါးများတဲ့အခါမှာအမှန်အတိုင်းဖြစ်တဲ့ခန္ဓာ၅ပါးရဲ့သဘော
တွေကိုစပြီးသိလာရတယ်။ဒါကြောင့်
နောက်ထပ်မွေးရခြင်း၊အိုရခြင်း၊နာရခြင်း
နှင့်သေရခြင်းတွေမရှိတော့တဲ့ဒုက္ခငြိမ်း
ရာသို့ရောက်စေခြင်းဖြစ်တယ်။နောက်
ဆုံးအရိယာသစ္စာတရားအဆင့်ကိုသိတဲ့
ပုဂ္ဂိုလ်ကနေရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်အဆင့်သို့
ရောက်ပြီးအသက်ဆုံးသွားတဲ့အခါမှာ
နောက်ထပ်ခန္ဓာ ၅ပါးတွေလည်းမဖြစ်
ပေါ်တော့ဘူး။

#စမ်းသပ်မေးခွန်း#
၁။ဘယ်ပရမတ္ထတရားကနာမ်တရားဖြစ်
သလဲ?
။ဘယ်ပရမတ္ထတရားကသင်ခါရတရား
ဖြစ်သလဲ?
၃။ဘယ်ပရမတ္ထတရားကဝိသင်ခါရ
ဖြစ်သလဲ?
၄။ဘယ်သင်ခါရတရားကနာမ်တရား
ဖြစ်သလဲ?
၅။စေတသိတ်အားလုံးသည်သင်ခါရ
တရားဟုတ်လာ?
၆။ဝေဒနါစေတသိက်သည်ခန္ဓာဟုတ်
လာ?
၇။သညာစေတသိက်သည်ခန္ဓာဟုတ်
လာ?
၈။ကိုယ်မှမကောင်းတဲ့ခံစားခြင်းတွေ
(ဒုက္ခဝေဒနါ)သည်ဝိပက်(အကျိုး)ပေး
တွေဟုတ်လာ?
၉။စိတ်မှမကောင်းတဲ့ခံစားခြင်း(ဒေါမန
ဿဝေဒနါ)တွေသည်ဝိပက်(အကျိုး)ပေး
တွေဟုတ်လာ?
၁၀။ဘယ်ခန္ဓာကနာမ်တရားဖြစ်သလဲ?
၁၁။စက္ခုဝိညာဉ်သည်ခန္ဓာဟုတ်လာ(သို့)
မဟုတ်ဘူးလာ?
၁၂။“မနုဿ”ဆိုတဲ့စကားလုံးသည်ခန္ဓာ
ဟုတ်သလာ?(သို့)မဟုတ်ဘူးလာ?
၁၃။အသံသည်ခန္ဓာဟုတ်သလာ(သို့)
မဟုတ်ဘူးလာ?
၁၄။ဘယ်ပရမတ္ထတရားကခန္ဓာဖြစ်
သလဲ?

#စိတ်ရဲ့လက္ခဏအမျိုးမျိုး#
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်တကယ်ရှိတဲ့
လက္ခဏအမျိုးမျိုးတွေကိုဆိုဆုံးမသွား
တယ်။ကျွနုပ်တို့တွေသည်တစ်နေ့တာ
ဘဝမှာပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘော
တွေကိုမသိကြဘူး။ဆိုလိုတာကမျက်စိ၊
နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်
တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေကိုမသိကြ
ဘူး။အများအားဖြင့်ကျွနုပ်တို့သည်ပြီး
သွားတဲ့အရာတွေထဲမှာ(သို့)မရောက်လာ
သေးတဲ့အရာတွေထဲမှာစိတ်ဝင်စားကြ
တယ်။ဒါပေမယ့်ဘဝမှာအမှန်တကယ်
ဖြစ်တဲ့တရားသဘောတွေကိုသိနိုင်တယ်။
ကျွနုပ်တို့သည်ယခုရှိတဲ့တရားသဘော
တွေကိုပိုပြီးသိလာတဲ့အခါနှင့်အဲဒီတရား
သဘောတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာတရားသ
ဘောတွေကိုသတိကအောက်မေ့သိနိုင်
တယ်။စိတ်သည်တကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောဖြစ်တယ်လို့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား
ကဆိုဆုံးမသွားတယ်။ကျွနုပ်တို့သည်
စိတ်တွေတကယ်ရှိသလာဆိုတာသံသယ
တွေရှိနိုင်တယ်။ပြီးတော့ကျွနုပ်တို့ရဲ့စိတ်
သည်တကယ်ရှိတယ်ဆိုတာဘယ်လိုသက်
သေပြနိုင်သလဲ?နာမ်တရားကျတော့မရှိ
ဘူး။အဲဒီရုပ်တရားပဲရှိတယ်ဆိုတာဖြစ်
နိုင်သလာ?ကျွနုပ်တို့တွေရဲ့ဘဝမှာအရာ
အမျိုးမျိုးတွေလိုအပ်တယ်လို့သိရတယ်။
ဉပမာ-မှီခိုတဲ့နေရာ(အိမ်)၊အစားအစာ၊အ
ဝတ်အထည်နှင့်နေ့စဉ်သုံးရတဲ့ပစ္စည်းကိ
ရိယာတွေသည်အလိုလိုနဲ့ဖြစ်ပေါ်လို့မရ
ဘူး။စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ရတယ်။စိတ်
သည်နာမ်တရားဖြစ်ပြီးတစ်စုံတစ်ရာကို
သိတဲ့သဘောဖြစ်တယ်။စိတ်သည်ဘာမှမ
သိတဲ့ရုပ်တရားနဲ့ကွာခြားတယ်။ကျွနုပ်တို့
သည်တေးဂီတဆရာတွေရေးသားထား
တဲ့တေးသံကိုနားထောင်ကြတယ်။ဒါ
ကြောင့်စဉ်းစားပြီးရေးသားလို့ဖြစ်ပေါ်
လာတာလည်းစိတ်ကပဲဖြစ်တယ်။ပြီး
တော့သီချင်းတွေရေးသားတဲ့အခါမှာ
တေးဂီတဆရာတွေရဲ့လက်တွေကိုလှုပ်
ရှားစေတာလည်းစိတ်ကပဲဖြစ်တယ်။တကယ်လို့စိတ်မရှိရင်သူတို့တွေရဲ့လက်
တွေသည်လှုပ်ရှားလို့မရဘူး။

စိတ်သည်အရမ်းကိုဆန်းကြယ်တဲ့တရား
သဘောတွေဖြစ်တယ်။စိတ်သည်အရာ
အမျိုးမျိုးတွေကိုဖြစ်တယ်။အတ္ထသာလိ
နီ၊စိတ္တုပါထကထဲမှာအချက်အလက်တွေ
ရှိတယ်။အရာအမျိုးမျိုးတွေသည်စိတ်နဲ့
ပဲအောင်မြင်နိုင်တယ်။ဉပမာ-ကုသိုလ်ကံ
ဖြစ်တဲ့ပေးကမ်းစွန့်ကျဲခြင်း(ဒါန)နှင့်အကု
သိုလ်ကံဖြစ်တဲ့နှိပ်စက်ခြင်း၊လိမ်လည်
ခြင်းစသည်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ကုသိုလ်ကံ
နှင့်အကုသိုလ်ကံသည်အကျိုးပေးခြင်း
တွေကွာခြားကြတယ်။ဒါကြောင့်စိတ်အ
မျိုးအစားတွေအမျိုးမျိုးရှိရခြင်းဖြစ်
တယ်။လူတစ်ဉီးတစ်ယောက်စီတွေသည်
အကြောင်းဖြစ်ပေါ်တဲ့နေရာမှာအမူအရာ
တွေကွာခြားကြတယ်။ပြီးတော့ဖြစ်ပေါ်
တဲ့စိတ်အမျိုးအစားအမျိုးမျိုးတွေ
ကြောင့်ဒီလိုဖြစ်ရတယ်။ဘာကြောင့်လဲ
ဆိုတော့တစ်ယောက်ကဒီအရာတစ်ခုကို
ကြိုက်ပြီးနောက်တစ်ယောက်ကမကြိုက်
ဘူး။ပြီးတော့တစ်ဉီးတစ်ယောက်စီတွေ
သည်တစ်စုံတစ်ရာကိုပြုလုပ်တဲ့အခါမှာ
လည်းမတူညီကြဘူး။လူနှစ်ယောက်သည်
အလုပ်တစ်ခုကိုအတူတူလုပ်ပေမယ့်
လည်းရရှိတဲ့အကျိုးကကွာခြားတယ်။ဉပ
မာ-လူနှစ်ယောက်သည်သစ်ပင်တစ်ပင်ရဲ့
ပုံကိုအတူတူရေးစွဲပေမယ့်ပုံနှစ်ပုံကကွာ
ခြားကြလိမ့်မယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့
တစ်ဉီးတစ်ယောက်စီတွေသည်ဖြတ်ထိုး
ဉာဏ်နှင့်အရည်အချင်းတွေမတူညီကြ
ဘူး။တစ်ချို့ကလေ့လာသင်ကြားတဲ့နေ
ရာမှာခက်ခဲစွာနဲ့မသင်ကြားရဘူး။ဒါပေ
မယ့်တစ်ချို့ကတော့ခက်ခဲစွာနဲ့လေ့လာ
သင်ကြားရတယ်။ဒါကြောင့်ဘယ်သူတစ်
ဉီးတစ်ယောက်မှစိတ်ကိုထိန်းချုပ်လို့မရ
ဘူး။စိတ်တစ်ပါးစီတွေသည်တစ်ခဏစီ
ဖြစ်ပေါ်ရတဲ့စိတ်ရဲ့အကြောင်းအရသာ
ဖြစ်ရတယ်။

လူတွေသည်ဘာအကြောင်းကြောင့်နဲ့
ကွာခြားရသလဲ?လူတွေကွာခြားရတဲ့
အကြောင်းကတော့တစ်ဉီးတစ်ယောက်
စီတွေရဲ့ဘဝမှာကြုံတွေ့ရတဲ့အရာတွေ
မတူညီကြဘူး။ဒါကြောင့်တစ်ဉီတစ်
ယောက်စီတွေည်စုစောင်းလာတဲ့အကျင့်
စာရိတ္တအမျိုးမျိုးတွေကွာခြားရခြင်းဖြစ်
တယ်။ငယ်စဉ်ကတည်းကနေကူညီဖေးမ
တတ်တဲ့အကျင့်နဲ့သွန်သင်ဆုံးမလာတဲ့က
လေးသည်ကြီးပြင်းလာတဲ့အခါမှာအဲဒီအ
ကျင့်စရိုက်တွေစုစောင်းလာတယ်။ခဏ၊ခ
ဏနဲ့စိတ်တိုလွယ်တဲ့သူတွေသည်အဲဒီစိတ်
တိုခြင်းကိုများစွာစုစောင်းလာခဲ့တဲ့အ
တွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့တစ်ဉီး
တစ်ယောက်စီတွေသည်အကျင့်စရိုက်၊
အတွေ့အကြုံနှင့်ကျွမ်းကျင်မှုတွေစု
စောင်းလာတာကွာခြားကြတယ်။စိတ်
တစ်ပါးစီတွေသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးတော့
ပျက်သွားတယ်။ပြီးတော့တစ်ချိန်ထဲမှာ
ပဲနောက်ထပ်စိတ်တစ်ပါးကချက်ချင်း
ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ဒါကြောင့်
ဘဝမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာအမျိုးမျိုးကိုစု
စောင်းခြင်းတွေရှိကြတယ်။ပြီးတော့
ကောင်းတဲ့အကျင့်စရိုက်နှင့်မကောင်းတဲ့
အကျင့်စရိုက်တွေဘယ်လိုရလာသလဲ?
အကျင့်ကောင်း၊မကောင်းတွေဘယ်လို
ရလာသလဲဆိုတော့စိတ်တစ်ခဏပျက်
သွားပြီးတဲ့အခါမှာနောက်ထပ်စိတ်တစ်
ခဏကချက်ချင်းဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်ရ
တယ်။ကျွနုပ်တို့တွေရဲ့ဘဝသည်မရပ်မ
နားပဲစိတ်တစ်ပါးစီရဲ့ဆက်လက်ဖြစ်၊ပျက်
ခြင်းသာဖြစ်တယ်။စိတ်တစ်ခဏစီတွေ
ပျက်သွားရခြင်းသည်နောက်ထပ်စိတ်တစ်
ခဏဖြစ်ပေါ်ဖို့အကြောင်းဖြစ်ပေးရ
တယ်။ဒါကြောင့်ပျက်သွားပြီးတဲ့စိတ်
သည်ဒီစိတ်တစ်ခဏဖြစ်ပေါ်ဖို့အကြောင်း
ဖြစ်ပေးရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပစ္စုပ္ပန်မှာအကျင့်ဗီဇရဲ့အကြောင်းဖြစ်ရ
ပြီးအတိတ်မှာကုသိုလ်စိတ်နှင့်အကုသိုလ်
စိတ်ရဲ့အမှန်တွေဖြစ်တယ်။ဒီလိုဖြစ်ရခြင်း
သည်အဲဒီကောင်းတဲ့အကျင့်ဗီဇနှင့်မ
ကောင်းတဲ့အကျင့်ဗီဇတွေသည်စိတ်အပါး
တိုင်းမှာဆက်လက်စုစောင်းလာခြင်းဖြစ်
တယ်။

ကျွနုပ်တို့သည်မကောင်းတဲ့အကျင့်ဗီဇနှင့်
ကိလေသာတွေကိုများစွာစုစောင်းလာခဲ့
ကြတယ်။ဉပမာ-လောဘ၊ဒေါသနှင့်မော
ဟစသည်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ကိလေသာအ
ဆင့်တွေများစွာရှိကြတယ်။အသေးစိတ်
တဲ့ကိလေသာ၊အလယ်အလတ်ကိလေသာ
နှင့်အကြမ်းကိလေသာတို့ရှိကြတယ်။အ
သေးစိတ်တဲ့ကိလေသာသည်မမြင်ရဘူး။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အနုသယကိလေ
သာဖြစ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့စိတ်ထဲမှာ
အသေးစိတ်တဲ့ကိလေသာတွေစုစောင်း
ထားခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်မမြင်ရဘူး
။အိပ်မောကျတဲ့အချိန်နှင့်အိမ်မက်ခြင်း
တွေမရှိတဲ့အချိန်မှာအကုသိုလ်စိတ်တွေ
မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဒါပေမယ့်စိတ်ထဲမှာအနုသ
ယကိလေသာတွေရှိသေးတယ်။နိုးလာတဲ့
အခါမှာနောက်ထပ်အကုသိုလ်စိတ်တွေ
ဖြစ်ပေါ်တယ်။တကယ်လို့စိတ်တစ်ပါးစီ
တွေသည်အနုသယကိလေသာတွေမစု
စောင်းထားဘူးဆိုရင်အကုသိုလ်စိတ်
တွေဘယ်လိုဖြစ်ပေါ်လာမလဲ?ပြီးတော့
ကိလေသာအားလုံးကိုပညာနဲ့မငြိမ်း
သတ်နိုင်သ၍တော့ဖြစ်ပေါ်တဲ့စိတ်တွေ
သည်အနုသယကိလေသာတွေရှိသေး
တယ်။အဲဒီအလယ်အလတ်ကိလေသာ
(ပရိယုတ္ထာနကိလေ)သည်အနုသယကိ
လေသာနဲ့ကွာခြားတယ်။ဘာကြောင့်လဲ
ဆိုတော့ပရိယုတ္ထာနကိလေသာသည်အ
ကြောင်းဖြစ်တဲ့လောဘ၊ဒေါသနှင့်မောဟ
တွေရှိတဲ့စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ဉပမာ
-မြင်ရတဲ့အရာတွေထဲမှာသာယာနှစ်သက်
ခြင်း(သို့)ကိုယ်မှထိတွေ့ခြင်း(သို့)ဖြစ်ပေါ်
တဲ့အာရုံထဲမှာမနှစ်သက်ခြင်းတို့ဖြစ်ကြ
တယ်။ပရိယုတ္ထာနကိလေသာသည်အကု
သိုလ်ကံပြုလုပ်တဲ့နေရာမှာအကြောင်းမ
ဖြစ်ပေးဘူး။အကြိမ်းကိလေသာသည်
ကိုယ်၊နှုတ်နှင့်စိတ်တွေမှအကုသိုလ်ကံ
ဖြစ်ပေါ်ဖို့အကြောင်းဖြစ်ပေးတယ်။ဉပ
မာ-သတ်ဖြတ်ခြင်၊သူတစ်ပါးကိုနှိမ့်စက်
ခြင်း(သို့)သူတစ်ပါးရဲ့ပစ္စည်းဉစ္စာကိုကိုယ်
ပိုင်ပစ္စည်းအဖြစ်နဲ့ရယူလိုခြင်းတို့ဖြစ်ကြ
တယ်။

ကံ(စေတနာ)သည်စုစောင်းထားတဲ့နာမ်
တရားအမျိုးအစားတစ်မျိုးဖြစ်တယ်။
ဒါကြောင့်လူတွေမှာစုစောင်းလာတဲ့ကိ
လေသာနှင့်ကံတွေကွာခြားရခြင်းဖြစ်
တယ်။ပြီးတော့စုစောင်းလာတဲ့ကံအမျိုး
မျိုးတွေသည်ဘဝမှာအကျိုးပေးတဲ့အ
ကြောင်းတွေလည်းကွာခြားကြတယ်။ဒါ
ကြောင့်အကျိုးနှင့်အကြောင်းတွေရဲ့သတ်
မှတ်ချက်ဖြစ်ပြီးကံနှင့်အကျိုးပေး(ဝိပက်
)တွေရဲ့သတ်မှတ်ချက်တွေဖြစ်တယ်။လူ
တွေသည်ကွာခြားတဲ့ပတ်ဝန်းကျင်မှာမွေး
လာကြတယ်။ဒါကြောင့်တစ်ချို့က
ကောင်းတဲ့ပတ်ဝန်းကျင်မှာမွေးလာရပြီး
သာယာနှစ်သက်တဲ့အရာတွေနဲ့ကြုံတွေ့
ရတယ်။တစ်ချို့ကသာယာနှစ်သက်ခြင်း
မရှိတဲ့အရာတွေနဲ့ကြုံတွေ့ရတတ်တယ်။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ရောဂါကြောင့်ပင်
ပန်းဆင်းရဲခြင်း(သို့)ဒုက္ခဝေဒနါနဲ့ခံစားရ
ခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ကျွနုပ်တို့သည်က
လေးတွေအစာရေစာငတ်ပြီးနေမကောင်း
တဲ့သတင်းတွေကိုကြားရတဲ့အခါမှာဒီက
လေးတွေဘာကြောင့်ဒီလိုဖြစ်ရသလဲ?
ပြီးတော့တစ်ချို့ကလေးတွေက
လိုချင်တဲ့အရာတွေအားလုံးဘာကြောင့်
ရရှိကြသလဲဆိုတာသံသယတွေရှိကြ
တယ်။လူတွေအားလုံးသည်ပြုလုပ်ထား
တဲ့ကံရဲ့အကျိုးတွေကိုကိုယ်တိုင်ရရှိခံစား
ရတယ်လို့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကဆိုဆုံးမ
သွားတယ်။ဒါကြောင့်ပြုလုပ်ပြီးသွားတဲ့
ကံတွေသည်အနာဂတ်မှာအကျိုးပေးနိုင်
တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အကုသိုလ်
ကံနှင့်ကုသိုလ်ကံတွေကိုစုစောင်းထား
ပြီးဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။

ဒါကြောင့်အကြောင်းတွေဆုံညီတဲ့အခါ
မှာအကျိုး(ဝိပက်)တွေဖြစ်ပေါ်တယ်။
“အကျိုး”ဆိုတဲ့စကားလုံးကိုသုံးတဲ့အ
ခါမှာတစ်ချို့ကတစ်ပါးသူတွေကိုပြု
လုပ်ပေးခဲ့တဲ့အကျိုးတွေဖြစ်တယ်လို့
ထင်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်ဝိပက်ဖြစ်တဲ့
အကျိုးသည်အဲလိုမဟုတ်ဘူး။ဝိပက်
စိတ်သည်သာယာနှစ်သက်တဲ့တရားသ
ဘော(သို့)မနှစ်သက်တဲ့တရားသဘော
တွေနဲ့ဆုံတွေ့တဲ့စိတ်ဖြစ်တယ်။အဲဒီဝိ
ပက်ဖြစ်တဲ့စိတ်သည်ကိုယ်တိုင်ပြုလုပ်
ထားတဲ့အကျိုး​တွေဖြစ်တယ်။ပြီးတော့
သာယာနှစ်သက်တဲ့အရာ(သို့)မနှစ်သက်
တဲ့အရာတွေနဲ့ဆုံတွေ့တဲ့အခါမှာနင်၊ငါ
ဖြစ်တယ်လို့ကျွနုပ်တို့တွေထင်ခဲ့တယ်။
ဒါပေမယ့်အမှန်တကယ်တမ်းကျတော့
နင်၊ငါတွေမရှိဘူး။အဲဒီစိတ်သာရှိပြီး
အာရုံအမျိုးမျိုးတွေကိုသိပြီးဖြစ်ပေါ်
တယ်။တစ်ချို့သောစိတ်တွေသည်အ
ကြောင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီစိတ်
တွေသည်ကုသိုလ်ကံ(သို့)အကုသိုလ်
ကံတွေကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အကြောင်းဖြစ်
တယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီအကြောင်းနဲ့သင့်
လျော်တဲ့အကျိုးတွေဖြစ်ပေါ်စေတယ်။
တစ်ချို့စိတ်တွေသည်အကျိုး(ဝိပက်)
တွေဖြစ်တယ်။ဉပမာ-မနှစ်သက်တဲ့အရာ
တွေကိုမြင်ရတဲ့အခါမှာမြင်နိုင်တဲ့နင်၊ငါ
တွေရှိတာမဟုတ်ဘူး။ဒါပေမယ့်“စိတ်”
ဆိုတဲ့စက္ခုဝိညာဉ်ဖြစ်ပြီးဒီဘဝ(သို့)အ
ရင်ဘဝကပြုလုပ်ပြီးသွားတဲ့အကုသိုလ်
ကံတစ်ခုရဲ့အကျိုးပေးတွေဖြစ်တယ်။

ဒီစိတ်တစ်ပါးသည်အကုသိုလ်ဝိပက်စိတ်
ဖြစ်တယ်။သာယာနှစ်သက်တဲ့အရာတွေ
ကိုမြင်တဲ့အခါမှာကုသိုလ်ဝိပက်စိတ်ဖြစ်
ပြီးပြုလုပ်ပြီးသွားတဲ့ကုသိုလ်ကံတစ်ခု
ရဲ့အကျိုးတွေဖြစ်တယ်။ ၅ဒွါရထဲကဒွါရ
တစ်ပါးပါးမှာသာယာနှစ်သက်ခြင်းတွေ
မဖြစ်တဲ့အာရုံနဲ့ဆုံတွေ့တဲ့အချိန်တိုင်း
သည်အကုသိုလ်ဝိပက်ဖြစ်တယ်။ ၅ဒွါထဲ
ကဒွါရတစ်ပါးပါးမှာသာယာနှစ်သက်ခြင်း
ရှိတဲ့အာရုံနဲ့ဆုံတွေ့တဲ့အချိန်တိုင်းသည်ကု
သိုလ်ဝိပက်ဖြစ်တယ်။တကယ်လို့တစ်ပါး
သူတွေကကိုရဲ့ခန္ဓာကိုယ်ကိုနှိပ်စက်ပြီးနာ
ကြင်တဲ့ခံစားခြင်းတွေခံရတဲ့အခါမှာတစ်
ပါးသူတွေပြုလုပ်တဲ့အကျိုးတွေမဟုတ်
ဘူး။နှိပ်စက်ခြင်းခံရတဲ့သူသည်ကိုယ်
တိုင်ပြုလုပ်ပြီးသွားတဲ့အကုသိုလ်ကံရဲ့
အကျိုးပေးဖြစ်တယ်။တစ်ပါးသူတွေရဲ့
ပြုလုပ်ခြင်းသည်နာကြင်ခြင်းရဲ့အ
ကြောင်းသာဖြစ်တယ်။အဲဒီတစ်ပါးသူ
ကိုနှိပ်စက်တဲ့သူကတော့အကုသိုလ်ကံ
ကိုပြုလုပ်နေတဲ့အကြောင်းဖြစ်ပြီးသူရဲ့
အကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်တယ်။မကြာခင်မှာ
အဲဒီအကုသိုလ်ကံရဲ့အကျိုးတွေကိုသူ
လည်းခံရလိမ့်မယ်။“ကံ နှင့်ဝိပက်”ရဲ့အ
ကြောင်းတွေကိုပိုပြီးနားလည်လာတဲ့အ
ခါမှာကျွနုပ်တို့ရဲ့ဘဝမှာအကြောင်းအမျိုး
မျိုးတွေကိုပိုပြီးနားလည်လာတယ်။လူ၊
ပုဂ္ဂိုလ်အမျိုးမျိုးတွေရဲ့ကံအကြောင်းတွေ
ကိုအတ္ထစာလိနီ၊စိတ္တုပါထကမှာအချက်
အလက်တွေရှိတယ်။ဒါကြောင့်ပဋိသန္ဓေ
တဲ့အချိန်တွေမှာအကျိုးပေးတွေကွာခြား
တယ်။ရုပ်ပုံသဏ္ဍန်လက္ခဏာတွေလည်း
ကံရဲ့အကျိုးပေးတွေဖြစ်တယ်။

သတ္တဝါအားလုံးတွေသည်ကံတွေရဲ့ကွာ
ခြားခြင်းကိုမှီခိုတဲ့အတွက်ကြောင့်ခြေ
ထောက်မရှိတဲ့သတ္တဝါ၊ခြေနှစ်ချောင်း၊
ခြေလေးချောင်း၊ခြေအများရှိခြင်းနှင့်ရုပ်
ရှိခြင်း၊ရုပ်မရှိခြင်း၊သညာရှိခြင်း၊သညာ
မရှိခြင်း၊သညာ(မှတ်သားမှု)ရှိတာလည်း
မဟုတ်၊မရှိတာလည်းမဟုတ်စသည်တို့
ဖြစ်ကြတယ်။သတ္တဝါအားလုံးသည်ဖြစ်
ပေါ်ခြင်း(အူပါ)တွေကွာခြားကြတယ်။
ဆိုလိုတာကသတ္တဝါအားလုံးသည်အနိမ့်၊
အမြင့်၊အကြမ်း၊အချော၊ကောင်းတဲ့နေရာ
ရောက်ခြင်းနှင့်မကောင်းတဲ့နေရာရောက်
ခြင်းတွေသည်ကံရဲ့ကွာခြားခြင်းတွေကို
မှီခိုတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်
တယ်။သတ္တဝါတွေရဲ့ကွာခြားတဲ့ရုပ်ပုံ
သဏ္ဍန်တွေကတော့အသားအရည်
ကောင်းခြင်း၊(သို့)မကောင်းခြင်း၊မွေးခြင်း
ကောင်းခြင်း(သို့)မကောင်းခြင်းနှင့်ရုပ်
ချော(သို့)ရုပ်ဆိုးခြင်းအစရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်
တွေသည်ကံရဲ့ကွာခြားခြင်းတွေကိုမှီခိုတဲ့
အတွက်ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။လောက
တရားထဲမှာကွာခြားခြင်းတွေကတော့လ
လာဘဒ်ရှိခြင်း၊မရှိခြင်း၊အာဏာရှိခြင်း၊
မရှိခြင်း၊ကဲ့ရဲ့ခြင်း(သို့)ချီးမွမ်းခြင်းနှင့်
ချမ်းသာခြင်း(သို့)ဆင်းရဲခြင်းတို့တွေ
သည်ကံရဲ့ကွာခြားခြင်းတွေကိုမှီခိုတဲ့အ
တွက်ကြောင့်သတ္တဝါအားလုံးနဲ့ဖြစ်ပေါ်
ရခြင်းဖြစ်တယ်။လောကသတ္တဝါတွေ
သည်ကံအရဖြစ်ကြရတယ်။သတ္တဝါအစု
တွေသည်ကံအတိုင်းလည်ပတ်နေကြရ
တယ်။ဒါကြောင့်သတ္တဝါတွေအားလုံး
သည်ကံတွေနဲ့ချီနှောင်ထားပြီးတစ်ချိန်
လုံးလည်ပတ်နေတဲ့ဝင်ရိုးနှင့်စပုတ်တိုင်
နဲ့တူတယ်လို့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကဟော
ပြောသွားတယ်။

တရားသဘောတွေအားလုံးသည်အ
ကြောင်းကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်လို့ဗုဒ္ဓ
မြတ်စွာဘုရားကဆိုဆုံးမသွားတယ်။
လူတွေသည်နေထိုင်တဲ့ပတ်ဝန်းကျင်
နှင့်ရုပ်ပုံသဏ္ဍန်တွေကွာခြားရခြင်း
သည်အကြောင်းမဲ့မဟုတ်ဘူး။တိရစ္ဆာန်
တွေမှာလည်းရုပ်ပုံသဏ္ဍတွေကွာခြားရ
ခြင်းသည်ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့လုပ်ရပ်(ကံ)တွေ
ကွာခြားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
တိရစ္ဆာန်တွေမှာလည်းစိတ်ရှိပြီးကောင်း
တဲ့လုပ်ရပ်(သို့)မကောင်းတဲ့လုပ်ရပ်တွေ
လုပ်နိုင်တယ်။ဒါကြောင့်တိရစ္ဆာန်တွေမှာ
လည်းကံအမျိုးမျိုးတွေစုစောင်းကြပြီး
အကျိုးအမျိုးမျိုးတွေကိုဖြစ်ပေါ်စေ
တယ်။တကယ်လို့ကံတစ်ခုစီတွေသည်
အဲဒီကံရဲ့အကျိုးတွေဖြစ်ပေါ်စေနိုင်
တယ်လို့ကျွနုပ်တို့တွေသိခဲ့မယ်ဆိုရင်
ချမ်းသာတဲ့အမျိုးအနွယ်ထဲမှာမွေးလာ
ရတယ်ဆိုပြီးမာနထားရှိတာဘာအဓိပ္ပါယ်
မှမရှိဘူး။ဒါကြောင့်ချီးမွမ်းခြင်း၊လလာ
ဘဒ်ရခြင်းတွေခံရတဲ့အခါနှင့်ဆင်းရဲ့(ဒုက္ခ
)ဖြစ်တဲ့အခါမှာအဲဒီဆင်းရဲတွေသည်ကိုယ်
တိုင်ပြုလုပ်ထားတဲ့ကံအကျိုးပေးတွေဖြစ်
တယ်ဆိုတာကျွနုပ်တို့တွေသိရတယ်။ဒါ
ကြောင့်ဒီလိုသိလိုက်တဲ့အခါမှာကိုယ့်ကို
ဆင်းရဲခြင်းတွေပေးတယ်လို့တစ်ခြားသူ
တွေကိုအပြစ်တင်ပြောခြင်းတွေလျော့
နည်းလာတယ်။(သို့)တစ်ခြားသူတွေ
ကြိုက်နှစ်သက်တဲ့အရာတွေကိုရရှိတဲ့အ
ခါမှာမနာလို၊ဝန်တိုခြင်းတွေမရှိတော့ဘူး။ပြီးတော့တရားသဘောတွေကိုနားလည်လာတဲ့အခါမှာလည်းဆင်းရဲဒုက္ခ(သို့)
ကြိုက်နှစ်သက်တဲ့အရာတွေကိုရရှိခြင်း
တွေသည်နင်၊ငါတွေမဟုတ်ဘူးဆိုတာသိ
လာရတယ်။ဒါပေမယ့်အကြောင်းကိုဖြစ်
ပေါ်စေတဲ့စိတ်အမျိုးအစားတစ်ခုဖြစ်တဲ့
အကျိုး(ဝိပက်)သာဖြစ်ပြီးဖြစ်ပေါ်ပြီး
ချက်ချင်းပျက်သွားတယ်။ပတ်ဝန်းကျင်
တစ်ခုထဲမှာအတူတူမွေးလာတဲ့သူတွေ
သည်ကျင့်ကြံခြင်းတွေကွာခြားကြတယ်
ဆိုတာကျွနုပ်တို့တွေမြင်ကြရတယ်။ဉပ
မာ-ချမ်းသာတဲ့အမျိုးထဲမှာမွေးလာတဲ့
သူတွေသည်တစ်ချို့ကကပ်စေးနှဲပြီးတစ်
ချို့ကပေးကမ်းခြင်းတွေမှာရက်ရောကြ
တယ်။အဲဒီချမ်းသာတဲ့အမျိုးထဲမှာမွေး
လာတဲ့သူတွေသည်ကံရဲ့အကျိုးပေးတွေ
ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ကပ်စေးနှဲတဲ့သူသည်
စုစောင်းထားတဲ့ကိလေသာကနေဖြစ်ပေါ်
လာတယ်။လူတစ်ဉီးစီ​တွေရဲ့ဘဝမှာအ
ရေးကြီးတဲ့အကြောင်းတွေများစွာရှိကြ
တယ်။ကံသည်လူတွေကိုကွာခြားတဲ့ပတ်
ဝန်းကျင်မှာမွေးလာဖို့အကြောင်းဖြစ်ပေး
တယ်။အဲဒီစုစောင်းထားတဲ့ကိလေသာ
တွေသည်လူတစ်ဉီးစီတွေရဲ့အကျင့်ဗီဇ
ကိုကွာခြားစေတယ်။

တစ်ချို့ကအရင်ဘဝနှင့်နောက်ဘဝရဲ့အ
ကြောင်းတွေကိုသံသယတွေနိုင်တယ်။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဒီဘဝကိုသာ
ကျွနုပ်တို့တွေသိကြတယ်။ဒါပေမယ့်ဒီ
ဘဝမှာလူတွေသည်အကျိုးကံတွေရရှိခြင်းမှာကွာခြားကြတယ်ဆိုတာကျွနုပ်
တို့တွေသတိထားရင်မြင်နိုင်တယ်။အကျိုးကံတွေအားလုံးသည်အတိတ်အကြောင်း
ကနေလာတယ်။အတိတ်ကအကြောင်း
သည်ပစ္စုပ္ပန်မှာအကျိုးပေးတယ်။ပြီး
တော့ပစ္စုပ္ပန်ကံသည်အနာဂတ်မှာအကျိုး
ပေးတယ်။ဒါကြောင့်ပစ္စုပ္ပန်ကိုနားလည်
ခြင်းသည်အတိတ်နှင့်အနာဂတ်ကိုပိုပြီး
နားလည်စေတယ်။အတိတ်ဘဝ၊ပစ္စုပ္ပန်
ဘဝနှင့်အနာဂတ်ဘဝတွေသည်အဆက်
မပြတ်တဲ့စိတ်ရဲ့ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း
ဖြစ်တယ်။ဖြစ်ပေါ်တဲ့စိတ်တစ်ပါးစီတွေ
သည်ချက်ချင်းပဲပျက်သွားရတယ်။ပြီး
တော့နောက်ထပ်စိတ်တစ်ပါးကဆက်
လက်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။စိတ်သည်မမြဲဘူး။
ဒါပေမယ့်စိတ်မရှိတဲ့အချိန်တွေတစ်ခဏမှ
မရှိဘူး။တကယ်လို့စိတ်မရှိတဲ့အချိန်မှာအဲ
ဒီခန္ဓာကိုယ်သည်သေသွားတဲ့ခန္ဓာကိုယ်
ဖြစ်တယ်။အိပ်မောကျနေတဲ့အချိန်မှာ
ဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့စိတ်တွေရှိရတယ်။ဒီဖြစ်
ပေါ်ပြီးတော့ပျက်သွားတဲ့စိတ်တစ်ပါးစီ
တွေသည်နောက်ထပ်စိတ်တစ်ပါးကဆက်
လက်ဖြစ်ပေါ်ဖို့အကြောင်းဖြစ်ပေးတယ်။
ပြီးတော့ဒီဘဝရဲ့နောက်ဆုံးစိတ်သည်
နောက်ဘဝရဲ့ပထမဆုံးစိတ်(ပဋိသန္ဓေ
စိတ်)ဖြစ်ပေါ်ဖို့အကြောင်းဖြစ်ပေးရတယ်
။ဒါကြောင့်အဆုံးမရှိတဲ့သံသယာထဲမှာ
ဘဝတွေလည်ပတ်နေကြရတယ်။ဒါတွေ
သည်မွေးခြင်းနှင့်သေခြင်းတွေရဲ့သံသ
ယာတွေဖြစ်တယ်။အရင်စိတ်တစ်ပါးမ
ပျက်သွားသရွေ့တော့နောက်စိတ်တစ်ပါး
လည်းဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။ဒါကြောင့်တစ်ခ
ဏ၊တစ်ခဏမှာစိတ်တစ်ပါးသာရှိလို့ရ
တယ်။ဒါပေမယ့်စိတ်သည်လျှင်မြန်စွာနဲ့
ပျက်သွားပြီးအဲဒီတစ်ခဏထဲမှာစိတ်တစ်
ပါးထက်ပိုရှိတယ်လို့ကျွနုပ်တို့တွေထင်ကြ
တယ်။မြင်တာနဲ့ကြားတာတွေသည်တစ်
ပြုင်ထဲဖြစ်ပေါ်တယ်လို့ထင်ရတယ်။ဒါပေ
မယ့်အမှန်တကယ်တမ်းကျတော့စိတ်တစ်
ပါးစီတွေသည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်တွေကွာ
ခြားကြတယ်။မြင်ခြင်းသည်စိတ်အမျိုးအ
စားတစ်ခုဖြစ်ပြီးကြားခြင်းနဲ့ကွာခြား
တယ်။စိတ်အမျိုးအစားတစ်ပါးစီတွေ
သည်ကွာခြားတဲ့အကြောင်းတွေကြောင့်
ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ပြီးတော့အာရုံကိုသိတဲ့
နေရာမှာလည်းကွာခြားကြတယ်။

စိတ်သည်အာရုံကိုသိတဲ့သဘောဖြစ်တယ်
။စိတ်အပါးတိုင်းသည်အာရုံကိုသိရတယ်။
အာရုံတွေမရှိပဲနဲ့စိတ်ရှိလို့မရဘူး။ဒွါရ ၆
ပါး(မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်)မှ
အာရုံအမျိုးမျိုးတွေကိုစိတ်ကသိတယ်။
မြင်ခြင်းသည်မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အာရုံ
တွေကိုသိတဲ့စိတ်ဖြစ်တယ်။မျက်စိမှဖြစ်
ပေါ်တဲ့အရာ(သို့)မြင်ခြင်းကိုခံရတဲ့အရာ
လို့ခေါ်တယ်။ဒါပေမယ့်မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်
စေတဲ့အရာသည်စက္ခုပသာဓာတ်ကိုထိ
တွေ့တဲ့အခါမှာမြင်ခြင်းကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့
အကြောင်းရှိတယ်။မြင်ခြင်းသည်မြင်တဲ့
အရာရဲ့အကြောင်းကိုစဉ်းစားခြင်းနဲ့ကွာ
ခြားတယ်။စဉ်းစားခြင်းသည်မနောဒွါရမှ
အာရုံကိုသိတဲ့စိတ်အမျိုးအစားတစ်ပါး
ဖြစ်တယ်။ကြားခြင်းသည်မြင်ခြင်းနဲ့ကွာ
ခြားတယ်။ကြားခြင်းသည်အကြောင်းရှိ
ပြီးအာရုံကိုသိတဲ့နေရာမှာမြင်ခြင်းနဲ့ကွာ
ခြားတယ်။သောတပသာဓာတ်ကိုအာရုံ
ထိတွေ့တဲ့အခါမှာအဲဒီအသံကိုဖြစ်ပေါ်
ပြီးသိတဲ့စိတ်ကိုအကြောင်းဖြစ်ပေးတယ်။
ဒါကြောင့်စိတ်အမျိုးအစားတစ်မျိုးစီရဲ့
ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်သင့်တော်တဲ့အကြောင်း
တွေရှိရတယ်။ပြီးတော့ကျွနုပ်တို့သည်
မျက်စိမှအရသာသိခြင်းနှင့်နားမှအနံ့ရ
ခြင်းတွေကိုမသိနိုင်ဘူး။နှခေါင်းမှအနံ့သိ
ပြီးအနံ့ရတဲ့စိတ်၊လျှာမှအရသာသိပြီးအရ
သာသိတဲ့စိတ်၊ကိုယ်မှထိတွေ့တဲ့အရာ
တွေကိုသိပြီးကိုယ်မှထိတွေ့တဲ့အရာတွေ
ကိုသိတဲ့စိတ်နှင့်စိတ်မှအာရုံကိုသိတဲ့စိတ်
တွေသည်အာရုံအားလုံးတွေကိုသိနိုင်
တယ်။အဲဒီတစ်ခဏ၊တစ်ခဏတွေထဲမှာ
စိတ်တစ်ပါးစီသာဖြစ်ပေါ်လို့ရပြီးအာရုံ
တစ်ခုစီကိုသာသိလို့ရတယ်။

မြင်သိစိတ်သည်ကြားသိစိတ်နဲ့လက္ခဏ
တွေကွာခြားတယ်ဆိုတာပရိယတ္တိအဖြင့်
နဲ့ကျွနုပ်တိုတွေနားလည်နိုင်တယ်။ပြီး
တော့စိတ်သည်ဘာကိုမှမသိတဲ့တရားသ
ဘောဖြစ်တဲ့ရုပ်တရားနဲ့ကွာခြားတယ်ဆို
တာသိရတယ်။ဒီလိုသိခြင်းသည်လွယ်တဲ့
အရာလို့ထင်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်ပရိယတ္တိ
အဖြစ်နဲ့သိခြင်းသည်ကိုယ်တိုင်ထိုးထွင်း
စွာသိတဲ့အသိနဲ့ကွာခြားတယ်။လေးနက်
ခြင်းမရှိတဲ့ပရိယတ္တိအဖြစ်နဲ့သိခြင်းသည်
အမြင်မှားတွေအားလုံးကိုမငြိမ်းသတ်နိုင်
ဘူး။အဲဒီဒွါရ ၆ပါးမှဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသ
ဘောတွေကိုအောက်မေ့သိတဲ့သတိရှိခြင်း
သည်ကိုယ်တိုင်နဲ့အမှန်တွေကိုထိုးထွင်းစွာ
သိနိုင်တယ်။တရားသဘောတွေကိုထိုး
ထွင်းစွာသိတဲ့ပညာသည်အမြင်မှားတွေ
အားလုံးကိုငြိမ်းသတ်နိုင်တယ်။ကျွနုပ်တို့
တွေသိတဲ့အာရုံတွေသည်ကျွနုပ်တို့နေထိုင်
တဲ့လောကဖြစ်တယ်။မြင်တဲ့အချိန်မှာ
မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့လောကဖြစ်တယ်။
မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့လောကသည်မခိုင်မြဲ
ဘူး။ချက်ချင်းပျက်သွားရတယ်။ကြား
တဲ့အချိန်မှာလည်းနားမှဖြစ်ပေါ်တဲ့လော
ကဖြစ်ပြီးချက်ချင်းပဲပျက်သွားရပြန်
တယ်။ကျွနုပ်တို့သည်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊
လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အ
ရာတွေနဲ့ငြိတွယ်ပြီးသာယာနေကြတယ်။
ဒါပေမယ့်အဲဒီတရားသဘောတွေသည်
မမြဲဘူး။ဒါကြောင့်မမြဲတဲ့ဘယ်အရာမဆို
အဲဒီအရာတွေကိုနင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့မစွဲ
ထားသင့်ဘူး။

အဂ်ုတ္တလနိကယ်၊စတုတ္ထနိပါတ်ထဲမှာ
လောကရဲ့အစွန်းဆုံးအကြောင်းကိုဗုဒ္ဓ
မြတ်စွာဘုရားအားလျှောက်ထားတော်
မူတယ်။ မြင့်မြတ်သောအရှင်ဘုရာ!
ဘယ်နေရာမှာမဆိုမွေးတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေ
သည်မွေးခြင်းမရှိ၊အိုခြင်းမရှိ၊သေခြင်း
မရှိ၊စုတိကျခြင်းတွေမရှိပဲနဲ့ရှိနိုင်သလာ?
မြင့်မြတ်တဲ့အရှင်ဘုရား!သိဖို့အတွက်၊
မြင်ဖို့အတွက်နှင့်ခရီးဆက်ခြင်းဖြင့်ကမ္ဘာ
ရဲ့အစွန်းဆုံးကိုသိတဲ့သူဖြစ်ဖို့အတွက်သိ
မယ့်ပုဂ္ဂိုလ်တွေဖြစ်နိုင်လာ?လို့ပုဏ္ဏားက
မေးလျှောက်တယ်။ထိုအခါမြတ်စွာဘု
ရားက အရှင်ပုဏ္ဏား!မွေးခြင်း၊အိုခြင်း၊
သေခြင်း၊စုတိမရှိခြင်းနှင့်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း
တွေမရှိတဲ့ဘယ်နေရာမဆိုအဲဒီနေရာကို
ကမ္ဘာရဲ့အစွန်းဆုံးဖြစ်တယ်လို့ငါဘုရား
မပြောဘူး။ဒါကြောင့်ခရီးဆက်ခြင်းဖြင့်
ထိုးထွင်းစွာနဲ့သိပြီးနားလည်သင့်တယ်။
အံအောလှပါတယ်အရှင်ဘုရား!ဒီစကား
မျိုးမကြားဖူးဘူး။ဆက်ပြီးဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘု
ရားကဒီအဆုံးအမစကားကိုရှင်းလင်းစွာ
နဲ့ထပ်ပြီးဆိုဆုံးမသွာတယ်။အရှင်ပုဏ္ဏား!
ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိတဲ့ဘယ်နေရာမဆိုအဲဒီ
နေရာကိုကမ္ဘာရဲ့အစွန်းဆုံးဖြစ်တယ်လို့
ငါဘုရားမပြောဘူး။ဒါကြောင့်ခရီးဆက်
ခြင်းဖြင့်ထိုးထွင်းစွာနဲ့သိပြီးနားလည်သင့်
တယ်။မြင့်မြတ်တဲ့အရှင်ဘုရား!ကျွနုပ်
သည်ရှေးအခါကရသေ့တစ်ပါးဖြစ်ခဲ့
တယ်။ရောဟိတိဿသည်ဣဿရိယရဲ့
သားဖြစ်ပြီးဝေဟင်၌ပျံတက်နိုင်တဲ့တန်ခိုး
ရှိတယ်။ဒီလိုနဲ့ကျွနုပ်ရဲ့ခြေလှမ်းတွေသည်
အရှေ့ဘက်ပင်လယ်ပြင်မှမြစ်ဖျားခံပြီးအ
နောက်ဘက်ကမ်းပင်လယ်ပြင်သို့လှမ်း
တက်လာတယ်။ပြီးတော့ဆန္ဒတစ်ခုတည်း
နဲ့လာခဲ့တယ်။ဒါကြောင့်ကျွနုပ်တို့သည်
ခရီးသွားခြင်းဖြင့်ကမ္ဘာရဲ့အဆုံးသို့ရောက်
ရှိတယ်။

မြင့်မြတ်တဲ့အရှင်ဘုရား!ကျွနုပ်မှာအဲလို
ခြေလှမ်းခြင်းနဲ့အတူအရှိန်ရှိတယ်။ဒါ
ကြောင့်အစာစားခြင်း၊ဝါးခြင်းနှင့်အရသာ
ခံခြင်းတွေမှရှောင်ကျဉ်ရတယ်။ပြီးတော့
ဝမ်းသာခြင်းနှင့်အပေါ့အပါးသွားခြင်း
တွေမှရှောင်ကျဉ်ရတယ်။အိပ်ပျော်ခြင်း
ဖြင့်မောပန်းခြင်းကိုရပ်တန့်ပြီးရှောင်
ကျဉ်ရတယ်။ဒါကြောင့်အနှစ်တစ်ရာအ
ထိအသက်ရှင်ပြီးနေထိုင်ရတယ်။ပြီးတော့
အနှစ်တစ်ရာကျော်ခရီးနှင်ပြီးကမ္ဘာအဆုံး
ကိုမရောက်နိုင်သေးပေမယ့်အဲဒီကြားမှာ
ဒေါသပြေဖို့သူရောက်လာတယ်။အံဩစ
ရာပါပဲအရှင်ဘုရား!ဤစကားမျိုးတစ်ခါ
မှမရှိခဲ့ပါဘူး။ဒါကြောင့်မြတ်စွာဘုရား
ကသက်ကြီးရွယ်အိုဖြစ်တော်မူကြောင်းကို
ရှင်းလင်းစွာမိန့်တော်မူတယ်။မဖြစ်ဖူးတဲ့
နေရာဘယ်မှာရှိလဲ?ကမ္ဘာရဲ့အစွန်းဆုံးဖြစ်
တဲ့အဲဒီနေရာကိုပြောတာမဟုတ်ဘူး။ဒါ
ကြောင့်ခရီးသွားခြင်းဖြင့်အောင်မြင်ရ
မယ်။ဒါကိုသိပြီးနားလည်သင့်တယ်။
အချင်းတို!တကယ်လို့ကျွနုပ်တို့သည်
ကမ္ဘာရဲ့အဆုံးကိုရောက်တဲ့အထိမ
အောင်မြင်သေးသ၍တော့ဒုက္ခဆင်းရဲ
တွေရဲ့အစွန်းဆုံးလုပ်ရပ်တွေကိုမပြော
ဘူး။ဒါပေမယ့်ကျွနုပ်တို့သည်လောကလို့
ပညတ်ပြီးခေါ်ကြတယ်။ဒါကြောင့်လော
ကကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အကြောင်း၊လောက
ကိုချုပ်တဲ့အကြောင်းနှင့်လောကရဲ့ချုပ်
ခြင်းကိုရောက်စေတဲ့နည်းလမ်းတွေရှိကြ
တယ်။ဒီတစ်လှံသာရှိတဲ့ခန္ဓာကိုယ်သည်
သညာ(မှတ်သားခြင်း)တွေနှင့်စိတ်ရဲ့အုပ်
စိုးခြင်းတွေနဲ့ပေါင်းစပ်ထားတယ်။စစ်ပ
ဝေသဏီကတည်းကကမ္ဘာရဲ့အဆုံးကို
ဘယ်သူမှမရောက်ရှိကြသေးဘူး။ဒါ
ကြောင့်ခရီးအဆုံးကိုမရောက်နိုင်သေး
တဲ့အတွက်ကြောင့်ဒုက္ခဆင်းရဲတွေကနေ
မလွတ်မြောက်ရသေးခြင်းဖြစ်တယ်။

အဲဒီအကြောင်းကြောင့်ညာဏ်ပညာ
ကောင်းစွာရှိတဲ့သူတွေသည်လောက
အကြောင်းကိုရှင်းလင်းစွာသိပြီးကမ္ဘာ
ရဲ့အဆုံးတိုင်အောင်ဗြဟ္မာစရိယအဆုံး
ထိနေထိုင်ရတယ်။ဒါကြောင့်ကမ္ဘာရဲ့အ
ဆုံးကိုသိပြီးဆိုင်ငံ့ထားတဲ့သူဖြစ်တယ်။
ပြီးတော့ဤလောကနှင့်နောက်ကမ္ဘာကို
မမျော်လင့်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ
ဘုရားသည်လောကအကြောင်းကိုသင်
ပေးခဲ့တယ်။ပြီးတော့လောကရဲ့ချုပ်
ကြောင်းကိုရောက်စေတဲ့နည်းလမ်းက
တော့ဒုက္ခဆင်းရဲခြင်းကိုချုပ်ငြိမ်းခြင်း
ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်လောကကိုထိုးထွင်း
စွာသိခြင်းဖြင့်ဒီအမှန်တွေကိုထိုးထွင်း
စွာသိနိုင်တဲ့နည်းလမ်းကတော့တစ်လှံ
သာရှိတဲ့ဒီခန္ဓာကိုယ်သည်သညာနှင့်စိတ်
ရဲ့အုပ်စိုခြင်းတွေပါဝင်ပြီးကိုယ်တိုင်သိတဲ့
သိခြင်းတွေဖြစ်တယ်။

#စမ်းသပ်မေးခွန်း#
၁။ကျွနုပ်တို့သည်မတူညီတဲ့ပတ်ဝန်းကျင်
မှာမွေးလာကြတယ်။တစ်ချို့ကမွေးက
တည်းကချမ်းသာပြီးတစ်ချို့ကဆင်းရဲ
တယ်။ဒီလိုကွာခြားရတဲ့အကြောင်းက
ဘာလဲ?
၂။လူတွေသည်ကွဲပြာစွပြုမူတတ်ကြ
တယ်။တစ်ချို့ကတွန့်တိုကြပြီးတစ်ချို့
ကစေတနာနှင့်ကူညီဖေးမခြင်းရှိကြ
တယ်။ဒီလိုကွာခြားရတဲ့အကြောင်းရင်း
ကဘာလဲ?
၃။စိတ်အပါးတိုင်းသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီး
တော့ပျက်သွားတယ်။ဒါကြောင့်ကိလေ
သာတွေကိုဘယ်လိုနဲ့စုစောင်းနိုင်သလဲ?

အဲဒီအကြောင်းကြောင့်ညာဏ်ပညာ
ကောင်းစွာရှိတဲ့သူတွေသည်လောက
အကြောင်းကိုရှင်းလင်းစွာသိပြီးကမ္ဘာ
ရဲ့အဆုံးတိုင်အောင်ဗြဟ္မာစရိယအဆုံး
ထိနေထိုင်ရတယ်။ဒါကြောင့်ကမ္ဘာရဲ့အ
ဆုံးကိုသိပြီးဆိုင်ငံ့ထားတဲ့သူဖြစ်တယ်။
ပြီးတော့ဤလောကနှင့်နောက်ကမ္ဘာကို
မမျော်လင့်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ
ဘုရားသည်လောကအကြောင်းကိုသင်
ပေးခဲ့တယ်။ပြီးတော့လောကရဲ့ချုပ်
ကြောင်းကိုရောက်စေတဲ့နည်းလမ်းက
တော့ဒုက္ခဆင်းရဲခြင်းကိုချုပ်ငြိမ်းခြင်း
ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်လောကကိုထိုးထွင်း
စွာသိခြင်းဖြင့်ဒီအမှန်တွေကိုထိုးထွင်း
စွာသိနိုင်တဲ့နည်းလမ်းကတော့တစ်လှံ
သာရှိတဲ့ဒီခန္ဓာကိုယ်သည်သညာနှင့်စိတ်
ရဲ့အုပ်စိုခြင်းတွေပါဝင်ပြီးကိုယ်တိုင်သိတဲ့
သိခြင်းတွေဖြစ်တယ်။

#စမ်းသပ်မေးခွန်း#
၁။ကျွနုပ်တို့သည်မတူညီတဲ့ပတ်ဝန်းကျင်
မှာမွေးလာကြတယ်။တစ်ချို့ကမွေးက
တည်းကချမ်းသာပြီးတစ်ချို့ကဆင်းရဲ
တယ်။ဒီလိုကွာခြားရတဲ့အကြောင်းက
ဘာလဲ?
၂။လူတွေသည်ကွဲပြာစွပြုမူတတ်ကြ
တယ်။တစ်ချို့ကတွန့်တိုကြပြီးတစ်ချို့
ကစေတနာနှင့်ကူညီဖေးမခြင်းရှိကြ
တယ်။ဒီလိုကွာခြားရတဲ့အကြောင်းရင်း
ကဘာလဲ?
၃။စိတ်အပါးတိုင်းသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီး
တော့ပျက်သွားတယ်။ဒါကြောင့်ကိလေ
သာတွေကိုဘယ်လိုနဲ့စုစောင်းနိုင်သလဲ?

#လောဘရဲ့လက္ခဏာ#

စိတ်အမျိုးအစားတွေများစွာရှိပြီးဘာ
တွေလဲဆိုတော့ ၁။အကုသိုလ်စိတ်(မ
ကောင်းတဲ့အကြောင်းဖြစ်တဲ့စိတ်)၂။ကု
သိုလ်စိတ်(ကောင်းမြတ်တဲ့အကြောင်း
ဖြစ်တဲ့စိတ်)၃။ဝိပါက်စိတ်(အကျိုးဖြစ်
တဲ့စိတ်)နှင့် ၄။ကိရိယာစိတ်(အကျိုးနှင့်
အကြောင်းမဖြစ်တဲ့စိတ်)တို့ရှိကြတယ်။
ဒီစိတ်အမျိုးမျိုးတွေသည်နေ့စဉ်နဲ့အမျှ
ဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်ဒီစိတ်ရဲ့အ
ကြောင်းတွေကိုသိမ့်မသိရဘူး။စိတ်သည်
အများအားဖြင့်အကုသိုလ်(သို့)ကုသိုလ်
( သို့)ဝိပါက်(သို့)ကိရိယာတွေဖြစ်တယ်ဆို
တာကျွနုပ်တို့တွေမသိရဘူး။တကယ်လို့
ကျွနုပ်တို့သည်စိတ်ရဲ့သဘောတွေကိုဝေ
ဖန်သုံးသပ်ကြည့်ရင်ကိုယ်နှင့်တစ်ပါးသူ
တွေကိုပိုပြီးနားလည်လာတယ်။ပြီးတော့တစ်ပါးသူတွေအပေါ်မှာပိုပြီးမေတ္တာ၊ဂရု
ဏာတွေရှိလာတယ်။အဲဒီလူတွေကမသင့်
တော်တဲ့လုပ်ရပ်တွေပြုလုပ်ရင်တစ်ပါးသူ
ရဲ့အကုသိုလ်စိတ်ကိုကျွနုပ်တို့တွေမ
ကြိုက်ကြဘူး။ဒါကြောင့်တစ်ပါးသူတွေ
တွန့်တိုတဲ့အခါ(သို့)ကြမ်းတမ်းတဲ့စကား
တွေကိုပြောဆိုတဲ့အခါမှာကျွန်ုပ်တို့တွေ
မကြိုက်ကြဘူး။ဒါပေမယ့်ကျွနုပ်တို့သည်
အကုသိုလ်စိတ်တွေဘယ်အချိန်မှာဖြစ်
ပေါ်သလဲဆိုတာသိကြရဲ့လာ?ကျွနုပ်တို့
သည်တစ်ပါးသူရဲ့ကြမ်းတမ်းတဲ့စကားကို
မကြိုက်တဲ့အချိန်မှာအဲဒီအချိန်သည်ဒေါ
သည်ကိုယ်တိုင်ဖြစ်ပေါ်နေတယ်။

အဲဒီအချိန်မှာဒေါသနဲ့ပေါင်းစပ်တဲ့အကု
သိုလ်စိတ်တွေရှိတယ်။ဒါကြောင့်တစ်ပါး
သူတွေရဲ့အကုသိုလ်စိတ်တွေကိုစိတ်ဝင်
စားမယ့်အစားကိုယ့်ရဲ့အကုသိုလ်စိတ်
ကိုအောက်မေ့သိသင့်တယ်။တရားသ
ဘောတွေကိုအသေးစိတ်နဲ့ရှင်းပြသွား
တဲ့အဘိဓမ္မာတရားတော်တွေကိုမလေ့
လာမသင်ကြားရတဲ့သူတွေသည်ဘယ်
တာကအကုသိုလ်ဖြစ်တယ်ဆိုတာမသိ
နိုင်ဘူး။ပြီးတော့အကုသိုလ်သည်ကု
သိုလ်ဖြစ်တယ်လို့ထင်ကြတယ်။ဒါ
ကြောင့်မသိမှုတွေနဲ့အကုသိုလ်တွေကို
စုစောင်းကြခြင်းဖြစ်တယ်။တကယ်လို့
ကျွနုပ်တို့သည်စိတ်ကိုလေ့လာသင်ကြား
ပြီးစိတ်အမျိုးအစားအမျိုးမျိုးတွေကို
ပိုပြီးနားလည်လာရင်ဘယ်စိတ်အမျိုးအ
စားကပိုပြီးဖြစ်များလဲဆိုတာကိုယ်တိုင်နဲ့
သိနိုင်တယ်။ပြီးတော့ကျွနုပ်တို့ကိုယ်ကို
ပိုပြီးကောင်းစွာနဲ့သိလာနိုင်တယ်။ကျွနုပ်
တို့တွေသည်အကုသိုလ်တရားနှင့်ကုသိုလ်
တရားတွေရဲ့ကွာခြားခြင်းတွေကိုသိသင့်
တယ်။အတ္ထစာလိဏီ၊စိတ္တုပါထကထဲမှာ
“ကုသိုလ်”ဆိုတဲ့စကားလုံးကိုရှင်းပြသွား
တယ်။ကုသိုလ်သည်အဓိပ္ပါယ်အမျိုးမျိုး
ရှိကြတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ရောဂါမရှိ
ခြင်း၊အပြစ်မရှိခြင်း၊လိမ္မာခြင်းတွေမှာ
ဖြစ်ပေါ်ခြင်နှင့်သုခဖြစ်တဲ့နှစ်လိုဖွယ်
ကောင်းတဲ့အကျိုးတွေရှိခြင်းတို့ဖြစ်ကြ
တယ်။အဲဒီဒါနပေးကမ်းစွန့်ကျဲတဲ့အချိန်၊
သီလဆောက်ထိန်းတဲ့အချိန်နှင့်ဘာဝနာ
တွေပွါးများတဲ့အချိန်တွေမှာစိတ်သည်
ကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်တယ်။ကုသိုလ်တွေအ
မျိုးမျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့တစ်ပါး
သူတွေရဲ့ကုသိုလ်တွေကိုဝမ်းမြောက်ဝမ်း
သာသာဓုခေါ်ခြင်း၊တစ်ပါးသူတွေကိုကူ
ညီခြင်း၊တစ်ပါးသူတွေနဲ့နှု့ညံ့သိမ်မွေ့
ခြင်းနှင့်အရိုအသေပြုခြင်း၊သီလဆောက်
ထိန်းခြင်း၊တရားတွေကိုလေ့လာသင်ကြား
ခြင်းနှင့်ဆွေးနွေးမေးမြန်းခြင်း၊သမထ(
ငြိမ်းသက်ခြင်း)ကိုပွါးများခြင်းနှင့်ဝိပဿ
နာတွေကိုပွါးများခြင်းတို့သည်ဒါန၊သီလ
နှင့်ဘာဝနာတွေထဲမှာပါဝင်တယ်။ကုသိုလ်
တွေသည်နှစ်လိုဖွယ်ကောင်းတဲ့အကျိုး(ဝိ
ပါက်)တွေရှိတယ်။ဒါကြောင့်ကုသိုလ်ကံ
အားလုံးတွေသည်နှစ်လိုဖွယ်ကောင်းတဲ့
အကျိုးဆက်တွေပေးတယ်။

အတ္ထစာလိနီ၊စိတ္တုပါထကထဲမှာအကု
သိုလ်တရားအကြောင်းတွေကိုရှင်းပြ
သွားတယ်။အကုသိုလ်ဆိုတာကကုသိုလ်
မဟုတ်ဘူး။ဉပမာ-မိတ်ဆွေမဟုတ်တဲ့ရန်
သူနဲ့တူတယ်။(သို့)လောဘနဲ့ဆန့်ကျင်
ဘက်ဖြစ်တဲ့မငြိတွယ်တဲ့သဘောတွေရှိ
တယ်။ဒါကြောင့် အကုသိုလ်သည် ကု
သိုလ်နဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တယ်။အကု
သိုလ်ကံသည်ဒုက္ခဖြစ်တဲ့အကျိုးတွေကို
ပေးတယ်။ဒုက္ခဖြစ်တဲ့အကျိုးတွေသည်
ဘယ်သူမှမလိုလာဘူး။ဒါပေမယ့်များ
သောအားဖြင့်လူတွေသည်အကုသိုလ်ကံ
ရဲ့အကြောင်းတွေကိုမသိကြဘူး။အကု
သိုလ်ကံသည်ဒုက္ခဖြစ်တဲ့အကျိုးကိုဖြစ်
ပေါ်စေတဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်
ဘယ်အချိန်တွေမှာအကုသိုလ်ဖြစ်တယ်
ဆိုတာမသိကြဘူး။ပြီးတော့အကုသိုလ်ကံ
ကိုပြုလုပ်တဲ့အချိန်မှာလည်းထို့နည်းတူပဲ
မသိကြဘူး။အဘိဓမ္မာတရားတော်တွေ
ကိုလေ့လာသင်ကြားတဲ့အခါမှာအကု
သိုလ်စိတ်တွေအမျိုးအစား၃မျိုးရှိတယ်
ဆိုတာသိရတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့
၁။လောဘမူလစိတ်သည်လောဘရှိတဲ့
စိတ်ဖြစ်ပြီးမူလအကြောင်းရင်းဖြစ်တယ်။
၂။ဒေါသမူလစိတ်သည်ဒေါသရှိတဲ့စိတ်
ဖြစ်ပြီးမူလအကြောင်းရင်းဖြစ်တယ်။၃။
မောဟမူလစိတ်သည်မောဟရှိတဲ့စိတ်ဖြစ်
ပြီးမူလအကြောင်းရင်းဖြစ်တယ်။

မောဟ(မသိမှု)သည်အကုသိုလ်စိတ်အပါး
တိုင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။အမှန်တကယ်တမ်း
ကျတော့လောဘမူလစိတ်သည်အ
ကြောင်းနှစ်မျိုးရှိပြီးမောဟအကြောင်း
နှင့်လောဘအကြောင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။
ဒါပေမယ့်အဲဒီလောဘမူလစိတ်လို့ခေါ်ရ
တဲ့အကြောင်းသည်အဲဒီအကုသိုလ်စိတ်
အပါးတိုင်းနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့မောဟတစ်
မျိုးသာရှိတာမဟုတ်ဘူး။ဒါကြောင့်
နောက်ထပ်လောဘလည်းရှိသေးတယ်။
အကြောင်းဖြစ်တဲ့လောဘအရလောဘမူ
လစိတ်လို့ခေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒေါသမူ
လစိတ်လည်းအကြောင်း၂မျိုးရှိပြီးမော
ဟအကြောင်းနှင့်ဒေါသအကြောင်းတို့
ဖြစ်ကြတယ်။ဒေါသအကြောင်းရှိတဲ့အ
တွက်ကြောင့်ဒေါသမူလစိတ်လို့ခေါ်ရ
ခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီအကုသိုလ်စိတ်အ
မျိုးအစားသုံးမျိုးထဲမှာအမျိုးအစား
တစ်မျိုးစီတွေသည်အပါးတွေများစွာ
ရှိကြတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့စိတ်
အမျိုးအစားတွေများစွာကွာခြားကြတဲ့
အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။အဲဒီလောဘ
မူလစိတ်သည်၈ပါးအဖြစ်နဲ့ကွာခြားကြ
တယ်။လောဘရဲ့လက္ခဏသဘောတွေ
ကိုပိုပြီးသိလာတဲ့အခါနှင့်လောဘဖြစ်
ပေါ်တဲ့အချိန်တွေကိုသိတဲ့အခါမှာလော
ဘမူလစိတ်ရဲ့လက္ခဏတွေကွခြားခြင်း
တွေရှိတယ်။လောဘသည်ပရမတ္ထတရား
ဖြစ်ပြီးစေတသိက်ဖြစ်တယ်။စေတသိက်
သည်စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားအမျိုး
အစားတစ်မျိုးဖြစ်တယ်။လောဘသည်
တကယ်ရှိပြီးသက်သေပြနိုင်တယ်။လော
ဘသည် အစွဲ(သို့)ငြိတွယ်တဲ့လက္ခဏသ
ဘောတွေရှိတယ်။

ဝိသုတ္တိမဂ်၊ခန္ဓနိထေ့မှာအချက်အလက်
တွေရှိတယ်။လောဘသည်အာရုံတွေကို
ငြိတွယ်ခြင်းရှိပြီးမျောက်နောက်ကိုလိုက်
တဲ့လက္ခဏသဘောတွေဖြစ်တယ်။ပြီး
တော့အရသာကိုငြိတွယ်ခြင်းရှိပြီးပူနေတဲ့
ကြွေပြားပေါ်မှာပစ်ထားတဲ့အသားတုံးနဲ့
တူတယ်။ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ပစ္စည်းတွေကိုမ
စွန့်လွတ်နိုင်တဲ့သဘောတွေရှိတယ်။ဒါ
ကြောင့်မြစ်ပင်လယ်အဖြစ်နဲ့လောဘတွေ
တိုးပွါးခြင်းရှိတဲ့အခါမှာတဏှာသည်အ
ပါယ်ကိုသာရောက်စေတယ်။မြစ်ရေစီး
ချောင်းတွေပြင်းထန်စွာနဲ့တိုက်စားပြီးပင်
လယ်သမုဒ္ဒရာထိကိုရောက်စေတာနဲ့တူ
တယ်။လောဘသည်တစ်ခါတလေမှာ
“လိုချင်တယ်၊ရချင်တယ်”လို့အဓိပ္ပါယ်
ရတယ်။လောဘသည်အဓိပ္ပါယ်တွေအ
မျိုးမျိုးရှိကြတယ်။လောဘသည်အ
ကြမ်းလောဘ၊အလယ်လောဘနှင့်အ
သေးစိတ်တဲ့လောဘဆိုပြီးအဆင့်ဆင့်ရှိ
ကြတယ်။များသောအားဖြင့်လူတွေသည်
လောဘပြင်းထန်စွာရှိတဲ့အခါမှသာလော
ဘရှိတယ်လို့ထင်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်
လောဘမပြင်းထန်တဲ့အခါမှာလောဘရှိမှန်းကိုမသိကြဘူး။ဉပမာ-အရက်(သို့)
ဆေးလိပ်သောက်ချင်တဲ့အချိန်နှင့်အရမ်း
ကောင်းတဲ့အစားအစာ(ဟင်း)တွေကိုစား
​ချင်တဲ့အခါမှသာလောဘဖြစ်တယ်လို့ထင်
ကြတယ်။ကျွနုပ်တို့သည်လူ၊ပုဂ္ဂိုလ်တွေ
ပေါ်မှာငြိတွယ်ခြင်းရှိပြီးစွဲထားကြတယ်။
ဒါကြောင့်ဒုက္ခတွေဖြစ်ကြတယ်။

လောဘအ​ကြောင်းတွေဖြစ်ပေါ်ခြင်းရှိတဲ့
အချိန်မှာလောဘတွေဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ဒါ
ကြောင့်ဘယ်သူတစ်ဉီတစ်ယောက်ရဲ့အာ
ဏာနဲ့မှထိန်းချုပ်လို့မရဘူး။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘု
ရားသည်လောဘရဲ့အကြောင်းကိုဆိုဆုံးမ
သွားတယ်။ပြီးတော့လောဘကိုစွန့်လွတ်
နိုင်မယ့်နည်းလမ်းနှင့်လောဘရဲ့အပြစ်
တွေကိုညွှန်ပြသွားတယ်။သုတ္တန်တွေထဲ
မှာအဲဒီဒွါရ ၆ပါးမှသိနိုင်တဲ့ကောင်းတဲ့
အာရုံတွေကို“ကာမဂုဏ်၅ပါး”လို့ခေါ်
တယ်။မစ္စိမဂ်နိကယ်၊မဟာဒုက္ခခန္ဓာ
သုတ်ထဲမှာအချက်အလက်တွေရှိတယ်။
တစ်ချိန်တုန်းကဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်
သာဝတ္ထိပြည်ဇေတဝန်ကျောင်းမှာသီ
တင်းသုံးနေထိုင်တော်မူပြီးရဟန်းတွေ
ကိုဆိုဆုံးမသွားတော်မူတယ်။ရဟန်းတို့
အားလုံးနားထောင်ကြ!ကာမအားလုံးရဲ့
ဂုဏ်တွေကတော့ဘာတွေဖြစ်မလဲ?
ကာမဂုဏ် ၅ပါးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့
မျက်စိနဲ့အတူထိုးထွင်းစွာသိနိုင်တဲ့ရုပ်ဖြစ်
ပြီးနှစ်လိုဖွယ်ကောင်းခြင်း၊သာယာခြင်း
နှင့်နှစ်သက်ခြင်းတွေသည်ကာမနဲ့ပေါင်း
စပ်ထားတယ်။ဒါကြောင့်ကာမဂုဏ်တွေရဲ့
တည်ရာဖြစ်တယ်။နားနဲ့ထိုးထွင်းစွာသိနိုင်
တဲ့အသံ၊နှခေါင်းနဲ့အတူထိုးထွင်းစွာသိနိုင်
တဲ့အနံ့၊လျှာနဲ့သိနိုင်တဲ့အရသာ၊ကိုယ်နဲ့သိ
နိုင်တဲ့အထိအတွေ့တွေသည်နှစ်လိုဖွယ်
ကောင်းခြင်း၊သာယာခြင်းနှင်ကြိုက်နှစ်
သက်ခြင်းစသည်တို့သည်ကာမနဲ့ပေါင်း
စပ်ထားတယ်။ရဟန်းတို့အားလုံးနား
ထောင်ကြ!ဒီကာမဂုဏ် ၅ပါးမှာချမ်းသာ
ခြင်းသည်ဘယ်သောမနဿတွေမဆိုဒီ
ကာမဂုဏ်၅ပါးကိုမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်တယ်။
ဒါတွေသည်ကာမအားလုံးတွေရဲ့ဂုဏ်
တွေဖြစ်တယ်။ကာမဂုဏ် ၅ပါးထဲမှာ
ပျော်ရွှင်သာယာခြင်းသည်ချမ်းသာခြင်းအမှန်တွေမဟုတ်ဘူး။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားရဲ့
အဆုံးအမတရားတော်တွေကိုမလေ့လာမ
သင်ကြားရတဲ့သူတွေသည်ငြိတွယ်ပြီးစွဲ
လန်းခြင်းတွေကိုကုသိုလ်လို့ထင်ကြတယ်
။အထူးသဖြင့်အဲဒီငြိတွယ်ပြီးစွဲလန်းခြင်း
တွေသည်သောမနဿနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါ
မှာကွာခြားတဲ့တရားသဘောတွေဖြစ်ပေါ်
တရားသဘောတွေဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါ
ကြောင့်မေတ္တာနှင့်ငြိတွယ်ခြင်းရဲ့ကွာခြား
ခြင်းတွေကိုမသိကြဘူး။ဒါပေမယ့်သော
မနဿနဲ့ဖြစ်ပေါ်လို့ရတယ်။အဲဒီသောမန
ဿနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့စိတ်သည်ကုသိုလ်စိတ်ပဲ
ဖြစ်ရမယ်ဆိုတာမဟုတ်ရဘူး။

ကုသိုလ်စိတ်နှင့်အကုသိုလ်စိတ်ရဲ့အ
ကြောင်းတွေကိုပိုပြီးနားလည်လာတဲ့
အခါနှင့်ဒီစိတ်အမျိုးအစား ၂မျိုးရဲ့
ကွာခြားတဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိထား
တဲ့အခါမှာလောဘမူလစိတ်နဲ့အတူဖြစ်
ပေါ်တဲ့သောမနဿသည်ကုသိုလ်စိတ်
နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့သောမနဿနဲ့ကွာခြား
တယ်ဆိုတာသိမြင်နိုင်တယ်။ခံစားခြင်း
(ဝေဒနါ)သည်စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်
တဲ့စေတသိက်တစ်ပါးဖြစ်တယ်။စိတ်
သည်အကုသိုလ်ဖြစ်တဲ့အခါမှာဝေဒနါ
လည်းအကုသိုလ်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့စိတ်
သည်ကုသိုလ်ဖြစ်တဲ့အခါမှာဝေဒနါလည်း
ကုသိုလ်ဖြစ်တယ်။လှပတဲ့ရုပ်ကိုမြင်ပြီး
ကြိုက်နှစ်သက်တဲ့အခါ(သို့)ကောင်းတဲ့အ
သံကိုကြားတဲ့အခါမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့သောမန
ဿဝေဒနါရဲ့ကွာခြားတဲ့လက္ခဏတွေကို
ကျွနုပ်တို့တွေသိနိုင်တယ်။ပြီးတော့ပေး
ကမ်းစွန့်ကျဲတဲ့အခါမှာလည်းသောမနဿ
ဝေဒနါတွေဖြစ်ပေါ်တယ်။လောဘသည်
ဒုက္ခကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အကြောင်းရင်းဖြစ်
တယ်လို့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကဆိုဆုံးမသွား
တယ်။ကျွနုပ်တို့တွေသည်ချစ်ခင်နှစ်သက်
တဲ့သူတွေနဲ့ခွဲခွါရတဲ့အခါ(သို့)ကြိုက်နှစ်
သက်တဲ့အရာပစ္စည်းတွေကိုဆုံးရုံးရတဲ့
အခါမှာဒုက္ခဆင်းရဲတွေဖြစ်ကြတယ်။တ
ကယ်လို့ကျွနုပ်တို့တွေသည်သာယာတဲ့ဘ
ဝတွေကိုငြိတွယ်မယ်ဆိုရင်ခက်ခဲတဲ့ဒုက္ခ
တွေနဲ့ကြုံတွေ့ရတဲ့အခါ(သို့)မျှော်လင့်
ထားသလိုမဖြစ်တဲ့အခါမှာပူပြင်သောက
တွေဖြစ်ကြတယ်။မစ္စိမနိကယ်၊မဟာဒုက္ခ
ခန္ဓာသုတ္တန်ထဲမှာကာမဂုဏ် ၅ပါးရဲ့အပြစ်
ရှိတဲ့အကြောင်းတွေကိုဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား
ကရဟန်းတွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။

ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောင်ကြ!ကာမ
အားလုံးရဲ့အပြစ်တွေကဘာတွေဖြစ်
သလဲ?ဒီလောကထဲကလူတွေသည်လုံး
လဝိရိယနှင့်အသက်ရှင်နေထိုင်ကြတယ်။
ဘယ်အတတ်ပညာတွေမဆိုအအေးဒဏ်၊
အပူဒဏ်တွေနဲ့ရင်ဆိုင်ရတယ်။ပြီးတော့
ခြင်၊လေ၊နေ၊မိုးနှင့်တွားသွားတဲ့သတ္တဝါ
တွေနဲ့ထိတွေ့ရပြီးဆာလောင်ခြင်းနဲ့သေ
ဆုံးကြရတယ်။ဒါကြောင့်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘု
ရားကဒါတွေသည်ကာမဂုဏ်အားလုံးရဲ့
အပြစ်တွေဖြစ်တယ်။ပြီးတော့တကယ်လို့
အဲဒီလူတွေသည်လုံးလဝိရိယတွေရှိခဲ့ရင်ဒီ
လိုနဲ့ဆက်ပြီးကြိုးစားနေရတယ်။ဒါ
ကြောင့်အဲဒီလောဘတွေသည်အကျိုးတွေ
မဖြစ်မြောက်ဘူး။ပြီးတော့ဝမ်းနည်းခြင်း၊
ပူပင်သောကဖြစ်ခြင်း၊ရင်ထုပြီးငိုကြွေး
ခြင်းနှင့်ကိုယ့်ရဲ့ကြိုးစားအားထုတ်ခြင်း
တွေသည်အကျိုးမရှိပဲအချည်းနှီးသာဖြစ်
တယ်။ဒါကြောင့်ဒီအရာတွေအားလုံးသည်
ကာမဂုဏ်အားလုံးရဲ့အပြစ်ဒဏ်တွေဖြစ်
တယ်။ပြီးတော့ကာမဂုဏ်အားလုံးရဲ့အ
ကြောင်းတွေကြောင့်သာဖြစ်ပေါ်ရတယ်
လို့မြတ်စွာဘုရားကဟောပြောသွားတယ်
။နောက်ထပ်တစ်မျိုးကတော့ကာမဂုဏ်
ကိုအကြောင်းပြု၍ဘုရင်တို့အားလုံးသည်
ဘုရင်အချင်းချင်းတွေနဲ့ရန်ဖြစ်ကြတယ်။
မင်းကြီးတွေလည်းမင်းကြီးတွေနဲ့ရန်ဖြစ်
ကြတယ်။ပုဏ္ဏားတို့သည်လည်းအချင်း
ချင်းရန်ဖြစ်ကြတယ်။အရပ်သာတို့လည်း
အချင်းချင်းရန်ဖြစ်ကြတယ်။မိခင်တွေ
လည်းသားသမီးတွေနဲ့ရန်ဖြစ်ကြတယ်။သားသမီးတွေလည်းဖခင်နဲ့ရန်ဖြစ်ကြ
တယ်။ညီအကိုမောင်နှမတွေလည်းအ
ချင်းချင်းရန်ဖြစ်ကြတယ်။မိတ်ဆွေတွေ
လည်းအချင်းချင်းရန်ဖြစ်ကြတယ်။အဲဒီ
လူတွေအားလုံးသည်အချင်းချင်းရန်ဖြစ်
ကြတယ်။လုယက်ကြတယ်။အဲဒီထဲမှာအ
ပြန်အလှန်တိုက်ခိုက်ကြတယ်။လက်၊ခဲလုံး
၊ဒုတ်ပိုင်း၊လက်နက်တွေနှင့်အဲဒီနေရာတွေမှာဒုက္ခဆင်းရဲတွေဖြစ်ပြီးသေဆုံးကြ
တယ်။ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောင်ကြ!
ဒါတွေအားလုံးသည်ကာမဂုဏ်အားလုံး
တွေရဲ့အပြစ်တွေဖြစ်တယ်။ကာမအား
လုံးရဲ့အကြောင်းတွေကြောင့်သာဖြစ်ပေါ်
ရတယ်။

ဆက်လက်ပြီးကာမဂုဏ် ၅ပါးရဲ့အပြစ်
တွေကိုရှင်းပြသွားတယ်။ပြီးတော့အနာ
ဂတ်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့အကျိုးအပြစ်တွေရှိ
တယ်။ဒါကြောင့်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားက
ရုပ်ရဲ့အကျိုးနှင့်အပြစ်တွေကိုဆိုဆုံးမ
သွားတယ်။ရဟန်းတို့အားလုံးနား
ထောင်ကြ!ရုပ်အားလုံးရဲ့အကျိုးတွေ
ကဘာတွေဖြစ်သလဲ?အမျိုးသမီးများ
သည်ဘုရင်အမျိုးအနွယ်၊ဗြဟ္မာအမျိုး
အနွယ်နှင့်အိမ်ရှင်အမျိုးအနွယ်တို့နဲ့တူ
ပြီးအသက် ၁၅(သို့)၁၆နှစ်မှာသတ်မှတ်
ထားတယ်။ဒါကြောင့်အရပ်မမြင့်၊မနိမ့်၊
မပိန်၊မဝ၊မမဲ၊မဖြူလွန်းတို့ရှိကြတယ်။
ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောင်ကြ!အဲဒီ
ခေတ်ကာလကထိုအမျိုးသမီးများသည်
အလွန်လှပပြီးတောက်ပနေခဲ့တယ်ဆို
တာဟုတ်လာ(သို့)မဟုတ်ဘူလာ?မှန်ပါ
တယ်အရှင်ဘုရား!ရဟန်းတို့အားလုံး
နားထောင်ကြ!ဘယ်ပျော်ရွှင်မှုသော
မနဿတွေမဆိုလှပပြီးတောက်ပခြင်း
တွေကိုမှီခိုတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရ
တယ်။ဒါတွေသည်ရုပ်တွေအားလုံးရဲ့အ
ကျိုးဖြစ်တယ်။ရဟန်းတို့!ရုပ်အားလုံးရဲ့
အပြစ်တွေကဘာတွေဖြစ်သလဲ?ဒီလော
ကထဲမှာအဲဒီအမျိုးသမီးလိုမျိုးလူတွေမြင်
ဖူးကြလိမ့်မယ်။ဒီခေတ်ကာလအနေနဲ့၈၀၊
၉၀(သို့)၁၀၀အသက်ရှိတဲ့အခါမှာအဘွား
အိုကြီးဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ခါးကုန်းပြီး
တောင်ဝှေ့နဲ့တုန်လှုပ်ကာလမ်းလျှောက်
သွားရပြီးရှည်လျှာတဲ့အရွယ်တွေဖြတ်
သန်းလာခဲ့ရတယ်။ပြီးတော့သွားကြိုး
ခြင်း၊ဆံပင်ဖြူခြင်း၊ထိပ်ပြောင်ခြင်း၊
အသားအရည်တွန့်ခြင်း၊ခြောက်သွေ့
ခြင်းနှင့်တင်းတိမ်များရှိလာကြတယ်။
ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောငကြ!နောက်
တစ်မျိုးကတော့အလောင်းကောင်ဖြစ်
တဲ့အဲဒီအမျိုးသမီးကိုမြင်ကြလိမ့်မယ်။
၁ရက်၊၂ရက် ၃ရက်သေသွားတဲ့အခါ
သုတ္တန်မှာပစ်ထားခြင်းခံရတယ်။ပြီးတော့
ဖောင်းပွခြင်းနှင်ပုပ်သိုးလာကာအရောင်
တွေပြောင်းလဲလာပြီးအလောင်ကောင်
ဖြစ်လာတယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီအချက်အ
လက်တွေကိုဘယ်လိုနဲ့နားလည်ကြသလဲ?
အရင်ကရှိခဲ့တဲ့လှပခြင်း၊တောက်ပခြင်း
တွေသည်ပျောက်ကုန်သွားတယ်။ဒါ
ကြောင့်အပြစ်တွေပေါ်ပေါက်လာပြီးမ
ဟုတ်လာ?မှန်ပါတယ်အရှင်ဘုရား!
ဒါကြောင့်ဒီအချက်အလက်တွေလည်း
ရုပ်အားလုံးတွေရဲ့အပြစ်တွေဖြစ်တယ်။

ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရာသည်ရုပ်တွေအားလုံးရဲ့
အချက်အလက်တွေကိုရဟန်းတွေနဲ့ဆိုဆုံး
မသွားတယ်။ကျွနုပ်တို့အတွက်ဆိုရင်
သစ္စာ(အမှန်)တရားတွေသည်ပြင်းထန်း
ရင်လည်းပြင်းထန်မယ်။ဒါကြောင့်မွေး
ခြင်း၊အိုခြင်း၊နာခြင်းနှင့်သေခြင်းစတဲ့
အမှန်အတိုင်းရှိတဲ့ဘဝရဲ့သဘောသဘာ
ဝတွေကိုလက်ခံနိုင်ဖို့ခက်ခဲကြတယ်။ပြီး
တော့ကိုယ့်ရဲ့ခန္ဓာကိုယ်(သို့)ကိုယ်ချစ်ရ
တဲ့သူတွေရဲ့ခန္ဓာကိုယ်တွေသည်အ
လောင်းကောင်နဲ့တူတယ်ဆိုတာစဉ်းစား
ကြည့်ယုံနဲ့လက်မခံနိုင်ဘူး။ကျွနုပ်တို့တွေ
သည်မွေးခြင်းရဲ့အကြောင်းတွေကိုလက်
ခံနိုင်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်မွေးခြင်းရဲ့
နောက်ပိုင်းမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့အို၊နာ၊သေခြင်း
စတဲ့သဘောတရားတွေကိုတော့သိမ့်ပြီး
လက်မခံချင်ကြဘူး။ကျွနုပ်တို့တွေသည်
သင်ခါရတရားအားလုံးရဲ့မမြဲတဲ့သဘော
တွေကိုမသိ/မမြင်ချင်ကြဘူး။ခန္ဓာကိုယ်
ကိုအလှပြင်ပြီးမှန်ကြည့်တဲ့အခါမှာကိုယ့်
ရဲ့ခန္ဓာကိုယ်တွေဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ခန္ဓာ
ကိုယ်ကိုမြဲတဲ့နင်၊ငါတွေဖြစ်စေချင်တယ်။
ဒါပေမယ့်ခန္ဓာကိုယ်သည်ဖြစ်ပေါ်ပြီး
ချက်ချင်းပျက်သွားတဲ့ရုပ်တရားအမျိုး
မျိုးတွေသာဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်မြဲတဲ့
ခန္ဓာကိုယ်ဆိုလို့တစ်ခဏ(အနု)မှမရှိဘူး။
အဲဒီနင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့ခန္ဓာကိုယ်ကိုစွဲ
ထားခြင်းသည်အမြင်မှားခြင်းတစ်မျိုး
ဖြစ်တယ်။ပါဠိဘာသာစကားနဲ့ပြောရင်
ဒိဌိလို့ခေါ်တယ်။ဒိဌိသည်စေတသိက်အ
မျိုးအစားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီးလောဘမူလ
စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။လောဘမူလ
စိတ်သည်၈ပါးရှိပြီးမိစ္ဆာဒိဌိနဲ့ပါဝင်တဲ့
လောဘမူလစိတ်၄ပါးရှိတယ်။မိစ္ဆာဒိဌိနဲ့
အတူပါဝင်တဲ့လောဘမူလစိတ်တွေဖြစ်
ပေါ်တဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာအ
မြင်မှားခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်တယ်။

အမြင်မှားခြင်းတွေအများကြီးရှိပြီး နင်၊ငါ
ရှိတယ်လို့မြင်ခြင်းသည်လည်းအမြင်မှား
ခြင်းတစ်မျိုးဖြစ်တယ်။ဘယ်အရာတစ်ခု
ခုကိုမဆို နင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုပြီးစွဲထားတဲ့
အချိန်မှာအမြင်မှားခြင်းဖြစ်တယ်။တစ်
ချို့ကဒီဘဝမှာနင်၊ငါရှိတယ်ဆိုပြီးမြင်ကြ
တယ်။ပြီးတော့သေဆုံးသွားပြီးတဲ့
နောက်ပိုင်းမှာလည်းဆက်ပြီးနင်၊ငါရှိအုံး
မယ်လို့ထင်ကြတယ်။ဒါတွေသည်သတ္တတ
ဒိဌိဖြစ်တယ်။တစ်ချို့ကဒီဘဝမှာသာနင်၊
ငါရှိတယ်လို့ထင်ကြတယ်။ပြီးတော့သေ
သွားတဲ့နောက်ပိုင်းမှာသုန်ညတဖြစ်သွား
တယ်။ဒါတွေသည်ဉစ္ဒေဒိဌိဖြစ်တယ်။
နောက်ထပ်ဒိဌိတစ်မျိုးကတော့ဝိပက်(အ
ကျိုး)ဖြစ်စေတဲ့ကံတွေမရှိဘူးလို့ထင်ကြ
တယ်။ပြီးတော့ကံသည်အကျိုးမရှိဘူး။ဒါ
ကြောင့်နိုင်ငံအရပ်ရပ်မှာရှိတဲ့လူတွေသည်
ရေထဲမှာခန္ဓာကိုယ်ကိုဆေးကြောခြင်း(သို့
)ဘုရားစာရွတ်ပြီးဆုတောင်းခြင်းတွေနဲ့အ
ကုသိုလ်တွေကနေခန္ဓာကိုယ်ကိုသန့်ရှင်း
အောင်ဆေးကြောလို့ရတယ်လို့ယုံကြည်
ကြတယ်။အဲသလို​ြပုလုပ်ခြင်းသည်အ
ကုသိုလ်ကံရဲ့အကျိုးတွေမဖြစ်ပေါ်အောင်
သုတ်သင်လို့ရတယ်လို့ယုံကြည်ကြတယ်။
ပြီးတော့ကံတစ်ခုစီတွေသည်အကျိုးတွေ
ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်ဆိုတာ
မသိကြဘူး။ကျွနုပ်တို့တွေသည်ပညာတွေ
တိုးတက်အောင်ပွါးများခြင်းဖြင့်ကိလေ
သာတွေကိုငြိမ်းသတ်နိုင်တယ်။အဲဒီကံနဲ့
သင့်တော်သလောက်ကံအကျိုးတွေမပေး
နိုင်ဘူးလို့ထင်တဲ့သူတွေသည်ကုသိုလ်
တွေပွါးများခြင်းသည်အကျိုးမရှိဘူးလို့
လွယ်လွယ်နဲ့ယုံကြည်ကြတယ်။ဒီလိုယုံ
ကြည်ခြင်းတွေသည်အကုသိုလ်ကံတွေကို
ပြုလုပ်စေတဲ့အကြောင်းတွေဖြစ်တယ်။
ပြီးတော့ပတ်ဝန်းကျင်တွေကိုလည်းပျက်
ဆီးစေတယ်။

အဲဒီလောဘမူလစိတ် ၈ပါးထဲမှလောဘ
မူလစိတ် ၄ပါးသည်အမြင်မှားခြင်းနဲ့အ
တူဖြစ်ပေါ်တယ်။ပါဠိဘာသာမှာဒိဌိခတ္တ
သမ္ပယုတ်(အတူပေါင်းစပ်ထားတယ်)လို့
ခေါ်တယ်။နောက်လောဘမူလစိတ်၄ပါး
ကတော့အမြင်မှားခြင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိ
ဘူး။ပါဠိဘာသာမှာဒိဌိခတ္တဝိပ္ပယုတ်(အ
တူပေါင်းစပ်ထားခြင်းမရှိဘူး)လို့ခေါ်
တယ်။အဲဒီလောဘမူလစိတ်နဲ့အတူဖြစ်
ပေါ်တဲ့ဝေဒနါကျတော့သောပနဿဝေဒ
နာ(သို့)ဉပေက္ခာဝေဒနါတွေဖြစ်ရင်လည်း
ဖြစ်နိုင်တယ်။ဒါပေမယ့်ဒေါမနဿဝေဒ
နာသည်လောဘမူလစိတ်နဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။
လောဘသည်သောမနဿဝေဒနါနဲ့အတူ
ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာပိုပြီးပြင်းထန်လာ
တယ်။အဲဒီလောဘမူလစိတ်ဒိဌိခတ္တသမ္ပ
ယုတ်၄ပါးကျတော့သောမနဿဝေဒနါ
(ကောင်းတဲ့ခံစားခြင်း)၂ပါးနဲ့အတူဖြစ်
ပေါ်တယ်။နောက်ထပ်၂ပါးသည်ဉပေက္ခာ
ဝေဒနါနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်အဲ
ဒီလောဘမူလစိတ်၈ပါးထဲမှာသောမနဿ
ဝေဒနါ ၄ပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီးဉပေက္ခာ
ဝေဒနါ ၄ပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။

အဲဒီလောဘမူလစိတ်သည်နောက်တစ်မျိုး
အဖြစ်နဲ့ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလို့ရတယ်။ဘာတွေ
လဲဆိုတော့လောဘမူလစိတ်သည်အသင်
ခါလိ(စွဲဆောင်ခြင်းမရှိဘူး)ဖြစ်ပြီး(သို့)
သသင်ခါလိ(စွဲဆောင်ခြင်းရှိတယ်)တို့ဖြစ်
ကြတယ်။အသင်ခါလိသည်တစ်ချို့နေရာ
မှာစွဲဆောင်ခြင်းမခံရဘူး။(သို့)ချက်ချင်း
ကိုယ်တိုင်ဖြစ်ပေါ်တယ်လို့အဓိပ္ပါယ်ရ
တယ်။သသင်ခါလိကတော့စွဲဆောင်ခြင်း
ခံရတယ်လို့အဓိပ္ပါယ်ရတယ်။အဲဒီသသင်
ခါလိဖြစ်တဲ့လောဘမူလစိတ်သည်တစ်
ပါးသူတွေရဲ့တောင်းဆိုချက်(သို့)အကြံ
ပြုချက်တွေကိုမှီခိုရတယ်။သို စိတ်ကို
ကိုယ်တိုင်စွဲဆောင်တယ်။ပြီးတော့ဖြစ်
ပေါ်တဲ့လောဘမူလစိတ်လည်းစိတ်ကို
ကိုယ်တိုင်စွဲဆောင်တဲ့အတွက်ကြောင့်
သသင်ခါလိဖြစ်တယ်။လေးလံတဲ့အ
တွက်နိုးဆော်ခြင်း(သို့)စွဲဆောင်ခြင်းခံ
ရတဲ့စိတ်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်လောဘမူ
လစိတ်သည်အသင်ခါလိဖြစ်တဲ့အခါမှာ
သသင်ခါလိဖြစ်တဲ့လောဘမူလစိတ်ထက်
အားကြီးရခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီမိစ္ဆာဒိဌိနဲ့
ပေါင်းစပ်တဲ့လောဘမူလစိတ် ၄ပါးကျ
တော့အသင်ခါလိ၂ပါးနဲ့သသင်ခါလိ၂ပါး
တို့ဖြစ်ကြတယ်။မိစ္ဆာဒိဌိနဲ့မပေါင်းစပ်တဲ့
လောဘမူလစိတ်၄ပါးကတော့အသင်ခါ
လိ၂ပါးနဲ့သသင်ခါလိ၂ပါးတို့ဖြစ်ကြတယ်
။ဒါကြောင့်လောဘမူလစိတ်၈ပါးသည်အ
သင်ခါလိ၄ပါးနှင့်သသင်ခါလိ၄ပါးတို့ဖြစ်
ရခြင်းဖြစ်တယ်။

ဒါကြောင့်လောဘမူလစိတ်သည်အသင်
ခါလိ(သို့)သသင်ခါလိလည်းဖြစ်နိုင်
တယ်လို့သိရတယ်။အတ္ထစာလိဏီထဲမှာ
မိစ္ဆာဒိဌိနဲ့အတူပေါင်းစပ်တဲ့လောဘမူလ
စိတ်သည်သသင်ခါလိဖြစ်တယ်။ဉပမာ-
သူဌေးသားတစ်ယောက်သည်အမြင်မှား
တဲ့အမျိုးသမီးတစ်ယောက်နဲ့လက်ထပ်
ကြတယ်။ဒါကြောင့်အမြင်မှားတဲ့သူနဲ့
ပေါင်းသင်းတဲ့အတွက်မကြာခင်မှာသူ
လည်းပဲအဲဒီအမြင်မှားခြင်းထဲမှာသာယာ
နေရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့အဲဒီမိစ္ဆာဒိဌိ
နဲ့မပေါင်းစပ်တဲ့လောဘမူလစိတ်သည်အ
သင်ခါလိဖြစ်တယ်။ဉပမာ-အစကအရက်
မသောက်တဲ့သူတစ်ယောက်သည်အရက်
သောက်ဖို့စွဲဆောင်ခြင်းကိုခံရတဲ့အခါ
နောက်ပိုင်းမှာအရက်သောက်ခြင်းကိုသာ
ယာနှစ်သက်လာတယ်။လောဘမူလစိတ်
သည်သောမနဿဝေဒနါနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
တယ်။(သို့)ဉပေက္ခာဝေဒနါနဲ့လည်းအတူ
ဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်ဆိုတာသိရတယ်။မိစ္ဆာ
ဒိဌိနဲ့မပေါင်းစပ်တဲ့လောဘမူလစိတ်
သည်သောမနဿဝေဒနါနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
ဉပမာ-လှတဲ့အရောင်(သို့)ကောင်းတဲ့အ
သံတွေထဲမှာသာယာနှစ်သက်တဲ့အချိန်
သည်နင်၊ငါဆိုတဲ့အကြောင်းတွေကိုမ
မြင်ပဲနဲ့သာယာနှစ်သက်နေကြသည်။လှပ
တဲ့အင်ကျီတွေကိုကြိုက်တဲ့အချိန်၊ရုပ်ရှင်
သွားကြည့်တဲ့အချိန်(သို့)ရယ်မောတဲ့အ
ချိန်နှင့်ပျှော်ရွှင်ခြင်းအကြောင်းအမျိုးမျိုး
တွေကိုတစ်ပါးသူနဲ့ပြောဆိုနေတဲ့အချိန်
တွေသည်မိစ္ဆာဒိဌိနဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိတဲ့
ပျှော်မြူးခြင်းတွေဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ်
နင်၊ငါနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်လို့မြင်ရပြီး
တစ်ခါတလေမှာလည်းမိစ္ဆာဒိဌိ(အမြင်
မှား)ရှိတယ်။မိစ္ဆာဒိဌိနဲ့အတူမပေါင်း
စပ်တဲ့လောဘမူလစိတ်သည်ဉပေက္ခာ
ဝေဒနါနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ဉပမာ-မတ်
တပ်ရပ်ချင်တဲ့အချိန်(သို့)တစ်ခုခုကို
ကိုင်ချင်တဲ့အချိန်တွေမှာအဲသလိုပြုလုပ်
ခြင်းသည်ချမ်းသာသုခဖြစ်တယ်လို့မခံ
စားရဘူး။ဒါကြောင့်အဲဒီအချိန်သည်
ဉပေက္ခာဝေဒနါနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့လော
ဘဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်လောဘသည်
တစ်နေ့တာဘဝမှာ
ခဏ၊ခဏနဲ့ပုံမှန်ဖြစ်တဲ့အရာတွေကိုပြု
လုပ်စေတဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်လို့မြင်
နိုင်တယ်။
#စမ်းသပ်မေးခွန်း#
၁။သောမနဿဝေဒနါသည်လောဘနဲ့
အမြဲတမ်းဖြစ်ပေါ်လာ?
၂။မိစ္ဆာဒိဌိ(အမြင်မှား)သည်အဲဒီလော
ဘမူလစိတ်နဲ့သာဖြစ်ပေါ်သလာ?
၃။လောဘမူလစိတ်သည်ဘယ်နှစ်ပါးရှိ
သလဲ?သိပြီးရင်ဘာအကျိုးတွေရှိသလဲ?

#လောဘအဆင့်အမျိုးမျိုး#
လောဘသည်ငြိတွယ်ပြီးစွဲတဲ့ဒုက္ခဆင်းရဲ
ဆိုတဲ့ဒေါမနဿတွေကိုဖြစ်ပေါ်စေတယ်။
တကယ်လို့ဒီအချက်တွေကိုအမှန်အတိုင်း
နားလည်မယ်ဆိုရင်လောဘတွေကုန်သွား
စေနိုင်တဲ့မျှော်လင့်ခြင်းတွေရှိတယ်။ဒါပေ
မယ့်လောဘသည်ချက်ချင်းလက်ငင်းမ
ကုန်သွားနိုင်ဘူး။ကျွနုပ်တို့တွေသည်လော
ဘတွေကိုခဏတစ်ဖြုတ်သာရပ်ဆိုင်းလို့ရ
တယ်။ဒါကြောင့်လောဘကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့
အကြောင်တွေရှိတဲ့အခါမှာနောက်ထပ်
ဖြစ်ပေါ်သေးတယ်။လောဘသည်ဒုက္ခ၊
ဒေါမနဿတွေကိုဖြစ်ပေါ်စေတယ်ဆို
တာသိပေမယ့်လောဘသည်ဖြစ်ပြီးဖြစ်
ပြန်တယ်။ဒါပေမယ့်လောဘတွေကုန်
အောင်သုတ်သင်နိုင်တဲ့နည်းလမ်းတွေရှိ
တယ်။အဲဒါကတော့အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တ
ရားသဘောအားလုံးတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိ
တဲ့ပညာကိုတိုးတက်အောင်ပွားများရ
တယ်။စိတ်ရဲ့အကြောင်းတွေကိုအသေး
စိတ်နဲ့လေ့လာသင်ကြားတဲ့အခါမှာကျွနုပ်
တို့ကိုကိုယ်သိလာတယ်။ကျွနုပ်တို့သည်
လောဘရဲ့အကြမ်းပြင်းလောက်သာသိ
သင့်တာမဟုတ်ဘူး။ပိုပြီးအသေးစိတ်တဲ့
လောဘရဲ့အဆင့်အမျိုးမျိုးတွေကိုလည်း
သိသင့်တယ်။မွေးတဲ့အနံ့(သို့)ကောင်းတဲ့
တေးဂီတအသံတွေကိုကြိုက်နှစ်သက်တဲ့
အခါမှာပိုပြီးအသေးစိတ်တဲ့လောဘတွေ
ကိုကျွနုပ်တို့တွေသိသင့်တယ်။ပြီးတော့
ဘယ်သူ့ကိုမှမနှိပ့်စက်တဲ့အခါမှာစိတ်
သည်အကုသိုလ်မဖြစ်ဘူးလို့ထင်ကြတယ်
။ဒါပေမယ့်တကယ့်အသေးစိတ်တဲ့လော
ဘလည်းအကုသိုလ်တွေဖြစ်တယ်။လော
ဘသည်အကုသိုလ်ဖြစ်ပြီးအလောဘနဲ့
ကွာခြားတယ်။ကျွနုပ်တို့တွေသည်လော
ဘတွေမရှိအောင်ကိုယ့်ကိုကိုယ်ထိန်းချုပ်
လို့မရဘူး။ဒါပေမယ့်လောဘဖြစ်ပေါ်တဲ့
အခါမှာလောဘရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိနိုင်
တယ်။

ဝိနည်းတရားတော်မှာလည်းအသေးစိတ်
တဲ့လောဘရဲ့နမူနာတွေလည်းရှိသေးတယ်
။ဝိနည်း၊သုတ္တန်နှင့်အဘိဓမ္မာတွေအားလုံး
သည်ကိုယ့်ကိုကိုယ်ပိုပြီးကောင်းစွာသိစေ
နိုင်တယ်။ဝိနည်းတရားတော်ကိုလေ့လာ
သင်ကြားရတဲ့အခါမှာဘဝကိုရောင့်ရဲ
တင်းတိမ်စွာနဲ့အသက်ရှင်နေထိုင်တဲ့ရဟန်း
တွေသည်လောဘရဲ့အကြောင်းတွေကိုစု
စောင်းလာခဲ့ပြီးဆိုတာသိမြင်နိုင်တယ်။
ရဟန်းဘဝနဲ့ဝေးကွာတဲ့အကြောင်းတွေ
ရှိတဲ့ရဟန်းတွေကိုကျင့်ကြံမူတွေပိုပြီး
ထိန်းသိမ်းဖို့နှင့်ကူညီထောက်ပံ့ဖို့အတွက်
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကဝိနည်းတော်ကိုပ
ညတ်ခဲ့တယ်။ဒါကြောင့်ရဟန်းသံဃာ
တွေရဲ့ကျင့်ကြံခြင်းအကြောင်းတွေ
ဖြစ်တဲ့ဝိနည်းတော်ရဲ့ဂုဏ်ကျေးဇူးတွေ
ကိုကျွနုပ်တို့တွေနားလည်နိုင်တယ်။တစ်
နေ့တာဘဝမှာတာဝန်အမျိုးမျိုးတွေကို
ပြုလုပ်တဲ့အချိန်မှာလည်းသိက္ခာပုဒ်တွေ
သည်ရဟန်းတွေကိုထိန်းသိမ်းနိုင်ဖို့ကူညီထောက်ပံ့ပေးတယ်။ဉပမာ-ဆွမ်းဘုံတဲ့အ
ခါ၊သင်ကန်းတွေဝတ်ယုံတဲ့အခါနှင့်လမ်း
လျှောက်ခြင်းစသည်တို့သည်ရဟန်းတွေကျင့်ကြံရမယ့်ဝိနည်းတော်တွေဖြစ်တယ်။
ပြီတော့ရေထဲမှာ​ေရကစားခြင်းနှင့်တစ်ခြားသောရဟန်းတွေကိုနှောကပြောင်ခြင်း
တွေသည်ကုသိုလ်စိတ်ကဖြစ်ပေါ်တာမ
ဟုတ်ဘူး။အကုသိုလ်စိတ်ကဖြစ်ပေါ်တာ
ဖြစ်တယ်။

အချိန်တိုင်းမှာလောမူလစိတ်တွေဖြစ်
ပေါ်တဲ့အတွက်ကြောင့်လောဘတွေပို
ပြီးစုစောင်းရခြင်းဖြစ်တယ်။လောဘ
ဖြစ်ပေါ်ဖို့အကြောင်းရှိတဲ့အခါမှာကိုယ်၊
နှုတ်နှင့်စိတ်တွေမှဒုစရိုက်တွေကိုပြု
လုပ်စေတယ်။လောဘကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့
ဘယ်လုပ်ရပ်မဆိုကျွနုပ်တို့တွေသိတဲ့အ
ခါမှာလောဘကိုစွန့်လွတ်ဖို့ရှာဖွေလာကြ
တယ်။မကောင်းတဲ့လုပ်ရပ်တွေိုပါဠိဘာ
သာမှာအကုသိုလ်ကံလို့ခေါ်တယ်။စိတ်ပါ
ဝင်စားစွာနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိက်တရား
(စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့နမ်တရား)သည်ပါ
ဠိဘာသာမှာ စေတနာလို့ခေါ်တယ်။ကံဆို
တဲ့စကားလုံးသည်အများအားဖြင့်စိတ်ရှိ
လက်ရှိနဲ့စေတနာကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့လုပ်ရပ်
တွေဖြစ်တယ်။ကံမပုဒ် ဆိုတဲ့စကားလုံး
သည်ပြုလုပ်နေတဲ့နည်းလမ်းလို့အဓိပ္ပါယ်
ရတယ်။ဒီစေတသိက်ကိုဆိုလိုတယ်။ ကံ
သည်ကိုယ်၊နှုတ်နှင့်စိတ်တွေမှပြုလုပ်တဲ့
ကုသိုလ်ကံမပုဒ်နှင့်အကုသိုလ်ကံမပုဒ်
​ေတွလည်းရှိတယ်။လောဘ၊ဒေါသနှင့်
မောဟတွေရှိတဲ့အကုသိုလ်ကံမပုဒ် ၁၀
မျိုးသည်အကုသိုလ်စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့
ဖြစ်ပေါ်ပြီးအဝိဇ္ဇာတွေဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အ
ကြောင်းဖြစ်တယ်။မောဟသည်အကု
သိုလ်အားလုံးရဲ့အရင်းမြှစ်တွေဖြစ်တယ်။
အကုသိုလ်ကံမပုဒ်ဖြစ်တဲ့ဘယ်အချိန်မဆို
အဲဒီအချိန်မှာမောဟရှိရတယ်။တစ်ချို့အ
ကုသိုလ်ကံမပုဒ်သည်လောဘမူလစိတ်
ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရပြီးတစ်ချို့ကတော့ဒေါ
သမူလစိတ်ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ဒါ
ကြောင့်အကုသိုလ်ကံပြုလုပ်တဲ့သူတွေ
ကိုမြင်တဲ့အခါမှာအဲဒီကံသည်ဘယ်စိတ်
အမျိုးအစားကဖြစ်ပေါ်သလဲဆိုတာ
ကျွနုပ်တို့တွေသေချာစွာနဲ့မသိရဘူး။

အကုသိလ်ကံမပုဒ် ၁၀ပါးကတော့၁။
သတ်ဖြတ်ခြင်း၊၂။သူတစ်ပါးမပေး
သောပစ္စည်းကိုယူခြင်း၊၃။ကာမဂုဏ်
ထဲမှာကျင့်ကြံမှုမှားခြင်း၊၄။လိမ်လည်
ပြောဆိုခြင်း။၅။ဂုန်းချောပြောဆိုခြင်း၊
၆။ကြမ်းတမ်းတဲ့စကားကိုပြောဆိုခြင်း၊၇။သိမ်ဖျင်းတဲ့စကားကိုပြောဆိုခြင်း၊၈။
သူတစ်ပါးပစ္စည်းကိုကိုယ့်ပစ္စည်းအဖြစ်
နဲ့လိုချင်ခြင်း၊၉။သူတစ်ပါးကိုပူပြင်သော
ကဖြစ်အောင်ကြံစည်ခြင်းနှင့်၁၀။အမြင်
မှားခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။သတ်ခြင်း၊ခိုး
ယူခြင်းနှင့်ကျင့်ကြံမှုမှားခြင်းတွေသည်
ကိုယ်မှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်တွေဖြစ်တယ်။
လိမ်ပြောခြင်း၊ဂုန်းချောခြင်း၊ကြမ်းတမ်း
သောစကားကိုပြောဆိုခြင်းနှင့်သိမ်ဖျင်း
သောစကားကိုပြောဆိုခြင်းသည်နှုတ်မှ
အကုသိုလ်ကံမပုဒ်တွေဖြစ်တယ်။သူတစ်
ပါးရဲ့ပစ္စည်းကိုလိုချင်ခြင်း၊မကောင်းတဲ့
အရာတွေကိုကြံစည်ခြင်းနှင့်အမြင်မှား
ခြင်းတွေသည်စိတ်မှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်
တွေဖြစ်တယ်။အဲဒီကာယကံ(ကိုယ်)မှ
အကုသိုလ်ကံမပုဒ်ကျတော့သတ်ဖြတ်
ခြင်းသည်ဒေါသမူလစိတ်ကနေဖြစ်ပေါ်
တယ်။ပစ္စည်းခိုးခြင်းသည်လောဘမူလ
စိတ်ကနေဖြစ်ပေါ်ပြီးတစ်ခါတလေဒေါ
သမူလစိတ်ကနေဖြစ်ပေါ်တယ်။တကယ်
လို့တစ်ပါးသူရဲ့ပစ္စည်းတွေကိုလိုချင်တဲ့
အခါမှာအဲဒီပစ္စည်းကိုကြိုက်နှစ်သက်တဲ့
အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။အဲဒီပစ္စည်းခိုး
ယူခြင်းသည်လောဘမူလစိတ်နဲ့ပြုလုပ်
ခြင်းဖြစ်ပြီးခိုးယူသွားတဲ့အခါမှာသူတစ်
ပါးတွေကိုလည်းပူပြင်သောကဖြစ်စေ
တယ်။အဲဒီလုပ်ရပ်သည်ဒေါသမူလ
စိတ်နဲ့ပြုလုပ်ခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီကာမ
ဂုဏ်ထဲမှာကျင့်ကြံမှုမှားခြင်းတွေသည်
လောဘမူလစိတ်နဲ့ပြုလုပ်ကြတယ်။

အဲဒီဝစီကံမှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်ကျတော့
လိမ်​ပြောခြင်း၊ဂုန်းချောခြင်းနှင့်သိမ်ဖျင်း
ပေါ့ပျက်သောစကားကိုပြောခြင်းတွေ
သည်အကြောင်းဖြစ်တဲ့လောဘမူလစိတ်
တွေရှိတယ်။တစ်ခုခုကိုလိုချင်တဲ့အခါမှာ
(သို့)တစ်ပါးသူရဲ့ချစ်ခြင်းတွေကိုလိုချင်
တဲ့အခါမှာလည်းလောဘမူလစိတ်တွေ
ရှိကြတယ်။လိမ်ပြောတဲ့အကြောင်းတွေ
ထဲမှာမကောင်းတဲ့စေတနာ(သို့)ပျော်ရွှင်
ဖို့အတွက်လိမ်ပြောခြင်းသည်အပြစ်အ
န္တာရယ်တွေမရှိဘူးလို့ကျွနုပ်တို့တွေထင်
ကြတယ်။ဒါပေမယ့်လိမ်ပြီးပြောဆိုခြင်း
သည်အကြောင်းဖြစ်တဲ့အကုသိုလ်စိတ်နဲ့
အတူပြုလုပ်ကြတယ်။မစ္စိမနိကယ်၊ရာဟု
လာသုတ်မှာဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်သား
တော်ဖြစ်တဲ့အရှင်ရာဟုလာနဲ့လိမ်ပြော
ခြင်းရဲ့အကြောင်းတွေကိုဆိုဆုံးမသွား
တယ်။အရှင်ရာဟုလာနားထောင်!သိ
လျှက်သားနဲ့မမှန်သောစကားကိုပြော
ခြင်းသည်အရှက်မရှိတဲ့သူတွေဖြစ်ပြီး
အနည်းငယ်မျှသာဖြစ်တဲ့မကောင်းတဲ့
အကုသိုလ်ကံတွေကိုမလုပ်ဘူးဆိုတာ
မရှိဘူး။ထို့နည်းတူပဲသားတော်ရာဟု
လာ!မမှန်သောစကားတွေကိုရယ်မော
ပြီးပြောကစားရင်တောင်မှမပြောတဲ့သူ
ဖြစ်ဖို့အတွက်လေ့ကျင့်ရမယ်။

စိတ်မှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်တွေကတော့အ
ငြိုးထားခြင်း၊ကြံစည်ခြင်းနှင့်ညှင်းဆဲ
ခြင်းတို့ဖြစ်ပြီးအကြောင်းဖြစ်တဲ့ဒေါသ
မူလစိတ်တွေဖြစ်တယ်။အဲဒီမိစ္ဆာဒိဌိ(အ
မြင်မှားကျတော့အမျိုးမျိုးရှိပြီးဒိဌိ ၃မျိုး
သည်စိတ်မှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်ဖြစ်တယ်။
အမြင်မှားတစ်မျိုးကတော့အဟေတုက
ဒိဌိ(အကြောင်းမရှိပဲနဲ့သတ္တဝါတွေဖြစ်ပေါ်
တယ်လို့အမြင်မှားကြပြီးကောင်းမှု(သို့)မ
ကောင်းမှုတွေလည်းအကြောင်းမရှိဘူးလို့
ထင်ကြတယ်။)နောက်ထပ်စိတ်မှအကု
သိုလ်ကံမပုဒ်တစ်မျိုးဖြစ်တဲ့မိစ္ဆာဒိဌိက
တော့အကီရိယဒိဌိ(အနာဂတ်မှာအကျိုး
ဖြစ်စေတဲ့ကောင်းမှုနှင့်မကောင်းမှုတွေ
မရှိဘူးလို့ထင်ကြတယ်။)၃ပါးမြောက်
စိတ်မှစိတ်မှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်ဖြစ်တဲ့
မိစ္ဆာဒိဌိကတော့နထိကဒိဌိ(ကံရဲ့အကျိုး
တွေမရှိဘူး၊သေပြီးမမွေးတော့ဘူးလို့
ထင်ကြခြင်း)တို့ဖြစ်ကြတယ်။ဘယ်လော
ဘအဆင့်မဆိုအကြမ်းပြင်း(သို့)အသေး
စိတ်တွေဖြစ်နေပါစေဒုက္ခဆင်းရဲတွေရဲ့
အကြောင်းဖြစ်တယ်။ကျွနုပ်တို့တွေသည်
အခိုင်းစေ(ကျွန်)နဲ့တူတယ်။မျက်စိ၊နှား၊
နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်တဲ့
အာရုံတွေထဲမှာငြိုတွယ်ပြီးသာယာနေသ
၍တော့ကျွနုပ်တို့တွေသည်လွတ်လပ်ခြင်း
တွေမရှိနိုင်ဘူး။တကယ်လို့ကျွနုပ်တို့တွေ
ရဲ့သာယာပျော်ရွှင်မှုတွေသည်တစ်ပါးသူ
တွေရဲ့လုပ်ရပ်နှင့်အခြေအနေပေါ်မှာမူ
တည်တယ်ဆိုရင်တစ်ပါးသူတွေကကိုယ့်
နဲ့ခဏတစ်ဖြုတ်သာကောင်းနိုင်တယ်။
နောက်တစ်ခဏကျတော့မကောင်း
တော့ဘူး။တကယ်လို့ကျွနုပ်တို့တွေသည်
တစ်ပါးသူတွေအပေါ်မှာကြိုက်နှစ်သက်
ခြင်းတွေကိုစွဲထားမယ်ဆိုရင်အဲဒီစိတ်
သည်မသာမယာဖြစ်လွယ်တယ်။ပြီး
တော့အာရုံနှင့်ခံစားခြင်းအမျိုးမျိုးတွေ
ရဲ့ကျွန်တွေဖြစ်ရတယ်။

တကယ်လို့ကျွနုပ်တို့နှင့်သူတစ်ပါးတွေ
သည်အကြောင်းကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်
သွားတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားသာဖြစ်
တယ်ဆိုတာအမှန်ကိုသိမယ်ဆိုရင်ကျွနုပ်
တို့သည်ပိုပြီးလွတ်လပ်သွားနိုင်တယ်။
ကိုယ့်နဲ့မကောင်းတဲ့စကားတွေပြောလာ
တဲ့အခါမှာအဲလိုမျိုးကြားရမယ့်အ
ကြောင်းတွေရှိတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်
တယ်။ကိုယ့်ရဲ့အပြုအမူနှင့်တစ်ပါးသူ
တွေရဲ့လုပ်ရပ်တွေသည်အကြောင်း
ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတွေ
ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့မမြဲဘူး။အဲဒီတရားသ
ဘောတွေကိုအောက်မေ့တဲ့အခါမှာအဲဒီတ
ရားသဘောတွေလည်းပျက်သွားပြီးဖြစ်
တယ်။ပညာတွေတိုးတက်အောင်ပွါးများ
ခြင်းသည်ဘဝမှာပြောင်းလဲပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့
အစွဲတွေကိုစွန့်လွတ်စေနိုင်တဲ့နည်းလမ်း
တွေဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တ
ရားသဘောတွေကိုသတိအောက်မေ့သိတဲ့
အခါမှာတစ်ပါးသူတွေရဲ့လုပ်ရပ်တွေ
သည်ကိုယ့်နဲ့အရေးပါမှုတွေနည်းလာ
တယ်။စိတ်ထဲမှာဒီလောက်လောဘတွေ
ပြည့်နက်ပြီးနှစ်မြုမ်နေတဲ့အခါမှာလောဘ
ကိုစွန့်လွတ်ဖို့သည်အစဉ်လိုက်နဲ့စွန့်လွတ်
ရတယ်။ဒါကြောင့်မိစ္ဆာဒိဌိ(အမြင်မှား)
တွေကိုအရင်ငြိမ်းသတ်ရတယ်။ဒါမှတစ်
ခြားလောဘတွေကိုလည်းငြိမ်းသတ်နိုင်
မယ်။အရှင်သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည်(ပထ
မအဆင့်လောကုတ္တရာတရားကိုထိုးထွင်း
စွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်)အမြင်မှားခြင်းတွေကို
သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ငြိမ်းသတ်နိုင်တယ်။အရှင်
သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည်ပညာကိုတိုး
တက်အောင်ပွါးများပြီးတရားသဘော
အားလုံးတွေသည်ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရား
သာဖြစ်ပြီးနင်၊ငါတွေမဟုတ်ဘူးဆိုတာ
သေချာစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေဖြစ်တယ်။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အရှင်သောတာ
ပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည်အမြင်မှားခြင်းကိုစွန့်
လွတ်လို့ရပြီးဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်
တယ်။ဒါကြောင့်အမြင်မှားခြင်းနဲ့အတူ
ဖြစ်ပေါ်တဲ့လောဘမူလစိတ်သည်နောက်
ထပ်မဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။လေ့လာ
သင်ကြားရသလောက်လောဘမူလစိတ်
၄ပါးသည်အမြင်မှားနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။
(ဒိဌိခတ္တသမ္ပယုတ်)နောက်လောဘမူလ
စိတ်၄ပါးကတော့အမြင်မှားနဲ့အတူမဖြစ်
ပေါ်ဘူး။(ဒိဌိခတ္တဝိပ္ပယုတ်)အမြင်မှားနဲ့အ
တူမဖြစ်ပေါ်တဲ့လောဘမူလစိတ်သည်အ
ရှင်သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်ရသေး
တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အရှင်သော
တာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည်လောဘအားလုံးကို
မငြိမ်းနိုင်သေးတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်
တယ်။

အရှင်သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည်မာနတွေရှိ
သေးတယ်။မာနသည်မိစ္ဆာဒိဌိနဲ့အတူမဖြစ်
ပေါ်ဘူး။ဒါပေမယ့်လောဘမူလစိတ်နဲ့ ၄
ပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။တစ်ပါးသူတွေ
ကိုကိုယ်နဲ့နှိုင်းယှဉ်တဲ့အခါမှာ မာနဖြစ်
တယ်။ဉပမာ-ကျွနုပ်တို့သည်တစ်ခြား
သူတွေထက်ပညာတွေပိုရှိတယ်။၊ပို
ကောင်းတယ်။တစ်ပြေးညီဖြစ်တယ်။
(သို့)ပိုနှိမ့်တယ်စသည်ဖြင့်စဉ်းစားကြ
တယ်။အဲဒါတွေအားလုံးသည်ကိုယ့်ကို
ကိုယ်အထင်ကြီးတဲ့မာနတွေဖြစ်တယ်။
တစ်ပါးသူတွေထက်နှိမ့်ကျတယ်လို့စဉ်း
စားတဲ့အခါမှာကုသိုလ်ဖြစ်ရမယ်ဆိုတာမ
ဟုတ်ရဘူး။အဲဒါသည်ကိုယ့်ကိုကိုယ်အ
ထင်ကြီးတဲ့အမူအရာတစ်မျိုးဖြစ်တယ်။
ဒါကြောင့် မာနဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။မာန
သည်စိတ်ထဲမှာအနက်ကြီးနှစ်မြှပ်နေ
တယ်။ဒါကြောင့်ရဟန္တာဖြစ်တဲ့အခါမှ
သာ မာနကိုသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ငြိမ်းသတ်
နိုင်တယ်။အဲဒီအရှင်သဒါဂါမီပုဂ္ဂုလ်
ဖြစ်တဲ့အဆင့် ၂လောကုတ္တရာတရား
ကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်အရှင်
သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်ထက်ပိုပြီးလောဘ
ကိုစွန့်လွတ်နိုင်တယ်။အဆင့်၃လော
ကုတ္တရာတရားကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အရှင်
အနာဂါမီပုဂ္ဂိလ်သည်ကာမအာရုံ၅ပါး
ထဲမှာလောဘကိုငြိမ်းသတ်နိုင်ပြီးဖြစ်
တယ်။ဒါပေမယ့်မွေးခြင်းထဲမှာသာ
ယာနှစ်သက်တဲ့မာနတွေရှိသေးတယ်။
အရှင်ရဟန္တာတွေသည်သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့
လောဘကိုငြိမ်းသတ်နိုင်ပြီးဒုက္ခအား
လုံးကနေလွတ်မြောက်သွားပြီးဖြစ်တယ်။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိ
လေသာအားလုံးကိုငြိမ်းသတ်နိုင်ပြီးဖြစ်
တယ်။

သံယုတ္တနိကယ်၊သုတ္တန်တစ်ခုထဲမှာတစ်
ခါတုန်းကဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်ဒေဝ
ဒဟအမည်ရှိတဲ့စနပုဒ်မှာသီတင်းသုံး
တော်မူပြီးရဟန်းတွေကိုဆိုဆုံးမသွား
တယ်။ရဟန်းတွေအားလုံးနားထောင်!
နတ်နှင့်လူတွေသည်ရုပ်အဆင်းရှိတဲ့
ပုဂ္ဂိုလ်တွေဖြစ်ပြီးသာယာနှစ်သက်ခြင်း
တွေဖြစ်စေတယ်။ပြီးတော့ရုပ်အဆင်းထဲ
မှာသာယာတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေဖြစ်တယ်။ရုပ်
တွေပြောင်းလဲသွားပြီးပျက်သွားတဲ့အခါ
မှာနတ်နှင့်လူတွေသည်ဆင်းရဲခြင်းတွေ
ဖြစ်ကြတယ်။နတ်နှင့်လူတွေသည်အသံ၊
အနံ၊အရသာနှင့်ဓမ္မာရုံတွေရှိတဲ့သူဖြစ်ပြီး
သာယာခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်စေတယ်။ဒါ
ကြောင့်ဓမ္မာရုံထဲမှာသာယာတဲ့သူတွေ
ဖြစ်တယ်။ပြီတော့ဓမ္မာရုံတွေပြောင်းလဲ
သွားပြီးပျက်သွားတဲ့အခါမှာနတ်နှင့်လူ
တွေသည်ဒုက္ခတွေနဲ့နေထိုင်ကြရတယ်။
ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောင်!ငါဂေါတမ
ဘုရားကျတော့ကောင်းစွာနဲ့တရားတော်
တွေကိုသိတော်မူတဲ့(အရဟံ)ဘုရားဖြစ်
တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ဖြစ်ပေါ်
ခြင်းနှင့်ပျက်သွားခြင်းတွေကိုထိုးထွင်း
စွာနဲ့သိတော်မူသွားပြီးဖြစ်တယ်။အကျိုး
ဂုဏ်၊အပြစ်နှင့်အကြံအစည်တွေကိုအမှန်
အတိုင်းနဲ့ရုပ်အားလုံးတွေကိုစွန့်လွတ်လို့
ရပြီးဖြစ်တယ်။ရုပ်အဆင်းတွေသာရှိပြီး
သာယာခြင်းတွေမရှိတော့တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်
တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ရုပ်တွေ
ပြောင်းလဲသွားတဲ့အတွက်ကြောင့်ပျက်
ပြယ်သွားရပြီးနောက်ဆုံးတော့ပျက်
သွားတယ်။ဒါကြောင့်ငါ!ဘုရားဂေါတမ
ချမ်းသာစွာနဲ့နေထိုင်ရတယ်။
#စမ်းသပ်မေးခွန်း#
၁။ကံသည်ဘာစေတသိက်တွေဖြစ်သလဲ?
၂။အကုသိုလ်ကံမပုဒ်၁၀ပါးကဘာတွေ
ရှိသလဲ?
၃။ဒိဌိအားလုံးသည်အကုသိုလ်ကံမပုဒ်
တွေအားလုံးပဲလာ?
၄။လောဘသည်ဘာဖြစ်လို့ဒုက္ခဖြစ်စေတဲ့
အကြောင်းတွေဖြစ်ရလဲ?
၅။လောဘအားလုံးကိုသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့
ဘယ်သူတွေငြိမ်းသတ်နိုင်သလဲ?

#ဒေါသရဲ့လက္ခဏာ#
အဲဒီတစ်ပါးသူတွေကိုကျွနုပ်တို့စိတ်ဆိုး
နေတဲ့အခါမှာကိုယ့်ကိုကိုယ်နှိပ်စက်တာနဲ့
တူတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ကိုယ့်ရဲ့
ဒေါသကြောင့်ဖြစ်တယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘု
ရားသည်စိတ်ဆိုးခြင်း(ဒေါသ)ရဲ့အပြစ်
တွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။ရန်သူတွေ
သည်သူတို့ရဲ့ရန်သူတွေကိုဒုက္ခဆင်းရဲ
တွေဖြစ်စေတဲ့အကျိုးကိုလိုလာကြတယ်။
အမှန်တကယ်တမ်းကျတော့ဒေါသရှိတဲ့
မိန်းမ(သို့)ယောက်ကျားတွေကိုဒုက္ခဆင်း
ရဲတွေနှိပ်စက်နေတယ်။ရဟန်းတို့အားလုံး
နားထောင်ကြ!ဒီလောကထဲမှာရန်သူတွေ
ဖြစ်ကြတဲ့သူတွေသည်ရန်သူအချင်းချင်း
တွေအပေါ်မှာဒီလိုလိုလားခြင်းတွေရှိကြ
တယ်။ဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အသားအရည်
တွေ၊ရုပ်ရည်တွေယုတ်ညံ့နေရင်အဲဒါဘာ
ကြောင့်ဖြစ်ရလဲ?ရန်သူတွေအချင်းချင်း
ဖြစ်ကြတဲ့အခါမှာကိုယ့်ရဲ့ရန်သူတွေရုပ်
ရည်လှပခြင်းကိုမလိုလားကြဘူး။ရဟန်း
တို့အားလုံးနားထောင်ကြ!စိတ်ဆိုးနေတဲ့
သူတွေသည်ဒေါသရဲ့နှိပ်စက်ခြင်းကိုခံရ
တဲ့အခါမှာရေချိုးခြင်း၊ဆံပင်ညှပ်ခြင်း၊
မှုတ်ဆိတ်မွေးရိတ်ခြင်းနှင့်သန့်ရှင်းတဲ့အ
ဝတ်ဖြူတွေကိုဝတ်နေပါစေရုပ်ဆိုးတဲ့
သူတွေဖြစ်ရတယ်။ဒါကြောင့်ဒေါသရှိ
တဲ့မိန်းမ(သို့)ယောက်ကျားအဖြစ်ကို
ရောက်ကြရတယ်။ရန်သူအချင်းချင်း
တွေရဲ့ရည်ရွယ်ချက်နှင့်လိုလာားချက်
တွေဖြစ်တယ်။

ဒီလောကထဲမှာကျွနုပ်တို့သည်နိုင်ငံအရပ်
ရပ်မှာစည်းလုံးညီညွှတ်စွာနဲ့နေထိုင်ဖို့မျှော်
လင့်တယ်။ပြီးတော့တစ်ဉီးနဲ့တစ်ဉီးသတ်
ဖြတ်ညှင်းဆဲတဲ့အခါမှာပူပြင်သောကဖြစ်
ပြီးဒုက္ခရောက်ကြရတယ်။စစ်ပွဲဖြစ်ခြင်း
နှင့်အမြင်မတူခြင်းတွေရဲ့အမှန်တကယ်
အကြောင်းရင်းကဘာတွေဖြစ်သလဲဆို
တာကျွနုပ်တို့တွေဝေဖန်သုံးသပ်သင့်
တယ်။အဲဒီအကြောင်းရင်းတွေကတော့
တစ်ဉီးတစ်ယောက်စီတွေရဲ့စိတ်ထဲမှာ
ကိလေသာတွေစုစောင်းနေခြင်းကြောင့်
ဖြစ်တယ်။ဒေါသထွက်နေတဲ့အခါမှာအဲ
ဒီတစ်ဉီးတစ်ယောက်နှင့်မကြိုက်နှစ်သက်
တဲ့အရာတွေကကိုယ့်ကိုဒေါသဖြစ်အောင်
လုပ်စေတယ်လို့ကျွနုပ်တို့တွေထင်ကြ
တယ်။ဒါပေမယ့်စုစောင်းထားတဲ့ဒေါသ
သည်တကယ့်အကြောင်းရင်းဖြစ်ပြီးဒေါ
သကိုထပ်ခါထပ်ခါနဲ့ဖြစ်ပေါ်စေတယ်။
တကယ်လို့ဒေါသတွေလျော့နည်းလာစေ
ချင်ရင်ဒေါသဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာဒေါသရဲ့
သဘောကိုအောက်မေ့သိရပြီးဒေါသရဲ့
လက္ခဏတွေကိုသိသင့်တယ်။ဒေါသ
သည်အဆင့်များစွာရှိတဲ့အတွက်စိတ်မ
သာယာမှုတွေအနည်းငယ်ဖြစ်နိုင်တယ်။
(သို့)ပိုပြီးပြင်းထန်တဲ့ဒေါသတွေဖြစ်နိုင်
တယ်။ကျွနုပ်တို့တွေသည်ဒေါသရဲ့အ
ကြမ်းပြင်းကိုသာသိကြတယ်။ဒါပေမယ့်
ဒေါသရဲ့အသေးစိတ်တွေကိုတော့သိကြ
ရဲ့လာ?အဘိဓမ္မာတရားတွေကိုလေ့လာ
သင်ကြားခြင်းသည်ဒေါသရဲ့လက္ခဏတွေ
ကိုပိုပြီးသိစေတယ်။ဒေါသသည်အကု
သိုလ်စေတသိက်ဖြစ်ပြီးအကုသိုလ်စိတ်
နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒေါသရှိတဲ့စိတ်
သည်မူလဖြစ်ပြီးပါဠိဘာသာမှာ“ဒေါသ
မူလစိတ်”လို့ခေါ်တယ်။ဒေါသရဲ့လက္ခဏ
သည်လောဘရဲ့လက္ခဏာနဲ့ကွာခြား
တယ်။လောဘဖြစ်ပေါ်တဲ့ဘယ်အချိန်မ
ဆိုအဲဒီအချိန်မှာစိတ်သည်အာရုံကိုနှစ်
သက်တယ်။ဒါပေမယ့်ဒေါသဖြစ်ပေါ်
တဲ့အချိန်မှာစိတ်သည်အဲဒီအာရုံကိုမနှစ်
သက်ဘူး။တစ်ဉီးတစ်ယောက်ကိုဒေါသ
ထွက်တဲ့အချိန်နှင့်အဲဒီတစ်ပါးသူတွေ
ကြားလို့မကောင်းတဲ့စကားကိုပြောတဲ့
အခါမှာဒေါသဖြစ်မှန်းသိရတယ်။ပြီးတော့တစ်ခုခုကိုကြောက်နေတဲ့အခါမှာ
လည်းဒေါသတွေပဲဖြစ်တယ်။ဘာ
ကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီကြောက်နေတဲ့အာ
ရုံကိုမကြိုက်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်
တယ်။

ဘဝမှာကြောက်စရာကောင်းတဲ့အရာတွေ
များစွာရှိကြတယ်။အနာဂတ်ကိုကြောက်
ကြတယ်။အနာရောဂါတွေကိုကြောက်ကြ
တယ်။ရုတ်တရက်ထိခိုက်ဒဏ်ရာရပြီး
သေမှာကိုကြောက်ကြတယ်စသည်တို့ကို
ကြောက်ကြတယ်။ဒါကြောင့်ကျွနုပ်တို့
သည်ကြောက်စိတ်တွေပျောက်စေတဲ့
နည်းလမ်းကိုရှာဖွေကြတယ်။ဒေါသအား
လုံးကိုငြိမ်းနိုင်တဲ့ပညာကိုတိုးတက်အောင်
ပွားများရမယ့်နည်းလမ်းတစ်လမ်းပဲရှိ
တယ်။လောဘသည်ဒေါသကိုဖြစ်ပေါ်စေ
တဲ့အကြောင်းရင်းဖြစ်တယ်။ကျွနုပ်တို့
တွေသည်ကိုယ်ကြိုက်နှစ်သက်တဲ့အရာ
တွေကိုမဆုံးရုံးချင်ကြဘူး။ဒါကြောင့်ဆုံး
ရုံးခြင်းနှင့်ကြုံတွေ့ရတဲ့အခါမှာပူဆွေး
ခြင်းတွေဖြစ်ကြတယ်။ပူဆွေးခြင်းတွေ
သည်ဒေါသတွေဖြစ်ပြီးအကုသိုလ်တွေ
ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့အမှန်အတိုင်းဖြစ်တဲ့
တရားသဘောတွေကိုမသိတဲ့အခါမှာ
လူတွေနီင့်အရာပစ္စည်းအမျိုးမျိုးတွေ
ကိုခိုင်မြဲတယ်လို့ထင်ကြတယ်။ဒါပေ
မယ့်အဲဒီလူတွေနှင့်အရာတွေသည်ဖြစ်
ပေါ်ပြီးချက်ချင်းပျက်သွားတဲ့တရားသ
ဘောတွေသာဖြစ်တယ်။အဲဒီတရားသ
ဘောတွေသည်တစ်ခဏအတွင်းမှာ
ပြောင်းလဲသွားတယ်။ဒါပေမယ့်အမှန်
အတိုင်းဖြစ်တဲ့တရားသဘောတွေကိုသိ
တဲ့အခါမှာပူဆွေးခြင်းတွေလျော့နည်း
လာတယ်။ဒါကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်
သွားတဲ့အရာတွေကိုပူဆွေးသောကဖြစ်
ခြင်းသည်ဘာအကျိုးမှမရှိဘူး။

ဒေါသမူလစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့နောက်
ထပ်တစ်ခြားအကုသိုလ်စေတသိက်တွေ
ရှိသေးတယ်။နှမြောခြင်း(သို့)စိုးရိမ်ခြင်း
တွေသည်ပါဠိဘာသာမှာကုက္ကစ္စလို့ခေါ်
ပြီးအကုသိုလ်စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ပြီး
တော့ကောင်းတဲ့အရာတွေကိုမလုပ်တဲ့အ
ချိန်(သို့)မကောင်းတဲ့အရာတွေကိုလုပ်နေ
တဲ့အရာတွေသည်ဒေါသမူလစိတ်နဲ့အတူ
ဖြစ်ပေါ်တဲ့အကုသိုလ်စေတသိက်ဖြစ်
တယ်။အဲဒီစိတ်ဆင်းရဲတဲ့အချိန်မှာပစ္စုပ္ပန်
အချိန်ကိုအောက်မေ့သိရမယ့်အစားအတိတ်ကိုသာစဉ်းစားတဲ့အတွက်စိတ်
ဆင်းရဲရခြင်းဖြစ်တယ်။အလုပ်တွေမှား
ပြီးလွဲချော်သွားတဲ့အခါမှာစိုးရိမ်စိတ်
တွေရှိလည်းဘာမှအကျိုးမရှိဘူး။မနာ
လိုခြင်း(ဧဿာ)သည်ဒေါသမူလစိတ်နဲ့
အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့နောက်ထပ်စေတသိက်
တစ်ပါးဖြစ်တယ်။တစ်ပါးသူတွေကိုသာ
သာနှစ်သက်တဲ့အရာတွေမရစေချင်တဲ့အ
ချိန်မှာမနာလိုခြင်းတွေဖြစ်တယ်။အဲဒီအ
ချိန်မှာစိတ်ကအဲဒီအာရုံကိုမကျေနပ်ဘူး။
ဒါကြောင့်မနားလိုခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်တာ
ဘယ်လောက်များသလဲဆိုတာသတိထား
သင့်တယ်။ကပ်စေးနည်းခြင်း(မစ္စရိယ)
သည်ဒေါသမူလစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့
နောက်ထပ်အကုသိုလ်စေတသိက်တစ်ပါး
ဖြစ်တယ်။အဲဒီကပ်စေးနည်းတဲ့အချိန်မှာ
ဒေါသလည်းရှိကြတယ်။အဲဒီအချိန်မှာ
ကိုယ့်မှာရှိတဲ့ပစ္စည်းဉစ္စာကိုတစ်ပါးသူ
တွေကိုမရ/ပေးစေချင်ဘူး။

ဒေါသသည်မပျော်ရွှင်တဲ့ခံစားခြင်း(ဒေါ
မနဿဝေဒနါ)နဲ့အတူအမြဲတမ်းဖြစ်ပေါ်
တယ်။လူတွေသည်များသောအားဖြင့်
ဒေါသတွေမရှိခြင်ကြဘူး။ဘာကြောင့်လဲ
ဆိုတော့မပျော်ရွှင်တဲ့ခံစားခြင်းတွေကို
မကြိုက်ကြဘူး။ဒါကြောင့်ပညာကိုတိုး
တက်အောင်ပွါးများပြီးတရားသဘော
တွေကိုပိုပြီးသိလာတဲ့အချိန်မှာဒေါသ
တွေကိုစွန့်လွတ်ချင်လာတယ်။ဒီလိုဖြစ်
ရခြင်းသည်ဒေါမနဿဝေဒနါကိုမကြိုက်
တာတော့မဟုတ်ဘူး။အကုသိုလ်ရဲ့အပြစ်
တွေကိုမြင်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
ဒေါသသည်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်
စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်မ
ကြိုက်မနှစ်သက်တဲ့အရာတွေကိုမြင်းတဲ့
အချိန်၊ကြမ်းတမ်းတဲ့အသံကိုကြားတဲ့အ
ချိန်၊မကောင်းတဲ့အနံ့၊အရသာကိုစားရတဲ့
အချိန်၊နာကြင်အောင်ဖြစ်စေတဲ့အရာကို
ထိတွေ့တဲ့အချိန်နှင့်မကြိုက်နှစ်သက်တဲ့
အကြောင်းတွေကိုစဉ်းစားတဲ့အချိန်မှာ
ဒေါသတွေဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့ဘယ်
အကြောင်းတွေသေးငယ်နေပါစေမပျော်
ရွှင်တဲ့ခံစားခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့ဘယ်အ
ချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်သည်ဒေါသတွေဖြစ်
တယ်ဆိုတာသိရတယ်။ပြီးတော့မကြိုက်
နှစ်သက်တဲ့အာရုံနဲ့ထိတွေ့တဲ့အခါမှာ
လည်းဒေါသတွေခဏခဏဖြစ်ပေါ်နိုင်
တယ်။ဉပမာ-ရာသီဉတုပူလွန်းတယ်၊(သို့)
အေးလွန်းတယ်စသည်တို့ဖြစ်ကြတယ်။
ခန္ဓာကိုယ်မှာမသာယာတဲ့ခံစားခြင်းတွေ
အနည်းငယ်သာရှိတဲ့အချိန်မှာလည်းဒေါ
သတွေဖြစ်ပေါ်စေတယ်။တကယ်လို့အ
ကြောင်းရင်းတွေရှိတဲ့အခါမှာလည်းဒေါ
သတွေဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒွါရ ၅ပါးမှဖြစ်ပေါ်
နေတဲ့ကာမအာရုံ ၅ပါးထဲမှာငြိတွယ်နေသ
၍တော့ဒေါသသည်အမြဲတမ်းဖြစ်ပေါ်
နိုင်တယ်။

လူတွေသည်ကောင်းတဲ့အာရုံတွေကိုသာ
ရရှိချင်ကြတယ်။ဒါကြောင့်မကောင်းတဲ့
အာရုံတွေကိုရတဲ့အခါမှာဒေါသတွေဖြစ်
ပေါ်တယ်။ဒေါသကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့နောက်
ထပ်အကြောင်းတစ်မျိုးကတော့တရား
တွေကိုမသိ၊နားမလည်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်
တယ်။တကယ်လို့ကံ၊ဝိပက်၊အကြောင်း
နှင့်အကျိုးတွေကိုမသိတဲ့အခါမှာဒေါသ
သည်လွယ်လွယ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။ဒါ
ကြောင့်အဲဒီဒွါရတစ်ခုခုမှာမကြိုက်နှစ်
သက်တဲ့အာရုံနဲ့ကြုံတွေ့တဲ့အခါမှာဒေါ
သသည်တစ်ဖြေးဖြေးနဲ့စုစောင်းပြီးကြီး
ထွားလာခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပြုလုပ်
ပြီးသွားတဲ့အကုသိုလ်ကံရဲ့အကျိုးပေး(အ
ကုသိုလ်ဝိပက်)ဖြစ်တယ်။ဉပမာ-မကြိုက်
နှစ်သက်တဲ့စကားကိုကြားရတဲ့အချိန်မှာ
ပြောတဲ့သူကိုစိတ်ဆိုးနိုင်တယ်။ဒါပေမယ့်
တရားတော်တွေကိုလေ့လာသင်ကြားရတဲ့
သူတွေသည်အဲဒီမကြိုက်နှစ်သက်တဲ့
စကားတွေကိုကြားရခြင်းသည်တစ်ပါးသူ
တွေရဲ့ပြုလုပ်ခြင်းကနေဖြစ်ပေါ်ခြင်းမ
ဟုတ်တဲ့အကုသိုလ်ဝိပက်ဖြစ်တယ်ဆိုတာ
သိရတယ်။ဒါပေမယ့်ကိုယ်တိုင်ပြုလုပ်ပြီး
သွားတဲ့အကုသိုလ်ကံတွေရဲ့အကျိုးတွေ
ဖြစ်တယ်။ဝိပက်စိတ်သည်ဖြစ်ပေါ်ပြီး
ချက်ချင်းပျက်သွားတယ်။ခိုင်မြဲစွာနဲ့မရှိ
နေဘူး။ဒါပေမယ့်ကျွနုပ်တို့သည်အဲဒီမ
ကောင်းတဲ့အရာတွေကိုဆက်ပြီးထပ်ခါ၊
ထပ်ခါစဉ်းစားကြတယ်မဟုတ်လာ?တ
ကယ်လို့အခုချိန်မှာတရားသဘောတွေကို
သတိအောက်မေ့သိမယ်ဆိုရင်ဒေါသနဲ့အ
တူအကုသိုလ်အကျိုးတွေကိုစဉ်းစားခြင်း
မှလျော့နည်းလာနိုင်တယ်။

အဘိဓမ္မာတရားတော်တွေကိုလေ့လာသင်
ကြားရတဲ့အတွက်ကြောင့်ဒေါသမူလစိတ်
အမျိုးအစား ၂မျိုးရှိတယ်ဆိုတာသိရ
တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အသင်ခါလိဖြစ်
တဲ့ဒေါသမူလစိတ်(စွဲဆောင်မှုမရှိတဲ့ဒေါ
သစိတ်)နှင့်သသင်ခါလိဖြစ်တဲ့ဒေါသမူ
လစိတ်(စွဲဆောင်မှုရှိတဲ့စိတ်)တို့ဖြစ်ကြ
တယ်။သသင်ခါလိဖြစ်တဲ့ဒေါသရဲ့နမူ
နာတွေကတော့တစ်ပါးသူတွေရဲ့မ
ကြိုက်နှစ်သက်တဲ့လုပ်ရပ်တွေကိုစဉ်း
စားပြီးလုပ်ဖို့သတိပေးတဲ့သူကိုစိတ်ဆိုး
တယ်။အသင်ခါလိဖြစ်တဲ့ဒေါသသည်သ
သင်ခါလိဖြစ်တဲ့ဒေါသထက်ပိုပြီးပြင်း
ထန်တယ်။ဒေါသမူလစိတ်သည်ပဋီခ
သမ္ပယုတ်ဖြစ်ပြီးဒေါသရဲ့နောက်ထပ်
စကားလုံးတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ပဋီခနဲ့ပေါင်း
စပ်ထားတယ်။ဒေသမူလစိတ်သည်အမြဲ
တမ်းဒေါမနဿဝေဒနါနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
တယ်။ဒေါသမူလစိတ်အမျိုးအစား၂မျိုး
ကတော့ ၁။ဒေါသသည်ဒေါမနဿဝေဒ
နာနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီးအသင်ခါလိဖြစ်
တယ်။၂။ဒေါသသည်ဒေါမနဿဝေဒနါ
နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီးသသင်ခါလိဖြစ်တယ်။

ဒေါသတွေအဆင့်အမျိုးမျိုးရှိကြတယ်ဆို
တာသိရတယ်။အကြမ်းဒေါသ(သို့)အ
သေးစိတ်တဲ့ဒေါသတို့ဖြစ်ကြတယ်။အ
ကြမ်းဒေါသသည်ကိုယ်၊နှုတ်နှင့်စိတ်တွေ
မှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်တွေဖြစ်စေတဲ့အ
ကြောင်းဖြစ်တယ်။ဒေါသမူလစိတ်သည်
ကိုယ်မှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်၂မျိုးကိုပြုလုပ်
တဲ့အကြောင်းတွေဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲ
ဆိုတော့သတ်ဖြတ်ခြင်းနှင့်ခိုးယူခြင်းတို့
ဖြစ်ကြတယ်။။တကယ်လို့လောကမှာ
ကြမ်းတမ်းမှုတွေလျော့နည်းလာစေချင်
ရင်သတ်ဖြတ်ခြင်းတွေကိုရှောင်ကျဉ်ဖို့
ကြိုးစားသင့်တယ်။သတ်ဖြတ်တဲ့အချိန်
မှာဒေါသတွေပိုများလာပြီးစုစောင်းသွား
တယ်။ရဟန်းတွေရဲ့ဘဝသည်ညှဉ်းပန်း
နှိပ့်စက်တဲ့ဘဝတွေမဟုတ်ဘူး။ရဟန်း
တွေသည်လောကသတ္တဝါတွေကိုမဖျက်
ဆီးဘူး။ဒါပေမယ့်လူတွေသည်ရဟန်း
တွေလိုမျိုးမနေနိုင်ဘူး။ကိလေသာသည်
အနတ္တ(နင်၊ငါတွေမဟုတ်ဘူး)ဖြစ်တယ်။
ကိလေသာတွေသည်အကြောင်းကြောင့်
ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။အဲဒီတရားတော်တွေရဲ့
ရည်ရွယ်ချက်သည်အကုသိုလ်ကိုမပြု
လုပ်တဲ့ပညတ်ကိုတားမြှစ်ဖို့မဟုတ်ဘူး။
ဒါပေမယ့်ကိလေသာတွေကိုငြိမ်းသတ်ဖို့
အတွက်ပညာကိုတိုးတက်အောင်ပွါးများ
ခြင်းဖြင့်ကူညီစောင့်ရှောက်ဖို့အတွက်ဖြစ်
တယ်။အဲဒီတစ်ခြားသူတွေရဲ့ပစ္စည်းတွေ
ကိုခိုးယူခြင်းကျတော့လောဘမူလစိတ်
(သို့)ဒေါသမူလစိတ်တွေနဲ့ပြုလုပ်နိုင်
တယ်။တကယ်လို့တစ်ပါးသူတွေကိုပူ
ပြင်သောကဖြစ်အောင်လုပ်တဲ့စေတနာ
တွေရှိတယ်ဆိုရင်ဒေါသမူလစိတ်နဲ့ပြု
လုပ်တယ်။တစ်ခြားသူတွေရဲ့ပစ္စည်း၊
ဉစ္စာတွေကိုပျက်ဆီးအောင်ပြုလုပ်ခြင်း
သည်ဒီအကုသိုလ်ကံမပုဒ်ထဲမှာပါဝင်
တယ်။

ဝစီ(နှုတ်)၄ပါးမှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်ကို
ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ဒေါသမူလစိတ်တွေက
တော့မုသာဝါဒ၊ပိသုဏဝါစာ၊ဖရုသဝါ
စာနှင့်သမ္ပပ္ဖလာပဝါစာတို့ဖြစ်ကြတယ်။
ပြီးတော့လိမ်လည်ပြောဆိုခြင်း၊ဂုန်းချော
စကားပြောဆိုခြင်းနှင့်သိမ်ဖျင်းသောစ
ကားကိုပြောဆိုခြင်းတွေသည်လောဘမူ
လစိတ်(သို့)ဒေါသမူလစိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်
နိုင်တယ်။ဉပမာ-တစ်ပါးသူတွေကိုနာမည်
ပျက်အောင်ပြုလုပ်တဲ့စေတနာရှိတယ်(သို့
)နှိပ့်ကျစေတဲ့စေတနာတွေရှိတယ်စသည်
တို့ဖြစ်ကြတယ်။အများအားဖြင့်လူတွေ
သည်လက်နက်တွေကိုင်တွယ်ခြင်းမှရှောင်
ကျဉ်သင့်တယ်လို့ထင်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်
လျှာသည်အရမ်းကိုနာကြဉ်အောင်ပြုလုပ်
နနိုင်တဲ့လက်နက်ဖြစ်တယ်ဆိုတာမေ့နေ
ကြတယ်။ဝစီဒုစရိုက်သည်လောကမှာပူ
ပြင်သောကတွေကြီးမားစွာနဲ့ပြုလုပ်နိုင်
တယ်။ဒါကြောင့်လူ့အသိုင်းအဝိုင်းတွေ
ထဲမှာကွဲပြားခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်စေတယ်။ဝစီဒုစရိုက်ကိုပြောတဲ့သူတွေသည်ကိုယ့်
ကိုကိုယ်ဖျက်ဆီးတာနဲ့တူတယ်။ဘာ
ကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီအချိန်မှာအကု
သိုလ်ဝိပါက်ကိုအကြောင်းဖြစ်စေတဲ့အ
ကုသိုလ်ကံကိုစုစောင်းခြင်းဖြစ်တယ်။
ကြမ်းတမ်းတဲ့စကားကိုပြောဆိုခြင်းသည်
အဲဒီလူရဲ့ပါးစပ်မှာပုစိန်ရှိတာနဲ့တူတယ်။ဒါ
ကြောင့်လူယုတ်မာတွေရဲ့ကိုယ်ကျိုးကိုစွန့်
ရခြင်းရဲ့အကြောင်းရင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီ
ဒေါသမူလစိတ်ကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့မနောဒွါရ
မှအကုသိုလ်ကံမပုဒ်သည်ညှင်းဆဲတဲ့စေ
တနာ(သို့)တစ်ပါးသူတွေကိုနှိပ့်စက်တဲ့စေ
တနာတွေဖြစ်တယ်။ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်
တဲ့လုပ်ရပ်ကိုပြုလုပ်လာကြတယ်။

ကျွနုပ်တို့တွေထဲမှာသတ္တဝါတွေကိုမသတ်
တော့ဘူး၊ဒေါသတွေမရှိတော့ဘူးဆိုတာ
ပြောရဲတဲ့သူဘယ်သူတွေရှိသလဲ?သံသရာ
ထဲမှာဒေါသတွေဘယ်လောက်စုစောင်း
လာတယ်ဆိုတာကျွနုပ်တို့တွေမသိနိုင်
ဘူး။ကျွနုပ်တို့တွေဒေါသဖြစ်ဖို့အကြောင်း
တွေရှိတဲ့အခါမှာရက်စက်တဲအရာတွေကို
ပြုလုပ်ကြတယ်။အဲသလိုလုပ်လိမ့်မယ်လို့
ကိုယ့်ကိုကိုယ်ကြိုတင်မသိနိုင်ဘူး။ဒါ
ကြောင့်ဒေါသသည်ကြောက်စရာကောင်း
ပြီးအကုသိုလ်ကံတစ်ခုခုကိုပြုလုပ်စေတဲ့
အကြောင်းဖြစ်တဲ့အခါမှာဒေါသကိုစွန့်
လွတ်ချင်လာကြတယ်။အဲဒီတစ်ပါးသူ
တွေနဲ့ကောင်းတဲ့လုပ်ရပ်ကိုပြုလုပ်တဲ့အ
ချိန်မှာဒေါသတွေကိုထပ်ပြီးမစုစောင်း
ဖြစ်ဘူး။ဂုတ္တနိကယ်၊ကလဏီရမေတ္တာ
သုတ်မှာဒေါသစိတ်​တွေကိုငြိမ်းသတ်
နိုင်ဖို့သည်သတ္တဝါတွေအားလုံးရဲ့အပေါ်
မှာမေတ္တာတွေပွါးများသင့်တယ်လို့ဗုဒ္ဓ
မြတ်စွာဘုရားကဆိုဆုံးမသွားတဲ့အချက်
အလက်တွေရှိတယ်။“သတ္တဝါတွေအား
လုံးပျော်ရွှင်နိုင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေဖြစ်ကြပါ
စေ၊ငြိမ်းချမ်းမှုရှိပြီးကိုယ်တိုင်ပျှော်ရွှင်
ခြင်းတွေရရှိကြပါစေ၊အသက်ရှိနေတဲ့
ဘယ်သတ္တဝါတွေမဆိုထိန့်လန့်ခြင်းတွေ
မရှိတဲ့သူဖြစ်ရပါစေ၊ဘယ်သတ္တဝါမဆို
ကိုယ်ခန္ဓာတွေရှည်၊တို၊အလတ်၊ကြီး၊
ငယ်၊ပိန်နှင့်ပါးလွှာတဲ့သတ္တဝါတွေချမ်း
သာကိုယ်စိတ်မြဲပါစေ၊မြင်အပ်၊မမြင်အပ်
တဲ့သတ္တဝါတွေ၊ဝေနေ၊နီးနေတဲ့သတ္တဝါ
တွေနှင့်မွေးပြီးတဲ့သတ္တဝါတွေ၊မွေးမယ့်နေ
ရာကိုရှာတဲ့သတ္တဝါတွေအားလုံးတို့သည်
ပျော်ရွှင်ခြင်းရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေဖြစ်ကြပါစေ
၊သတ္တဝါအချင်းချင်းခြောက်လှန့်ခြင်းမှ
ကင်းရှင်ကြပါစေ၊ဆင်းရဲလိုခြင်းအချင်း
ချင်းကင်းရှင်ကြပါစေ၊စိတ်ဆိုးခြင်းနှင့်ရန်
ငြိုးထားခြင်းတွေမှကင်းရှင်ကြပါစေ၊
ကိုယ်တိုင်မွေးထားတဲ့ကိုယ့်ရဲ့ကလေးတစ်
ယောက်လိုမျိုးအသက်ကိုပါစွန့်လွတ်ရဲ
တယ်။ထို့နည်းတူပဲအကျိုးတွေထဲမှာလိမ္မာ
တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်သတ္တဝါတွေအားလုံး
အပေါ်မှာကန့်သတ်ချက်တွေမရှိလောက်
အောင်မေတ္တာတွေပွါးများသင့်တယ်။ထို့
နည်းတူပဲအပေါ်ပိုင်း၊အောက်ပိုင်း၊ဘယ်၊
ညာစတဲ့လောကအားလုံးနှင့်ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တ
ဝါတွေအားလုံးအပေါ်မှာလည်းရန်ငြိုး၊ရန်
သူတွေနှင့်အတင်းအကြပ်တွေကင်းရှင်ပြီး
ကန့်သတ်ချက်တွေမရှိလောက်အောင်စိတ်
ထဲမှာမေတ္တာတွေပွါးများသင့်တယ်။

ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကကိုယ်မကြိုက်မနှစ်
သက်တဲ့လူတွေကိုလည်းစိတ်မဆိုးရဘူး
လို့ဆိုဆုံးမသွားတယ်။ဝိနည်ပိဋကတ်
တော်မှာဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်ရဟန်း
တွေနဲ့ဆိုဆုံးမသွားတဲ့အချက်အလက်
တွေရှိတယ်။ဘယ်သူတွေမဆိုရန်ငြိုး
ထားတဲ့သူတွေသည်ဟိုလူငါ့ကိုဆူ/ဆဲ
တယ်၊ရိုက်၊အနိုင်ယူတယ်၊ငါ့ရဲ့ပစ္စည်း
တွေကိုယူတယ်။အဲဒီလူတွေရဲ့ရန်ငြိုး
တွေသည်မငြိမ်သက်ဘူး။ပြီးတော့လော
ကမှာရန်ငြိုးထားတဲ့အတွက်မငြိမ်သက်
ဘူး။ထို့နည်းတူးပဲရန်ငြိုးမထားတဲ့သူတွေ
အတွက်ကျတော့ငြိမ်သက်ပြီးရန်ငြိုးတွေ
ရပ်တန့်သွားတယ်။ဒီတရားတွေသည်အစ
ကတည်းကရှိခဲ့တယ်။တစ်ခါတလေ
ကျွနုပ်တို့သည်ဒေါသအစားမေတ္တာရှိဖို့
မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ထင်ကြတယ်။ဉပမာ-တစ်
ခြားသူတွေကိုယ့်နဲ့မကောင်းတာတွေလုပ်
တဲ့အခါမှာကိုယ်ကလည်းစိတ်မပျော်ရွှင်
ဘူး။ပြီးတော့အဲဒီမပျော်တဲ့အကြောင်းကို
ပဲထပ်ခါ၊ထပ်ခါနဲ့စဉ်းစားကြတယ်။ဒေါသ
တွေသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့မငြိမ်းသတ်ရသေးတဲ့
အခါမှာနောက်ထပ်ဒေါသဖြစ်ဖို့အ
ကြောင်းရှိသေးတယ်။ပြီးတော့ဖြစ်ပေါ်တဲ့
တရားသဘောအားလုံးတွေကိုသတိ
အောက်မေ့သိတဲ့အခါမှာဒေါသတွေငြိမ်း
နိုင်တဲ့အထိပညာတွေပိုပြီးတိုးတက်လာ
တယ်။အဲဒီဒေါသကိုစွန့်လွတ်ဖို့သည်အ
စဉ်လိုက်နဲ့စွန့်လွတ်ရတယ်။အရှင်သော
တာပန်ပုဂ္ဂိုလ်(ပထမအဆင့်အရိယာသစ္စာ
တရားကိုသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်)သည်ဒေါသကိုစွန့်
လွတ်လို့မရသေးဘူး။နောက်ထပ်ဒုတိယ
အဆင့်အရိယာသစ္စာတရားကိုသိတဲ့ပုဂ္ဂိလ်
ကတော့အရှင်သဒါဂါမ်အဆင့်ဖြစ်ပြီးဒေါ
သကိုသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ငြိမ်းသတ်လို့မရ
သေးဘူး။တတိယအဆင့်အရိယာသစ္စာ
တရားကိုသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ကတော့အရှင်အ
နာဂါမီပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပြီးဒေါသကိုသမုစ္ဒေအ
ဖြစ်နဲ့ငြိမ်းသတ်နိုင်တယ်။ပြီးတော့နောက်
ထပ်ပဋီခနုသယကိလေသာတွေမရှိ
တော့ဘူး။

ကျွနုပ်တို့သည်ဒေါသကိုငြိမ်းသတ်လို့မရ
သေးပေမယ့်ဒေါသဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာအ
ကြောင်းကြောင့်ဖြစပေါ်တဲ့နာမ်တရားတစ်
မျိုးဖြစ်တဲ့ဒေါသရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိ
ကအောက်မေ့သိရတယ်။ဒါပေမယ့်သတိ
မဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာဒေါသတွေအကြာ
ကြီးဖြစ်ပေါ်တယ်လို့ထင်ရတယ်။ပြီးတော့
ဒေါသကိုနင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့စွဲထားကြ
တယ်။ဒါကြောင့်တစ်ခြားဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်
တရားနှင့်နာမ်တရားတွေကိုသိဖို့သတိမ
ထားလိုက်ဘူး။အဲဒီတစ်ခဏစီဖြစ်ပေါ်
တဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့သဘော
တွေကိုသတိအောက်မေ့သိဖို့ပွါးများ
ခြင်းသည်မမြဲတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရား
တွေရဲ့ကွာခြားတဲ့လက္ခဏတွေကိုသိနိုင်
တယ်။ပြီးတော့ဒေါသသည်နင်၊ငါတွေမ
ဟုတ်ဘူး။တရားသဘောတစ်ခုသာဖြစ်
တယ်ဆိုတာသိရတယ်။တရားသဘော
အမျိုးမျိုးတွေကိုသိနားလည်မှုတွေပိုပြီး
ထင်ရှားစွာရှိလာတဲ့အခါမှာမနှစ်သက်
တဲ့အာရုံတွေရဲ့စဉ်းစားခြင်းတွေလျော့
နည်းလာတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့
ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့နာမ်တရားတစ်
မျိုးသာဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
ပြီးတော့အတိတ်(သို့)အနာဂတ်တွေကို
စဉ်းစားနေမယ့်အစားပစ္စုပ္ပန်ထဲမှာစူး
စိုက်မှုတွေပိုပြီးများလာတယ်။ပြီးတော့
ကိုယ့်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့မကောင်းတဲ့အကြောင်း
တွေကိုတစ်ခြားသူတွေနဲ့ပြောပြဖို့လျော့
နည်းလာတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့
ကိုယ့်​နဲ့တစ်ပါးသူတွေကိုပါဒေါသဖြစ်ပေါ်
စေတဲ့အကြောင်းတွေမရှိစေချင်တဲ့အ
တွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ကိုယ့်ကိုတစ်ပါး
သူတွေစိတ်ဆိုးတဲ့အခါမှာကျွနုပ်တို့သည်
သူ့နဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတွေကို
ကောင်းစွာနားလည်လာတယ်။ဒါကြောင့်
ကိုယ့်အပေါ်မှာမကောင်းတဲ့သူတွေသည်
သူ့ကိုသူဆင်းရဲအောင်လုပ်တဲ့အတွက်
ကြောင့်ကျွနုပ်တို့ဆီကမေတ္တာတွေရရှိသင့်
တယ်။ဒါကြောင့်တရားသဘောအမျိုး
မျိုးတွေကိုနားလည်ခြင်းသည်ဒေါသတွေ
ဖြစ်ပေါ်မယ့်အစားတစ်ပါးသူတွေအပေါ်
မှာမေတ္တာ၊ကရုဏာတွေပိုပြီးရှိလာတယ်။

# အဝိဇ္ဇာ #
ဘယ်အကုသိုလ်စိတ်မဆိုလောဘမူလ
စိတ်(သို့)ဒေါသမူလစိတ်တွေဖြစ်တယ်လို့
ကျွနုပ်တို့တွေသိနိုင်တယ်။ဒါပေမယ့်ဘယ်
အချိန်မှာမောဟမူလစိတ်တွေဖြစ်သလဲဆို
တာသိကြရဲ့လာ?မောဟသည်ဘယ်လို
လက္ခဏတွေရှိသလဲ?ဒါကြောင့်လောက
မှာလေ့လာသင်ကြားခြင်းတွေနည်းတဲ့သူ၊
နိုင်ငံခြားစကားတွေမပြောတတ်တဲ့သူ၊
သမိုင်းအကြောင်းတွေ(သို့)နိုင်ငံရေးအ
ကြောင်းတွေမသိတဲ့သူတွေနှင့်လောက
မှာဘာတွေဖြစ်ပေါ်သလဲဆိုတာမသိတဲ့
သူတွေကိုတုံးအတယ်လို့ထင်ကြတယ်။
အဲဒါစွန့်လွတ်သင့်တဲ့မောဟတွေဖြစ်လာ?
တကယ်လို့အဲလိုအမှန်တွေဖြစ်ခဲ့ရင်ကု
သိုလ်တွေသည်ဘာသာစကားများစွာ
ပြောတတ်တဲ့သူ (သို့)သမိုင်းအကြောင်း
နှင့်နိုင်ငံရေးအကြောင်းကိုသိတဲ့သူတွေနဲ့
အများကြီးဖြစ်ပေါ်တယ်။အဲဒါအမှန်တွေ
မဟုတ်ဘူးဆိုတာကျွနုပ်တို့တွေဝေဖန်သုံး
သပ်လို့ရတယ်။မောဟရဲ့လက္ခဏတွေကို
နားလည်ဖို့အတွက်သည်အရာအမျိုးမျိုး
တွေကိုနားလည်ဖို့ပညတ်စကားလုံးကိုသုံး
ရတဲ့သမုတိပညတ်ရဲ့လောကရှိပြီးအဲဒီ
ကျွနုပ်တို့ရဲ့တစ်နေ့တာဘဝမှာရှိတဲ့မော
ဟသည်ဘာတွေကိုမသိလဲဆိုတာကျွနုပ်
တို့စဉ်းစားသင့်တယ်။ပြီးတော့ပရမတ္ထ
တရားရဲ့လောက(သို့)တရားသဘောရဲ့
လောကတွေရှိတယ်။ကျွနုပ်တို့တွေပညတ်
ပေးတဲ့လောကကိုအောက်မေ့တဲ့အခါမှာ
လူတွေ၊သတ္တဝါတွေနှင့်အရာအမျိုးမျိုး
တွေဖြစ်တယ်လို့ထင်ကြတယ်။ပြီးတော့
အဲဒီအရာတွေအားလုံးကိုပညတ်ပြီးခေါ်
ကြတယ်။ဒါပေမယ့်အမှန်အတိုင်းကိုယ့်
ရဲ့ပတ်ပတ်လည်မှာရှိတဲ့တရားသဘော
နှင့်ကိုယ့်ရဲ့ခန္ဓာကိုယ်မှာရှိတဲ့တရားသ
ဘောအမျိုးမျိုးတွေကိုကျွနုပ်တို့တွေသိ
ကြပြီးလာ?(သို့)ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွား
တဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားတွေသာဖြစ်
တယ်ဆိုတာသိကြပြီးလာ?

ပရမတ္ထတရားရဲ့လောကသည်တကယ်
ရှိတယ်။ပြီးတော့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တ
ရားတွေသည်ပရမတ္ထတရားတွေဖြစ်
တယ်။ကျွနုပ်တို့ရဲ့တစ်နေ့တာဘဝမှာ
ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့အဲဒီရုပ်တရားနှင့်နာမ်တ
ရားတွေသည်မနောဒွါရနှင့်ပဉ္စဒွါရမှသိ
နိုင်တယ်။အဲဒီရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရား
တွေကိုဘယ်လိုပဲခေါ်ခေါ်အမှန်ကတော့
တကယ်ရှိတဲ့လောကဖြစ်တယ်။မြင်တဲ့
အချိန်မှာမျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာတွေရဲ့
လောကဖြစ်တယ်။ကြားတဲ့အချိန်မှာအ
သံရဲ့လောကဖြစ်တယ်။အရာတစ်ခုခုကို
ထိတွေ့တဲ့အချိန်မှာဗောဌဖာရုံရဲ့လောက
ဖြစ်တယ်။မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာနှင့်
မြင်ခြင်းတွေသည်တကယ်ရှိတယ်။ဒါ
ကြောင့်တရားသဘောနှစ်ခုစလုံးရဲ့လက္ခ
ဏတွေကိုသိနိုင်တယ်။မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်
တဲ့အရာ(သို့)မြင်ခြင်းတွေကိုကျွနုပ်တို့
တွေဘယ်လိုပဲခေါ်ခေါ်(သို့)ဘယ်လိုမှမ
ခေါ်လည်းရတယ်။ဒါပေမယ့်“သစ်ပင်”
(သို့)“ကုလာထိုင်”လို့ပညတ်ပြီးခေါ်တဲ့
စကားလုံးတွေကိုစွဲထားတဲ့အခါမှာအမှန်
အတိုင်းရှိတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏ
တွေကိုမသိတော့ဘူး။

ဒါကြောင့်အမှန်အတိုင်းဆိုရင်သစ်ပင်ကို
ကြည့်လိုက်တဲ့အခါမှာဘာတရားသဘော
တွေဖြစ်ပေါ်သလဲ?ဘယ်တရားသဘောက
တကယ်သိပြီးဖြစ်ပေါ်နိုင်သလဲ?မျက်စိမှ
ဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာသည်ပရမတ္ထတရားဖြစ်
ပြီးတကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောဖြစ်တယ်။
မျက်စိမှသိနိုင်တဲ့ရုပ်တရားတစ်မျိုးဖြစ်
တယ်။မာတဲ့သဘောသည်ရုပ်တရားသ
ဘောဖြစ်ပြီးကိုယ်နဲ့ထိတွေ့ခြင်းဖြင့်သိနိုင်
တယ်။ပြီးတော့တကယ်ရှိတဲ့တရားဖြစ်
တယ်။သစ်ပင်သည်ပညတ်ဖြစ်တယ်။
(သို့)စဉ်းစားတဲ့အကြောင်းအရားဖြစ်ပြီး
ပရမတ္ထတရားမဟုတ်ဘူး။ပြီးတော့ထိုး
ထွင်းစွာနဲ့သိနိုင်တဲ့တရားသဘောမဟုတ်
ဘူး။မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာတွေ(သို့)
မာတဲ့သဘောတွေကိုကျွနုပ်တို့တွေဘယ်
လိုပဲခေါ်ခေါ်သိနိုင်ပြီးလက္ခဏသဘော
တွေရှိတဲ့ပရမတ္ထတရားဖြစ်တယ်။ဒွါရ
၆ပါးမှဖြစ်ပေါ်တဲ့လောကသည်တကယ်
ရှိတဲ့လောကဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်မမြဲဘူး။
မြင်တဲ့အချိန်မှာမျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာ
ဖြစ်ပြီးလျှင်မြန်စွာနဲ့ပျက်သွားတယ်။ဒါ
ကြောင့်မြင်တဲ့အချိန်မှာမမြဲတဲ့လောက
ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ကြားတဲ့အချိန်မှာမမြဲ
တဲ့အသံရဲ့လောကဖြစိတယ်။အနံ့ရဲ့လော
က၊အရသာရဲ့လောက၊ထိတွေ့ခြင်းတွေရဲ့
လောကနှင့်ဓမ္မာရုံတွေရဲ့လောကတွေ
လည်းထို့နည်းတူပဲဖြစ်တယ်။ဘယ်လိုပဲ
ဖြစ်ဖြစ်ကျွနုပ်တို့တွေသည်သမုတိပညတ်
ဖြစ်တဲ့လောကကိုပဲသိကြတယ်။ဘာ
ကြောင့်လဲဆိုတော့မသိမှု(အဝိဇ္ဇာ)နဲ့အ
ကြာကြီးစုစောင်းလာခဲ့တဲ့အမြင်မှားခြင်း
တွေကြောင့်ဖြစ်တယ်။ပရမတ္ထတရားတွေ
ကိုမသိခြင်းသည်စွန့်လွတ်ရမယ့်မသိခြင်း
တွေဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့
ဆင်းရဲဒုက္ခတွေကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အတွက်
ကြောင့်ဖြစ်တယ်။

အဲဒီပရမတ္ထတရားဖြစ်တဲ့လောကသည်
တရားအရအရိယာဝိနည်းထဲကလောက
လို့ခေါ်တယ်။အရှင်အရိယာပုဂ္ဂိုလ်သည်
အမှန်အတိုင်းရှိတဲ့တရားသဘောတွေကို
ထိုးထွင်းစွာနဲ့သိတဲ့အထိပညာတွေကိုတိုး
တက်အောင်ပွါးများကြတယ်အရိယာ
ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အမှန်အတိုင်းလောက
ကိုနားလည်ပြီးသိကြတယ်။သမ်ယုတ္တနိ
ကယ်၊ပလောကသုတ်မှာအရှင်အာနန္ဒာ
ကဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကိုမေးလျှောက်
တယ်။မြင့်မြတ်သောအရှင်ဘုရား!ဒီလို
လောက၊လောကလို့ခေါ်ကြခြင်းသည်
ဘယ်လောက်အကြောင်းတွေနဲ့လောက
လို့ခေါ်ကြသလဲ?အရှင်အာနန္နာနားထောင်
!ပျက်ဆီးခြင်းရှိတဲ့အရာတွေအားလုံး
သည်ဖြစ်ရမြဲဓမ္မာတာဖြစ်တယ်။ဒါတွေ
သည်အရိယာဝိနည်းထဲကလောကလို့ခေါ်
တယ်။ဓမ္မတာဖြစ်ပြီးပျက်ဆီးခြင်းရှိတဲ့
(ဓမ္မာတာ)ဖြစ်ရမြဲထုံးစံဖြစ်တယ်။ရုပ်၊
အရသာနှင့်စိတ်တွေသည်ပျက်ဆီးခြင်း
ရှိတဲ့ဓမ္မာတာဖြစ်တယ်။ဖြစ်ပေါ်တဲ့ဓမ္မာရုံ
၊မနောဝိညာဏ်၊မနောသမ္ဖ၊သုခဝေဒနါ၊
ဒုက္ခဝေဒနါ(သို့)အဒုက္ခသုခဝေဒနါတွေ
သည်အကြောင်းဖြစ်တဲ့မနောသမ္ဖကြောင့်
ဖြစ်ပြီးပျက်ဆီးခြင်းရှိတဲ့ဓမ္မာတာဖြစ်
တယ်။အရှင်အာနန္ဒာနားထောင်!ပျက်ဆီး
ခြင်းရှိတဲ့အရာတွေအားလုံးသည်အရိယာ
ဝိနည်းထဲကလောကလို့ခေါ်တယ်။