#พระอภิธรรมในชีวิตประจําวัน#
# တစ်နေ့တာဘဝမှာရှိတဲ့အဘိဓမ္မာတရား #
တစ်နေ့တာဘဝမှာရှိတဲ့အဘိဓမ္မာတရားကိုရေးတဲ့သူ“နီနဝမ်ကော်ခန့်” သည်ဆရာမကြီးဆူကြည်နဲ့အဘိဓမ္မာတရားကိုလေ့လာသင်ကြားခဲ့ရတယ်။လွန်ခဲ့တဲ့အနှစ်လေးဆယ်ကျော်ကထိုင်းနိုင်ငံမှာနေထိုင်ခဲ့တဲ့ခွန်နီနသည်တရားစာတွေကိုများစွာရေးဖြစ်ခဲ့ပြီးဘာသာပြန်ဖြစ်ခဲ့
တယ်။ဒါကြောင့်စာဖတ်သူများကိုတရား
တွေသိပြီးနားလည်စေတယ်။တစ်နေ့တာဘဝမှာရှိတဲ့အဘိဓမ္မာတရားတွေကိုလေ့လာသင်ကြားရတဲ့သူတွေသည်အခြေ
ခံအဖြင့်လမ်းပြပေးတဲ့စာအုပ်တစ်အုပ်
ဖြစ်တယ်။အထူးသဖြင့် `စိတ်ပရမတ်”က
အဓိကဖြစ်တယ်။ပြီးတော့စာရေးသူသည်
ပိုပြီးဖတ်စရာကောင်းတဲ့တရားစာအုပ်ဖြစ်အောင်အနစ်သာရရှိတဲ့သုတ္တန်ကို
လည်းထုတ်ဖော်ခဲ့တယ်။ဒါကြောင့်ဖတ်
ပြီးသွားတဲ့အကြောင်းတွေနှင့်နားလည်
မှုတွေကိုစမ်းသပ်ပြီးစာဖတ်သူရဲ့ကိုယ်
တိုင်နဲ့သုံးသပ်နိုင်တဲ့အမေးတွေဖြစ်တယ်
။တစ်နေ့တာဘဝမှာရှိတဲ့အဘိဓမ္မာတရားစာအုပ်သည်သတိ၊ပညာတွေမှန်ကန်စွာနဲ့
တိုးတက်အောင်ပွားများနိုင်ပြီးစာဖတ်သူ
တွေနားလည်စေနိုင်တဲ့အခြေခံစာအုပ်တစ်အုပ်ဖြစ်ရမယ်လို့စာရေးသူကမျှော်
လင့်တယ်။
# အမှာစာ #
ပိဋကတ်သုံးပုံထဲမှာစုစည်းထားတဲ့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားရဲ့ဝိနည်းတရားတော်တွေကတော့ဝိနည်း(ရဟန်းသံဃာတွေအတွက်
ကျင့်ကြံရမယ့်ကျင့်စဉ်)|သုတ္တန်နှင့်အဘိဓ
မ္မာသုံးပုံစလုံးတို့သည်ကျွနုပ်တို့တွေရဲ့ကိ
လေသာအားလုံးနှင့်အမြင်မှားတွေကိုငြိမ်း
သတ်ဖို့အတွက်တရားတော်တွေကိုကျင့်
ကြံအားထုတ်ဖို့နှင့်စိတ်အားထက်သန်ပြီး
တွန်းအားပေးတဲ့ပိဋကတ်တော်တွေဖြစ်
တယ်။ဝိနည်းတရားတော်သုံးပုံစလုံးသည်
ကျွနုပ်တို့တွေကိုတရားတော်တွေနားလည်
ဖို့သွန်သင်ဆုံးမသွားတဲ့တရားတွေဖြစ်
တယ်။ဆိုလိုတာကအမှန်တကယ်ရှိတဲ့အ
ရာတွေအားလုံး(တရား)ကိုနားလည်ဖို့ဆုံး
မသွားခြင်းဖြစ်တယ်။“မြင်ခြင်း”သည်တ
ရားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီးအမှန်တကယ်ရှိတဲ့အ
ရာဖြစ်တယ်။“အဆင်း၊အရောင်”တွေ
သည်တရားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီးအမှန်းတ
ကယ်ရှိတဲ့အရာဖြစ်တယ်။“ခံစားခြင်း”
သည်တရားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီးအမှန်တကယ်
ရှိတဲ့အရာဖြစ်တယ်။ကိလေသာတွေသည်
အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားတစ်မျိုးဖြစ်
တယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်အရိယာသ
စ္စာတရားတွေအားလုံးကိုအမှန်းအတိုင်း
ထိုးထွင်းစွာနဲ့သိတော်မူတယ်။ပြီးတော့
ကျွနုပ်တို့တွေကိုလည်းမြတ်စွာဘုရားနဲ့
ထပ်တူအမှန်အတိုင်းရှိတဲ့သစ္စာတရားတွေကိုသိနားလည်အောင်တရားတော်တွေ
ကိုဆုံးမသွားတယ်။တကယ်လို့ဗုဒ္ဓမြတ်
စွာဘုရားကတရားတော်တွေကိုဆုံးမ မ
သွားဘူးဆိုရင်ကျွနုပ်တို့တွေသည်တရား
သဘောတွေရဲ့အကြောင်းကိုမသိနိုင်ဘူး။
ဒါကြောင့်ကျွနုပ်တို့တွေသည်ဆင်းရဲ(ဒုက္ခ
)တဲ့အရာတွေကိုချမ်းသာ(သုခ)တယ်၊နင်
ငါမဟုတ်တဲ့အရာတွေကိုနင်၊ငါဟုတ်တယ်
၊မမြဲတဲ့အရာတွေကိုမြဲတယ်လို့စွဲထားကြ
တယ်။ပိဋကတ်သုံးပုံရဲ့အဓိကရည်ရွယ်
ချက်ကတော့ကိလေသာတွေကိုငြိမ်းသတ်
နိုင်တဲ့မဂ္ဂင်၈ပါးကိုတိုးတက်အောင်ပွား
များဖို့အတွက်ဆိုဆုံးမသွားခြင်းဖြစ်တယ်
။
ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်သည်ဘဝမှာအသက်ရှင်
နေထိုင်ဖို့အတွက်ရဟန်းသံဃာ(မြင့်မြတ်
တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်)တွေကျင့်ကြံရမယ့်ကျင့်စဉ်တွေ
ဖြစ်တယ်။မြင့်မြတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့အဓိ
ကရည်ရွယ်ချက်ကတော့ကိလေသာတွေ
ကိုအကြွင်းပါမကျန်အောင်ငြိမ်းသတ်ဖို့
အတွက်ဖြစ်တယ်။ရဟန်းသံဃာတွေသာ
မဟုတ်ပဲတကာ၊တကာမတွေလည်းဝိနည်း
သိက္ခာပုဒ်တွေကိုလေ့လာသင်ကြားသင့်တယ်။မြင့်မြတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ဘဝတွေကနေ
ဝေးကွာသွားတဲ့ရဟန်းသံဃာတွေလည်းရှိ
တယ်ဆိုတာသာဓကတွေများစွာတွေ့မြင်
ရတယ်။ဒီလိုအကြောင်းတွေရှိပြီးဖြစ်ပေါ်
တဲ့အခါမှာမေ့လျော့ခြင်းတွေထဲမှာရဟန်း
သံဃာတွေမကျရောက်ရအောင်ကာကွယ်
ဖို့အတွက်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကဝိနည်းသိ
က္ခာပုဒ်တွေကိုပညတ်သွားခြင်းဖြစ်တယ်။
ဝိနည်းတရားတော်တွေကိုလေ့လာသင်
ကြားရတဲ့အခါမှာကိုယ့်ရဲ့လောဘ၊ဒေါသ
၊မောဟတွေကိုသိဖို့အတွက်သတိအောက်
မေ့သိပြီးနှိုးဆော်ပေးတယ်။အဲဒီတရားသဘောတွေသည်တကယ်ရှိကြတယ်။ဒါ
ကြောင့်အဲဒီတရားသဘောတွေကိုအ
ကြွင်းမဲ့မငြိမ်းသတ်နိုင်သေးသရွေ့တော့
အဲဒီတရားသဘောတွေသည်ဘယ်အချိန်
မဆိုဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။ဝိနည်းတရားတော်
သည်ကိလေသာတွေထူထပ်ပြီးဘယ်
လောက်အပြစ်အန္တာရယ်တွေပေးလဲဆို
တာကိုသိအောင်နှိုးဆော်ပေးတယ်။ဒီလို
ဝေဖန်သုံးသပ်လိုက်တဲ့အခါမှာအမြင်မှား
ခြင်း၊မနာလိုဝန်တိုခြင်း၊ကိုယ့်ကိုယ်ကိုအ
ထင်ကြီး(မာန)ခြင်းနှင့်တစ်ခြားစတဲ့ကိ
လေသာတွေကိုပါငြိမ်းသတ်ပေးတဲ့မဂ္ဂင်
၈ပါးကိုကျွနုပ်တို့တွေလျှင်မြန်စွာနဲ့တိုး
တက်အောင်ပွားများရတယ်။
သုတ္တန်တရားတော်သည်နေရာဌာနအရပ်
ရပ်နှင့်ပုဂ္ဂိုလ်အသီးသီးတွေရဲ့အကြောင်း
အမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘု
ရားသည်ဒွာရ၆ပါး(တံခါးပေါက်)စလုံးမှ
ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့အကြောင်း
တွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။ကံ(လုပ်ရပ်)
နှင့်ဝိပက်(အကျိုး)တွေသည်ဒုက္ခ(ဆင်းရဲ)
တွေကိုငြိမ်းသတ်နိုင်တဲ့နည်းလမ်းတွေဖြစ်
တယ်။
အဘိဓမ္မာတရားတော်သည်အ
သေးစိတ်နဲ့တရားသဘောတွေအားလုံးကို
ပြောသွားတဲ့ပိဋကတ်တော်ဖြစ်တယ်။“အ
ဘိ”ဆိုတဲ့စကားလုံးသည် အကြီးမားဆုံး
လို့အဓိပ္ပါယ်ရတယ်။ဒါကြောင့်“အဘိ
ဓမ္မာ”ဆိုတာကတော့ ကြီးမားတဲ့တရား
တော်လို့အဓိပ္ပါယ်ရတယ်။အဘိဓမ္မာတ
ရားတော်ကိုဆိုဆုံးမသွားတဲ့နေရာမှာကျန်
တဲ့ပိဋကတ်တော်နှစ်ပုံနဲ့ကွာခြားပေမယ့်
ရည်ရွယ်ချက်ကတော့အတူတူပဲဖြစ်တယ်
။ဆိုလိုတာကအမြင်မှားတွေကိုငြိမ်းသတ်
ဖို့နှင့်ကိလေသာတွေအားလုံးကိုအကြွင်းမ
ကျန်အောင်ငြိမ်းသတ်ဖို့အတွက်ဖြစ်
တယ်။
ကျွနုပ်တို့တွေသည်တရားသဘောတွေကို
အမျိုးအစားအမျိုးမျိုးနဲ့ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ
ပြီးလေ့လာသင်ကြားရတဲ့အဓိကရည်ရွယ်
ချက်ကိုမမေ့သင့်ဘူး။ပရိယတ္တိတရား
တော်သည်တရားကျင့်ကြံ(ပတိပတ္တိ)အား
ထုတ်တဲ့နေရာမှာအကူအညီပေးပြီးသစ္စာ
တရားကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့(ပတိဝေဒ)နေ
ရာမှာအရေးကြီးတဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်။
ဒါကြောင့်အဲဒီနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရား
တွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးဝေဖန်သုံး
သပ်တဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်နေတဲ့နာမ်တရား
နှင့်ရုပ်တရားတွေကိုသတိအောက်မေ့သိ
ပြီးဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။အဘိဓမ္မာတရား
သည်တကယ်ရှိတဲ့အရာအားလုံးရဲ့အ
ကြောင်းတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာကျွနုပ်တို့
တွေသိရတယ်။အဲဒါကတော့ဒွါရ(တံခါး
ပေါက်)၆ပါးမှဖြစ်ပေါ်နေတဲ့လောက
တွေဖြစ်တယ်။
ဒီစာအုပ်ကိုရေးသားရခြင်းရဲ့အဓိက
ရည်ရွယ်ချက်ကတော့အဘိဓမ္မာတရား
ကိုလေ့လာသင်ကြားတဲ့နေရာမှာအခြေ
ခံဖြစ်ဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပါဠိ
ဘာသာစကားလုံးနှင့်ကဏန်းစာလုံးအရေ
အတွက်တွေများစွာမြင်ရပြီးစာဖတ်သူ
တွေစိတ်ဓာတ်ကျမယ့်အစားစာဖတ်သူ
ကိုယ်တိုင်ရဲ့အတွင်းစိတ်နှင့်ဘေးပတ်ပတ်
လည်မှာရှိတဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘော
တွေကိုပြန်ပြီးစိတ်ဝင်စားလာမယ်လို့စာ
ရေးသူကမျှော်လင့်တယ်။
ဆရာမကြီးဆူကြည်သည်အဘိဓမ္မာတ
ရားကိုလေ့လာသင်ကြားရဖို့စာရေးသူ
ကိုအများကြီးကူညီပြီးအားပေးတဲ့ဆရာ
မကြီးဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ဆရာမကြီးက
စာရေးသူကိုယ်တိုင်သိဖို့လည်းတွန်းအား
ပေးတယ်။အဘိဓမ္မာတရားသည်မျက်စိ၊
နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှသိနိုင်တဲ့
တရားသဘောတွေရဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်
။အဲဒီအဘိဓမ္မာတရားကိုလေ့လာသင်ကြာ
းခြင်းသည်ဘဝတစ်သက်လုံးမှာပုံမှန်နဲ့
တိုးတက်အောင်လုပ်ရမယ့်အရာဖြစ်တယ်
ဆိုတာကိုကိုယ်တိုင်ထပ်ခါထပ်ခါနှိုးဆော်
ရတယ်။ဒါကြောင့်စာဖတ်သူတွေစာရေး
သူနဲ့အတူခံစားပြီးအမြင်တွေတူမယ်လို့
မျှော်လင့်တယ်။ဒါကြောင့်တရားသ
ဘောတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးကိုယ်
တိုင်သက်သေပြနိုင်တဲ့အချိန်မှာစိတ်ချမ်း
သာပြီးတက်ကြွပျော်ရွှင်ခြင်းတွေရရှိခြင်း
ဖြစ်တယ်။သုတ္တန်ထဲမှာရှိတဲ့နေရာအနှံ့အ
ပြားမှာအချက်အလက်တွေကိုမြင်နိုင်ဖို့အ
တွက်စာရေးသူကထုတ်ဖော်ပြရခြင်းဖြစ်
တယ်။အဘိဓမ္မာတရားတော်ထဲကအဆုံး
အမတွေသည်တစ်ခြားသောပိဋကတ်ထဲ
မှာရှိတဲ့အဆုံးအမတွေနဲ့မကွာခြားဘူး။
#ပရမတ္ထတရား ၄ပါး #
တရားသဘော ၂မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆို
တော့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတို့ဖြစ်ကြ
တယ်။နာမ်တရားသည်သိတဲ့သဘော
ဖြစ်ပြီးရုပ်တရားသည်ဘာကိုမှမသိတဲ့
တရားသဘောဖြစ်တယ်။ဉပမာ-မြင်ခြင်း
သည်နာမ်တရားတစ်မျိုးဖြစ်ပြီးအရောင်၊
အဆင်းကိုသိတဲ့တရားဖြစ်တယ်။အဆင်း
သည်ရုပ်တရားဖြစ်ပြီးဘာကိုမှမသိဘူး။
အဲဒီနင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့ကျွနုပ်တို့စွဲထားတဲ့
အရာတွေသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့
နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားသာဖြစ်တယ်။
ဝိသုတ္တိမဂ်နှင့်ဒိဠိဝိသုတ္တိနိထေ့ထဲမှာအ
ချက်အလက်တွေရှိတယ်။အာသဝေါ
တွေပြုပြင်ပြောင်းလဲတဲ့အတွက်“ကား”
ဆိုပြီးခေါ်ဝေါ်တဲ့အသံတွေရှိလာတယ်။
ဒါကြောင့်ခန္ဓာအားလုံးရှိနေသေးတဲ့အခါ
မှာလူ၊သတ္တဝါတွေလို့ပညတ်နဲ့ခေါ်ဝေါ်
ခြင်းတွေရှိလာတယ်။
ဒီလိုနဲ့အဲဒီနာမ်၊ရုပ်တွေကိုဗုဒ္ဓမြတ်စွာ
ဘုရားကသုတ္တန်တွေထဲမှာလည်းဆို
ဆုံးမသွားတယ်။ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဉီးတစ်
ယောက်ကိုသာဆိုဆုံးမသွာတာမဟုတ်
ဘူး။ ကားမှာပါဝင်တဲ့ဝင်ရိုး၊ဘီး၊ကားရဲ့
ခေါင်မိုးစတဲ့အရာပစ္စည်းတွေသည်ကား
ရဲ့အစိတ်အပိုင်းတွေဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်
အားလုံးကိုတစ်ခုထဲဖြစ်သွားအောင်
ပေါင်းစပ်လိုက်တဲ့အခါမှာ ကား ဆိုပြီး
ခေါ်လာကြတယ်။ဒါပေမယ့်ပရမတ်အ
ဖြစ်နဲ့တစ်ခုစီ၊တစ်ခုစီကိုခွဲလိုက်တဲ့အခါ
မှာ ကား ဆိုတဲ့နာမည်ကရှိပါအုံးမလာ?
အဲဒီအကြောင်းကြောင့်ပညတ်အဖြင့်နဲ့ပု
ဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေရှိလာတယ်။ပြီးတော့တ
ရား(တကယ်ရှိတဲ့အရာ)တွေကိုတစ်ခုစီ၊
တစ်ခုစီနဲ့ခွဲထုတ်လိုက်ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်
လိုက်တဲ့အခါမှာလည်းသတ္တဝါတွေဆိုတဲ့
နာမည်တွေရှိပါအုံးမလာ?ပြီးတော့ဒီလို
နင်၊ငါဖြစ်တယ်၊နင်၊ငါရှိတယ်ဆိုတဲ့စွဲလန်း
ထားတဲ့အရာတွေရှိပါအုံးမလာ?ပရမတ္ထ
အဖြစ်နဲ့ဆိုရင်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရား
သာရှိကြတယ်။ဒီလိုမြင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေ
သည် ရထာဘူတဒသန ဆိုတဲ့အမှန်အ
တိုင်းကိုမြင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တယ်။
ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းနှင့်အပြင်မှာရှိ
တဲ့တရားသဘောတွေအားလုံးသည်ဖြစ်
ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့မမြဲတဲ့နာမ်တရား
နှင့်ရုပ်တရားသာဖြစ်တယ်။နာမ်တရား
နှင့်ရုပ်တရားသည်တကယ်ရှိတဲ့တရားသ
ဘောဖြစ်ပြီးပါဠိဘာသာမှာ“ပရမတ္တဓမ္မ”
လို့ခေါ်တယ်။ပရမတ္ထတရားဖြစ်ပေါ်တဲ့အ
ခါမှာကျွနုပ်တို့တွေသည်ပရမတ္ထတရားရဲ့
လက္ခဏတွေကိုသိနိုင်တယ်။အဲဒီပရမတ္ထ
(အမှန်တကယ်ရှိတဲ့)တရားတွေကိုကျွနုပ်
တို့တွေပညတ်ပြီးခေါ်ကြတယ်။ဒါပေ
မယ့်ဝိပသနာကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေ
သည်မမြဲဘူး၊နင်၊ငါမဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့အ
မှန်အတိုင်းရှိတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရား
ရဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့
သိနိုင်တယ်။ဒါကြောင့်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်
တရားတွေရဲ့လက္ခဏအမျိုးအစားတစ်ခု
စီတွေကိုပိုပြီးသိလာတဲ့အခါမှာအဲဒီနင်၊ငါ
သည်မြင်ပြီးစဉ်းစားရုံသာဖြစ်တဲ့ပရမတ္ထ
(အမှန်)တရားမဟုတ်ဘူးဆိုတာသေချာ
စွာနဲ့ပိုပြီးသိလာရတယ်။
နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေသည်ကွာခြား
တဲ့တရားသဘောတွေဖြစ်တယ်။တကယ်
လို့ကျွနုပ်တို့တွေသည်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်
တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုမခွဲထုတ်ဘူး၊မသိ
ဘူးဆိုရင်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေကို
နင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့စွဲထားကြခြင်းဖြစ်
တယ်။ဉပမာ-ကြားခြင်းသည်နာမ်တရား
ဖြစ်ပြီးရုပ်ပုံသဏ္ဍန်းတွေမဟုတ်ဘူး။ကြား
ခြင်းသည်သောတပသာဓာတ်နဲ့ကွာခြား
တယ်။ဒါပေမယ့်အဓိကအကြောင်းဖြစ်တဲ့
သောတပသာဓာတ်ရှိရတယ်။ကြားတဲ့နာမ်
တရားသည်အသံကိုသိတဲ့တရားသဘော
ဖြစ်တယ်။သောတပသာဓာတ်နှင်အသံ
သည်ဘာကိုမှမသိတဲ့ရုပ်တရားတွေဖြစ်
ပြီးကြားတဲ့နာမ်တရားတွေနဲ့ကွာခြား
တယ်။ကြားခြင်း၊သောတပသာဓာတ်
နှင့်အသံတွေသည်ကွာခြားတဲ့တရားသ
ဘောတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာသေချာစွာမသိ
တဲ့အခါမှာကြားတာသည်နင်၊ငါကြား
တယ်လို့ဆက်ပြီးစွဲထားကြတယ်။
နာမ်တရားသည်အာနုဘော်မရှိ
တဲ့အရာဖြစ်ပြီးကိုယ့်ရဲ့အာနုဘော်နဲ့ဖြစ်
လို့မရနိုင်တဲ့အတွက်ကြောင့်စားမရ၊
သောက်မရ၊ရှာဖွေလို့လဲမရဖြစ်ရပြီးကိရိ
ယာပုဒ်တွေလည်းပြောင်းလဲလို့မရဘူး။
ပြီးတော့ရုပ်တွေလည်းအာနုဘော်မရှိဘူး။
ဒါကြောင့်ကိုယ့်ရဲ့အာနုဘော်နဲ့ဖြစ်ပေါ်ဖို့မ
ဖြစ်နိုင်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီ
ရုပ်တွေသည်စားချင်၊သောက်ချင်၊ရှာဖွေ
ချင်တဲ့စိတ်တွေမရှိဘူး။ပြီတော့ကိရိယာ
ပုဒ်တွေအောင်မြင်(သို့)ပြီးစီးချင်တဲ့စိတ်
တွေလည်းမရှိဘူး။ဒါကြောင့်ရုပ်သည်နာမ်
ကိုမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်ရသလိုနာမ်လည်းပဲရုပ်
ကိုမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်ရတယ်။နာမ်တရားတွေ
သည်စားချင်၊သောက်ချင်၊ရှာဖွေချင်တဲ့သူ
ဖြစ်လာပြီးကိရိယာပုဒ်တွေပြီးစီးအောင်
မြင်ခြင်းတွေရှိလာတဲ့အခါမှာရုပ်သည်စား
လာတယ်၊သောက်လာတယ်၊ရှာဖွေလာ
တယ်။ဒါကြောင့်ကိရိယာပုဒ်တွေပြီးစီး
အောင်မြင်လာရခြင်းဖြစ်တယ်။
ဆက်လက်ပြီးဝိသုတ္တိမဂ်နှင့်ဒိဌိဝိသုတ္တိနိ
ထေ့ထဲမှာအချက်အလက်တွေရှိတယ်။
နာမ်တရားသည်ရုပ်တရားကိုမှီခိုပြီးဖြစ်
ပေါ်ရတယ်။ဒါကြောင့်လူတွေသည်ရေပြင်
သမုဒ္ဒရာထဲမှာလှေကိုမှီခိုပြီးသွားလာကြ
တာနဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။ရုပ်တရား
လည်းနာမ်တရားကိုမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်ရတယ်
။ဒါကြောင့်နှစ်မျိုးစလုံးမှာလူနဲ့လှေဖြစ်ပြီး
တစ်ဉီးနဲ့တစ်ဉီးအပြန်အလန်မှီခိုကြတဲ့အ
တွက်ရေပြင်မှာသွားလို့ရကြသလိုနာမ်တ
ရားနှင့်ရုပ်တရားတွေလည်းထို့နည်းတူပဲ
ဖြစ်တယ်။နာမ်တရားသည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အ
ကြောင်းရှိရပြီးပြုပြင်ပြောင်းလဲတဲ့အမျိုး
အစား ၂မျိုးရှိတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့
စိတ်နှင့်စေတသိက်တို့ဖြစ်ကြတယ်။စေတသိက်သည်စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့
တရားသဘောဖြစ်တယ်။စိတ်နှင့်စေတ
သိက်သည်အကြောင်းကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ပြီး
တော့ပျက်သွားရတယ်။
စိတ်သည်တစ်စုံတစ်ခုကိုသိတဲ့တ
ရားသဘောဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်စိတ်တစ်
ပါးစီတွေသည်သိနေဆဲဖြစ်တဲ့အရာတွေရှိ
ရတယ်။ပါဠိဘာသာမှာ အာရုံ လို့ခေါ်
တယ်။မြင်တဲ့စိတ်သည်မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်
တဲ့အရာရှိပြီးအာရုံတွေဖြစ်တယ်။ကြား
တဲ့စိတ်သည်အသံရှိတဲ့အာရုံဖြစ်တယ်။
အာရုံနဲ့ကင်းမဲ့ပြီးဘယ်စိတ်မှဖြစ်ပေါ်ခြင်း
မရှိဘူး။အိပ်မောကျနေတဲ့အချိန်တွေမှာ
လည်းစိတ်ကအာရုံကိုသိရတယ်။စိတ်
သည်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလို့ရတဲ့အမျိုးအစား
တွေများစွာရှိကြတယ်။တစ်ချို့စိတ်သည်
အကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်ပြီးတစ်ချို့စိတ်သည်
ကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်တယ်။အကုသိုလ်စိတ်နှင့်
ကုသိုလ်စိတ်သည်ကုသိုလ်နှင့်အကုသိုလ်
တွေဖြစ်နိုင်တဲ့ကာယကံ၊ဝစီကံ၊မနောကံ
တွေကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်
။တစ်ချို့စိတ်သည်ဝိပါက်စိတ်ဖြစ်ပြီးကု
သိုလ်ကံ(သို့)အကုသိုလ်ကံတွေရဲ့အကျိုး
တွေဖြစ်တယ်။တစ်ချို့စိတ်သည်ကိရိယာ
စိတ်ဖြစ်ပြီးကုသိုလ်စိတ်၊အကုသိုလ်စိတ်
နှင့်ဝိပါက်စိတ်တွေမဟုတ်ဘူး။
စိတ်ကိုဖြစ်ပေါ်ခြင်း(ဘဝ)တွေနဲ့ခွဲခြမ်း
စိတ်ဖြာလိုက်တဲ့အခါမှာစိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း
၄မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ကုသိုလ်၁၊
အကုသိုလ်၁၊ဝိပါက်၁ပါးနှင့်ကိရိယာ၁ပါး
တို့ဖြစ်ကြတယ်။အဲဒီစိတ်တစ်ပါးစီတွေ
သည်ဘာဖြစ်ပေါ်ခြင်း(ဘဝ)တွေရှိတယ်
ဆိုတာသိဖို့အရေးကြီးတဲ့အရာဖြစ်တယ်။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အကုသိုလ်တွေ
သည်ကုသိုလ်ဖြစ်တယ်(သို့)အကုသိုလ်
တွေသည်ဝိပါက်ဖြစ်တယ်လို့အထင်မှား
ခဲ့ရင်ကျွနုပ်တို့တွေသည်ကုသိုလ်တွေကို
တိုးတက်အောင်မပွားများနိုင်တော့ဘူး။
ဉပမာ-မကြိုက်မနှစ်သက်တဲ့စကားသံကို
ကြားရတဲ့အခါမှာအဲဒီအသံကိုကြားရတဲ့
အချိန်မှာသောတဝိညာဉ်(ကြားစိတ်)သည်
အကုသိုလ်ဝိပါက်ဖြစ်ပြီးပြုလုပ်ပြီးသွား
တဲ့အကုသိုလ်ကံတစ်ခုရဲ့အကျိုးတွေဖြစ်
တယ်။ပြီးတော့အဲဒီကနေနောက်မှဖြစ်ပေါ်
နိုင်တဲ့ဒေါသသည်ဝိပါက်စိတ်မဟုတ်ဘူး။
ဒါပေမယ့်အကုသိုလ်စိတ်တွေဖြစ်တယ်။စိတ်ကိုနောက်ထပ်အစဉ်လိုက်ဘုံအဖြစ်နဲ့
ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလိုက်မယ်ဆိုရင်စိတ်တွေ၄
ဘုံရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ကာမာဝကျလ
စိတ်၊ရူပါဝကျလစိတ်၊အရူပါဝကျလစိတ်
နှင့်လောကုတ္တရာစိတ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။
ကာမာဝကျလစိတ်သည်ကာမ
အာရုံကိုသိတဲ့စိတ်ဖြစ်ပြီးမြင်သိစိတ်၊
ကြားသိစိတ်၊အနံ့ရတဲ့စိတ်၊အရသာသိတဲ့
စိတ်နှင့်ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ထိတွေ့တဲ့အရာကိုသိ
တဲ့စိတ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။နောက်ထပ်တစ်
ခြားဘုံရဲ့စိတ်တွေလည်းရှိသေးတယ်။
ဘာတွေလဲဆိုတော့သမထဘာဝနာကိုပွား
များတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်၊အပ္ပဏာသမာဓိကိုထိုး
ထွင်းစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်(စျာန်အဆင့်သမာ
ဓိ)နှင့်စျာန်စိတ်ရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ကာ
မအာရုံကိုမသိတဲ့စိတ်တွေဖြစ်တယ်။
စျာန်စိတ်သည်ကာမအာရုံကိုမသိတဲ့
နောက်ထပ်ဘုံစိတ်တစ်ဘုံဖြစ်တယ်။
လောကုတ္တရာစိတ်သည်အမြင့်ဆုံးဘုံစိတ်
ဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့နိဗ္ဗာန်ကို
ထိုးထွင်းစွာသိတဲ့စိတ်ဖြစ်တယ်။
စိတ်ကိုနောက်ထပ်တစ်ခြားအနေနဲ့ခွဲခြမ်း
စိတ်ဖြာနိုင်တယ်။တကယ်လို့စိတ်ရဲ့အင်
အားတွေကိုအသေးစိတ်(သို့)အကြမ်း
ပြင်းနဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်မယ်ဆိုရင်စိတ်သည်
နောက်ထပ်များကွာခြားသေးတယ်။ဉပမာ
-အဲဒီနကိုယ်မူလဖြစ်တဲ့လောဘ၊ဒေါသ၊
မောဟတွေရှိတဲ့အကုသိုလ်စိတ်တွေသည်
အကြမ်းပြင်နှင့်အသေးစိတ်ဆိုပြီးအင်
အားတွေကွာခြားခြင်းရှိကြတယ်။တစ်ခါ
တစ်လေကံအမျိုးမျိုးကိုပြုလုပ်စေတဲ့အ
ကြောင်းတွေဖြစ်နိုင်သေးတယ်။တစ်ခါ
တစ်လေမှာလည်းကံအမျိုးမျိုးတွေကိုမ
ပြုလုပ်ကြဘူး။အားလုံးတွေသည်အကု
သိုလ်ကံရဲ့အင်အားတွေပေါ်မှာမူတည်
တယ်။ထို့နည်းတူပဲကုသိုလ်စိတ်လည်း
အင်အားရဲ့အဆင့်အမျိုးမျိုးပေါ်မှာမူ
တည်တယ်။စိတ်အားလုံး ၈၉ပါး(သို့)
၁၂၁ရှိပြီးအဲဒီ၁၂၁ပါးဖြစ်တဲ့စိတ်သည်
စျာန်နှင့်ဝိပသနာတွေကိုပွားများပြီးအရိ
ယာပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့စိတ်တွေကိုပေါင်းထား
လိုက်ခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့စျာန်စိတ်နဲ့
မြတ်နိဗ္ဗာန်ကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့သိနိုင်တယ်။
နောက်ထပ်ပရမတ္ထတရားတစ်
ပါးကတော့နာမ်တရားဖြစ်တဲ့စေတသိက်
ဖြစ်တယ်။စိတ်သည်အာရုံကိုသိတဲ့သ
ဘောဖြစ်တယ်။မြင်သိစိတ်သည်မျက်စိ
မှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာကိုအာရုံရှိတယ်။ကြား
သိစိတ်သည်နားမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အသံကို
အာရုံရှိတယ်။စဉ်းစားတဲ့စိတ်သည်စဉ်း
စားတဲ့အကြောင်းကိုအာရုံရှိတယ်။ဒါပေ
မယ့်စိတ်တစ်မျိုးသာရှိတာမဟုတ်ဘူး။နောက်ထပ်တစ်ခြားနာမ်တရားတွေအ
များကြီးရှိသေးတယ်။ဘာတွေလဲဆို
တော့စိတ်တစ်ပါးပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့
စေတသိက်တွေများစွာရှိတယ်။ဒါကြောင့်
ဒေါသနဲ့(သို့)သုခနဲ့ခံစားခြင်း(သို့)ပညာနဲ့
လာစသည်ဖြင့်ကျွနုပ်တို့သည်ဘာတွေနဲ့
စဉ်းစားနိုင်သလဲ?ဒေါသနဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ်၊သုခနဲ့
ခံစားတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ပညာနဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ်အား
လုံးသည်စိတ်မဟုတ်တဲ့နာမ်တရားတွေ
ဖြစ်ကြတယ်။
စိတ်အမျိုးအစားအမျိုးမျိုးနဲ့အတူဖြစ်
ပေါ်တဲ့စေတသိက်တွေအမျိုးမျိုးရမှကြ
တယ်။အချိန်တစ်ခဏမှာစိတ်၁ပါးသာရှိ
တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
တဲ့စေတသိက်တွေအနည်းဆုံး၇ပါးရှိပြီး
အဲဒီစိတ်နဲ့တစ်ပြိုင်တည်းပျက်သွားတယ်။
စိတ်သည်တစ်ခု/တစ်ပါးတည်းသာဖြစ်
ပေါ်လို့မရဘူး။ဉပမာ-ပါဠိဘာသာမှာဝေဒ
နာလို့ခေါ်တဲ့ခံစားခြင်းသည်စိတ်အပါး
တိုင်းနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိတ်ဖြစ်
တယ်။စိတ်သည်အာရုံကိုသိရုံသာဖြစ်ပြီး
ခံစားလို့မရဘူး။ဝေဒနါစေတသိက်သည်
ခံစားတဲ့သဘောဖြစ်တယ်။တစ်ခါတလေ
ချမ်းသာခြင်းကိုခံစားရပြီးတစ်ခါတလေ
မှာဆင်းရဲခြင်းကိုခံစားရတယ်။ချမ်းသာ
(သို့)ဆင်းရဲတွေရဲ့ခံစားခြင်းမရှိတဲ့အချိန်မှာဉပေက္ခာဝေဒနါဆိုတဲ့ခံစားခြင်းတွေရှိ
သေးတယ်။ဒါကြောင့်ခံစားခြင်းတွေအမြဲ
တမ်းရှိနေတယ်။ခံစားခြင်းနဲ့ကင်းမဲ့တဲ့
စိတ်တွေတစ်ခဏမှမရှိဘူး။ဉပမာ-မြင်
စိတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာခံစားခြင်းတွေ(ဝေ
ဒနာ)သည်မြင်စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ရတယ်။
မြင်စိတ်သည်မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာကို
သာသိတယ်။အဲဒီအချိန်မှာကြိုက်ခြင်း(သို့
)မကြိုက်ခြင်းဆိုတဲ့စိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းတွေ
မရှိသေးဘူး။မြင်သိစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့
ဝေဒနါသည်ဉပေက္ခာဝေဒနါဖြစ်တယ်။
မြင်သိစိတ်ပျက်သွားပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ
တစ်ခြားစိတ်တွေဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့
အဲဒီမြင်ရတဲ့အာရုံကိုမကြိုက်တဲ့စိတ်
လည်းဖြစ်နိုင်တယ်။အဲဒီမကြိုက်တဲ့စိတ်နဲ့
အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့ဝေဒနါသည်ဒေါမနသဝေ
ဒနာဖြစ်တယ်။
စိတ်သည်အာရုံကိုသိတဲ့နေရာမှာအကြီးအ
ကဲဖြစ်ပြီးစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတ
သိက်သည်စိတ်နဲ့အတူအာရုံတစ်ခုတည်း
ကိုသာသိတယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီစေတသိက်
တစ်ပါးစီတွေသည်ကိုယ်စီ၊ကိုယ်စီရဲ့တာ
ဝန်နှင့်လက္ခဏသဘောတွေရှိကြတယ်။
စေတသိက်အားလုံး ၅၂ပါးရှိပြီးစိတ်အ
ပါးတိုင်းနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိက် ၇
ပါးရှိကြတယ်။ကျန်တဲ့တစ်ခြားစေတ
သိက်တွေသည်စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့မဖြစ်
ပေါ်ဘူး။ပါဠိဘာသာမှာ သညာလို့ခေါ်
တဲ့မှတ်သားခြင်ဖြစ်တဲ့တရားသဘော
သည်စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့နောက်
ထပ်စေတသိက်တစ်ပါးဖြစ်တယ်။ဝိသုတ္တိ
မဂ်၊ခန္ဓနိထေ့မှာသညာ(မှတ်သားခြင်း)ရဲ့
လက္ခဏတွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။
စိတ်သည်အာရုံကိုသာသိပြီး
အာရုံကိုမမှတ်သားဘူး။သညာသည်
ဖြစ်ပေါ်တဲ့အာရုံကိုမှတ်သားတယ်။ဒါ
ကြောင့်နောက်ထပ်အဲဒီတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့
အခါမှာသညာကမှတ်မိတယ်။အဲဒီမှတ်
မိတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်သည်သ
ညာစေတသိက်ဖြစ်နင်၊ငါတွေကိုမှတ်မိ
တာမဟုတ်ဘူး။ဉပမာ-အဲဒီသညာကပဲ
ဒါကအနီရောင်၊ဒါကအိမ်၊ဒါကငှက်တွေ
ရဲ့အသံစသည်တို့ကိုသညာကမှတ်မိခြင်း
ဖြစ်တယ်။စေတနာ(စိတ်ရှိလက်ရှိ၊စိတ်ပါ
လက်ပါ)သည်စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့အတူဖြစ်
ပေါ်တဲ့နောက်ထပ်စေတသိက်တစ်ပါးဖြစ်
တယ်။စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့မဖြစ်ပေါ်တဲ့တစ်
ခြားစေတသိက်တွေလည်းရှိတယ်။အကု
သိုလ်စေတသိက်သည်အကုသိုလ်စိတ်နဲ့
သာအတူဖြစ်ပေါ်တယ်။သောမနသ(
ကောင်းခြင်း)စေတသိက်သည်သောမန
သစေတသိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။
လောဘ၊ဒေါသနှင့်မောဟတွေသည်အကု
သိုလ်စေတသိက်တွေဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်
အကုသိုလ်စိတ်နဲ့ပဲအတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ဉပ
မာ-ကျွနုပ်တို့သည်လှပတဲ့အရာတွေကို
မြင်တဲ့အခါမှာမြင်လိုက်တဲ့အရာတွေထဲ
မှာသာယာနှစ်သက်တဲ့စိတ်တွေဖြစ်ပေါ်
တယ်။အဲဒီအချိန်မှာစိတ်သည်လောဘစေ
တသိက်တွေနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။လော
ဘစေတသိက်သည်အာရုံထဲမှာငြိတွယ်တဲ့
တာဝန်ကိုပြုလုပ်တယ်။အကုသိုလ်စိတ်နဲ့
အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့တစ်ခြားအကုသိုလ်စေတ
သိက်တွေရှိသေးတယ်။ဉပမာ-မာနစေတ
သိက်(ကိုယ့်ကိုကိုယ်အထင်ကြီးခြင်း)ဒိဌိ
စေတသိက်(အမြင်မှားခြင်)နှင့်ဧဿာစေ
တသိက်(မနာလိုဝန်တိုခြင်း)စသည်တို့
ဖြစ်ကြတယ်။သောမနဿစေတသိက်
သည်သောမနဿစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
တယ်။ဉပမာ-အလောဘစေတသိက်၊
အဒေါသစေတသိက်နှင့်အမောဟဆိုတဲ့
ပညာစေတသိက်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ပေး
ကမ်းစွန့်ကျဲ(ဒါန)ခြင်းပြုတဲ့အခါမှာအ
လောဘစေတသိက်နှင့်အဒေါသစေတ
သိက်သည်အကုသိုလ်စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်
တယ်။ပညာစေတသိက်သည်အဲဒီကုသိုလ်
စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။ပြီးတော့
တစ်ခြားသောမနဿစေတသိက်နဲ့လည်း
အတူဖြစ်ပေါ်ခြင်းတွေရှိသေးတယ်။
စိတ်နှင့်စေတသိက်သည်နာမ်
တရားတွေဖြစ်ပြီးလက္ခဏတွေကွာခြား
ကြတယ်။တစ်ချို့ကစေတသိက်ရဲ့လက္ခ
ဏတွေကိုဘယ်လိုနဲ့သိနိုင်မလဲဆိုတာသံ
သယရှိကြတယ်။ဒါကြောင့်စိတ်ရဲ့ပြောင်း
လဲခြင်းတွေကိုသတိထားကြည့်တဲ့အခါမှာ
စေတသိက်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိနိုင်တယ်။
ဉပမာ-မစ္စရိယစေတသိက်(ကပ်စေးနှဲ
ခြင်း)ရှိတဲ့အကုသိုလ်စိတ်သည်အလော
ဘစေတသိက်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်
သွားတဲ့ကုသိုလ်စိတ်ရဲ့နောက်ပိုင်းမှာဖြစ်
ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်မစ္စရိယစေတသိက်
သည်အလောဘစေတသိက်နဲ့ကွာခြား
တဲ့လက္ခဏတွေရှိတယ်။ပြီးတော့ပျော်ရွှင်
ခြင်းကနေမပျော်ရွှင်ခြင်း၊သာယာခြင်းက
နေမသာယာခြင်းတွေပြောင်းလဲသွားတာ
ကိုသတိထားရင်မြင်သိနိုင်တယ်။ဝေဒနါ
(ခံစားခြင်း)သည်သတိထားပြီးသိနိုင်တဲ့
စေတသိက်အမျိုးအစားတစ်မျိုးဖြစ်
တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့တစ်ခါတ
လေမှာဝေဒနါသည်ထင်ရှားစွာနဲ့ဖြစ်ပေါ်
တယ်။ပြီးတော့ဝေဒနါတွေအမျိုးအစား
အမျိုးမျိုးရှိပြီးဒေါမနဿဝေဒနါသည်
သောမနဿဝေဒနါနဲ့ဉပေက္ခာဝေဒနါတွေ
ကွာခြားကြတယ်ဆိုတာသိနိုင်တယ်။
တစ်ချို့စေတသိက်သည်တစ်ချို့သော
စိတ်နဲ့သာဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့စိတ်နဲ့
အတူဖြစ်ပေါ်လျှင်မြန်စွာနဲ့တစ်ပြိုင်တည်း
ပျက်သွားတယ်။စိတ်နှင့်စေတသိက်အ
မျိုးအစားအမျိုးမျိုးတွေရဲ့အကြောင်းကို
ပိုပြီးသိလာခြင်းသည်အမှန်အတိုင်းရှိတဲ့
တရားသဘောတွေကိုသိနားလည်စေနိုင်
တယ်။ပရမတ္ထတရားသည်နာမ်ပရမတ္ထ
တစ်မျိုးသာရှိတာမဟုတ်ဘူး။ ၃ပါး
မြောက်ပရမတ္ထတရားဖြစ်တဲ့ရုပ်ပရမတ္ထ
တရားရှိသေးတယ်။ရုပ်အားလုံး၂၈ပါးရှိ
ပြီးအကြီးအကဲဖြစ်တဲ့ရုပ်၄ရုပ်ရှိကြ
တယ်။ပါဠိဘာသာမှာမဟာဘူတရုပ် ၄ပါး
လို့ခေါ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။ပထဝီ
(မြေဓာတ်)သည်မာ(သို့)ပျော့တဲ့လက္ခဏ
သဘောရှိတယ်။ ၂။အာပေါ(ရေဓာတ်)
သည်ယိုဆီးတဲ့လက္ခဏသဘောရှိတယ်။
၃။တေဇော(မီးဓာတ်)သည်ပူ(သို့)အေး
တဲ့လက္ခဏသဘောရှိတယ်။ ၄။ဝါယော
(လေဓာတ်)သည်တင်း(သို့)လှုပ်ရှားတဲ့
လက္ခဏသဘောတွေရှိတယ်။
မဟာဘူတရုပ် ၄ပါးသည်တစ်
ခြားရုပ်ဖြစ်တဲ့အုပါထာရရုပ်နဲ့အတူဖြစ်
ပေါ်တယ်။ရုပ်တစ်ရုပ်စီသည်တစ်ပါး
တည်းနဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ရုပ်သည်စုရုံးပြီး
ဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။ပြီးတော့ရုပ်သည်အ
နည်းဆုံး ၈ရုပ်ရှိပြီးအတူဖြစ်ပေါ်ကြတယ်
။ဉပမာ-မီးဓာတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာရေ
ဓာတ်၊လေဓာတ်၊မြေဓာတ်နှင့်တစ်ခြား
ရုပ်တွေလည်းဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။အုပါ
ထာရရုပ်ဖြစ်တဲ့ရုပ်ကတော့စက္ခုပသာ
ဓာတ်ရုပ်၊သောတပသာဓာတ်ရုပ်၊ဃာန
ပသာဓာတ်ရုပ်၊ဇိဝှါပသာဓာတ်၊ကာယပ
သာဓာတ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။အာရုံဖြစ်တဲ့
ရုပ်တွေကတော့အဆင်း၊အသံ၊အနံ့၊အရ
သာစသည်တို့ဖြစ်ကြတယ်။