အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရား(ပရမတၳ)
အက်ဥ္းခ်ဳပ္”
**ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္ၿပီးအမွန္တကယ္ ရိွတဲ့(ပရမတၳ)တရားအက်ဥ္းခ်ဳပ္**
လြန္ခဲ့တဲ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားလက္ ထက္ကစာလဝမ္မွာေက်ာက္မာန္လွတို႔ ရဲ႕ဝင္နားတဲ့ေနရာျဖစ္တဲ့ကုသိနာလန္ ၿမိဳ႕တြင္ကိေလသာကင္းစင္ေတာ္မူ ေသာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္အင္ၾကင္း ပင္ႏွစ္ပင္ရဲ႕ၾကားမွာပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူ သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာကမွာရိွတဲ့ သတၱဝါေတြအားလံုးသည္ျမတ္စြာဘု ရားဆီမွတရားေဟာၾကားျခင္းေတြနာ ၾကားဖို႔အတြက္အခြင့္အေရးေတြကုန္ သြားၿပီးေရွ႕ဆက္နာၾကားဖို႔မရရွိေတာ့ ဘူး။ျမတ္စြာဘုရားပရိနိဗၺာန္စံၿပီးတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမ သြားခဲ့တဲ့တရားေတာ္ႏွင့္ပညတ္သြားခဲ့ တဲ့ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္ေတြကိုဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားရဲ႕ကိုယ္စားအျဖစ္ခ်န္ထားေပးခဲ့ တယ္။
ဗုဒၶသာသနာဆိုတာကကိေလ သာကင္းစင္ေတာ္မူတဲ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕`အဆံုးအမ’တရားေတာ္ေတြျဖစ္ၿပီး အဆင့္သံုးဆင့္ျဖင့္ခြဲျခားထားတယ္။ (၁) ပရိယတၱိအဆင့္—>ဝိနည္းတရား ေတာ္ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားျခင္း၊ (၂)ပတိပတၱိအဆင့္—>တရားေတာ္ ေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားၿပီးထိုး ထြင္းစြာသိျမင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ႏွင့္ကိေလသာအားလံုးေတြကိုၿငိမ္းသတ္ျခင္း၊ (၃)ပတိေဝဒအဆင့္—>ကိေလသာအား လံုးႏွင့္ဆင္းရဲခုကၡေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီး တရားေတာ္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိျမင္ ျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ဗုဒၶသာဝကေတြသည္ျမတ္စြာဘု ရားရဲ႕ျမင့္ျမတ္တဲ့တရားေတာ္ေတြႏွင့္ ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္ထဲမွသိမုွ၊နားလည္မႈ အတိုင္းျမတ္စြာဘုရားကိုအရိုအေသ ႀကီးစြာျဖင့္ပူေဇာ္ၾကတယ္။ျမတ္စြာဘု ရားရဲ႕ရုပ္ခနၶာကိုယ္ကိုျမင္ဖူးတဲ့သူ၊ ျမတ္စြာဘုရားဆီမွတရားေတာ္ေတြကို နာၾကားဖူးတဲ့သူႏွင့္ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ သင္ၠန္းကိုကိုင္ၿပီးေနာက္လိုက္ဖူးတဲ့သူ ျဖစ္ေနရင္ေတာင္မွျမတ္စြာဘုရားရဲ႕တ ရားေတာ္ေတြကိုမသိ၊နားမလည္ဘူးဆို ရင္အဲဒီပုဂၢိဳလ္သည္ျမတ္စြာဘုရားကို ျမင္တဲ့သူျဖစ္ႏိုင္မလာ?တရားဓမၼကိုသိ၊ နားလည္ျခင္းျဖင့္ျမင္တဲ့သူသည္ျမတ္ စြာဘုရားကိုျမင္တဲ့သူျဖစ္တယ္။
ဗုဒၶသာဝကေတြသည္ျမတ္စြာဘု ရားရဲ႕ျမင့္ျမတ္တဲ့တရားေတာ္ေတြႏွင့္ ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္ထဲမွသိမုွ၊နားလည္မႈ အတိုင္းျမတ္စြာဘုရားကိုအရိုအေသ ႀကီးစြာျဖင့္ပူေဇာ္ၾကတယ္။ျမတ္စြာဘု ရားရဲ႕ရုပ္ခနၶာကိုယ္ကိုျမင္ဖူးတဲ့သူ၊ ျမတ္စြာဘုရားဆီမွတရားေတာ္ေတြကို နာၾကားဖူးတဲ့သူႏွင့္ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ သင္ၠန္းကိုကိုင္ၿပီးေနာက္လိုက္ဖူးတဲ့သူ ျဖစ္ေနရင္ေတာင္မွျမတ္စြာဘုရားရဲ႕တ ရားေတာ္ေတြကိုမသိ၊နားမလည္ဘူးဆို ရင္အဲဒီပုဂၢိဳလ္သည္ျမတ္စြာဘုရားကို ျမင္တဲ့သူျဖစ္ႏိုင္မလာ?တရားဓမၼကိုသိ၊ နားလည္ျခင္းျဖင့္ျမင္တဲ့သူသည္ျမတ္ စြာဘုရားကိုျမင္တဲ့သူျဖစ္တယ္။
ဗုဒၶသာသနာဆိုတာကကိေလ သာကင္းစင္ေတာ္မူတဲ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕`အဆံုးအမ’တရားေတာ္ေတြျဖစ္ၿပီး အဆင့္သံုးဆင့္ျဖင့္ခြဲျခားထားတယ္။ (၁) ပရိယတၱိအဆင့္—>ဝိနည္းတရား ေတာ္ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားျခင္း၊ (၂)ပတိပတၱိအဆင့္—>တရားေတာ္ ေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားၿပီးထိုး ထြင္းစြာသိျမင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ႏွင့္ကိေလသာအားလံုးေတြကိုၿငိမ္းသတ္ျခင္း၊ (၃)ပတိေဝဒအဆင့္—>ကိေလသာအား လံုးႏွင့္ဆင္းရဲခုကၡေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီး တရားေတာ္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိျမင္ ျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားမိန္႔ေတာ္မူ ျခင္းအရတရားဓမၼကိုသိနားလည္ၿပီး ျမင္တဲ့သူသည္`ငါဘုရားကိုျမင္တဲ့သူ ျဖစ္တယ္’။တရားေတာ္ေတြကိုသိျမင္ ျခင္းသည္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသိေတာ္မူ သြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာ နဲ႔သိျမင္ျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ပတိေဝဒအဆင့္ျဖစ္တဲ့ေလာကု တၱရာတရား(၉)ပါးျဖစ္တယ္။တရား ေတာ္ေတြကိုသိျမင္ျခင္းရဲ႕ပတိေဝဒအ ဆင့္သည္တရားအသိေတြတိုးတက္ပြား မ်ားေစတဲ့ပတိပတၱိအဆင့္ရဲ႕အက်ိဳး ေတြျဖစ္တယ္။ဒီတရားအသိေတြတိုး တက္ပြားမ်ားေစတဲ့ပတိပတၱိအဆင့္ သည္ပလိယတၱိအဆင့္ကိုမီွခိုရတယ္။ဒီ အေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ပလိယတၱိသည္ ဝိနည္းတရားေတာ္ေတြကိုေလ့လာသင္ ၾကားၿပီးကိုးကြယ္အားထားရာျဖစ္တဲ့ `သရဏာဂံု’ျဖစ္တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕သာသနာတြင္ပတိပတၱိအဆင့္ကို ေရာက္ေစတဲ့နည္းလမ္းျဖစ္ၿပီးဆက္လက္ၿပီးေတာ့ပတိေဝဒအဆင့္ထိေရာက္သြားေစတယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕အဆံုးအမ တရားေတာ္ေတြသည္`မြန္ပထ’အျဖင့္နဲ႔ တစ္ဆင့္ၿပီးတစ္ဆင့္မွတ္သားလာခဲ့ တယ္။မြန္ပါထဆိုတာကျမတ္စြာဘုရား ရဲ႕သာဝကေတြဆီကတစ္ဆင့္တစ္ဆင့္နဲ႔ ရြတ္ဆိုက်က္မွတ္လာခဲ့ျခင္းကိုဆိုလိုျခင္း ျဖစ္တယ္။`သံဃာရဏာကိုတင္တဲ့ရ ဟန္းေတြသည္ဝိနည္းတရားေတာ္သံုးပံု ကိုတင္ၿပီး`ပိဋကတ္သံုးပံု’လို႔ေခၚတယ္။ ဒါေတြကိုတစ္ဆင့္တစ္ဆင့္နဲ႔ရြတ္ဆို က်က္မွတ္လာခဲ့ၾကၿပီးအကၡရာစာလံုး ေတြျဖစ္လာတဲ့အထိေရးၿပီးမွတ္သား လာခဲ့တယ္။ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕သာဝက ေတြသည္ဝိနည္းတရားေတာ္ေတြျဖစ္တဲ့`ပိဋကတ္သံုးပံု’ကိုသံဃာရဏာတင္ ထားၾကတယ္။အဲဒီပိဋကတ္သံုးပံုေတြကေတာ့(၁)ဝိနည္းသုတ္၊(၂)သုတၱန္ႏွင့္ (၃)အဘိဓမၼာသုတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ဝိနည္းပိဋကတ္သုတ္ေတာ္သည္ အမ်ားအားျဖင့္ေသသပ္မႈေတြနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့က်င့္ၾကံအားထုတ္မႈေတြျဖစ္ၿပီး ျမင့္ျမတ္တဲ့က်င့္ၾကံမႈအတြက္ပိုၿပီးအဆင့္ျမင့္ရျခင္းျဖစ္တယ္။သုတၱန္ပိဋ ကတ္သုတ္ေတာ္သည္အမ်ားအားျဖင့္ ျမတ္စြာဘုရားကပုဂၢိဳလ္အေၾကာင္း ေတြႏွင့္ေနရာဌာနေတြမွာတရားေဟာ ၾကားတဲ့ေနရာမွာသက္ေသအေထာက္ အထားနဲ႔ပတ္သက္တဲ့သုတ္ေတာ္ျဖစ္တယ္။အဘိဓမၼာပိဋကတ္သုတ္ေတာ္သည္ တရားေတြအားလံုးရဲ႕အေၾကာင္းအ က်ိဳးေတြႏွင့္လကၡဏတရားသေဘာ ေတြနဲ႔ပတ္သက္တဲ့သုတ္ေတာ္ျဖစ္ တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္တရား အားလံုးရဲ႕အေၾကာင္းအက်ိဳးေတြႏွင့္ လကၡဏသေဘာေတြကိုဘာတစ္ခုမွမ က်န္ေအာင္အလံုးစံုသိေတာ္မူသြားတယ္။ျမတ္စြာဘုရားသည္တရားစၿပီးသိ ေတာ္မူကတည္းကသတၱဝါေတြဆင္းရဲ ဒုကၡကေနလြတ္ေျမာက္ဖို႔အတြက္ကိုယ္ တိုင္သိေတာ္မူသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြ ကိုဆိုဆံုးသြားတယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူသြားတဲ့အထိဘယ္သူ တစ္ဦးတစ္ေယာက္နဲ႔မွႏုိွင္းယွဥ္လို႔မရတဲ့ပညာဂုဏ္၊ကိေလသာေတြကင္းစင္ ေတာ္မူတဲ့ဂုဏ္ႏွင့္ႀကီးမားတဲ့မဟာဂရု ဏာေတာ္ေတြနဲ႔ျပည့္စံုေတာ္မူတယ္။ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားသည္တရားေတာ္ေတြကို သိျမင္ႏိုင္ဖို႔ႏွင့္ကိေလသာေတြကင္းစင္ ေတာ္မူတဲ့ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္ဖို႔အတြက္ပါရမီေတြျဖည့္ဆည္းခဲ့ရတယ္။ဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားသည္အေၾကာင္း၊အက်ိဳးေတြနဲ႔ျပည့္စံုၿပီးအက်င့္ဗီဇႏွင့္သတၱဝါေတြ ကိုကူညီျခင္းနဲ႔ျပည့္စံုတဲ့ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ တယ္။
ဒါေၾကာင့္မို႔အေၾကာင္းေတြ ျဖည့္ဆည္းျခင္းသည္ပါရမီျဖစ္တယ္။ တရားေတာ္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိျမင္ဖို႔အတြက္ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္လာတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္လာျခင္းသည္အက်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီးအနည္းအမ်ားေပၚမွာကြာျခားတယ္။
ပါရမီဆိုတဲ့အေၾကာင္းေတြနဲ႔ ျပည့္စံုတဲ့အခါမွာအက်ိဳးနဲ႔ျပည့္စံုတဲ့အ ေၾကာင္းေတြေရာက္ေစတယ္။ဆိုလို တာကတရားေတာ္ေတြကိုသိျမင္ၿပီးဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္ျခင္းသည္ျမတ္စြာဘုရားတစ္ပါးတည္းဒုကၡဆင္းရဲမွလြတ္ ေျမာက္ဖို႔အတြက္မဟုတ္ဘူး။အဲဒီပါရ မီေတြျဖည့္ဆည္းလာရျခင္းသည္တရာ ေတာ္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိျမင္ၿပီမွ သေဗၺညဳတၱျမတ္စြာဘုရားျဖစ္လာ တယ္။ဒါေၾကာင့္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား သည္ေဝေနယ်သတၱဝါေတြကိုဒုကၡဆင္းရဲမွလြတ္ေျမာက္ေအာင္တရားေတာ္ ေတြကိုေဟာၾကားသြားျခင္းျဖစ္တယ္။ တကယ္လို႔ျမတ္စြာဘုရားပါရမီေတြ ျဖည့္ဆည္းလာတာျမတ္စြာဘုရားတစ္ ပါးတည္းအတြက္ပဲကိေလသာေတြရဲ႕ ဒုကၡဆင္းရဲမွၿငိမ္းဖို႔အတြက္ဆိုရင္ျမတ္ စြာဘုရားသည္ကိေလသာကင္းစင္ ေတာ္မူတဲ့ျမတ္စြာဘုရားလို႔နာမည္ေခၚ ျခင္းမခံရဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားမွာ(၂)မ်ိဳးရိွၿပီး ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ (၁)သမၼာသမၺဳဒၶ—>ႀကီးမားတဲ့ပညာ ဥာဏ္နဲ႔အညီတရားေတာ္ေတြကိုထိုး ထြင္ူစြာနဲ႔သိျမင္ေတာ္မူသြားတဲ့ပုဂၢဳလ္ ျဖစ္တယ္။တစ္ခါမွမနာၾကားဘူးေသးတဲ့သစၥာတရားေတြနဲ႔အတူတရားေတာ္ေတြအားလံုးကိုျမတ္စြာဘုရားကိုယ္ တိုင္သိျမင္ၿပီးသေဗၺညဳတၱျမတ္စြာဘု ရားျဖစ္လာတယ္။တရားေတာ္ေတြကို ဘာတစ္ခုမွမက်န္ေအာင္ထိုးထြင္းစြား နဲ႔သိျမင္ေတာ္မူသြားတယ္။ဒါေၾကာင့္တ ရားေတြအားလံုးရဲ႕အင္အားေတြျဖစ္ၿပီးက်မ္းက်င္စြာနဲ႔သိျမင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ တယ္။ (၂)ပေစၥကဗုဒၶ—>တစ္ခါမွမနာၾကားဖူး ေသးတဲ့သစၥာတရားေတြအားလံုးကို ကိုယ္တိုင္သိျမင္ေတာ္မူသြားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီတရားေတြနဲ႔ သေဗၺညဳတၱျမတ္စြာဘုရားမျဖစ္လာဘူး။ၿပီးေတာ့တရားေတြအားလံုးရဲ႕အင္အားေတြနဲ႔ကၽြမ္းက်င္ျခင္းေတြမေရာက္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တယ္။
အေၾကာင္းနဲ႔ျပည့္စံုျခင္းဆိုတာ ကဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ဒီပင္ၠရာျမတ္ စြာဘုရားဆီမွဗ်ာဒိတ္ခံယူၿပီးတဲ့ေနာက္ တရားေတာ္ေတြသိျမင္ႏိုင္ဖို႔ႏွင့္ကိေလ သာေတြကင္းစင္ေတာ္မူတဲ့ျမတ္စြာဘု ရာျဖစ္ဖို႔အတြက္ေလးသေခ္်ႏွင့္ကမၻာ တစ္သိန္းထိေအာင္ပါရမီျဖည့္ဆည္းခဲ့ ရတယ္။
သတၱဝါေတြရဲ႕အက်င့္ဗီဇကိုကူ ညီျခင္းေတြႏွင့္ျပည့္စံုျခင္းသည္ေကာင္း ျမတ္တဲ့အက်င့္ဗီဇႏွင့္ျပည့္စံုၿပီးေလာကသတၱဝါေတြကိုကူညီေထာက္ပံ့တဲ့ေန ရာမွာႀကိဳးစားအားထုတ္မႈေတြရိွတယ္။ အျမင္မွားတဲ့အရွင္ေဒဝဒတ္ကိုျမတ္စြာ ဘုရားကသီးခံခြင့္လႊတ္ၿပီးကူညီခဲ့တယ္။ထို႔ျပင္ႀကီးမားတဲ့ပညာေတြမရင့္ က်က္ေသးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြရိွတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ေဝေနယ်သတၱဝါတို႔ရဲ႕ႀကီးမား ၿပီးရင့္က်က္တဲ့အခ်ိန္ေတြကိုေစာင့္ေန ျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ျမတ္စြာဘုရား သည္ပစၥည္းဥစၥာေတြကိုမေမၽွာ္လင့္ပဲနဲ႔တရားေတာ္ေတြကိုေဟာၾကားျခင္းျဖင့္ သတၱဝါေတြအားလံုးကိုဒုကၡဆင္းရဲမွ လႊတ္ေျမာက္ေအာင္ကူညီခဲ့တယ္။
ဒီလိုအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားေဟာၾကားတဲ့တရား ေတာ္ေတြသည္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားကထိုးထြင္းစြာသိျမင္ ေတာ္မူသြားတဲ့တရားေတြျဖစ္တယ္။ ျမတ္စြာဘုရားသည္တရားေတာ္ေတြကို သိျမင္ေတာ္မူသြားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ကိေလသာေတြကုန္ခန္းသြားတယ္။ၿပီး ေတာ့ျမတ္စြာဘုရားသိျမင္ေတာ္မူသြား တဲ့တရားေတာ္ေတြကိုေဟာၾကားျခင့္ ျဖင့္လိုက္နာက်င့္ၾကံသူေတြအတြက္ကိ ေလသာေတြကုန္ခန္းေအာင္တရားေတြ ေဟာၾကားရျခင္းျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ျမတ္စြာဘုရားသိ ျ္မင္ေတာ္မူသြားတဲ့အဲဒီအမွန္တရားေတြ သည္ဘာေတြလဲဆိုတာဗုဒၶဘာသာလူ မ်ိဳးေတြသည္တရားေတာ္ေတြကိုေလ့ လာသင္ၾကားၿပီးေဝဖန္သံုးသပ္သင့္ ျဖင့္သိနားလည္ရမယ္။ျမတ္စြာဘုရား သိေတာ္မူသြားတဲ့အဲဒီအမွန္တရားေတြ သည္ဒို႔ေတြစဥ္းစားထားတဲ့အမွန္တရား ေတြနဲ႔ကြာျခားတယ္။(သို႔)ဘယ္လိုနားလည္ၾကသလဲ?
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္အ ေၾကာင္းေတြနဲ႔ျပည့္စံုျခင္း၊အက်ိဳးေတြ နဲ႔ျပည့္စံုျခင္းႏွင့္ျပည့္စံုတဲ့အခ်ိန္းမွာေဝ ေနယ်သတၱဝါေတြကိုဒုကၡဆင္းရဲမွ လြတ္ေျမာက္ေအာင္ကယ္တင္ေပး တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ျပည့္စံု ျခင္းသံုးမ်ိဳးနဲ႔ျပည့္စံုတဲ့ျမတ္စြာဘုရား ျဖစ္တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္အ ေၾကာင္းေတြနဲ႔ျပည့္စံုျခင္း၊အက်ိဳးေတြ နဲ႔ျပည့္စံုျခင္းႏွင့္ျပည့္စံုတဲ့အခ်ိန္းမွာေဝ ေနယ်သတၱဝါေတြကိုဒုကၡဆင္းရဲမွ လြတ္ေျမာက္ေအာင္ကယ္တင္ေပး တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ျပည့္စံု ျခင္းသံုးမ်ိဳးနဲ႔ျပည့္စံုတဲ့ျမတ္စြာဘုရား ျဖစ္တယ္။
ဒီလိုအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားေဟာၾကားတဲ့တရား ေတာ္ေတြသည္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားကထိုးထြင္းစြာသိျမင္ ေတာ္မူသြားတဲ့တရားေတြျဖစ္တယ္။ ျမတ္စြာဘုရားသည္တရားေတာ္ေတြကို သိျမင္ေတာ္မူသြားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ကိေလသာေတြကုန္ခန္းသြားတယ္။ၿပီး ေတာ့ျမတ္စြာဘုရားသိျမင္ေတာ္မူသြား တဲ့တရားေတာ္ေတြကိုေဟာၾကားျခင့္ ျဖင့္လိုက္နာက်င့္ၾကံသူေတြအတြက္ကိ ေလသာေတြကုန္ခန္းေအာင္တရားေတြ ေဟာၾကားရျခင္းျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ျမတ္စြာဘုရားသိ ျ္မင္ေတာ္မူသြားတဲ့အဲဒီအမွန္တရားေတြ သည္ဘာေတြလဲဆိုတာဗုဒၶဘာသာလူ မ်ိဳးေတြသည္တရားေတာ္ေတြကိုေလ့ လာသင္ၾကားၿပီးေဝဖန္သံုးသပ္သင့္ ျဖင့္သိနားလည္ရမယ္။ျမတ္စြာဘုရား သိေတာ္မူသြားတဲ့အဲဒီအမွန္တရားေတြ သည္ဒို႔ေတြစဥ္းစားထားတဲ့အမွန္တရား ေတြနဲ႔ကြာျခားတယ္။(သို႔)ဘယ္လိုနားလည္ၾကသလဲ?
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသိျမင္ေတာ္ မူသြားတဲ့အမွန္တရားေတြသည္ဗုဒၶသာဝကေတြသိနားလည္ဖို႔အတြက္ဆိုဆံုးမ သြားတယ္။ၿပီေတာ့အဲဒီအမွန္တရား ေတြကိုသိျမင္တဲ့အထိလိုက္နာက်င့္ၾကံ ရမယ္။ျဖစ္ေပၚလာတဲ့အရာေတြအားလံုးသည္တရားေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္ခုစီ၊တစ္မ်ိဳးစီေတြျဖစ္တယ္။ငါလည္းမဟုတ္နင္လည္းမဟုတ္ဘူး။ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါေတြလည္းမဟုတ္ဘူး။အဲဒီျဖစ္ ေပၚလာတဲ့တရားေတြအားလံုးသည္ျပဳ ျပင္ေျပာင္းလဲၿပီးအေၾကာင္းရိွတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာရတယ္။ဥပ မာ-ရလိုျခင္(ေလာဘ)၊အမ်က္ထြက္ ျခင္း(ေဒါသ)၊စိတ္ဆင္းရဲျခင္း၊ဒုကၡျဖစ္ ျခင္း၊ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊မနာလိုျခင္း၊ဝန္တို ျခင္း၊မိတ္ေဆြစိတ္ရိွျခင္း(ေမတၱာ)၊သ နားၾကင္နာစိတ္ရိွျခင္း(ဂရုဏာ)၊ႏွင့္ျမင္ ျခင္း၊ၾကားျခင္းေတြကအစအားလံုး သည္တရားသေဘာေတြရဲ႕တစ္ခုစီေတြ ျဖစ္တယ္။အဲဒီတရားသေဘာတစ္ခုစီ ေတြသည္ကြာျခာၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့အေၾကာင္းျဖစ္ေပၚျခင္းေတြ ကြာျခားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ရလိုျခင္း၊အမ်က္ထြက္ျခင္းႏွင့္ တစ္ျခားေသာတရားသေဘာေတြကိုစြဲး ထားၿပီးငါျဖစ္တယ္၊နင္ျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္လို႔စြဲထားၾက တယ္။အဲလိုစြဲထားျခင္းသည္အျမင္မွား ၿပီးနားလည္မႈေတြမွာျခင္းျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တရားေတြအား လံုးသည္ျဖစ္ေပၚလာၿပီေတာ့ပ်က္သြား တယ္။ကုန္သြားတယ္။ေမြးကတည္းကေနေသတဲ့အထိတစ္ခ်ိန္လံုးေျပာင္းလဲ သြားတယ္။နင္၊ငါျဖစ္တယ္။ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္လို႔သြားၿပီးနား လည္မႈေတြမွားျခင္းသည္အမွန္ရိွတဲ့
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္အမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြအားလံုးကိုသိျမင္ေတာ္မႈၿပီးတဲ့ေနာက္မွာျမတ္ စြာဘုရားကအဲဒီတရားသေဘာေတြအားလုံးသည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတာသာဝက ေတြအားလံုးကိုသြန္သင္ၿပီးဆံုးမသြားတယ္။ၿပီေတာ့အမွန္တကယ္ရိွတဲ့(ပရမတၳ)တရားေတြျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကတရားသေဘာအားလံုးေတြသည္လကၡဏတစ္ခုစီ၊တစ္ခုစီေတြျဖစ္ၿပီးဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွအဲဒီလကၡဏတရားသေဘာေတြကိုေျပာင္းလဲလို႔မရဘူး။တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကသိသည္ျဖစ္ ေစ၊မသိခဲ့သည္ျဖစ္ေစ၊(သို႔)ဘယ္သူ ေတြကအဲဒီတရားသေဘာေတြကိုဘယ္ လိုစကားလံုး၊ဘယ္လိုဘာသာေတြနဲ႔ပဲ ေခၚေခၚ၊ေခၚလို႔ရတယ္။(သို႔)အဲဒီတရား သေဘာေတြကိုဘယ္လိုမွမေခၚလည္းရ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီတရားသေဘာေတြသည္ဘယ္သူမွေျပာင္းလဲ လို႔မရတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။ျဖစ္ေပၚ လာတဲ့ဘယ္တရားသေဘာမဆိုအဲဒီတ ရားသေဘာေတြသည္အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာၿပီးျပန္ပ်က္သြားတယ္။အ ရွင္အာနႏၵာကိုျမတ္စြာဘုရားတရား ေဟာျပသလို`ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ဘယ္အ ရာမဆိုရိွၿပီး၊အေၾကာင္းေတြျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲၿပီေတာ့ပ်က္ဆီးျခင္းသို ေရာက္ရတယ္။’
တရားသေဘာေတြအားလံုးကိုမသိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ျမင္တဲ့အခ်ိန္ မွာအဲဒီျမင္လိုက္တဲ့တရားသေဘာတစ္ခုကိုငါျမင္တယ္လို႔ျမင္ျခင္းကိုစြဲထား လိုက္တယ္။ၾကားတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီၾကား လိုက္တဲ့သေဘာကိုငါၾကားတယ္လို႔ ၾကားျခင္းကိုစြဲထားလိုက္တယ္။အနံ႔ရ တဲ့အခ်ိန္၊အရသာရတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာအဲဒီအနံ႔၊အရသာေတြကိုရလိုက္တဲ့တရားသေဘာေတြကိုငါျဖစ္တယ္၊ငါအရသာရတယ္လို႔အနံ႔၊အရသာေတြကိုစြဲထား လိုက္တယ္။အေၾကာင္းအရာေတြကို စဥ္းစားတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီစဥ္းစားလိုက္ တဲ့တရားသေဘာေတြကိုငါျဖစ္တယ္၊ငါ စဥ္းစားတယ္လို႔စဥ္းစားျခင္းေတြကိုစြဲ ထားလိုက္တယ္။
မသိျခင္းေတြေၾကာင့္နားလည္ မႈမွားျခင္းေတြျဖစ္ေပၚေစတယ္။ၿပီး ေတာ့ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့တရားသေဘာ ေတြကိုနင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ ေတြျဖစ္တယ္လို႔စြဲထားလိုက္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဆင့္အတန္း၊အမ်ိဳးအႏြယ္ ေတြကအစေက်နပ္ျခင္းေတြျဖစ္ေပၚၿပီး အစြဲေတြပိုၿပီးမ်ားလာတယ္။အမွန္တကယ္တမ္းက်ေတာ့ျမင္လိုက္တဲ့အရာ ေတြသည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚလာတဲ့အ ေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ၾကတယ္။နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂိၢဳလ္၊သတၱဝါေတြမ ဟုတ္ဘူး။ျဖစ္ေပၚလာတဲ့တရားသ ေဘာေတြရဲ႕တစ္မ်ိဳးစီ၊တစ္မ်ိဳးစီေတြ သည္အေၾကာင္းေတြကြာျခားၾကတယ္။
တရားသေဘာေတြအားလံုးကို နင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္လို႔အဲလိုစြဲထားျခင္းသည္“ခရီးသြားေနတဲ့လူတစ္ေယာက္သည္ အေရွ႕မွာ ရိွတဲ့အရိပ္သည္ေရထဲမွာရိွတယ္လို႔ျမင္ရတယ္”ဒါေပမယ့္အနားေရာက္လာ ေတာ့ေရထဲကျမင္ရတဲ့အရိပ္ကေပ်ာက္ သြားတာနဲ႔ဥပမာျပထားတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အမွန္တကယ္ဆို `ေရ’ရိွရဲ႕လာ?ျမင္လိုက္တဲ့ေရထဲကအ ရိပ္သည္မာယာျဖစ္တယ္။မ်က္လွည့္ သေဘာျဖစ္တယ္။ထို႔နည္းတူပဲမသိမႈ၊ မွတ္သားမႈေၾကာင့္ႏွင့္အစြဲထားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္တရားသေဘာေတြအားလံုးကိုနင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြ ျဖစ္တယ္လို႔နားလည္မႈေတြမွားေနျခင္း ျဖစ္တယ္။
မိန္းမ၊ေယာက်္ား၊ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါဆိုတဲ့အဲဒီအေခၚအေဝၚေတြက အစျမင္တဲ့အရာ၊ၾကားတဲ့အရာေတြရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကိုသိဖို႔အတြက္အမည္နာမအျဖင့္ေခၚေဝၚထားျခင္းျဖစ္တယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးနဲ႔ျမင္လို႔ရတဲ့ပစၥည္း ဥစၥာအမ်ိဳးမ်ိဳး၊အသံအမ်ိဳးမ်ိဳး၊အနံ႔အ မ်ိဳးမ်ိဳး၊ေအးျခင္း၊ပူျခင္း၊ေပ်ာ့ျခင္း၊မာ ျခင္း၊တင္းျခင္း၊လႈပ္ရွားျခင္းစတဲ့အ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္ဘယ္ ေလာက္ပဲထူးဆန္းေနပါေစျဖစ္ေပၚေပး ျခင္းျဖင့္သိလို႔မရဘူး။တကယ္လို႔သိတဲ့ တရားသေဘာေတြမရိွဘူးဆိုရင္ျမင္ျခင္း၊ၾကားျခင္း၊အနံ႔ရျခင္း၊အရသာရျခင္း၊အေအးကိုသိျခင္း၊အပူ၊အေပ်ာ့၊အမာ၊ အတင္းေတြကိုသိျခင္း၊လႈပ္ရွာျခင္းေတြ ကိုသိျခင္းစတဲ့အရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕အဓိပၸါယ္ကိုသိျခင္းႏွင့္စဥ္းစားေတြး ေတာျခင္းတို႔မရိွဘူး။
တရားသေဘာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ ကိုသိျမင္ျခင္းျဖင့္အဆင္းကိုသိတဲ့တ ရားသေဘာ၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အ ေအး၊အပူ၊အေပ်ာ့၊အမာ၊အတင္းႏွင့္ လႈပ္ရွားျခင္းေတြကိုသိတဲ့တရားသ ေဘာစတဲ့အရာေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕အ ဓိပၸါယ္ေတြကိုသိတဲ့တရားသေဘာႏွင့္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစဥ္းစား ေတြးေတာတဲ့တရားသေဘာေတြကအစအဲဒီတရားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိတဲ့တရားသေဘာကိုဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားက `စိတ္’လို႔ေခၚေဝၚထားတယ္။
☆အမွန္တကယ္ရိွတဲ့(ပရမတၳ) တရား(၄)ပါး☆ စိတ္—>စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးသိတဲ့အ ရာေတြထဲမွာအႀကီးမားဆံုးေသာတရား သေဘာသည္`စိတ္’ျဖစ္တယ္။ဥပမာ- ျမင္ျခင္း၊ၾကားျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ စိတ္အားလံုး(၉၈)ပါးရိွၿပီးအေသးစိတ္ အားျဖင့္(၁၂၁)ပါးရိွတယ္။ ေစတသိက္—>ေစတသိက္သည္ေနာက္ ထပ္တရားသေဘာတစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီးစိတ္ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္နဲ႔အတူသိၿပီးစိတ္နဲ႔အတူပ်က္တယ္။စိတ္နဲ႔ အတူတစ္ေနရာထဲမွာျဖစ္ေပၚတယ္။ေစတသိက္တစ္ခုစီေတြသည္အဲဒီေစတ သိက္ေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစားအရလကၡဏ သေဘာရိွၿပီးတာဝန္ေတြကြာျခားတယ္။ ေစတသိက္အားလံုး(၅၂)ပါးရိွတယ္။ ရုပ္—>ရုပ္ရဲ႕သေဘာတရားသည္သိတဲ့ သေဘာတရားမဟုတ္ဘူး။ဥပမာ-အ ဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာစသည္တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ရုပ္အားလံုး(၂၈)ပါး ရိွတယ္။ နိဗၺာန္—>နိဗၺာန္သည္ကိေလသာေတြ အားလံုးႏွင့္ဆင္းရဲဒုကၡေတြၿငိမ္းတဲ့တ ရားျဖစ္တယ္။နိဗၺာန္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးျပဳ ျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့အေၾကာင္းေတြမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္နိဗၺာန္သည္ျဖစ္မႈ၊ပ်က္မႈေတြ မရိွေတာ့ဘူး။
☆စိတ္(ပရမ)ရဲ႕အမွန္ရိွတဲ့တရား☆ အဲဒီမ်က္စိနဲ႔အေရာင္(အဆင္း)အမ်ိဳး မ်ိဳးကိုျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာမ်က္စိကဘာမွ မျမင္ဘူး။မ်က္စိကအေၾကာင္းကံ ေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီးစိတ္ကျမင္ျခင္းကိုျဖစ္ ေပၚေစတယ္။အသံကနားကိုတိုက္တဲ့အ ခါမွာနားသည္စိတ္မဟုတ္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္အသံနဲ႔နားသည္ဘာမွမသိဘူး။ ဒါေပမယ့္အသံကိုၾကားတဲ့တရားသ ေဘာ(သို႔)အဲဒီအသံကိုသိတဲ့တရားသ ေဘာသည္`စိတ္’ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ စိတ္(ပရမ)အရိွတရားသည္အဆင္းသိ ျခင္း၊အသံသိျခင္းႏွင့္အရာအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြကိုသိတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ (ပရမတၳ)အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားဆို တာကတကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာျဖစ္ ၿပီးႀကီးမားတဲ့(အဘိဓမၼာ)တရားျဖစ္ တယ္။အနတၱတရားလည္းျဖစ္တယ္။ ဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕အလို ဆႏၵသေဘာအတိုင္းမရဘူး။ထိန္းခ်ဳပ္ လို႔လည္းမရဘူး။အေၾကာင္းအရျဖစ္ ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြျဖစ္တယ္။တ ကယ္လို႔ျမတ္စြာဘုရားမပြင့္ေပၚလာဘူး၊တရားသေဘာေတြအားလံုးကိုမသိ ေတာ္မူခဲ့ဘူးဆိုရင္ေတာင္မွတရားသ ေဘာေတြအားလံုးသည္အေၾကာင္းအရ ျဖစ္ေပၚလာၿပီးသားျဖစ္တယ္။
နံပါတ္(၂၂)
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ျမင့္ျမတ္ တဲ့ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ျမတ္စြာဘုရားသည္တရား ေတာ္ေတြအားလံုးကိုကိုယ္ေတာ္တိုင္သိ ျမင္ေတာ္မူတဲ့ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္တယ္။ တရားသေဘာေတြအားလံုးသည္နင္၊ငါ မဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ ဘူး။ၿပီးေတာ့ဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ ေယာက္ရဲ႕အလိုဆႏၵ၊သေဘာအတိုင္း မရဘူး။ဘာတစ္ခုမွထိန္းခ်ဳပ္လို႔လည္း မရဘူး။`အဘိ’ဆိုတဲ့စကားလံုးရဲ႕အဓိ ပၸါယ္ကအႀကီးမားဆံုးျဖစ္ၿပီး`အဘိဓမၼာ’ဆိုတာကအႀကီးမားဆံုးတရားျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အနတၱတ ရားျဖစ္ၿပီးဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕အလိုဆႏၵ၊သေဘာအတိုင္းမရဘူး။ ဘာတစ္ခုမွထိန္းခ်ဳပ္လို႔လည္းမရဘူး။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္တရား ေတာ္ေတြကိုသိျမင္ေတာ္မူၿပီးဘုရား ျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာသိျမင္ေတာ္မူသြား တဲ့တရားေတာ္ေတြအားလံုးကိုေဟာ ၾကားေတာ္မူတယ္။အဲဒီတရားသေဘာ ရဲ႕အမွန္ေတြအရအဲဒီတရားေတာ္ေတြ အားလံုးရဲ႕အေၾကာင္းအက်ိဳးေတြပါမ က်န္ျမတ္စြာဘုရားကေဟာျပေတာ္မူ သြားတယ္။ျမတ္စြာဘုရားသိျမင္ေတာ္ မူသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကိုအရုိအ ေသရိွတယ္။ျမတ္စြာဘုရားကတရား ေတာ္ေတြအားလံုးသည္`ငါဘုရားရဲ႕အ လိုဆႏၵအတိုင္းရိွတယ္လို႔’မေဟာထားခဲ့ ဘူး။ဒါေပမယ့္ျမတ္စြာဘုရားက`ငါဘု ရားေတာင္မွဘယ္သူ႔ရဲ႕ဒုကၡဆင္းရဲကိုမွ လြတ္ေျမာက္ဖို႔ႏွင့္မဂ္၊ဖိုလ္၊နိဗၺာန္ ေရာက္ေအာင္တန္ခိုးနဲ႔လုပ္ေဆာင္ေပး လို႔မရဘူး။ဒါေၾကာင့္တရားေတာ္ေတြကိုက်င့္ၾကံအားထုတ္တဲ့အေၾကာင္းရိွမွ သာက်င့္ၾကံတဲ့သူသည္မဂ္၊ဖိုလ္၊နိဗၺာန္ ကိုေရာက္ႏိုင္ၿပီးဒုကၡဆင္းရဲကေနလႊတ္ ေျမာက္ႏိုင္မယ္။
ပရမတၳတရား(သို႔)အဲဒီအဘိ ဓမၼာတရားေတြသည္နားလည္လို႔မရႏိုင္ တဲ့တရားေတြမဟုတ္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပရမတၳတရားေတြသည္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္မို႔အျမင္မွန္၊နားလည္မႈမွန္ေတြ သည္အဲဒီတကယ္ရိွတဲ့(ပရမတၳ)တရား ရဲ႕လကၡဏသေဘာအတိုင္းတကယ္ရိွတဲ့တရားေတြကိုအမွန္သိျခင္းျဖစ္ တယ္။စိတ္သည္တကယ္ရိွတဲ့တရား ျဖစ္ၿပီးအဆင္းသိျခင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရ သာ၊အထိအေတြ႕သိျခင္းႏွင့္အရာအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိျခင္းျဖင့္အဲဒီစိတ္ရဲ႕အ မ်ိဳးအစားအရျဖစ္ေပၚရတယ္။ဥပမာ- မ်က္စိမွျမင္တဲ့အေရာင္(အဆင္း)သည္ စိတ္မွျဖစ္ေပၚၿပီးစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစား တစ္ခုျဖစ္တယ္။နားမွၾကားရတဲ့အသံ သည္စိတ္မွျဖစ္ေပၚၿပီးစိတ္ရဲ႕ေနာက္ ထပ္အမ်ိဳးအစားတစ္ခုျဖစ္တယ္။ စိတ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့အေအးသိျခင္း၊အပူ၊ အေပ်ာ့၊အမာ၊အတင္းသိျခင္းႏွင့္ကိုယ္မွလႈပ္ရွားမႈကိုသိျခင္းေတြသည္စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္ခုျဖစ္တယ္။စဥ္းစား ေတြးေတာတဲ့စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးစိတ္ ကေနအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိ ျခင္းသည္စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္ခု ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားအရႏွင့္အဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားေတြ သည္အေၾကာင္းအရျဖစ္ရတယ္။
တစ္စံုတစ္ခုကိုစိတ္ကျမင္ေနတဲ့ အခ်ိန္သည္အဲဒီအခ်ိန္မွာျမင္စိတ္တစ္ခု ပဲရိွတာမရိွဘူး။(သို႔)ျမင္ႏိုင္တဲ့အရာ တစ္ခုထဲရိွတာမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ ျမင္စိတ္ႏွင့္ျမင္ႏိုင္တဲ့အရာႏွစ္ခုစလံုးရွိ ရတယ္။ျမင္ျခင္းကိုခံရတဲ့အရာေတြရိွတဲ့အခ်ိန္သည္အဲဒီအခ်ိန္မွာျမင္တဲ့သ ေဘာရိွရတယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္လည္း ျမင္တယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္လို႔မ်ားပစၥ ည္းတစ္ခုခုကိုပဲစိတ္ဝင္စားေနမယ္(သို႔) ျမင္ျခင္းကိုခံရတဲ့အရာကိုပဲစိတ္ဝင္စား ေနမယ္ဆိုရင္အမွန္ေတြကိုသိေအာင္မ ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အဲဒီျမင္ ျခင္းကိုခံရတဲ့အရာေတြျဖစ္ေပၚႏိုင္ဖို႔အ တြက္စိတ္ျဖစ္ေပၚရၿပီးအဲဒီျမင္တဲ့အရာ ကိုတာဝန္ယူရတယ္။ၿပီးေတာ့စဥ္းစား ေတြးေတာတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာလည္းထို႔ နည္းတူပဲျဖစ္တယ္။အေၾကာင္းတစ္ခုခု ကိုစိတ္ကစဥ္းစားေနတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီ အေၾကာင္းအရာေတြကိုစိတ္ကစဥ္းစား ေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တယ္။တစ္ခုခုကိုစိတ္ကျဖစ္ေပၚၿပီးသိေနတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီ စိတ္ကသိတဲ့အရာသည္အာရံုလို႔ေခၚ တယ္။
အဲဒီအာရံုသည္ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားရဲ႕အဆံုးအမတရားေတြထဲမွာရိွ ၿပီးစိတ္ရဲ႕သိျခင္းကိုခံရတဲ့အရာ(သို႔) စိတ္ကသိတဲ့အရာျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာကိုစိတ္ကျဖစ္ေပၚၿပီး ျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအရာသည္စိတ္ရဲ႕ အာရုံျဖစ္တယ္။စိတ္မွျဖစ္ေပၚၿပီးအသံ ကိုၾကားလိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအသံသည္စိတ္ရဲ႕အာရံုျဖစ္တယ္။စိတ္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးအနံ႔၊အရသာေတြကိုသိလိုက္တဲ့အ ခ်ိန္မွာအဲဒီအနံ႔၊အရသာေတြသည္စိတ္ ရဲ႕အာရံုျဖစ္တယ္။စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအ ေအးသိျခင္း၊အပူ၊အေပ်ာ့၊အမာ၊အ တင္းသိျခင္းႏွင့္လႈပ္ရွားမႈေတြကိုသိ လိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီေအး၊ပူ၊မာ၊ေပ်ာ့ ေတြသည္စိတ္ရဲ႕အာရုံေတြျဖစ္တယ္။ စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုစဥ္းစားေနတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးသည္စိတ္ရဲ႕အာရုံေတြျဖစ္ တယ္။စိတ္ရွိရင္အာရုံလည္းရိွၿပီးတစ္ ၿပိဳင္တည္းအျမဲတမ္းျဖစ္ေပၚတယ္။ စိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္သည္အဲဒီအခ်ိန္ မွာအာရုံကိုသိရတယ္။စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီး ဆိုရင္အာရုံကိုမသိလို႔မရဘူး။(သို႔)သိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့စိတ္ပဲရိွၿပီးအာရုံေတြ မရိွဘူးဆိုရင္သိျခင္းကိုခံရတဲ့အရာျဖစ္ လို႔မရဘူး။
အဲဒီအာရုံကိုသိတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တဲ့စိတ္သည္ဗုဒၶျမတ္စြာဘု ရားရဲ႕သာသနာထဲမွာ(သို႔)လူေလာက တစ္ခုထဲမွာပဲရိွတာမဟုတ္ဘူး။ျမင္စိတ္၊ၾကားစိတ္ေတြကအစပရမတၳတရား ေတြသည္ဘယ္တိုင္းျပည္၊ဘယ္လူမ်ိဳး ေတြကမွမဟုတ္ဘူး။ဒီပုဂၢိဳလ္ကျမင္ တယ္၊အဲဒီသတၱဝါကၾကားတယ္ဆိုၿပီး အမည္နာမေတြေပးထားျခင္းသည္ရုပ္ ႏွင္ဘမွတ္သားျခင္းကိုမွီခိုၾကတယ္။တကယ္လို႔ရုပ္ႏွင့္မွတ္သားျခင္းေတြမရိွ ရင္အဲဒီျမင္စိတ္ႏွင့္ၾကားစိတ္ေတြကိုအ မည္နာမေတြေပးလို႔မရဘူး။ဒါေၾကာင့္ဒီ ပုဂၢိဳလိေတြျမင္လို႔မရဘူး။(သို႔)အဲဒီသ တၱဝါေတြၾကားလို႔လည္းမရဘူး။စိတ္ သည္ပရမတၳတရားျဖစ္ၿပီးဘယ္ပုဂၢိဳလ္၊ဘယ္သတၱဝါေတြရဲ႕ျမင္စိတ္ေတြျဖစ္ ေနပါေစအဲဒီျဖစ္ေပၚေနတဲ့ျမင္စိတ္ သည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚလာတဲ့အရာေတြ ကိုျမင္ရတယ္။ၾကားသိစိတ္ကအသံကို ပဲၾကားရတယ္။ျမင္စိတ္သည္အသံကိုသိလို႔မရဘူး။ၿပီးေတာ့ၾကားစိတ္သည္ မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုသိလို႔မ ရဘူး။ ပရမတၳတရားရဲ႕လကၡဏသ ေဘာႏွင့္အဲဒီပရမတၳတရားရဲ႕သေဘာ ကိုဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕အလို ဆႏၵအတိုင္းတစ္ျခားလိုမ်ိဳးျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲလို႔မရဘူး။ပရမတၳတရားျဖစ္ တဲ့စိတ္သည္အဲဒီအာရံုကိုျဖစ္ေပၚၿပီးသိ တယ္။အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရၿပီး အေၾကာင္းရိွလို႔ျဖစ္ေပၚရတယ္။အ ေၾကာင္းေတြမရိွလို႔ရိွရင္စိတ္လည္း ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ဥပမာ–နားကိုထိ ေတြ႕ဖို႔အသံမျဖစ္ေပၚရင္ၾကားသိစိတ္ လည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ႏွေခါင္းကိုထိ ေတြ႕ဖို႔အနံ႔မျဖစ္ေပၚရင္အနံ႔သိစိတ္ လည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။စိတ္အမ်ိဳး အစားတစ္မ်ိဳးစီေတြျဖစ္ေပၚႏိုင္ဖို႔အ တြက္အဲဒီစိတ္ေတြျဖစ္ေပၚရျခင္းသည္ အေၾကာင္းရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚ ရတယ္။ဒါေၾကာင့္မို႔ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ေတြ (၈၉)ပါးႏွင့္အေသးစိတ္အားျဖင့္(၁၂၁) ပါးတို႔ကြာျခားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္ခုစီေတြကိုျဖစ္ ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းသည္အေၾကာင္း တစ္ခုထဲနဲ႔မဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွၾကတယ္။ဥပမာ– အေၾကာင္းရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျမင္ စိတ္ျဖစ္ေပၚရတယ္။ဘာလဲဆိုေတာ့ မ်က္စိသည္စကၡဳပသာဓာတ္ျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ရုပ္ဆိုတာကမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြျဖစ္တယ္။ရုပ္မဟုတ္တဲ့ စိတ္သည္ပရမတၳတရားျဖစ္ၿပီးရုပ္မ ဟုတ္တဲ့ဘယ္ပရမတၳတရားမဆိုအဲဒီ ပရမတၳတရားသည္နာမ္တရားျဖစ္ တယ္။စိတ္၊ေစတသိက္၊နိဗၺာန္တို႔သည္ နာမ္တရားျဖစ္ၿပီးရုပ္သည္ရုပ္တရား ျဖစ္တယ္။
☆ေစတသိက္ရဲ႕အမွန္တကယ္ရိွ တဲ့(ပရမ)တရား☆ စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအာရံုေတြကိုသိတဲ့ အခ်ိန္မွာအမွန္တကယ္ရိွတဲ့(ပရမ)နာမ္ တရားေနာက္တစ္မ်ိဳးသည္စိတ္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးစိတ္နဲ႔အတူအာရံုကိုသိတယ္။အဲဒီနာမ္တရားသည္ေစတသိက္ျဖစ္ၿပီးစိတ္ဆိုးျခင္း၊တပ္မက္ျခင္း၊ဆင္းရဲျခင္း၊ခ်စ္ျခင္း၊မုန္းျခင္း၊မနာလိုဝန္တိုျခင္း၊ ကပ္ေစးနည္းျခင္း၊ေမတၱာစိတ္ရိွျခင္း ႏွင့္သနားၾကင္နာျခင္းေတြကအစျဖစ္ ၾကတယ္။ဒီလိုတရားသေဘာေတြသည္ စိတ္တရားေတြမဟုတ္ဘူး။ေစတသိက္ တရားေတြျဖစ္ၾကတယ္။ စိတ္ဆိုးျခင္း၊ခ်စ္ျခင္း၊ဆင္းရဲ ျခင္းစသည္တို႔သည္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ တရားေတြျဖစ္တယ္။နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။စိတ္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြျဖစ္ တယ္။တကယ္လို႔စိတ္မရိွရင္ေစတ သိက္ဆိုတဲ့ခ်စ္ျခင္း၊မုန္းျခင္းစတဲ့တရားသေဘာေတြလည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ ေစတသိက္(ပရမ)သည္(၅၂)ပါးရိွ တယ္။ဥပမာ-စိတ္ဆိုးျခင္း(ေဒါသ) သည္ေစတသိက္တစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ေဒါ သရဲ႕လကၡဏသေဘာသည္ၾကမ္းတမ္း ျခင္း၊ျပင္းထန္းျခင္း၊အမ်က္ထြက္ျခင္း တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ခ်စ္ျခင္းသည္ေစတ သိက္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီးေလာဘေစတ သိက္ျဖစ္တယ္။ေလာဘေစတသိက္ သည္စြဲလန္းျခင္းရဲ႕လကၡဏသေဘာ ေတြရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္အာရုံေတြကိုလို ျခင္တပ္မက္ၿပီးစြန္႔လြတ္ျခင္းေတြမရိွဘူး။ေစတသိက္အမ်ိဳးအစားတစ္ခုစီ၊တစ္ခုစီေတြသည္တရားသေဘာရဲ႕တစ္ခုစီ ေတြျဖစ္တာကိုျမင္ေတြ႕ႏိုင္တယ္။လကၡ ဏသေဘာေတြကြာျခားျခင္းရိွတာက လြဲၿပီးတရားသေဘာတစ္မ်ိဳးထဲပဲရိွတာ မဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ေစတသိက္တစ္ခုစီရဲ႕တာဝန္ေတြလည္းမတူၾကဘူး။အက်ိဳးဆိုတဲ့အေျခအေနျဖစ္ေပၚျခင္း လည္းကြာျခားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ေစတ သိက္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီ၊တစ္မ်ိဳးစီ ေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းလည္း ကြာျခားၾကတယ္။
စိတ္(ပရမ)ႏွင့္ေစတသိက္(ပရ မ)ေတြသည္အာရံုကိုအတူသိၿပီးအတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့နာမ္တရားေတြျဖစ္တယ္။ေစတသိက္သည္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီး စိတ္နဲ႔အတူပ်က္တယ္။စိတ္နဲ႔အတူအာ ရုံကိုသိၿပီးစိတ္နဲ႔အတူတစ္ေနရာထဲမွာ ျဖစ္ေပၚတယ္။စိတ္ဘယ္ေနရာမွာျဖစ္၊ ပ်က္သလဲ?ေစတသိက္လည္းအဲဒီေန ရာမွာပဲျဖစ္၊ပ်က္ရတယ္။စိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္ေတြသည္မခြဲခြာၾကဘူး။ဆိုလိုတာကေစတသိက္တစ္မ်ိဳးတည္းနဲ႔မျဖစ္၊မ ပ်က္ဘူး။စိတ္သည္အႀကီးဆံုးျဖစ္ၿပီး အာရံုသိတဲ့ေနရာမွာအႀကီးအကဲျဖစ္ တယ္။ေစတသိက္ေတြကေတာ့စိတ္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚၿပီးစိတ္နဲ႔အတူအာရုံတစ္ခုထဲ ကိုသိတယ္။ဒါေပမယ့္လကၡဏသေဘာ ႏွင့္အဲဒီအာရံုကိုသိတဲ့တာဝန္ေတြတယ္။ ေစတသိက္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီေတြအရလကၡဏသေဘာႏွင့္တာဝန္ေတြ လည္းကြာျခားၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့အဲဒီစိတ္တစ္မ်ိဳးစီ၊တစ္မ်ိဳးစီ ျဖစ္ေပၚရတဲ့အေၾကာင္းသည္အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ေစတသိက္အနည္းအမ်ားေပၚ မွာကြာျခားတယ္။ေစတသိက္အမ်ိဳးအ စားေတြကြာျခားၿပီးစိတ္လည္း(၈၉)ပါး (သို႔)အေသးစိတ္(၁၂၁)ပါးတို႔ကြာျခား ၾကတယ္။အဲဒီစိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီေတြလည္မတူၾကဘူး။စိတ္ေတြသည္ အာရုံသိတဲ့ေနရာမွာကြာျခားၿပီးတာဝန္ လုပ္တဲ့ေနရာမွာလည္းကြာျခားၾက တယ္။ဒါေၾကာင့္ေစတသိက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာမွာလည္းကြာျခားၾက တယ္။ဥပမာ-တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္ကမ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ(အဆင္း)မွာအာရံုျဖစ္ တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္ကအသံမွာအာရံု ျဖစ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္ကျမင္တဲ့တာ ဝန္ကိုလုပ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္ကေလာ ဘေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္ကေဒါသေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးစသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ေဝေနယ်သတၱဝါေတြသည္အ ဘိဓမၼာတရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားၿပီး ေတာ့အတိတ္ဘဝကစုေစာင္းလာခဲ့ၾက တဲ့ပညာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့အမွန္ တကယ္ရိွတဲ့(ပရမတၳ)တရားေတြကိုေဝ ဖန္သံုးသပ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္မို႔အဲဒီအ ခ်ိန္မွာပရမတၳတရားရဲ႕အမွန္ေတြကိုသိ လာၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ျမတ္စြာဘုရား လက္ထက္တုန္းကတရားေတာ္ေတြကို နာၾကားၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာမဂ္၊ဖိုလ္၊နိဗၺာန္ ကိုေရာက္ႏိုင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြအမ်ားႀကီး ရိွၾကတယ္။အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြသည္တရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားၿပီးနာလည္ၾက တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီအခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚ ဆဲျဖစ္တဲ့ပရမတၳတရားသေဘာေတြကို ေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးအမွန္ေတြကိုသိသြား ၾကတယ္။ဥပမာ-ျမတ္စြာဘုရားေဟာ သြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကအဲဒီျမင္ျခင္း (စကၡဳဝိဥာဏ္)ကိုျမင္တဲ့စိတ္သည္မျမဲဘူး။အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ျမင္ေနဆဲအ ခ်ိန္မွာမွန္ကန္စြာနဲ႔စိတ္ရဲ႕လကၡဏသ ေဘာေတြကိုသိရိွၾကတယ္။တရားသ ေဘာျဖစ္တဲ့နာမ္တရားေတြသည္နင္၊ ငါမဟုတ္ဘူး။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမ ဟုတ္ဘူး။အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ၾကား ေနတဲ့အခ်ိန္တြင္းမွာတရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုသိၾကတယ္။မျမဲတဲ့ လကၡဏသေဘာေတြကိုပညာကထိုး ထြင္းစြာနဲ႔သိၿပီး၊အဲဒီျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ပရ မတၳတရားရဲ႕ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းသည္ဆင္းရဲဒုကၡေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီပရမတၳတရား ေတြသည္နင္၊ငါျဖစ္တယ္။ျမဲတယ္။ ေပၽွာ္ရႊင္တယ္လို႔အျမင္မွားၿပီးစြဲထားတဲ့ သာယာမႈေတြအေပၚမွာေလ်ာ့နည္းလာ တယ္။ဒါေၾကာင့္မို႔ျမတ္စြာဘုရားသိ ေတာ္မူသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြႏွင့္ ေဟာၾကားသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကို နားလည္မႈေတြမွန္ကန္ရမယ္။ၿပီးေတာ့ တရားေတာ္ေတြအားလံုးကိုပိဋကတ္တရားေတာ္အျဖင့္စုေပါင္းၿပီးသိမ္းဆည္း ထားၾကတယ္။တရားသေဘာေတြအား လံုးရဲ႕အမွန္တကယ္ရိွတဲ့အေၾကာင္း ေတြျဖစ္တဲ့ပရမတၳတရားေတြကိုေလ့ လာသင္ၾကားၿပီးနားလည္တဲ့အခါမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ပရမတၳတရားေတြကိုေဝ ဖန္သံုးသပ္သင့္တယ္။အဲဒီျဖစ္ေပၚေနတဲ့ပရမတၳတရားရဲ႕လကၡဏသေဘာအ မွန္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိဖို႔အတြက္ႏွင့္ ပရမတၳတရားရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြအေပၚမွာသံသယရိွျခင္းႏွင့္မသိျခင္း ေတြကိုစြန္႔လြတ္ႏိုင္မယ္။
အဲဒီပရမတၳတရားေတြကို ေလ့လာသင္ၾကားရျခင္းသည္နားလည္ ဖို႔အတြက္ႏွင့္အေၾကာင္းအက်ိဳးေတြကို ေဝဖန္သံုးသပ္ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။အဲဒါ မွတရားေတာ္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔နား လည္ႏိုင္မယ္။ဥပမာ-ျမင္တဲ့သေဘာႏွင့္ ၾကားတဲ့သေဘာေတြသည္တူလာ၊မတူ ဘူးလာဆိုတာသိရမယ္။တကယ္လို႔တူ တယ္ဆိုရင္ဘယ္လိုတူသလဲ?တကယ္ လို႔မတူရင္ဘယ္လိုမတူသလဲ?ျမင္တဲ့သ ေဘာႏွင့္ၾကားတဲ့သေဘာေတြသည္စိတ္ ရဲ႕တကယ္ရိွတဲ့(ပရမတၳ)တရားေတာ့ မွန္တယ္။ဒါေပမယ့္တစ္စိတ္ထဲမဟုတ္ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ျဖစ္ေပၚေစ တဲ့အေၾကာင္းကကြာျခားတယ္။အဲဒီ ျမင္စိတ္သည္အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့စကၡဳ ပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕ၿပီးမ်က္စိမွျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာ(အဆင္း)ေတြကိုမွီခုိရ တယ္။အဲဒါမွျမင္စိတ္ျဖစ္ေပၚလို႔ရ တယ္။ျမင္စိတ္ႏွင့္ၾကားစိတ္သည္တာ ဝန္ေတြကြာျခားၾကၿပီးအေၾကာင္းျဖစ္ ေပၚတဲေနရာမွာလည္းကြာျခားၾကတယ္။
☆ရုပ္ရဲ႕အမွန္တကယ္ရိွ(ပရမ)တဲ့ တရား☆ ရုပ္(ပရမ)သည္အာရုံကိုမသိတဲ့တရား သေဘာျဖစ္တယ္။ရုပ္သည္ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲရတဲ့အေၾကာင္းရိွၿပီးျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္ရတယ္။စိတ္၊ေစတသိက္ ေတြနဲ႔တူတယ္။ရုပ္သည္(၂၈)ပါးရိွၿပီး နားလည္ထားတဲ့အဓိပၸါယ္ေတြနဲ႔မတူဘူး။ဥပမာ-စာပြဲတစ္လံုး၊ကုလာထိုင္တစ္ လံုး၊စာအုပ္တစ္အုပ္စသည္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။အဲဒီရုပ္(၂၈)ပါးေတြသည္မ်က္စိ မွစိတ္သိႏိုင္တဲ့ရုပ္ေတြျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာတစ္ခု သာျဖစ္ၿပီးတစ္ရုပ္ကိုပဲျမင္လို႔ရတယ္။အဲဒီက်န္တဲ့(၂၇)ရုပ္ကေတာ့စိတ္ျမင္လို႔မရဘူး။ဒါေပမယ့္အဲဒီရုပ္ရဲ႕အမ်ိဳး အစားအရတစ္ျခားဘက္ေတြမွာသိလို႔ ရတယ္။ဥပမာ-အသံကိုနားမွသိလို႔ရ တယ္။
စိတ္နဲ႔ေစတသိက္ေတြကိုမ်က္စိနဲ႔ျမင္ လို႔မရသလိုရုပ္(၂၇)ရုပ္လည္းျမင္လို႔ မရဘူး။ဒါေပမယ့္စိတ္နဲ႔ေစတသိက္ ေတြသည္ရုပ္ေတြမဟုတ္ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္နဲ႔ေစတသိက္ ေတြသည္အာရံုကိုသိတဲ့ပရမတၳတရား ျဖစ္တယ္။ရုပ္သည္အာရုံကိုမသိတဲ့ပရ မတၳတရားျဖစ္တယ္။ရုပ္(ပရမ)သည္ သခၤာရတရားျဖစ္တယ္။ျပဳျပင္ေျပာင္း လဲတ့ဲအေၾကာင္းရိွၿပီးျဖစ္ေပၚရတယ္။ ရုပ္တစ္ရုပ္သည္တစ္ျခားရုပ္ေတြကိုမွီခို ၿပီးျဖစ္ေပၚရတယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ရုပ္ပဲ ရွိၿပီးျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ၿပီးေတာ့အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ေတြရိွရတယ။ၿပီးေတာ့ ရုပ္အမ်ားစုနဲ႔စုေပါင္းၿပီးအတူျဖစ္ေပၚ တဲ့အဖြဲ႕ေသးေသး(၁)ဖြဲ႕ျဖစ္လာတယ္။ ဒါေၾကာင့္တစ္ခုနဲ႔တစ္ခုခြဲထုတ္လို႔မရ ဘူး။အဲဒါကိုပါဠိလို“တစ္ကာလာလ” လို႔ေခၚတယ္။
ရုပ္သည္အေသးစိတ္ၿပီးအရမ္း ကိုေသးငယ္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္ တယ္။တစ္ခ်ိန္လံုးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ တစ္ကာလာလပ်က္ဖို႔သည္စိတ္(၁၇) ႀကိမ္ျဖစ္၊ပ်က္ရၿပီးတကယ့္ကိုလၽွင္ ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္ရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အခုျမင္တဲ့စိတ္ႏွင့္ၾကားတဲ့စိတ္ သည္တစ္ၿပိဳင္ထဲျဖစ္ေပၚတယ္လို႔ထင္ရ ျခင္းသည္ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့စိတ္ရဲ႕(၁၇)ႀကိမ္ ထက္ကြာေဝးတယ္။ဒါေၾကာင့္မို႔ၾကား စိတ္မျဖစ္ေပၚခင္ျမင္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ရုပ္သည္ပ်က္သြားရတယ္။ရုပ္ တစ္ရုပ္နဲ႔တစ္ရုပ္သည္တကယ့္ကိုအ ေသးစိတ္လြန္းတယ္။ဒါေၾကာင့္စုေပါင္း ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့ရုပ္ကိုအေသးစိတ္ခြဲ ထုတ္လိုက္မယ္ဆိုရင္အဲလိုခြဲလို႔မရ ေလာက္ေအာင္ရုပ္ရဲ႕အဖြဲ႕ထဲမွာ(တစ္ ကာလာလ)အရမ္းေသးၿပီးအဲလိုေနာက္ ထပ္ခြဲလို႔မရေတာ့တဲ့စုေပါင္းတဲ့ရုပ္အ နည္းဆံုး(၈)ရုပ္ရိွၿပီး“အဝိဏိဖိုခရုပ္” (၈)ရုပ္လို႔ေခၚတယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ရုပ္ရဲ႕အႀကီးအကဲျဖစ္တဲ့“မဟာ ဘူတရုပ္(၄)ရုပ္ရွိၿပီး၁။ပထဝီ(ေျမဓာတ္)–>ရုပ္ရဲ႕အမာ(သို႔)အေပ်ာ့ျဖစ္တဲ့ ရုပ္၁ရုပ္၊၂။အာေပါ(ေရဓာတ္)–>ရုပ္ရဲ႕ ျပည့္ျခင္း(သို႔)ယိုစီးျခင္းျဖစ္တဲ့ရုပ္၁ရုပ္၊၃။ေတေဇာ(မီးဓာတ္)–>ရုပ္ရဲ႕အေအး (သို႔)အပူျဖစ္တဲ့ရုပ္၁ရုပ္၊၄။ဝါေယာ( ေလဓာတ္)–>ရုပ္ရဲ႕လႈပ္ရွားျခင္း(သို႔) တင္းျခင္းျဖစ္တဲ့ရုပ္၁ရုပ္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။
ဒီမဟာဘူတရုပ္ေလးရုပ္သည္ ခြဲလို႔မရေလာက္ေအာင္မွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚ ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ဒီမဟာဘူတရုပ္ေလးရုပ္သည္အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚၿပီးကာလာလနဲ႔အတူစုေပါင္းၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခားရုပ္၄ရုပ္ကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚ ၾကတယ္။တစ္ျခားရုပ္(၄)ရုပ္ကေတာ့ ၁။ဝဏၰ(အဆင္း)သည္မ်က္စိမွျဖစ္ ေပၚတဲ့ရုပ္၁ရုပ္ျဖစ္တယ္။၂။ခေႏၳာ(အ နံ႔)သည္ႏွေခါင္းမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္၁ရုပ္ ျဖစ္တယ္။၃။လေစာ(အရသာ)သည္ လၽွာမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္၁ရုပ္ျဖစ္တယ္။၄။ အိုခ်ာသည္အစာအာဟာရရုပ္ကိုျဖစ္ ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းရုပ္၁ရုပ္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဒီရုပ္(၈)ရုပ္သည္ခြဲလို႔မရေတာ့တဲ့ရုပ္ေတြျဖစ္ၿပီးအေသးငယ္ဆံုးျဖစ္ တဲ့ရုပ္ရဲ႕အဖြဲ႕ေတြျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔အတူပ်က္သြားရတယ္။ မဟာဘူတရုပ္(၄)ရုပ္ရိွၿပီးအူပါထာရ ရုပ္(မဟာဘူတရုပ္ကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ ရုပ္)၄ရုပ္မရွိပဲနဲ႔မရဘူး။
ကာလာလတစ္ခုထဲမွာအတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးအူပါထာရရုပ္ကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ တဲ့မဟာဘူတရုပ္၄ရုပ္သည္အေၾကာင္း ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ကာလာလတစ္ခုထဲမွာမဟာဘူတရုပ္ႏွင့္အူပါထာရရုပ္ သည္အတူျဖစ္ေပၚေပမယ့္အူပါထာရ ေၾကာင့္မဟာဘူတရုပ္ျဖစ္ေပၚရတဲ့အ ေၾကာင္းမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္မို႔မဟာ ဘူတရုပ္(၄)ရုပ္သည္အူပါထာရရုပ္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚၿပီးမဟာဘူတရုပ္ကပဲအ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကမဟာ ဘူတရုပ္သည္အူပါထာရရုပ္ရဲ႕မွီခုိတဲ့ ေနရာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အူပါထာရရုပ္သည္မဟာဘူတရုပ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတာမဟုတ္ဘူး။
ရုပ္အားလံုး(၂၈)ရုပ္ရိွၿပီးမဟာ ဘူတရုပ္(၄)ရုပ္ႏွင့္အူပါထာရရုပ္(၂၄) ရုပ္တို႔ရိွၾကတယ္။မဟာဘူတရုပ္(၄)ရုပ္ မျဖစ္ေပၚရင္အူပါထာရရုပ္(၂၄)ရုပ္ လည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။အဲဒီရုပ္(၂၈) ရုပ္ရဲ႕အေၾကာင္းကိုေျပာရမယ္ဆိုရင္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြနဲ႔ေျပာလို႔ရ တယ္။ဒါေၾကာင့္ရုပ္(၂၈)ရုပ္နဲ႔ပတ္ သက္တဲ့အေၾကာင္းေတြကိုေျပာရျခင္း သည္နားလည္သေဘာေပါက္ဖို႔ႏွင့္မွတ္ သားျခင္းေတြလြယ္ကူဖို႔အတြက္ျဖစ္ တယ္။ရုပ္ရဲ႕အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ျခင္းေတြႏွင့္အဲ ဒီတစ္ကာလာလစီေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီး ေတာ့ခ်က္ခ်င္းမပ်က္သြားေသးဘူး။ သဘာဝရုပ္(ကိုယ္ပိုင္လကၡဏသေဘာ ရိွတဲ့ရုပ္)သည္စိတ္ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းရဲ႕(၁၇)ႀကိမ္နဲ႔ညီတဲ့အသက္ရိွတယ္။အဲဒီစစ ျခင္းျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္–>အူပါခ်ရရုပ္၁ရုပ္၊ အစထက္ပို(ႀကီး)တိုးတက္လာတဲ့ရုပ္–>ဆန္တတီရုပ္၁ရုပ္၊ၿငိဳးႏြမ္းလာတဲ့ရုပ္ –>ခ်လာတာရုပ္၁ရုပ္၊ပ်က္သြားတဲ့ရုပ္ –>အနိၾကာတာရုပ္၁ရုပ္တို႔ျဖစ္ၿပီးစုစု ေပါင္းလကၡဏရုပ္(၄)ရုပ္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။
ဒီ`လခဏ’ရုပ္(၄)ရုပ္သည္အသ ဘာဝရုပ္ေတြျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက ကိုယ္ပိုင္သဘာဝရုပ္မရိွတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီသဘာဝရုပ္ရဲ႕ရုပ္တိုင္း သည္လကၡဏသေဘာေတြ(၄)မ်ိဳးရွိၿပီး ကြာျခားတဲ့လကၡဏသေဘာေတြရိွၾကတယ္။ဆိုလိုတာကရုပ္စျဖစ္ေပၚတဲ့အ ခ်ိန္မွာရုပ္ေတြ(ႀကီး)တိုးတက္လာတဲ့အ ခ်ိန္မဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ရုပ္ညိဳးႏြမ္း သြားတဲ့အခ်ိန္မွာတိုးတက္ဆဲမဟုတ္မ ဘူး။ၿပီးေတာ့ရုပ္ပ်က္သြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ညိဳးႏြမ္းသြားတဲ့ရုပ္မဟုတ္ဘူး။ဒါ ေၾကာင့္`အူပါခ်ရရုပ္’ႏွင့္`ဆန္တတီရုပ္’ လို႔ေခၚတယ္။ဆိုလိုတာကျဖစ္ၿပီးေတာ့ မပ်က္ရေသးတဲ့အခ်ိန္မွာျဖစ္တယ္။အဲဒီ`ခ်လာတာရုပ္’ႏွင့္`အာနိခ်တာရုပ္’ ေတြကေတာ့ပ်က္ခါနီးအခ်ိန္ႏွင့္ပ်က္ သြားတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာျဖစ္တယ္။ စုစုေပါင္းအဝိနိဖိုခရုပ္(၈)ရုပ္၊လခဏ ရုပ္(၄)ရုပ္၊ေပါင္း(၁၂)ရုပ္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။အဲဒီထက္ရိွေသးတယ္။
ပရိေစၵရုပ္ဆိုတဲ့အာကာသ ရုပ္သည္ကာလာလရုပ္တိုင္းမွာရိွေနရ ၿပီးကာလာလရုပ္တစ္ရုပ္စီေတြကိုမ ကပ္ေအာင္ျပဳလုပ္ေပးတယ္။ရုပ္ေတြ ဘယ္ေလာက္ပဲႀကီးႀကီးေသးေသးျဖစ္ ေပၚေနပါေစကာလာလရုပ္တိုင္းရဲ႕ၾကားမွာအာကာသရုပ္ကအေသးစိတ္ရိွေန တာကိုသိလို႔ရတယ္။ကာလာလရုပ္တစ္ ရုပ္စီေတြကိုခြဲထုတ္လို႔ရေအာင္ျပဳလုပ္ ေပးတယ္။တကယ္လို႔ကာလာလရုပ္ တစ္ရုပ္စီေတြရဲ႕ၾကားမွာပရိေစၵရုပ္ေတြ မရိွဘူးဆိုရင္ရုပ္အားလံုးေတြသည္တစ္ ရုပ္နဲ႔တစ္ရုပ္ကပ္ေနၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ျပန္႔လြင့္ေအာင္ခြဲထုတ္လို႔မရ ေတာ့ဘူး။ဒါေပမယ့္ရုပ္ေတြအႀကီးဆံုး ျဖစ္ေပၚေနေပမယ့္အဲသလိုအေသးစိတ္ ခြဲထုတ္လို႔ရႏိုင္တာသည္`အာကာသ ဓာတ္ရုပ္’ရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာက`ကာလာလရုပ္’ တိုင္းရဲ႕ၾကားထဲမွာပရိေစၵရုပ္ရိွေနတဲ့အ တြက္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ပရိေစၵရုပ္ သည္အသဘာဝရုပ္ရဲ႕ေနာက္ထပ္တစ္ ရုပ္ျဖစ္တယ္။တစ္ျခားသက္သက္ျဖစ္ ေပၚတဲ့ကိုယ္ပိုင္လကၡဏသေဘာမရိွတဲ့ အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲသလို တစ္ၿပိဳင္ထဲျဖစ္ေပၚတဲ့ကာလာလရုပ္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕ၾကားမွာျဖစ္ေပၚတယ္။ အဝိနိဖိုခရုပ္(၈)ရုပ္၊လခဏရုပ္(၄)ရုပ္၊ ပရိေစၵရုပ္(၁)ရုပ္စုစုေပါင္း(၁၃)ရုပ္တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
ရုပ္သည္ဘယ္ေနရာမွာ၊ဘယ္ ဘုံမွာပဲျဖစ္ေပၚေနပါေစစိတ္ရိွတဲ့ရုပ္(အူ ပါထီနကာရုပ္)သို႔မဟုတ္စိတ္မရိွတဲ့ရုပ္ (အႏုပါထီနကာရုပ္)ေတြျဖစ္ေနပါေစဒီ ရုပ္(၁၃)ရုပ္ေတြမရိွလို႔မရဘူး။စိတ္ရိွတဲ့ ရုပ္ေတြကေတာ့ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြရဲ႕ ရုပ္ေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီခႏၶာ(၅)ပါးရိွတဲ့ ဘံုေတြမွာပသာဓာတ္ရုပ္ေတြရိွတယ္။ ကံမွျဖစ္ေပၚတဲ့အေၾကာင္းေတြျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္စကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္–> မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာနဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ ရုပ္(၁)ရုပ္၊ေသာတပသာဓာတ္ရုပ္–>အ သံနဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ရုပ္(၁)ရုပ္၊ဃာနပသာ ဓာတ္ရုပ္–>အနံ႔နဲ႔ထိေတြတဲ့ရုပ္(၁)ရုပ္၊ ဇိဝါွပသာဓာတ္ရုပ္–>အရသာနဲ႔ထိေတြ႕ တဲ့ရုပ္(၁)ရုပ္၊ကာယပသာဓာတ္ရုပ္–> ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ရုပ္(၁)ရုပ္(အ ေအး၊အပူ->မီးဓာတ္၊အမာ၊အေပ်ာ့-> ေျမဓာတ္၊တင္း၊လႈပ္ရွား->ေလဓာတ္) စုစုေပါင္းပသာဓာတ္ရုပ္->၅ရုပ္တို႔ျဖစ္ ၾကၿပီးအဝိနိဖိုခရုပ္၈+လခဏရုပ္၄+ပရိ ေစၵရုပ္၁+ပသာဓာတ္ရုပ္၅=စုစုေပါင္း ၁၈ရုပ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
စိတ္ရိွတဲ့ရုပ္ဆိုတာကအဲဒီရုပ္ နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ရိွၿပီးခႏၶာငါးပါးရိွတဲ့ဘံု မွာစိတ္တိုင္းသည္အဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအ စားအရရုပ္မွာျဖစ္ေပၚရတယ္။ဆိုလို တာကစကၡဳဝိညာဥ္သည္စကၡဳပသာ ဓာတ္ရုပ္မွာျမင္မႈျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္တာ ဝန္လုပ္တယ္။ေသာတဝိညာဥ္သည္ ေသာတပသာဓာတ္ရုပ္မွာၾကားမႈျဖစ္ ေပၚဖို႔အတြက္တာဝန္လုပ္တယ္။ဃာန ဝိညာဥ္သည္ဃာနပသာဓာတ္ရုပ္မွာအနံ႔ရမႈေတြျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္တာဝန္လုပ္ တယ္။ဇိဝါွဝိညာဥ္သည္ဇိဝါွပသာဓာတ္ ရုပ္မွာအရသာျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္တာဝန္ လုပ္တယ္။ကာယဝိညာဥ္သည္ကာယပ သာဓာတ္ရုပ္မွာထိ့ေတြ႕ျခင္းေတြျဖစ္ ေပၚဖို႔အတြက္တာဝန္လုပ္တယ္။
တစ္ျခားစိတ္(ခႏၶာငါးပါးရိွတဲ့ ဘံု)ေတြသည္ရုပ္တစ္ရုပ္ရဲ႕အေပၚမွာ ျဖစ္ေပၚတာကလြဲၿပီးအဲဒီရုပ္ကို`ဟာ ထိုင္ရရုပ္’လို႔ေခၚတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ဟာထိုင္ရရုပ္သည္စိတ္ရဲ႕ျဖစ္ ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္မို႔ပစၥည္းရုပ္လို႔ေခၚတဲ့ စိတ္ရဲ႕ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္ၿပီး(၆)ရုပ္ ရိွၾကတယ္။အဝိနိဖိုခရုပ္၈+လခဏရုပ္ ၄+ပရိေစၵရုပ္၁+ပသာဓာတ္ရုပ္၅+ဟာ ထိုင္ရရုပ္၁၊စုစုေပါင္း=၁၉ရုပ္ျဖစ္ၾက တယ္။
ကံမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္သည္ကာလာလအား လံုးေတြရဲ႕အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ကာ လာလအားလံုးထဲမွာအသက္ရိွတဲ့ရုပ္ (ခ်ီဝီ့အိျႏၵယ)သည္အတူျဖစ္ေပၚရတယ္ ။အသက္ရိွတဲ့ရုပ္သည္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ ရုပ္ေတြကိုထိန္းသိမ္းေပးရၿပီးကာလာ လရုပ္တစ္ခုထဲမွာအသက္ရွင္ေနထိုင္ဖို႔ အတြက္ျပဳလုပ္ေပးရတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္အသက္ရွင္ေနထိုင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါေတြရဲ႕စိတ္သည္စိတ္မရိွတဲ့ရုပ္ ေတြအားလံုးနဲ႔ကြာျခားတယ္။ဒါေၾကာင့္ အဝိနိဖိုခရုပ္၈+လခဏရုပ္၄+ပရိေစၵ၁+ ပသာဓာတ္ရုပ္၅+ဟာထိုင္ရရုပ္၁+ခ်ီဝီ့ အိျႏၵယရုပ္၁၊စုစုေပါင္း=၂၀ရုပ္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။အမ်ားအားျဖင့္ပုဂၢိဳလ္၊သတၱ ဝါေတြအားလံုးသည္အဲဒီမိန္းမအသြင္ အျပင္ႏွင့္ေယာက်္ားအသြင္အျပင္ေတြ ကြာျခားရျခင္းမွာဘာဝရုပ္(၂)ရုပ္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအီထိ ဘာဝရုပ္သည္ခႏၶာကိုယ္တစ္ကိုယ္လံုး မွာစိပ္ဝင္ေနတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။မိန္းမေတြ ရဲ႕အသြင္အျပင္ကိုပုံသဏၬန္၊အေနအ ထားႏွင့္အမူအရာေတြျဖစ္ေပၚေအာင္ လုပ္ေပးတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။
ပူရိသဘာဝရုပ္သည္ခႏၶာကိုယ္တစ္ ကိုယ္လံုးမွာစိပ္ဝင္ေနတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။ ေယာက်္ားေတြ႕ရဲ႕အသြင္အျပင္ကိုပုံသဏၬန္၊အေနအထားႏွင့္အမူအရာေတြ ျဖစ္ေပၚေအာင္လုပ္ေပးတဲ့ရုပ္ျဖစ္ တယ္။ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္စီမွာ ဘယ္ဘာဝရုပ္တစ္ရုပ္မဆိုရိွမယ္ဆိုရင္ ဆိုလိုတာကအီထိဘာဝရုပ္(သို႔)ပူရိသ ဘာဝရုပ္ဆိုတဲ့ရုပ္တစ္ရုပ္ထဲသာရိွရ တယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ခ်ိဳ႕ပုဂၢိဳလ္ေတြမွာ ဘာဝရုပ္ေတြမရိွဘူး။ဥပမာ-ျဗဟၼာဘံု ကျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ႏွင့္မိန္းမစာ/အေျခာက္ လိုပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ အဝိနိဖိုခရုပ္၈+လခဏ၄+ပရိေစၵရုပ္၁+ ပသာဓာတ္ရုပ္၅+ဟာထိုင္ရရုပ္၁+ခ်ီဝိ့အိျႏၵယ၁+ဘာဝရုပ္၂၊စုစုေပါင္း=၂၂ ရုပ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြအားလံုးလႈပ္ရွား သြားလာႏိုင္တဲ့ရုပ္ျဖစ္ရျခင္းသည္စိတ္ ရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္စိတ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ရိွရၿပီးအ ေၾကာင္းလည္းျဖစ္ရတယ္။တကယ္လို႔ ကံမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ပဲရိွမယ္ဆိုရင္အလုပ္ တာဝန္ေတြ၊ကိစၥေတြကိုလုပ္ဖို႔ဘယ္လို မွလႈပ္ရွားသြားလာလို႔မရဘူး။ရုပ္ခႏၶာ ကိုယ္လႈပ္ရွားႏိုင္ဖို႔ႏွင့္အလုပ္တာဝန္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြလုပ္ႏိုင္ဖို႔သည္ဝိကမ္ရုပ္(၃) ရုပ္ရိွရတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့၁။လ ဟူတာရုပ္–>ေပါ့တဲ့ဘာဝရုပ္ျဖစ္ၿပီးရုပ္ ကိုမေလးေစဘူး။ဥပမာ-ေရာဂါမရိွတဲ့ သူရဲ႕ပံုစံနဲ႔တူတယ္။၂။မူးထူးတာရုပ္–> ေပ်ာ့တဲ့ဘာဝရုပ္ျဖစ္ၿပီးရုပ္ကိုမေတာင့္ တင္းေစဘူး။ဥပမာ-သေရေတြကို ေကာင္းစြာဆြဲထားတာနဲ႔တူတယ္။၃။ ကမၼရတာရုပ္–>ရုပ္ရဲ႕အလုပ္ေတြနဲ႔သင့္ ေတာ္တဲ့ဘာဝရုပ္ျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ေရႊ ေတြကိုေကာင္းစြာစစ္ထားတာနဲ႔တူ တယ္။ဒီဝိကမ္ရုပ္(၃)ရုပ္သည္အသဘာ ဝရုပ္ျဖစ္ၿပီးကိုယ္ပိုင္သဘာဝရုပ္သက္ သက္မရိွတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။မဟာဖူတရုပ္ ရဲ႕ကုိယ္ပိုင္သဘာဝရုပ္မရိွတဲ့ရုပ္(ဝိကမ္)ပုံစံျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကေပါ့ျခင္း၊ ေပ်ာ့ျခင္းႏွင့္အလုပ္နဲ႔သင့္ေတာ္တဲ့ရုပ္ ေတြျဖစ္တယ္။
ဝိကမ္ရုပ္(၃)ရုပ္သည္ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ ေတြထဲမွာပဲျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။ စိတ္မရိွတဲ့ရုပ္သည္ဝိကမ္ရုပ္(၃)ရုပ္ ေတြမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့ဒီဝိကမ္ရုပ္(၃) ရုပ္သည္မခြဲခြာၾကဘူး။ကာလာလရုပ္ တစ္ခုထဲမွာလဟူတာရုပ္ရိွမယ္ဆိုရင္ အဲဒီကာလာလရုပ္ထဲမွာမူထူတာရုပ္ ႏွင့္ကမၼရတာရုပ္လည္းရိွရတယ္။အဲဒါ ကလြဲၿပီးေတာ့ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ဘယ္အစိတ္အပိုင္းမွာမဆိုသြားလာလႈပ္ရွားဖို႔အ တြက္စိတ္အလိုရိွရင္အဲဒီခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းသည္အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ဥတုမွ(အေအး၊အပူဓာတ္ေတြရဲ႕မွ်တ ျခင္း)ျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိကမ္ရုပ္ရိွရတယ္။ ၿပီးေတာ့အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့အစားအာ ဟာရ(ေအာဇာရုပ္)မွျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိကမ္ ရုပ္ရိွရတယ္။အဲသလိုမွမဟုတ္ရင္သြား လာလႈပ္ရွားဖို႔စိတ္အလိုဆႏၵေတြရိွေပ မဲ့လည္းရုပ္သည္သြားလာလႈပ္ရွားလို႔ မရဘူး။ဥပမာ-ေလထိျခင္း(သို႔)အေၾက ာေသျခင္းျဖစ္တဲ့သူေတြသည္အေၾကာ စြဲျခင္းႏွင့္ကိုယ္ရြဲ႕ေစာင္းျခင္းေတြျဖစ္ တတ္တယ္။အဝိနိဖိုခရုပ္၈+လခဏရုပ္၄+ပရိေစၵရုပ္၁+ပသာဓာတ္ရုပ္၅+ဟာထိုင္ရရုပ္၁+ခ်ီဝိ့အိျႏၵယရုပ္၁+ဘာဝရုပ္ ၂+ဝိကမ္ရုပ္၃၊စုစုေပါင္း=၂၅ရုပ္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။
အဲဒီစိတ္ရိွတဲ့ရုပ္သည္ဘယ္အခ်ိန္မဆို စိတ္ရဲ႕အလိုဆႏၵသေဘာအတိုင္းရုပ္ ေတြျဖစ္ေစဖို႔စိတ္ကိုအလိုရိွတဲ့အခ်ိန္ မွာစိတ္သည္အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္ ။ကာယဝီရတီရုပ္ဆိုတာကအထူးအဓိ ပၸါယ္ရိွတဲ့ပံုစံ(သို႔)ရုပ္ေတြရဲ႕မ်က္စိမွ(သို႔)မ်က္နာမွ(သို႔)ပုံစံမွျဖစ္ေပၚတဲ့အေျခ အေနရိွၿပီးအဲဒီအေျခအေနေတြကိုစိတ္ကသိလိုက္တယ္။ဥပမာ-မ်က္စပ္ပ်စ္/ မ်က္ေစာင္းထိုးျခင္း၊ရြဲ႕ၿပီးရည္ျခင္း၊နင္းခ်ျခင္း၊ႏွင့္တားဆီးျခင္းတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ရုပ္ေတြကိုအဓိပၸါယ္ျပသဖို႔စိတ္ အလိုဆႏၵမရိွတဲ့အခ်ိန္မွာ(သို႔)တိုက္ ရိုက္အေျခအေနရိွတဲ့စိတ္ေတြရဲ႕အလို ဆႏၵအတိုင္းျဖစ္မယ္ဆိုရင္ကာယဝီရတီ ရုပ္လည္းမျဖစ္ေပၚေတာ့ဘူး။
ပါးစပ္မွအသံျဖစ္ေပၚေအာင္စိတ္က အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့အခ်ိန္မွာအဓိပၸါယ္သိဖို႔အသံျဖစ္ေပၚၿပီးစကားေျပာတာ နဲ႔တူတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာစိတ္သည္အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဝစီဝီရ တီရုပ္ျဖစ္ေပၚဖို႔စိတ္ကအေၾကာင္းျဖစ္ ေပးရတယ္။အသံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ထိေတြ႕ ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။ဥပမာ- ႏႈတ္ခမ္းတို႔ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ဝစီဝီရ တီရုပ္မျဖစ္ေပၚရင္စကားေျပာျခင္း၊(သို႔)အသံအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေပၚျခင္းေတြရိွလို႔မ ရေတာ့ဘူး။
ကာယဝီရတီရုပ္ႏွင့္ဝစီဝီရတီရုပ္ေတြ သည္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတဲ့ အသဘာဝရုပ္ေတြျဖစ္တယ္။အဝိနိဖိုခ ရုပ္၈+လခဏရုပ္၄+ပရိေစၵရုပ္၁+ပသာ ဓာတ္ရုပ္၅+ဟာထိုင္ရရုပ္၁+ခ်ီဝိ့အိျႏၵယရုပ္၁+ဘာဝရုပ္၂+ဝိကမ္ရုပ္၃+ဝီရတီရုပ္၂ရုပ္၊စုစုေပါင္း=၂၇ရုပ္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာဝိကမ္ ရုပ္၃ရုပ္ႏွင့္ဝီရတီရုပ္၂ရုပ္တို႔ကိုဝိကမ္ ရုပ္၅ရုပ္ဆိုၿပီးစုေပါင္းထားၾကတယ္။
အသံ(သို႔)သတၳာရုပ္သည္ဝစီဝီရတီ ရုပ္မဟုတ္ဘူး။အသံသည္ေသာတပ သာဓာတ္ရုပ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ၾကားသိစိတ္ကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ေသာအ သံသည္စိတ္မွျဖစ္ေပၚတယ္။ေနာက္ တစ္ခ်ိဳ႕အသံေတြကစိတ္နဲ႔မျဖစ္ေပၚ ဘူး။ဥပမာ-မိုးခ်ဳန္းသံ၊ေလမုန္တိုင္းသံ၊ ကားစက္သံ၊ေျဗာသံ၊ေလဒီယိုသံႏွင့္T.V သံတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အဝိနိဖိုခရုပ္၈+လခဏရုပ္၄+ပရိေစၵရုပ္၁+ပသာဓာတ္ရုပ္၅+ဟာထိုင္ရရုပ္၁+ခ်ီဝီ့အိျႏၵယရုပ္၁+ ဘာဝရုပ္၂+ဝိကမ္ရုပ္၃+ဝီရတီရုပ္၂+ သတၳာရုပ္၁၊စုစုေပါင္း=၂၈ရုပ္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။
တစ္ခ်ိဳ႕ေနရာမွာရုပ္ေတြရဲ႕အေရအ တြက္ကိုျပထားတာကြာျခားတယ္။ဥပ မာ-အတၳသာလိနီရုပ္ကမ္ထဲမွာပကီဏ ဂါထာရုပ္၂၅ရုပ္ကိုျပသြားတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ေျမဓာတ္၊မီးဓာတ္၊ေလ ဓာတ္၊(ေဖာဠဗၺာရတန)ရုပ္ကိုထိေတြ႕ တဲ့ကာယပသာဓာတ္ေတြနဲ႔စုေပါင္းထား တယ္။ေနာက္ဟာထိုင္ရရုပ္၁ရုပ္=၂၆ ရုပ္ျဖစ္ၾကတယ္။ရုပ္တစ္ရုပ္ရုပ္မွာျဖစ္ ေပၚရင္ေနာက္ထပ္ရုပ္ဘယ္ႏွစ္ရုပ္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚမလဲ?စုေပါင္းလိုက္ရင္တစ္ ကာလာလျဖစ္တယ္။အဲဒီတစ္ကာလာ လသည္အမ်ားအားျဖင့္အဲဒီရုပ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားအရကြာျခားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ ရုပ္၂၈ရုပ္ကိုေဝခြဲပိုင္းျခားျခင္းမွာအ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ တရားအႏွစ္သာရခ်ဳပ္မွာသင့္ေတာ္သ ေလာက္သာရွင္းျပသြားတယ္။
`☆“နိဗၺာန္(ပရမ)အမွန္ရိွတဲ့တရား”☆ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားအမ်ိဳးအစား ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့`နိဗၺာန္’ျဖစ္ တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားေဟာၾကား သြားတဲ့နိဗၺာန္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့`တဏွာဆိုတဲ့ဝါဏ’ေတြကေန ထြက္ခြာသြားတယ္။အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ နိဗၺာန္သည္ဒုကၡဆင္းရဲေတြကိုၿငိမ္းေစ တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။စိတ္၊ေစတ သိက္၊ရုပ္ေတြသည္ဆင္းရဲဒုကၡေတြျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မျမဲတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ေနာက္ၿပီးျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္သြားရတယ္။အဲဒီဆင္းရဲ ဒုကၡေတြကိုၿငိမ္ႏိုင္ဖို႔သည္တဏွာေတြ ကိုၿငိမ္းသတ္ရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့တဏွာသည္ ဆင္းရဲဒုကၡေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ၿပီေတာ့ခႏၶကိုယ္ကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းလည္းျဖစ္ တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့စိတ္၊ေစတ သိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီတဏွာ ကိုၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ဖို႔သည္စိတ္၊ေစတ သိက္၊ရုပ္ေတြရဲ႕ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့လကၡဏ သေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့အထိ ပညာေတြကိုပြားမ်ားျခင္းျဖင့္ရႏိုင္တယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ေတြရဲ႕ အေပၚမွာအျမင္မွားတဲ့စြဲလန္းမႈေတြ၊ သာယာမႈေတြေလ်ာ့နည္းလာႏိုင္တယ္။နိဗၺာန္ကိုထိုးထြင္စြာနဲ႔သိျမင္ႏိုင္ျခင္း သည္တဏွာေတြ၊ဆင္းရဲဒုကၡေတြ၊ ခႏၶာေတြကိုၿငိမ္းႏိုင္တဲ့တရားသေဘာ ေတြျဖစ္ၾကတယ္။နိဗၺာန္သည္အမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့(ပရမတၳ)တရားသေဘာျဖစ္ တယ္။ထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္တဲ့တရားသ ေဘာလည္းျဖစ္တယ္။
နိဗၺာန္(ပရမ)အရွိတရားသည္အ ေၾကာင္းအားျဖင့္(၂)မ်ိဳးရိွတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ စာအူပါထီေစစာနိဗၺာန္ ဓာတ္၁၊ အႏုပါထီေစစာနိဗၺာန္ဓာတ္၁ တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အူပါထီဆိုတဲ့စကား လံုးသည္ခႏၶငါးပါးရဲ႕နာမည္ျဖစ္တယ္။ ဘာေတြလဲဆိုေတာ့စိတ္၊ေစတသိက္၊ ရုပ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စာအူပါထီေစစာ နိဗၺာန္ဆိုတာကကိေလသာေတြအားလံုး ကုန္ဆံုးသြားျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့ခႏၶာရိွေသးတယ္။ အႏုပါထီေစစာနိဗၺာန္ဆိုတာကခႏၶာအား လံုးေတြကိုၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ၿပီးရဟႏၱာေတြရဲ႕ပရိနိဗၺာန္ျပဳျခင္းျဖစ္တယ္။
နိဗၺာန္(၂)မ်ိဳးကိုအမည္နာမေပးျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးက်န္ရွိေသးတဲ့ခႏၶာ ႏွင့္မက်န္ရိွေတာ့တဲ့ခႏၶာေတြကိုဆိုလို တယ္။မဟာေဗာဓိေညာင္ပင္ရင္းမွာ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္တရားေတာ္ေတြ ကိုသိျမင္ေတာ္မႈတဲ့အခါမွာျမတ္စြာဘု ရားသည္စာအူပါထီေစစာနိဗၺာန္ဓာတ္ ကိုထိုးထြင္းစြာသိျမင္ေတာ္မူတယ္။ကိ ေလသာႏွင့္တရား(စိတ္ႏွင့္တစ္ျခားေစတသိက္)ေတြသည္အဲဒီကိေလသာနဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုအားလံုးၿငိမ္း သတ္သြားၿပီးေနာက္ထပ္မျဖစ္ေပၚ ေတာ့ဘူး။ဒါေပမယ့္ခႏၶာေတာ့ရိွေသး တယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္၊ေစတသိက္ (ကိေလသာေတြကေနကင္းတယ္)ႏွင့္ ရုပ္ေတြဆက္လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚေနတယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားက“ရဟန္းတို႔အား လံုးနားေထာင္ၾက!စာအူပါထီေစစာ နိဗၺာန္သည္ဘယ္လိုမ်ိဳးလဲ?ဒီဝိနည္း သိကၡာပုဒ္ထဲကရဟန္းေတြသည္ျမင့္ ျမတ္တဲ့က်င့္ၾကံျခင္းေတြနဲ႔အဆံုးထိေန တဲ့ရဟႏၱာေတြျဖစ္ၾကတယ္။လုပ္သင့္ တဲ့လုပ္ရပ္ေတြကိုသင့္ေတာ္သေလာက္ လုပ္လုပ္ၿပီးျခင္း၊ကိစၥအဝဝေတြကိုခ်ထားႏိုင္ျခင္း၊ကိုယ့္အတြက္နဲ႔အက်ိဳးရွိ တာေတြကိုေကာင္းစြာသိေတာ္မႈျခင္း၊ ဘံုဘဝမွလြတ္ေျမာက္ေက်ာ္လႊားႏိုင္ ၾကၿပီးေကာင္းစြာနဲ႔သိေတာ္မူၾက တယ္လို႔ရဟန္းေတြကိုဆိုဆံုးမသြား တယ္။အဲဒီရဟန္းေတြသည္စိတ္အလို ဆႏၵရိွတဲ့အရာႏွင့္စိတ္အလိုဆႏၵမရိွတဲ့အရာေတြမွာအာရံုေတြကိုခံစားၾက တယ္။ၿပီးေတာ့ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္းႏွင့္ဆင္းရဲ ဒုကၡေတြကိုလည္းခံစားၾကရေသးတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဘယ္အင္စီ(၅) ပါးမဆိုသဘာဝတရားေတြျဖစ္တယ္။ မပ်က္ျပယ္သြားၾကဘူး။ရဟန္းတို႔ေတြ ရဲ႕အဲဒီအင္စီ(၅)ပါးသည္က်န္ရိွေနၾက ေသးတယ္။ရဟန္းတို႔အားလံုးနား ေထာင္ၾက!အဲဒီရဟန္းေတြရဲ႕ရာဂကုန္ ဆံုးသြားျခင္း၊ေဒါသကုန္ဆံုးသြားျခင္း ႏွင့္ေမာဟကုန္ဆံုးသြားျခင္းေတြသည္ ငါ!ဘုရားကစာအူပါထီေစစာနိဗၺာန္ ဓာတ္လို႔ေခၚတယ္။
အႏုပါထီေစစာနိဗၺာန္ဆိုတာကခႏၶာ ေတြမက်န္ေတာ့တဲ့နိဗၺာန္ျဖစ္တယ္။ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္အင္ၾကင္းပင္ ႏွစ္ပင္ရဲ႕ၾကားမွာပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူတဲ့ အခါမွာအႏုပါထီေစစာနိဗၺာန္နဲ႔ပရိနိဗၺာန္ စံေတာ္မူတယ္။ဘာတစ္ခုမွမက်န္ ေအာင္ခႏၶာေတြအားလံုးၿငိမ္းသြား တယ္။အေၾကာင္းေတြအားလံုးႏွင့္ဘံုဘ ဝအားလံုးေတြကိုပါၿငိမ္းသြားတယ္။ စိတ္၊ေစတသိတ္၊ရုပ္ေတြအားလံုးကို လည္းၿငိမ္းသြားတယ္။ေနာက္ထပ္ဘဝ ေတြျဖစ္ေပၚဖို႔မရိွေတာ့ဘူး။အရွင္ေသာ တာပန္၊အရွင္သဒၵါဂါမ္၊အရွင္အနာဂါမ္ တို႔သည္အရွင္ေစခါပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္ၾက တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့က်န္ရိွေန ေသးတဲ့ကိေလသာေတြအားလံုးကိုၿငိမ္း ဖို႔အတြက္တရားေတာ္ေတြကိုပိုၿပီးေလ့ လာသင္ၾကားရအံုးမွာျဖစ္တယ္။ရဟႏၶာေတြကေတာ့အရွင္အေစခါပုဂၢိဳလ္ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဘာတစ္ခုမွမက်န္ေအာင္ကိေလသာ ေတြအားလံုးကိုၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ျခင္းျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ေနာက္ထပ္ကိေလသာ ေတြကိုၿငိမ္းဖို႔အတြက္တရားေတာ္ေတြ ကိုေလ့လာသင္ၾကားဖို႔မလိုေတာ့ဘူး။
မျမဲတဲ့သေဘာအရနဲ႔တရားသေဘာေတြကိုေကာင္းစြာသိလိုက္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြ သည္အနိမိတၱဝိမုတၱိနဲ႔လြတ္ေျမာက္သြားတယ္။ဆိုလိုတာကအရိယာသစၥာတ ရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိျခင္းျဖစ္ တယ္။ဆင္းရဲဒုကၡသေဘာအရနဲ႔ေကာင္ းစြာသိလိုက္တဲ့အခါမွာအပၸဏီဟိတဝိ မုတၱိနဲ႔လြတ္ေျမာက္သြားတယ္။အနတၱသေဘာနဲ႔တရားသေဘာေတြကိုေကာင္း စြာသိလိုက္တဲ့အခါမွာသုညတဝိမုတၱိနဲ႔ လြတ္ေျမာက္သြားတယ္။
ဝိမုတၱိ(၃)မ်ိဳးသည္ကြာျခားျခင္းရိွၿပီး ပံုစံ(၄)မ်ိဳးရိွၾကတယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ ၁။ႀကီးမားျခင္း–>မျမဲတဲ့သေဘာ ျဖစ္ျခင္းနဲ႔ပုဂၢိဳလ္ေတြေကာင္းစြာသိ လိုက္တဲ့အခါမွာအနိမိတၱဝိမုတၱိသည္ အႀကီးျဖစ္တယ္။ဆင္းရဲဒုကၡသေဘာ အရနဲ႔ေကာင္းစြာသိလိုက္တဲ့အခါမွာအပၸဏီဟိတဝိမုတၱိသည္အႀကီးျဖစ္တယ္။ အနတၱသေဘာအရနဲ႔ေကာင္းစြာသိ လိုက္တဲ့အခါမွာသုညတဝိမုတၱိသည္ အႀကီးျဖစ္တယ္။ ၂။တည္ၾကည္ျခင္း –>မျမဲတဲ့သေဘာျဖစ္ျခင္းနဲ႔ေကာင္းစြာ သိလိုက္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အနိမိတၱဝိ မုတၱိနဲ႔စိတ္ကိုတည္ၾကည္စြာရပ္တည္ ႏုိင္တယ္။ဆင္းရဲဒုကၡျဖစ္ျခင္နဲ႔ေကာင္း စြာသိလိုက္တဲ့အခါမွာအပၸဏီဟိတဝိမု တၱိနဲ႔စိတ္ကိုတည္ၾကည္စြာရပ္တည္ႏိုင္ တယ္။အနတၱသေဘာျဖစ္ျခင္းနဲ႔ေကာင္းစြာသိလိုက္တဲ့အခါမွာသုညတဝိမုတၱိနဲ႔ စိတ္ကိုတည္ၾကည္စြာရပ္တည္ႏိုင္တယ္။ ၃။စိတ္မွာသက္ဝင္ေစျခင္း–>မျမဲတဲ့ သေဘာျဖစ္ျခင္းနဲ႔ေကာင္းစြာသိလိုက္ တဲ့ပုဂၢဳလ္ေတြသည္အနိမိတၱဝိမုတၱိနဲ႔ စိတ္မွာသက္ဝင္ေစႏိုင္တယ္။ဆင္းရဲ ဒုကၡသေဘာအရနဲ႔ေကာင္းစြာသိလိုက္ တဲ့အခါမွာအပၸဏီဟိတဝိမုတၱိနဲ႔စိတ္မွာ သက္ဝင္ေစႏိုင္တယ္။ ၄။စိတ္မွႏႈတ္ ထြက္ေစျခင္း–>မျမဲတဲ့သေဘာျဖစ္ျခင္ းနဲ႔ေကာင္းစြာသိလိုက္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြ သည္အနိမိတၱဝိမုတၱိနဲ႔စိတ္ကိုၿငိမ္းတဲ့ နိဗၺာန္သို႔ေရာက္ေစႏုိင္တယ္။ဆင္းရဲဒုကၡသေဘာျဖစ္ျခင္းနဲ႔ေကာင္းစြာသိ လိုက္တဲ့အခါအပၸဏီဟိတဝိမုတၱိနဲ႔စိတ္ ကိုၿငိမ္းတဲ့နိဗၺာန္သို႔ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။အနတၱသေဘာအျဖစ္နဲ႔ေကာင္းစြာသိ လိုက္တဲ့အခါမွာသုညတဝိမုတၱိနဲ႔စိတ္ ကိုၿငိမ္းတဲ့နိဗၺာန္သို႔ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။
☆ေထာက္မေပးတဲ့ပရမတၳ(အမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့)တရား(၄)ပါး☆
စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ႏွင့္နိဗၺာန္တို႔သည္ ပရမတၳတရားေတြျဖစ္ၾကၿပီးတကယ္ ရိွတဲ့တရားလည္းျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္၊ေစတသိက္ ႏွင့္ရုပ္ေတြသည္အဆက္မျပတ္ဆက္ လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။ဒါေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚၿပီးသိႏိုင္တယ္။ဥပမာ-ရုပ္ကို ျမင္တဲ့အခ်ိန္၊အသံကိုၾကားတဲ့အခ်ိန္ ႏွင့္စဥ္းစားေတြးေတာတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ စိတ္သည္အဆက္မျပတ္ျဖစ္၊ပ်က္ေန ၿပီးတာဝန္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုလုပ္ၾက တယ္။ဥပမာ-တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္သည္အဆင္း ကိုျမင္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္သည္အသံကို ၾကားတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္သည္စဥ္းစား ေတြးေတာတယ္စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီစိတ္ကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ေၾကာင္းေတြသည္စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစား အရအဲဒီစိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ရဲ႕အ ဆက္မျပတ္ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းသည္လၽွင္ ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္ၿပီး၊ျဖစ္ပ်က္ျခင္းေတြမျမင္ ႏိုင္ေအာင္ျမန္တယ္။ရုပ္ေတြသည္တစ္ ျဖည္းျဖည္းနဲ႔ေျပာင္းလဲသြားတယ္လို႔ နားလည္လိုက္ရတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ စိတ္သည္လူနဲ႔သတၱဝါေတြေမြးဖြားတဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚတယ္။အဲဒီစိတ္သည္ လူနဲ႔သတၱဝါေတြေသသြားတဲ့အခါမွာ ပ်က္သြားတယ္။ပညာသည္ျဖစ္ေပၚဆဲ ျဖစ္တဲ့စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ရဲ႕လကၡ ဏသေဘာေတြကိုသိေစတယ္။တကယ္ လို႔မေလ့လာ၊မေဝဖန္မသံုးသပ္ဘူး၊သတိေတြကိုတိုးတက္ေအာင္မပြားမ်ားဘူး ဆိုရင္နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုမသိႏိုင္ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ ရုပ္ေတြသည္အဆက္မျပတ္တစ္ခ်ိန္လံုးျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။
ျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္တရားသေဘာမဆို အဲဒီတရားသေဘာေတြသည္ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲတဲ့ျဖစ္ေပၚျခင္းေတြအေၾကာင္းရိွရတယ္။တကယ္လို႔အေၾကာင္းမရိွ ရင္မျဖစ္ေပၚဘူး။အရွင္သာလိပုတၱရာ သည္ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕အဆံုးအမတရား ေတြထဲမွာသဒၵါတရားေတြျဖစ္ေပၚတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပဥၥဝဂၢီ(၅)ပါး ထဲကရဟန္းတစ္ပါးျဖစ္တဲ့အရွင္အာသ စိကိုျမင္လိုက္ရတဲ့အတြက္ျဖစ္တယ္။ အရွင္သာလိပုတၱရာသည္အရွင္အာသစိကိုျမင္ၿပီးသဒၵါတရားေတြအမ်ားႀကီး ရိွလာတယ္။ဒါေၾကာင့္အရွင္အာသစိရဲ႕ ေနာက္ကိုလိုက္ၿပီးေတာ့အရွင္အာသစိ ကိုေမးတယ္။“ဘယ္သူကအရွင္ရဲ႕ဆ ရာလဲ?”ၿပီးေတာ့“အရွင္ရဲ႕ဆရာက ဘယ္လိုဆိုဆံုးမသလဲ?လို႔ေမးတယ္။ “အေၾကာင္းကျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္တရား မဆိုဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကအဲဒီတရား ေတြရဲ႕အေၾကာင္းအရင္ေတြကိုေဟာ ၾကားသြားတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီတရား ေတြရဲ႕ပ်က္ရျခင္းအေၾကာင္းေတြကို လည္းျမတ္ဗုဒၶကဆိုဆံုးမသြားတယ္လို႔ အရွင္အာသစိကျပန္ေျဖတယ္။
တကယ္လို႔ျမတ္စြာဘုရားသိေတာ္ မူသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြရဲ႕အေၾကာင္း ေတြအားလံုးနဲ႔အတူျမတ္စြာဘုရားကမ ေဟာၾကားသြားဘူးဆိုရင္တရားေတာ္ ေတြသည္ဘယ္အေၾကာင္းကေနျဖစ္ ေပၚလာသလဲဆိုတာကိုဘယ္သူမွမသိ ႏိုင္ဘူး။စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ဆိုတဲ့အ ရိွတရားေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစား တစ္မ်ိဳးစီေတြသည္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့တ ရားျဖစ္ၿပီးဘယ္အေၾကာင္းကျဖစ္ တယ္ဆိုတာဘယ္သူမွမသိႏိုင္ဘူး။တ ရားေတာ္ေတြအားလံုးကိုဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားက“အဲဒီျဖစ္ေပၚလာတဲ့တရား ေတြအားလံုးသည္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲၿပီး ျဖစ္ေပၚမယ့္အေၾကာင္းေတြရိွတဲ့အ တြက္ျဖစ္ေပၚရတယ္လို႔ျပန္ၿပီးေဟာ ၾကားသြားတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီတရား ေတြျဖစ္ေပၚရတဲ့အေၾကာင္းေတြကို လည္းဆိုဆံုးမသြားတယ္။အဲဒီျဖစ္ေပၚ လာတဲ့တရားေတြအားလံုးသည္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းမရိွရင္ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။
နတ္၊လူ၊သတၱဝါေတြေမြးတယ္လို႔ေျပာ ဆိုၾကျခင္းသည္စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ ေတြျဖစ္ေပၚျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။စိတ္ ေစတသိက္ေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္ခု သည္ရုပ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာလူ ေတြေမြးလာတယ္လို႔အမည္နာမ(ပညတ္)နဲ႔သိထားၾကတယ္။စိတ္၊ေစတသိက္ ေတြသည္နတ္ရဲ႕ရုပ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာနတ္ေမြးလာတယ္လို႔အမည္နာ မနဲ႔သိထားၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အဲဒီျဖစ္ေပၚလာတဲ့အေၾကာင္း ေတြသည္ကြာျခားၾကၿပီးအမ်ားႀကီးရိွ ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အရမ္းကိုစုပ္ေထြး လွၿပီးထူထပ္တယ္။ဒါေပမယ့္ျမတ္ဗုဒၶ ရဲ႕သေဗၺညဳတဥာဏ္သည္အဲဒီတရား ေတြရဲ႕အေၾကာင္းအားလံုးေတြနဲ႔အတူ တရားေတာ္ေတြအားလံုးကိုသိေတာ္မူ သြားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တ ရားအမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီေတြရဲ႕သ ေဘာတရားရဲ႕အမွန္ေတြကိုျမတ္စြာဘု ရားက“ျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္တရားမဆိုအဲဒီ တရားကျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းေတြရိွတယ္။ျဖစ္ေပၚလာတဲ့တရားေတြသည္ သခၤာရတရားေတြျဖစ္တယ္”လို႔ေဟာ ၾကားသြားတယ္။
စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ေတြသည္အ ေၾကာင္းရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚ ရၿပီးသခၤာရတရားေတြျဖစ္ၾကတယ္။ အဲဒီဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕အဆံုးအမတ ရားေတာ္ေတြသည္အကၡရာ၊သေခၤတ ႏွင့္အမွတ္အသားေတြနဲ႔အတူၿပီးျပည့္စံု တယ္။တရားေတြရဲ႕အခ်က္အလက္ တစ္ခုခုမွာနားလည္မႈေတြမွားႏိုင္တဲ့ပု ဂၢဳလ္ေတြရွိႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျမတ္စြာ ဘုရားကအသံုးအႏႈန္းေတြကိုပုိၿပီးေတာ့ ေသခ်ာေအာင္ပညတ္ထားခဲ့တယ္။အဲဒီ တရားရဲ႕အခ်က္အလက္ေတြကိုဘယ္သူေတြမဆိုအဓိပၸါယ္ေတြ၊နားလည္မႈ ေတြမမွားဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္ျမတ္စြာဘုရားပညတ္သြားခဲ့တဲ့ “ျဖစ္ေပၚလာတဲ့တရားေတြသည္အ ေၾကာင္းရိွၿပီးျဖစ္ေပၚရတဲ့သခၤာရတရား ေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီျဖစ္ေပၚလာတဲ့တရားေတြသည္ဘယ္သူ႔ကိုမွနားလည္မႈေတြမမွားေစခ်င္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ျဖစ္ေပၚၿပီးသြားရင္တစ္ခ်ိန္လံုးအ ျမဲတမ္းပံုမွန္ျဖစ္ေပၚေနတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ျမတ္စြာဘုရားပညတ္ထားခဲ့တဲ့“အဲဒီ သခၤာရတရား(ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့တ ရား)ျဖစ္တဲ့တရားေတြသည္သခၤတတ ရား(ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲၿပီးသြားတဲ့တရား)ေတြျဖစ္တယ္။သခၤတတရားဆိုတာက ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြာတဲ့တရားျဖစ္တယ္။ျမတ္စြာဘုရားပညတ္သြားတဲ့သခၤတဆိုတဲ့စကားလံုးႏွင့္သခၤာရဆိုတဲ့စကား လံုးေတြသည္ဘယ္တရားမဆိုျဖစ္ေပၚ ၿပီးအဲဒီတရားသည္အေၾကာင္းရိွၿပီးျဖစ္ ေပၚရတယ္။အေၾကာင္းေတြပ်က္သြား ရင္အဲဒီအေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာ တဲ့တရားေတြလည္းပ်က္သြားရတယ္။ သခၤတတရားဆိုတာကျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတဲ့တရားျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္သ ခၤာရတရားဆိုတာကအဲဒီျပဳျပင္ေျပာင္း လဲတဲ့အေၾကာင္းတရားရွိၿပီးသခၤတတ ရားျဖစ္ရတယ္။စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ဆို တဲ့အရိွတရားေတြသည္သခၤာရတရား ျဖစ္ၿပီးသခၤတတရားလည္းျဖစ္တယ္။ “သေဗၺသခၤာရအနိစၥ–>ခႏၶအားလံုး သည္မျမဲဘူး။သေဗၺသခၤာရဒုကၡ–>ခႏၶာ အားလံုးသည္ဆင္းရဲတယ္။သေဗၺဓမၼာ အနတၱာ–>တရားအားလံုးသည္အစိုမရ တဲ့သေဘာရိွတယ္။
☆ခႏၶာအားလံုးသည္မျမဲဘူး☆ သခၤာရတရားအားလံုးမျမဲဘူး။အဲဒီရုပ္ တရားရဲ႕မျမဲတဲ့ပ်က္ဆီးျခင္းကိုျမင္ႏိုင္ ေအာင္ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီ နာမ္တရားရဲ႕မျမဲျခင္းသည္သိရခက္ တယ္။ဒါေၾကာင့္အနာထပဏ္သူေဌး ႀကီးရဲ႕ေစတဝန္ေက်ာင္းမွာျမတ္စြာဘု ရားကရဟန္းေတြအားလံုးကိုေျပာဆို သြားခဲ့တယ္။“ရဟန္းတို႔အားလံုးနား ေထာင္ၾက!တရားေတြကိုမနာၾကားရတဲ့ ပုထုဇဥ္လူေတြဆိုရင္ဒီဓာတ္ႀကီး(၄)ပါး မွစုစည္းျခင္းျဖစ္တဲ့ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာၿငီး ေငြ႕ျခင္းေတြရိွလာၿပီးလိုခ်င္မႈေတြ ေလ်ာ့နည္းလာကာလြတ္ေျမာက္ျခင္း ေတြရိွခ်င္လာတယ္။အဲဒီအခ်က္က ဘယ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲ? ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဒီဓာတ္ႀကီး(၄) ပါးရဲ႕စုစည္းျခင္းျဖစ္တဲ့ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ တိုးတက္ျခင္းေသာ္လည္းေကာင္း၊ပ်က္ ဆီးျခင္းေသာ္လည္းေကာင္း၊ေမြးျခင္း ေသာ္လည္းေကာင္း၊ေသျခင္းေသာ္ လည္ေကာင္းစသည္တို႔ျဖစ္ေပၚရတယ္ ။ဒါေပမယ့္တရားေတြကိုမနာၾကားရတဲ့ ပုထုဇဥ္ေတြဆိုရင္မၿငီးေငြ႕ခ်င္ၾကဘူး။လိုခ်င္မႈေတြမေလ်ာ့နည္းခ်င္ၾကဘူး၊ စိတ္ထဲမွလြတ္ေျမာက္ခ်င္တဲ့စိတ္ေတြ မရိွၾကဘူး။အဲဒီအခ်က္ကဘယ္အ ေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲ?ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တရားေတာ္ေတြကိုမနာၾကားရတဲ့ပုထုဇဥ္ေတြရဲ႕စိတ္ေတြ သည္တဏွာနဲ႔စြဲၿငိေနၿပီး`အဲဒါငါ့ဥစၥာ၊ အဲဒါငါ့ရဲ႕ကိုယ္ပိုင္ဥစၥာစသည္ျဖင့္အ ျမင္မွားျခင္းျဖင့္စြဲထားၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ငါ့ဟာ၊ငါ့ဥစၥာလို႔စြဲထားျခင္း သည္အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာနဲ႔စြဲလာခဲ့ၾက တယ္။အဲဒီစိတ္ေတြသည္ေန႔ေရာညပါ တစ္စိတ္ၿပီးတစ္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတယ္။
စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ေတြသည္တစ္ခ်ိန္လံုးျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့အတြက္သိဖိုို႔ရန္ခက္ ခဲတယ္။ၿပီးေတာ့ၿငီးေငြ႕လာၾကတယ္။ရုပ္နဲ႔နာမ္ေတြထဲမွာသာယာမႈေတြစြန္႔ လြတ္ၿပီးအစြဲေတြေလ်ာ့နည္းလာၾက တယ္။အဲဒီရုပ္နဲ႔နာမ္ေတြကိုၿငီးေငြ႕ႏိုင္ ဖို႔ႏွင့္သာယာမႈ၊ၿငိတြယ္မႈေတြစြန္႔လြတ္ ႏိုင္ဖို႔သည္ပညာအျမင္နဲ႔အတူေဝဖန္ သံုးသပ္ရမယ္လို႔ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာေျပာဆံုးမသြားတယ္။ဘယ္အ ခ်ိန္မဆို`ခႏၶာအားလံုးသည္မျမဲဘူး’ဆို တာပညာနဲ႔ျမင္ၿပီးေဝဖန္သံုးသပ္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အဲဒီအခ်ိန္မွာဆင္းရဲ ဒုကၡထဲမွသူတို႔ေတြၿငီးေငြ႕လာၾကတယ္။ ဒါေတြသည္ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းတဲ့နည္းလမ္းေတြျဖစ္တယ္။ဘယ္အခ်ိန္မဆို`ခႏၶာမွန္သမွ်သည္ဆင္းရဲဒုကၡေတြျဖစ္တယ္’လို႔ပညာနဲ႔ျမင္ၿပီးေဝဖန္သံုးသပ္တဲ့ပု ဂၢိဳလ္ေတြသည္အဲဒီအခ်ိန္မွာဆင္းရဲ ဒုကၡထဲမွသူတို႔ေတြၿငီးေငြ႕လာၾကတယ္။ ဘယ္အခ်ိန္မဆို`ခႏၶာမွန္သမၽွအစိုးမရဘူး’လို႔ပညာနဲ႔ျမင္ၿပီးေဝဖန္သံုးသပ္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အဲဒီအခ်ိန္မွာဆင္းရဲဒုကၡထဲမွသူတို႔ေတြၿငီးေငြ႕လာၾကတယ္။ ဒါေတြသည္ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းတဲ့လမ္းျဖစ္ တယ္။
ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့နာမ္တရားနဲ႔ ရုပ္တရားေတြေလ်ာ့နည္းသြားတဲ့အထိ မျမင္တဲ့ဘယ္သူမဆိုအဲဒီလူေတြသည္ သစၥာေလးပါးကိုသိျမင္တဲ့အရိယာပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္လို႔မရဘူး။အရိယာပုဂၢိဳလ္ ေတြသည္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕`ဗုဒၶ’ဘု ရားျဖစ္ျခင္းကိုသိျမင္ၾကတယ္။ျမတ္စြာ ဘုရားသိေတာ္မႈသြားၿပီးဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားယံုေလာက္နဲ႔ပဲမဟုတ္ဘူး။အရိယာပု ဂၢိဳလ္ေတြသည္ျမတ္စြာဘုရားသိေတာ္ မႈသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကိုသံသယ ေတြမရိွေတာ့ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အရိယာပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အဲဒီတ ရားေတာ္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီး`ဗုဒၶ’ ပညာျဖစ္ျခင္းကိုသိျမင္သြားၾကတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရား ေတာ္ေတြသည္ခတ္မွန္းယူျခင္းျဖင့္သိ ႏိုင္တဲ့အရာေတြမဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့အဲဒီတရားေတြအားလံုးကိုသိေတာ္မူတယ္။“တရားေတြကို ျမင္တဲ့ဘယ္သူမဆိုအဲဒီပုဂၢိဳလ္သည္ငါဘုရားကိုျမင္တဲ့သူျဖစ္တယ္။”ဘယ္သူ မဆိုတရားေတြကိုသိျမင္ဖို႔အတြက္ေလ့လာသင္ၾကားၿပီးက်င့္ၾကံမယ္ဆိုရင္အဲဒီပုဂၢိဳလ္သည္တရားေတာ္ေတြကိုသိျမင္ ႏိုင္ၿပီးကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းတဲ့အရိ ယာပုဂၢိဳလ္ေတြတစ္ဆင့္ၿပီးတစ္ဆင့္ျဖစ္ လာတယ္။ဆိုလိုတာကအရွင္ေသာတာ ပန္ကေနအရွင္သဒၵါဂါမ္၊အရွင္အနာဂါမ္၊အရွင္ရဟႏၱာအထိျဖစ္လာၾကတယ္။
☆ခႏၶာမွန္သမွ်ဆင္းရဲတယ္☆ သခၤာရတရားအားလံုးသည္ျဖစ္ၿပီး ေတာ့ပ်က္သြားတယ္။စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအ စားေတြေကာင္းသည္ျဖစ္ေစ၊မေကာင္း သည္ျဖစ္ေစ၊ရုပ္ေတြေခ်ာသည္ျဖစ္ေစ၊ မေခ်ာသည္ျဖစ္ေစ၊အားလံုးသည္အတူတူပဲျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားရတယ္။ျဖစ္၊ ပ်က္ၿပီးမျမဲတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ဆင္းရဲ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေရွ႕ဆက္ ၿပီးမတည္ျမဲတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ခႏၶာမွန္သမၽွဆင္းရဲျခင္းသည္ ကိုယ္ခႏၶာတစ္ခုထဲနာက်င္ၿပီးဆင္းရဲ တာမရိဟုတ္ဘူး။ဖ်ားနာျခင္းဒုကၡ၊ပူ ေဆြးေသာကျဖစ္ရတဲ့ဆင္းရဲဒုကၡ၊ခ်စ္ ခင္ႏွစ္သက္တဲ့သူနဲ႔ခြဲခြာရတဲ့ဒုကၡ(သို႔) မခ်စ္မႏွစ္သက္တဲ့သူနဲ႔ၾကံဳေတြ႕ရတဲ့ ဆင္းရဲဒုကၡေတြေလာက္နဲ႔မဟုတ္ဘူး။ ခႏၶာမွန္သမၽွဆင္းရဲဒုကၡျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ခႏၶာမွန္သမၽွမျမဲတဲ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ေပ်ာ္ရႊင္တယ္၊ခ်မ္းသာတယ္ဆိုၿပီးမၿငိ တြယ္သင့္ဘူး။တစ္ခ်ိဳ႕ကစိတ္ရဲ႕ေပ်ာ္ ရႊင္သာယာမႈေတြမွာခ်မ္းသာမႈရိွတယ္ လို႔သံသယရိွၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္ခႏၶာ မွန္သမွ်ဆင္းရဲတယ္လို႔ေျပာရသလဲ? ခႏၶာမွန္သမွ်ဆင္းရဲတယ္လို႔ေျပာရ ျခင္းသည္အဲဒီခ်မ္းသာတယ္လို႔ဆိုတဲ့ စိတ္ရဲ႕ေပ်ာ္ရႊင္သာယာမႈေတြလည္းမ ျမဲဘူး။ဒါေၾကာင့္သခၤာရတရားေတြျဖစ္ တဲ့စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ေတြအားလံုး သည္ဆင္းရဲျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ေတြ အားလံုးသည္မျမဲေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
☆တရားမွန္သမၽွ(အနတၱ)အစိုး မရဘူး☆ တရားအားလံုးသည္ပရမတၳတရား(၄) ပါးျဖစ္ၿပီးစိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ႏွင့္နိဗၺာန္ တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။တရားအားလံုးေတြ သည္အနတၱသေဘာျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကနင္၊ငါလည္းမဟုတ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြလည္းမဟုတ္၊ဘယ္သူတစ္ဦး တစ္ေယာက္ရဲ႕အလိုဆႏၵအတိုင္းမရိွတဲ့ သေဘာေတြျဖစ္တယ္။နိဗၺာန္သည္ပရမတၳတရားျဖစ္တယ္။အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ တရားလည္းျဖစ္တယ္။နိဗၺာန္သည္သခၤာရတရားမဟုတ္ဘူး။ဝိသခၤာရတရား (မျဖစ္ေပၚတဲ့တရား)ျဖစ္တယ္။သခၤာရ တရားနဲ႔ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္တယ္။သခၤာရတရားဆိုတာကျဖစ္ေပၚတဲ့တရားျဖစ္ ၿပီးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့အေၾကာင္းေတြရိွတယ္။ဝိသခၤာရတရားဆိုတာကမျဖစ္ ေပၚတဲ့တရားျဖစ္ၿပီးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့အေၾကာင္းေတြမရိွဘူး။နိဗၺာန္သည္ အသခၤတရားျဖစ္ၿပီးသခၤတတရားမ ဟုတ္ဘူး။သခၤတတရားဆိုတာကျဖစ္၊ပ်က္တဲ့တရားျဖစ္တယ္။အသခၤတတ ရားဆိုတာကမျဖစ္၊မပ်က္တဲ့တရား ျဖစ္တယ္။နိဗၺာန္သည္ျပဳျပင္ေျပာင္း လဲတဲ့အေၾကာင္းမရိွတဲ့အတြက္မျဖစ္၊ မပ်က္တဲ့တရားျဖစ္တယ္။
စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ေတြသည္သခၤာရ တရားျဖစ္ၿပီးေလာကီရတရားျဖစ္ တယ္။ေလာကရဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ကကြဲ ပ်က္ျခင္း၊ပ်က္စီးျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ဝိသခၤာရတရားျဖစ္တဲ့နိဗၺာန္ကေတာ့ ေလာကုတၱရာတရားျဖစ္တယ္။ေလာ ကုတၱရားတရားဆိုတာကေလာကက ေနလြတ္ေျမာက္ျခင္းျဖစ္တယ္။စိတ္ပရမ ၈၉(သို႔)၁၂၁ပါးႏွင့္ေစတသိက္ပရမ ၅၂ပါးသည္အားရံုကိုသိတဲ့နာမ္တရား ျဖစ္ၿပီးရုပ္ပရမ ၂၈ပါးသည္ရုပ္တရား ျဖစ္တယ္။နိဗၺာန္ပရမသည္အာရံုကိုမသိတဲ့နာမ္တရားျဖစ္ၿပီးဝိသခၤာရတရား (သို႔)အသခၤတတရားျဖစ္တယ္။
☆ခႏၶာ(၅)ပါး☆ ခႏၶ(၅)ပါးေတြကေတာ့ရူပကၡႏၶာ၊ေဝဒန ကၡႏၶာ၊သညကၡႏၶာ၊သခၤာရကၡႏၶာ၊ဝိညာကၡႏၶာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ခႏၶာအရပရမတၳ တရား(၄)ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။စိတ္သည္ဝိညာကၡႏၶာျဖစ္တယ္။၂။ ေစတသိက္သည္ေဝဒနကၡႏၶာ၊သညကၡႏၶာ၊သခၤာရကၡႏၶာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။၃။ရုပ္ သည္ရူပကၡႏၶာျဖစ္တယ္။၄။နိဗၺာန္သည္ ခႏၶာမဟုတ္ဘူး၊ဝိမုတၱိခႏၶာျဖစ္တယ္။ ဝိမုတၱိဆိုတာကခႏၶာကေနလြတ္ေျမာက္ ျခင္းျဖစ္တယ္။
ခႏၶာဆိုတဲ့စကားလံုးရဲ႕အဓိပၸါယ္ သည္အေသးစိတ္ခြဲစိပ္လိုက္တဲ့တရား သေဘာျဖစ္ၿပီးအတိတ္၊အနာဂတ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္တို႔ျဖစ္ၿပီးအထဲ၊အျပင္၊အႀကီး၊အေသး၊အၾကမ္း၊အေခ်ာ၊အနီး၊အေဝး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ခႏၶာသည္သခၤတတရားျဖစ္ၿပီး၊ျဖစ္၊ပ်က္ၿပီးျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲရတဲ့အေၾကာင္းရိွတဲ့တရား ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အတိတ္၊အနာဂတ္ ႏွင့္ပစၥဳပၸန္ေတြျဖစ္ၾကတယ္။နိဗၺာန္ဆိုတဲ့ အသခၤတတရားသည္မျဖစ္ေပၚတဲ့တ ရားျဖစ္ၿပီးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့အ ေၾကာင္းေတြမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးတဲ့တရားျဖစ္တယ္လို႔ေျပာလို႔မရဘူး။မျဖစ္ေပၚေသးတဲ့တရားျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာလို႔မရဘူး။ျဖစ္ေပၚမယ့္တရားျဖစ္ တယ္လို႔လည္းေျပာလို႔မရဘူး။အတိတ္၊အနာဂတ္၊ပစၥဳပၸန္ျဖစ္တယ္လို႔လည္း ေျပာလို႔မရဘူး။ဒါေၾကာင့္မို႔နိဗၺာန္ဆိုတဲ့ ဝိသခၤာရတရားသည္ခႏၶာမဟုတ္တဲ့ဝိမုတၱိခႏၶာျဖစ္ၿပီးခႏၶာမွလြတ္ေျမာက္တဲ့တရားျဖစ္တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကခႏၶာ(၅)ပါးႏွင့္ဥပါ ဒါန္ခႏၶာ(၅)ပါးေတြကိုဒီလိုေဟာေျပာဆံုးမသြားတယ္။ရဟန္းတို႔အားလံုးနား ေထာင္ၾက!ငါဘုရားေဟာေျပာမယ့္ခႏၶာ (၅)ပါးႏွင့္ဥပါဒါန္ခႏၶာ(၅)ပါးေတြကိုရဟန္းတို႔အားလံုးနာယူၾက။အိုရဟန္းတို႔! ခႏၶာ(၅)ပါးဆိုတာဘယ္လိုေတြလဲ?ရ ဟန္းတို႔အားလံုး!ဘယ္ရုပ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ေတြမဆိုအတိတ္၊အနာဂတ္ႏွင့္ပစၥဳပၸန္၊ အတြင္း(သို႔)အျပင္၊အႀကီး(သို႔)အေသး၊အၾကမ္း(သို႔)အေခ်ာ၊အနီး(သို႔)အေဝး အားလံုးေတြသည္ရုပ္ခႏၶာလို႔ေခၚတယ္။ဘယ္ေဝဒနာတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးေတြမဆို၊ ဘယ္သညာ၊ဘယ္သခၤာရ၊ဘယ္ဝိညာ ဏတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးေတြမဆိုအားလံုးေတြ သည္အတိတ္၊အနာဂတ္ႏွင့္ပစၥဳပၸန္ေတြ ျဖစ္ၿပီး၊အတြင္း(သို႔)အျပင္၊အနီး(သို႔)အေဝးအားလံုးတို႔သည္ဝိညာဏခႏၶာလို႔ ေခၚတယ္။ဒါေတြအားလံုးကိုခႏၶာ(၅)ပါး လို႔ေခၚတယ္။
ရဟန္းတို႔အားလံုးနားေထာင္ၾက!ဥပါ ဒါန္ခႏၶာ(၅)ပါးဆိုတာဘယ္လိုေတြလဲ? ရဟန္းတို႔အားလံုးဘယ္ရုပ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ေတြမဆိုအတိတ္၊အနာဂတ္ႏွင့္ပစၥဳပၸန္၊ အတြင္း(သို႔)အျပင္၊အႀကီး(သို႔)အေသး ၊အနီး(သို႔)အေဝးေတြသည္အာသေဝါနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးဥပါဒါန္ေတြျဖစ္ရတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဒါကို`ရုပ္ဘူပါထာခႏၶာ’လို႔ေခၚတယ္။ဘယ္ေဝဒနာတစ္မ်ိဳး မ်ိဳးမဆို၊ဘယ္သညာ၊ဘယ္သခၤာရ၊ ဘယ္ဝိညာဏတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးမဆို၊အတိတ္၊အနာဂတ္ႏွင့္ပစၥဳပၸန္စသည္တို႔ျဖစ္ ၿပီးအနီး(သို႔)အေဝးတို႔ေတြသည္အာသ ေဝါနဲ႔အတူျဖစ္ၿပီးဥပါဒါန္ျဖစ္ရတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဒါေတြအားလံုးကို ဝိညာႏူပါထာခႏၶာလို႔ေခၚတယ္။ဒါေတြအားလံုးသည္ဥပါဒါန္ခႏၶာ(၅)ပါးလို႔ ေခၚတယ္။
☆ခႏၶာ(၅)ပါးျဖစ္တဲ့ပရမတၳတရား (၃)ပါး☆ စိတ္ပရမသည္၈၉(သို႔)၁၂၁မ်ိဳးရိွၿပီးအမ်ိဳးအစားအားလံုးသည္ဝိညာကၡႏၶာျဖစ္တယ္။ေစတသိက္ပရမသည္(၅၂)ပါးရိွ ၿပီးေဝဒနာေစတသိက္(၁)ပါးသည္ေဝဒ နကၡႏၶာျဖစ္တယ္။သညာေစတသိက္(၁) ပါးသည္သညာကၡႏၶာျဖစ္တယ္။က်န္တဲ့ ေစတသိက္(၅၀)ပါးသည္သခၤာရကၡႏၶာ ျဖစ္တယ္။ရုပ္ပရမ(၂၈)ပါးရိွၿပီးအမ်ိဳး အစားအားလံုးသည္ရူပကၡႏၶာျဖစ္တယ္။
☆“ပရမတၳတရား(၃)ပါးျဖစ္တဲ့ ခႏၶာ(၅)ပါး”☆ ရူပကၡႏၶာသည္ရုပ္ပရမ (၂၈)ပါးျဖစ္ တယ္။ေဝဒနကၡႏၶာသည္ေဝဒနာေစတ သိက္(၁)ပါး၊သညာကၡႏၶာသည္သညာ ေစတသိက္(၁)ပါး၊သခၤာရကၡႏၶာသည္ ေစတသိက္(၅၀)ပါးတို႔ေတြသည္ေစတ သိက္ပရမ(၅၂)ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဝိ ညာဏၡႏၶာသည္စိတ္ပရမ(၈၉)သို႔(၁၂၁) ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
☆“စိတ္ရဲ႕တရားသေဘာအက်ဥ္း”☆ “အပိုင္း(၁)”သံယုတၱနိကယ္သခါထ ေဝၚ(၇)စိတၱသုတ္(၂) (၁၈၀)နတ္သားရဲ႕အေမး–>ေလာကကို ဘယ္အရာကေခၚေဆာင္သြားသလဲ? ပ်က္စီးျခင္းသို႔ဘယ္အရာကေခၚ ေဆာင္သြားသလဲ?ေလာကအားလံုး သည္ဘယ္တရားရဲ႕အာဏာအတိုင္း ျဖစ္ရလဲ? (၁၈၁)ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕အေျဖ–>ေလာ ကကို`စိတ္’ကေခၚေဆာင္သြားတယ္။ ပ်က္စီးျခင္းသို႔`စိတ္’ကေခၚေဆာင္သြား တယ္။ေလာကအားလံုးသည္`စိတ္’တ ရားရဲ႕အားဏာအတိုင္းျဖစ္ရတယ္။
စိတ္သည္သိတဲ့သေဘာႏွင့္သိတဲ့ဓာတ္ ေတြျဖစ္ၿပီးစိတ္ရဲ႕အေရးႀကီးျခင္းကို ေတြ႕ျမင္ႏိုင္းတယ္။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့အရာကိုသိတဲ့ေနရာမွာအႀကီး အကဲျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျမင္ျခင္းတစ္ မ်ိဳးထဲသိတာမဟုတ္ဘူး။ၾကားျခင္း၊အနံ႔ရျခင္း၊အရသာရျခင္း၊ထိေတြ႕တဲ့အ ရာေတြနဲ႔သိျခင္းေတြေလာက္ပဲသိတာ မဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ေတြးေတာၾကံစည္ ျခင္းေတြလည္းသိေသးတယ္။ဒါ ေၾကာင့္တစ္ဦးစီေတြရဲ႕ေလာကသည္ တစ္ဦးစီေတြရဲ႕အာဏာအတိုင္းျဖစ္ရ တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြရဲ႕စိတ္သည္ကု သိုလ္ေကာင္းမႈေတြကိုမ်ားစြာစုေစာင္း ထားတယ္။ဒါေၾကာင့္အကုသိုလ္တရားေတြမ်ားတဲ့သူေတြကိုျမင္ရင္လည္းကု သိုလ္တရားေတြကိုမ်ားစြာစုေစာင္းထားတဲ့သူေတြရဲ႕စိတ္သည္ေမတၱာစိတ္ေတြ ျဖစ္ေပၚေသးတယ္။(သို႔)ကရုဏာစိတ္ ႏွင့္ဥေပကၡာစိတ္ေတြျဖစ္ႏိုင္ေသးတယ္။ တစ္ျပဳင္ထဲမွာပဲတစ္ျခားသူေတြရဲ႕ ေလာကသည္နာႀကီးစိတ္ရိွျခင္း၊စိတ္မ ေပ်ာ္ျခင္း၊စိတ္ဆိုးျခင္းႏွင့္စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္ျခင္းရဲ႕ေလာကေတြျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ဦးစီေတြသည္ ကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီေတြရဲ႕ေလာကတစ္ ေလာကစီေတြျဖစ္ၾကတယ္။အခ်ိန္ တိုင္းေတြသည္အမွန္အတိုင္းျဖစ္ၾက ရတယ္။
ဒို႔ေတြအားလံုးကိုၾကည့္လိုက္မယ္ဆိုရင္ တစ္ေလာကထဲမွာပဲအတူတူေနၾက တယ္လို႔ထင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္ တမ္းက်ေတာ့ရုပ္တရားျဖစ္တဲ့အရာေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးသည္မ်က္စိမွာျဖစ္ေပၚရ တယ္။ထို႔အတူနား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ႏွင့္အဲဒီစိတ္ေတြမွာလည္းျဖစ္ေပၚရတယ္။တ ကယ္လို႔အဲဒီအရာေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုသိ တဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့စိတ္ေတြမရိွဘူးဆိုရင္ ဘာဆိုဘာမွအေရးႀကီးတဲ့အရာေတြမ ျဖစ္ေပၚေတာ့ဘူး။ဒါေပမယ့္စိတ္ ေၾကာင့္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ႏွင့္ စိတ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုသိရျခင္း ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ဦးစီရဲ႕ေလာကသည္တစ္ဦးစီေတြရဲ႕`စိတ္’အာဏာ အတိုင္းျဖစ္ရတယ္။ကုသိုလ္ေတြမ်ား စြာစုေစာင္းတဲ့ေလာက၊ေမတၱာ၊ကရုဏာ၊မုဒိတာ၊ဥေပကၡာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ ေလာက၊နာႀကီးျခင္း၊စိတ္ဆိုးျခင္း၊အ မ်က္ထြက္ျခင္းႏွင့္စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္ျခင္းစတဲ့ေလာကေတြသည္ဘယ္ ေလာကကေကာင္းမလဲ?အဲဒီလူတစ္ဦးကိုထပ္တူျမင္တယ္၊လူတစ္ဦးရဲ႕အ ေၾကာင္းကိုထပ္တူသိတယ္ဆိုပါစို႔၊ဒါ ေပမယ့္တစ္ဦးစီရဲ႕ေလာကသည္ေမတၱာစိတ္ျဖစ္မလာ?(သို႔)နာႀကီးစိတ္ျဖစ္မ လာ?အားလံုးေတြသည္တစ္ဦးစီရဲ႕စိတ္ အာဏာအတိုင္းျဖစ္ရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စုေစာင္းလာခဲ့တဲ့အေၾကာင္းေတြကြာျခားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။
အခ်ိန္အခါအရေလာကမွာမ်က္စိမွျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာေတြေၾကာင့္လူေတြမ်ားစြာ စုေပါင္းၿပီးေနထိုင္ၾကတယ္လို႔ထင္ရ တယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္လို႔သိတဲ့သ ေဘာနဲ႔သိတဲ့ဓာတ္ေတြရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိမယ္ဆိုရင္အဲဒီအခ်ိန္ မွာျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုျမင္ရင္ျမင္တဲ့ေလာကျဖစ္ၿပီးျမင္ျခင္းပဲျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။ဘာအရာဝတၱဳ ေတြမွမဟုတ္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အဲဒီအခ်ိန္မွာျမင္ယုံသာျဖစ္ၿပီး ျမင္ရတဲ့ကိုယ္ခႏၶာ၊ပုံဏၬန္ႏွင့္အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုမေတြးေတာျဖစ္ေသး ဘူး။ဒါေၾကာင့္ေလာကျဖစ္တယ္လို႔သိ လိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြ ၊အဲဒီအရာဝတၱဳအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြႏွင့္ျဖစ္ေပၚၿပီးျမင္လို႔ရတဲ့အရာေတြကိုစိတ္က စဥ္းစားေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တယ္ဆိုတာမွန္ ကန္စြာနဲ႔နားလည္သင့္တယ္။ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့အရာေတြကိုစဥ္းစားေနတဲ့အခ်ိန္မဟုတ္ဘူး။ျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္ သည္ေနာက္တစ္ခဏအခ်ိန္ျဖစ္တယ္။
လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္စီေတြမွာစိတ္ ေတြတစ္ခဏစီျဖစ္ေပၚၿပီးဆက္ခါ၊ထပ္ ခါနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ႀကီး မားတဲ့ေလာကေတြျဖစ္ေပၚလာတယ္လို႔ ထင္ရတယ္။လူ၊သတၱဝါေတြႏွင့္အရာ ဝတၱဳအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြမ်ားစြာရိွၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီေလာကကိုအမွန္အတိုင္းနားလည္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ျဖစ္ေပၚတဲ့တရား သေဘာေတြသည္စိတ္ရဲ႕တစ္ခဏစီသာ ျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေပမယ့္လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ ဆက္လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းေၾကာင့္မ ပ်က္စီးတဲ့ေလာကနဲ႔တူၿပီးခိုင္ျမဲၿပီးျဖစ္ ေပၚတဲ့ေလာကျဖစ္တယ္လို႔ထင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္တမ္းက်ေတာ့ေလာ ကရဲ႕တစ္ခဏစီးေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီး အာရံုကိုသိတဲ့စိတ္ရဲ႕ျဖစ္ေပၚျခင္းသည္ တစ္ခဏပဲသိၿပီးျပန္ပ်က္သြားတယ္။
ဂုတၱနိကယ္၊မဟာနီးေထ့၊ပါဆူလသုတၱ နီေထ့(၈)နံပါတ္(၃၁၉)မွာအခ်က္အ လက္ေတြရိွတယ္။“စိတ္”ဆိုတဲ့`မေနာ’ သည္စကားအသံုးအႏႈန္းထဲကျမင္မႈ အားလံုးေတြသည္စိတ္နဲ႔အတူစဥ္းစား တယ္။`စိတ္’ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ကေတာ့ စိတ္၊မေနာ၊မဏ၊ဟာထိုင္၊ပဏၱလ၊မနာ ရတန၊မဏီစီ၊ဝိညာဥ္၊ဝိဥာဏၡႏၶာ၊မေနာ ဝိညာဥ္ဏဓာတ္၊ဖႆ(ထိေတြ႕ျခင္း) ေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြျဖစ္တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကအသံုးအႏႈန္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုသံုးျခင္းသည္လူတိုင္းမွာ ရွိတဲ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာကိုနား လည္ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ စိတ္သည္သိတဲ့သေဘာႏွင့္အမူအရာ ေတြကိုသိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္သိႏိုင္ဖို႔ခဲယွဥ္တယ္။ေနာက္ၿပီး အဲဒီလကၡဏကိုသိတဲ့ဓာတ္ကဘယ္လို လဲ?စိတ္တစ္ခ်ိဳ႕ရဲ႕အဓိပၸါယ္ကိုနား လည္ရမယ္။`စိတ္’သည္ေယာက္တိုင္း မွာရိွတယ္။ဒါေပမယ့္ရိွတယ္လို႔သိရုံ ေလာက္ပဲျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့စိတ္ျဖစ္တာဘယ္အခ်ိန္မွာလဲ? ဘယ္ေလာက္လဲဆိုတာမေဝဖန္မသံုးသပ္ရင္မသိႏိုင္ဘူး။
အတၳဇာလိနီထဲကအဌကထာ၊ဓမၼသံခ ဏီပေကာ္၊အခ်က္အလက္ထဲမွာ`စိတ္’ ဆိုတဲ့သဘာဝတရားသည္ထူးဆန္းတဲ့ သဘာဝတရားျဖစ္တယ္ဆိုတာရွင္းျပ သြားတယ္။သိတဲ့ဓာတ္သည္တစ္မ်ိဳး တည္းရိွတာမဟုတ္ဘူး။အမ်ားႀကီးရိွ တယ္။စိတ္ရဲ႕သေဘာသည္အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစဥ္းစားေတြးေတာတဲ့ အခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚတယ္။အဲဒီတစ္ေန႔တာ ဘဝမွာဘယ္သူေတြဘာပဲလုပ္လုပ္ေဝ ဖန္သံုးသပ္ရမယ္ဆိုရင္စိတ္ရဲ႕သေဘာ အတိုင္းျဖစ္ေပၚတာကိုသိႏိုင္တယ္။
ဒီေန႔ဘာေတြလုပ္လာၿပီးၿပီးလဲ?ညေန က်ရင္၊မနက္ျဖန္က်ရင္ဆက္ၿပီးေတာ့ ဘာေတြလုပ္ၾကရအံုးမလဲ?တကယ္လို႔ စိတ္မရိွရင္ဘာမွလုပ္လို႔မရဘူး။တစ္ေန႔ တာဘဝမွာလူတိုင္းလုပ္ရတဲ့တာဝန္ ေတြကြာျခားရတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ လူတစ္ဦးစီေတြရဲ႕ေနထိုင္မႈဘဝေတြ သည္လုပ္ရပ္ေတြအားလံုးႏွင့္အဲဒီတစ္ ဦးစီေတြသည္စိတ္ရဲ႕သေဘာအတိုင္း ျဖစ္ၾကတယ္ဆိုတာေတြ႕ျမင္ႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္တစ္ေန႔တာဘဝမွာကာယကံ၊ ဝစီကံေတြရဲ႕လုပ္ရပ္ေတြသည္အေၾကာင္းေတြျဖစ္ေပၚတာကြာျခားရျခင္းျဖစ္တယ္။စိတ္သည္စဥ္းစားေတြးေတာတဲ့ သဘာဝတရားတစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး၊လူတစ္ ဦးစီေတြရဲ႕အေတြးေတြသည္ကြာျခား ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္အရမ္းကိုစဥ္းစား ေတြးေတာတဲ့သေဘာရိွတယ္။တရား ေတာ္ေတြကိုစိတ္ဝင္စားစြာနဲ႔ေလ့လာ သင္ၾကားတဲ့ပုဂၢိဳလ္အားလံုးေတြမွာ လည္းတရားဓမၼေတြကိုေဝဖန္သံုးသပ္တဲ့ေနရာမွာကြာျခားၾကတယ္။တရား ေတာ္ေတြကိုအစဥ္လိုက္က်င့္ၾကံအာ ထုတ္တဲ့ေနရာေတြမွာလည္းအေတြး အျမင္ေတြကြာျခားၾကတယ္။လူ၊ပုဂၢိဳလ္ ေတြရဲ႕အဖြဲ႕အစည္းထဲမွာတစ္ဖြဲ႕စီႏွင့္အ မ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီမွာလည္းကြာျခား ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ေလာကရဲ႕အေၾကာင္းေတြမွာလည္းကြာျခားၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အားလံုးကိုစုေပါင္းလိုက္ၿပီးဆို ရင္ေလာကရဲ႕အေၾကာင္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္လာတယ္။အဲဒီအခ်ိန္တစ္ခ်ိန္စီေတြသည္လူတစ္ဦးစီေတြရဲ႕စဥ္းစားေတြး ေတာတဲ့သေဘာအတိုင္းျဖစ္ေပၚရတယ္။
ယခုေခတ္ေလာကေတြသည္ဒီလိုမ်ိဳး ေတြျဖစ္လာၾကတယ္။ယခုေခတ္၊ယခု အခါမွာလည္းလူတစ္ဦးစီေတြရဲ႕စိတ္ သည္စဥ္းစားေတြေတာျခင္းအတိုင္းျဖစ္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ေလာကေတြဘယ္ လိုျဖစ္လာမလဲ?မနက္ျဖန္ဘယ္လိုျဖစ္ လာအံုးမလဲဆိုတာအမ်ိဳးမ်ိဳးစဥ္းစားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ အားလံုးသည္စိတ္အတိုင္းျဖစ္ေပၚၿပီး ျဖစ္ရတယ္။မ်က္စိမွျမင္တဲ့စိတ္သည္ စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီးနားမွ ၾကားတဲ့စိတ္နဲ႔ကြာျခားတယ္။ဒေၾကာင့္ ေနာက္ထပ္စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ၿပီးစဥ္းစားတဲ့စိတ္နဲ႔ကြာျခားတယ္။
စိတ္ဆိုတဲ့“မေနာ”သည္အာရုံကိုသိတဲ့ အတြက္ျဖစ္တယ္။အာရုံရဲ႕အဓိပၸါယ္ ကေတာ့စိတ္သိတဲ့အရာျဖစ္တယ္။ သိတဲ့ဓာတ္ႏွင့္သိတဲ့သေဘာ ျဖစ္တဲ့စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးဆိုရင္အဲဒီ အခ်ိန္မွာစိတ္ရဲ႕သိျခင္းကိုခံရတဲ့အရာ ကိုအာရုံလို႔ေခၚတယ္။“အသံ”တကယ္ ရိွလာ?`မာ’တဲ့အရာေတြထိေတြ႕တဲ့အ ခါမွာအသံေတြျဖစ္ေပၚရတဲ့အေၾကာင္း ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔အသံကိုသိတဲ့စိတ္မျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္အဲဒီအသံသည္ စိတ္ရဲ႕အာရုံမျဖစ္ေပၚဘူး။ဒါေၾကာင့္ ဘယ္အရာမဆိုျဖစ္ေပၚရင္အေၾကာင္း ေၾကာင့္ျဖစ္ရတယ္။ဒါေပမယ့္ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုအဲဒီအရာကိုစိတ္ကမသိရင္အဲ ဒီအရာလည္းအာရုံမျဖစ္ဘူး။
စိတ္ဆိုတဲ့“ဟာထိုင္”သည္အတြင္းမွာရွိ တဲ့သဘာဝျဖစ္တယ္။စိတ္သည္အတြင္း စိတ္ျဖစ္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံကိုသိတဲ့သ ေဘာျဖစ္တယ္။အာရုံသည္အျပင္အာရုံ ျဖစ္ၿပီးစိတ္သိေနဆဲျဖစ္တဲ့အရာျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြ ကိုေလ့လာသင္ၾကားသည္ယခုျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့တရားသေဘာေတြကိုအတြင္းႏွင့္ အျပင္ပါေဝဖန္သံုးသပ္ဖို႔အတြက္ျဖစ္ တယ္။အဲဒါမွစိတ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာ ေတြကိုသိႏိုင္မယ္။စိတ္သည္တကယ္ရိွ တဲ့အရာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အခုစိတ္ ဘယ္မွာရိွလဲ?စိတ္သည္အတြင္မွာျဖစ္ တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္သည္အျပင္မွာမရိွဘူး။အ ေရာင္အဆင္းေတြကအျပင္မွာျဖစ္ေပၚ ေနတယ္။စိတ္သည္အတြင္းမွာေနတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚေနတဲ့အရာေတြကိုသိ တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။
ပညာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္စုေစာင္း ျခင္းသည္ျမတ္စြာဘုရားသိေတာ္မူၿပီး ေဟာေျပာသြားတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုအမွန္အတိုင္းသိရမယ္။ ဒါေၾကာင့္စိတၱႏုပႆနာသတိပဌာန္းဆို တာကေတာ့ျမင္ၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာေအာက္ ေမ့ျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီေတာ့ေလ့လာသင္ ၾကားၿပီးသတိရိွျခင္းျဖင့္တစ္ေျဖးေျဖးနဲ႔ သိလာၿပီးေဝဖန္သံုးသပ္ဖို႔အတြက္မေမ့ ေတာ့ဘူး။ျမင္တဲ့သေဘာသည္သိတဲ့သ ေဘာျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ရာသည္သိတဲ့ဓာတ္ျဖစ္တယ္။အသံကို ၾကားရတဲ့အခ်ိန္မွာသတိျဖစ္ေပၚႏိုင္ၿပီး အသံကိုၾကားေနဆဲျဖစ္တဲ့သေဘာကို ေအာက္ေမ့ၿပီးသိတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။ အမူအရာေတြကိုသိျခင္းျဖစ္ၿပီးအတြင္း ျဖစ္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးသိႏိုင္ဖို႔ခဲယွဥ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီအသံကိုၾကားရတဲ့သေဘာသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့အသံကိုသိၿပီးခ်က္ ခ်င္းျပန္ပ်က္သြားတယ္။အဲဒီသိတဲသေဘာျဖစ္တဲ့စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ပ်က္သြားတယ္။စိတ္ျမင္ ေနဆဲ၊ၾကားေနဆဲ၊စဥ္းစားေတြးေတာဆဲ အခ်ိန္ေတြမွာနားလည္သေဘာေပါက္မႈ မွန္တဲ့အခ်ိန္သည္သတိပဌာန္းျဖစ္ေပၚ ၿပီးသိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏ သေဘာကိုေအာက္ေမ့သိျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိိန္မွာသိတဲ့`ဓာတ္’ျဖစ္တယ္။
ပညာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္စုေစာင္း ျခင္းေၾကာင့္တရားသေဘာေတြရဲ႕လကၡ ဏသေဘာကိုသိႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ေဟာေျပာဆံုးမသြားတဲ့တရားေတာ္နဲ႔အညီေျဖာင့္မတ္တဲ့ အရိယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္း စြာသိျမင္ႏိုင္ၿပီးကိေလသာေတြကိုၿငိမ္း သတ္ႏိုင္တယ္။အရိယာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တဲ့အရွင္ေသာတာပန္၊အရွင္သဒၵါဂါမ္၊အ ရွင္အနာဂါမ္ႏွင့္အရွင္ရဟႏၱာတို႔အသီး သီးျဖစ္လာၾကတယ္။
“စိတ္”ဆိုတဲ့`ပဏၱရ’သည္ျဖဴစင္ သန္႔ရွင္းျခင္းကိုဆိုလိုတယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့အာရုံတစ္ခုတည္းကိုထိုး ထြင္းစြာသိၿပီးလကၡဏသေဘာေတြရိွတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။သေဘာတရားအရဆိုရင္ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းတဲ့သဘာဝတရား ျဖစ္တယ္။အတၳကာထာ၊ဂုတၱနိကယ္၊ပတီဆန္ဘိထာမဂ္၊အာနာပါနဂါထာ၊ဓမၼပကာဆီနီအခ်က္အလက္ထဲမွာအဲဒီ`စိတ္’ရဲ႕အမည္ကအျဖဴ`ပဏၱရ’ျဖစ္တယ္။တစ္နည္းအားျဖင့္ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းျခင္း ကိုဆိုလိုတယ္။အာရုံကိုမသိတဲ့စိတ္(ဘ ဝင္စိတ္)ကိုဆိုလိုျခင္းျဖစ္တယ္။ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားေဟာၾကားသြားတဲ့အတိုင္းဆိုရင္`ရဟန္တို႔အားလံုးနားေထာင္း ၾက!ဒီစိတ္သည္သီးသန္႔ရိွၿပီးဘာေတြနဲ႔မွ မေပါင္းစပ္ထားတဲ့ၾကည္လင္တဲ့သေဘာရိွတယ္။ဒါေပမယ့္စိတ္ညိဳးႏြမ္းရျခင္း သည္စုေစာင္းလာတဲ့ဥပကိေလသာေတြ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။တစ္ခုေသာေနရာမွာ အကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ခဲဘရင္လည္းျဖဴ စင္သန္႔ရွင္းတယ္လို႔ဆိုထားတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီစိတ္ကေနအကု သိုလ္ေတြထြက္သြားၿပီးျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ဂင္ဂါျမစ္ထဲကေရသည္ဂင္ဂါျမစ္က ေနစီးထြက္သြားတာနဲ႔တူၿပီးခိုထာဝလီ ျမစ္ထဲကေရသည္ခိုထာဝလီျမစ္ကေန စီးထြက္သြားတာနဲ႔တူတယ္။တစ္ခုေသာ ေနရာမွာ!အားရုံကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီး လကၡဏသေဘာရိွတဲ့စိတ္ျဖစ္တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ညိဳးႏြမ္းျခင္းနဲ႔အတူကိ ေလသာေတြမျဖစ္ေတာ့ဘူး။ဒါေပမယ့္ ကိေလသာေတြနဲ႔ေပါင္းစပ္လိုက္တဲ့အ ခါမွာညိဳးႏြမ္းရျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအ ေၾကာင္းေတြျဖစ္ေပမယ့္`ပဏၱရ’ျဖဴစင္ သန္႔ရွင္းတယ္လို႔ေခၚျခင္းသည္သင့္ ေတာ္တယ္။
စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးခ်က္ခ်င္းပ်က္ သြားရတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။အရင္စိတ္ ပ်က္သြားရျခင္းသည္ေနာက္စိတ္ျဖစ္ ေပၚဖို႔အတြက္အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရ တယ္။ျမင္စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ ပ်က္သြားရတယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ခ်ိန္ လံုးျမင္ေနတဲ့စိတ္၊ၾကားေနတဲ့စိတ္ေတြ မရိွဘူး။ၿပီးေတာ့တစ္ခ်ိန္လံုးကိုယ္ခႏၶာကိုထိေတြ႕တဲ့အရာကိုသိတဲ့စိတ္ေတြမရိွ ဘူး။ေနာက္ၿပီးတစ္ခ်ိန္လံုးစဥ္းစားေတြးေတာတဲ့စိတ္ေတြမရိွဘူး။အိပ္ေမာၾကတဲ့အခ်ိန္၊အိမ္မက္မမက္တဲ့အခ်ိန္မွာ စိတ္သည္ျဖစ္၊ပ်က္ၿပီးဆက္ခါ၊ဆက္ခါ နဲ႔အာရုံကိုပံုမွန္သိတယ္။ဒါေပမယ့္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ႏွင့္စိတ္ေတြမွအာရုံကိုမသိဘူး။အာရုံကိုမသိတဲ့ဘယ္စိတ္ မဆိုမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ ေတြသည္အဲဒီစိတ္ရဲ႕ဘဝင္စိတ္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြ ဆက္လက္အသက္ရွင္ဖို႔အတြက္ဆက္ ခါ၊ဆက္ခါနဲ႔တာဝန္ယူရတယ္။ေနာက္ ထပ္စိတ္ေတြရဲ႕မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္ႏွင့္စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚၿပီးအာရုံကို သိတဲ့အထိအလွည့္ၾကပုံမွန္ျဖစ္ၿပီးအဲဒီ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ျခင္းရဲ႕ေနာက္ဆုံးအခ်ိန္ထိ `ဘဝင္စိတ္’ကအလုပ္လုပ္ေပးရတယ္။
ဘဝင္စိတ္သည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္၊ႏွင့္စိတ္မွအာရုံေတြကိုမသိဘူး။ ဒါေၾကာင့္လူေတြအားလံုးအိပ္ေမာက် ေနတဲ့အခ်ိန္မွာႀကိဳက္တဲ့စိတ္၊မုန္းတဲ့ စိတ္၊မနာလိုတဲ့စိတ္၊ဝန္တိုတဲ့စိတ္၊မာန ရိွတဲ့စိတ္ေမတၱာစိတ္၊သနားၾကင္နာစိတ္ ေတြမရိွဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မျမင္ေတာ့ဘူး၊မၾကားေတာ့ဘူး၊ထိေတြ႕တဲ့ အရာေတြမသိေတာ့ဘူး။ဘာကိုမွစဥ္းစားေတြေတာတဲ့စိတ္ေတြမရိွေတာ့ဘူး။ ဒါေပမယ့္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ႏွင့္ စိတ္ေတြမွစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအာရုံကိုသိတဲ့အခ်ိန္မွာအကုသိုလ္စိတ္ေတြျဖစ္ တယ္ဆိုတာသိႏိုင္တယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ကိေလသာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစုေစာင္းလာခဲ့တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ စိတ္ေက်နပ္တဲ့အရာေတြကိုျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္မသာယာမႈေတြႏွင့္စိတ္မေပ်ာ္ရႊင္မႈေတြျဖစ္ေပၚေစတယ္။
မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ႏွင့္အဲဒီစိတ္ ေတြမွစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအာရံုကိုသိတဲ့အ ခ်ိန္မွာဘယ္လိုသေဘာရသလဲ?အဲဒီပုံ မွန္စိတ္၊ဝမ္းသာစိတ္ႏွင့္ဆင္းရဲစိတ္ေတြ သည္`စိတ္’မဟုတ္ဘူး။စိတ္ရဲ႕ေနာက္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့`ေစတ သိက္’ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားက`ေဝဒနာေစတသိက္’ျဖစ္တယ္ လို႔ပညတ္ၿပီးေခၚတယ္။စိတ္သည္ႀကီး မားတဲ့နာမ္တရားျဖစ္တယ္။အာရုံကိုသိ တဲ့ေနရာမွာအႀကီးအကဲျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္စိတ္သည္ေဝဒနာေစတသိက္ မဟုတ္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြအား လံုးသည္အားရံုေတြထဲမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ ပုံမွန္စိတ္(သို႔)ဝမ္းသားစိတ္ႏွင့္ဆင္းရဲတဲ့စိတ္ေတြသည္တစ္ကိုယ္တည္းျဖစ္ ေပၚလို႔မရဘူး။တစ္ျခားတရားသေဘာ ေတြကိုမွီခိုၿပီးအတူျဖစ္ေပၚတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။စိတ္သည္ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚရၿပီးေစတသိက္လည္းစိတ္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚရတယ္။အဲဒီစိတ္နဲ႔ေစတသိက္သည္အတူျဖစ္ေပၚၿပီးအတူပ်က္ သြားတယ္။တစ္ေနရာထဲမွာပဲအာရုံကို သိၾကတယ္။ၿပီေတာ့တစ္ေနရာထဲမွာပဲ ျဖစ္ၿပီးပ်က္ၾကတယ္။ေစတသိက္ႏွင့္ စိတ္ေတြျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ခုဏစီေတြ သည္အတူျဖစ္ေပၚၿပီးအေၾကာင္းေတြ ကြာျခားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့တာဝန္အ လုပ္ေတြလည္းကြာျခားၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္စိတ္သည္အမ်ိဳးအစားေတြအ မ်ိဳးမ်ိဳးရိွၿပီးကြာျခားၾကတယ္။
စိတ္မေပ်ာ္ရႊင္တဲ့အခ်ိန္၊ႏွလံုးတုန္ရင္ ခုန္ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္၊စိတ္ဆင္းရဲတဲ့အခ်ိန္၊ူပူျပင္ေသာကျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ ဘယ္သူမွမႀကိဳက္ၾကဘူး။ဒါေပမယ့္စိတ္ေပ်ာ္ရႊင္တဲ့အခ်ိန္၊သာယာေပ်ာ္ပါး ေနတဲ့အခ်ိန္ေတြကိုသာႀကိဳက္ၾကတယ္။အဲဒီစိတ္ေတြသည္အကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေလာဘ ေစတသိက္ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္အာရုံေတြထဲမွာေမၽွာ္ လင့္ျခင္း၊ေက်နပ္ျခင္း၊သာယာျခင္းႏွင့္ ၿငိတြယ္ျခင္းစတဲ့တရားသေဘာေတြျဖစ္တယ္။ျမတ္စြာဘုရားဆိုဆုံးမသြားတဲ့ တရားေတာ္ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကာ ျခင္းသည္ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့ၿပီးသိတဲ့သ တိပဌာန္းျဖစ္ဖို႔အတြက္ပညာေတြတိုးတက္ေအာင္ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းျဖင့္ စုေစာင္းရတယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီတရားသေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့အထိ `ဘယ္တရားသေဘာကကုသိုလ္ျဖစ္သလဲ?ဘယ္တရားသေဘာကအကုသိုလ္ ျဖစ္သလဲ?ဆိုတာအမွန္အတိုင္းသတိနဲ႔ မွန္ကန္စြာေဝဖန္သံုးသပ္ရမယ္။ၿပီးေတာ့ဘယ္တရားသေဘာကကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ေတြျဖစ္သလဲ?ဘယ္အကု သိုလ္တရားမဆိုႀကီးတဲ့အဆင့္(သို႔)ေသးတဲ့အဆင့္ပဲျဖစ္ေနပါေစအားလံုးသည္ အကုသိုလ္တရားေတြျဖစ္တယ္။ေဒါသ စိတ္ျဖစ္ေပၚေနတဲ့အခ်ိန္တြင္းမွာပဲအကု သိုလ္တရားျဖစ္တာမဟုတ္ဘူး။
တစ္ခ်ိဳ႕သူေတြကေမးတယ္။ေဒါသ စိတ္ေတြမျဖစ္ေအာင္ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ?တရားသေဘာေတြအားလံုးသည္ (အနတၱ)အစိုးမရျခင္းသေဘာျဖစ္တယ္။ေဒါသစိတ္လည္းအနတၱသေဘာ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေဒါသျဖစ္ျခင္းသည္အေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚရတယ္။ေဒါသေတြအစအနမက်န္ေအာင္ၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့သူႏွင့္အဲဒီ ေဒါသေစတသိက္ေတြမျဖစ္ေပၚႏိုင္တဲ့အထိၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့သူသည္ပညာေတြ တိုးတက္ေအာင္စုေစာင္းတဲ့သူျဖစ္ရၿပီးအရိယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာ သိၿပီးအရိယာပုဂၢိဳလ္အဆင့္ျဖစ္တဲ့အရွင္အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္အဆင့္ေရာက္တဲ့အထိျဖစ္ရမယ္။
တစ္ခ်ိဳ႕သူေတြကေမးတယ္။ေဒါသ စိတ္ေတြမျဖစ္ေအာင္ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ?တရားသေဘာေတြအားလံုးသည္ (အနတၱ)အစိုးမရျခင္းသေဘာျဖစ္တယ္။ေဒါသစိတ္လည္းအနတၱသေဘာ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေဒါသျဖစ္ျခင္းသည္အေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚရတယ္။ေဒါသေတြအစအနမက်န္ေအာင္ၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့သူႏွင့္အဲဒီ ေဒါသေစတသိက္ေတြမျဖစ္ေပၚႏိုင္တဲ့အထိၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့သူသည္ပညာေတြ တိုးတက္ေအာင္စုေစာင္းတဲ့သူျဖစ္ရၿပီးအရိယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာ သိၿပီးအရိယာပုဂၢိဳလ္အဆင့္ျဖစ္တဲ့အရွင္အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္အဆင့္ေရာက္တဲ့အထိျဖစ္ရမယ္။
အရိယာပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕ေလာကုတၱရာ ပညာတစ္ဆင့္စီေတြသည္ကိေလသာ တစ္ဆင့္စီေတြကိုဘယ္လိုၿငိမ္းသတ္သ လဲဆိုတာနားလည္သေဘာေပါက္ၿပီးဆို ရင္ပညာေတြတိုးတက္ေအာင္စုေစာင္း ၿပီးက်င့္ၾကံအားထုတ္တဲ့နည္းလမ္းေတြ ကိုနားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္ေလ့လာသင္ၾကားရမယ္။ၿပီးေတာ့ျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့တရားသေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာ သိဖို႔အတြက္ႏွင့္ျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမ သြားတဲ့အတိုင္းၿပီးကိေလသာေတြကို အမွန္တကယ္ၿငိမ္းသတ္ႏိုင္မွာျဖစ္တယ္။စိတ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုစကားလံုးရဲ႕အဓိပၸါယ္ထဲမွာ`ပဏၱရ’ဆိုၿပီးဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားကဆိုဆံုးမသြားတယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုပို ၿပီးနားလည္ႏိုင္ဖို႔အတြက္စကားလံုးရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကို`မနာရတန’လို႔ထပ္ၿပီး ေဟာေျပာဆံုးမသြားတယ္။
☆“စိတ္ဆိုတဲ့မနာရတန”☆ အဲဒီ`မနာရတန’ဆိုတဲ့စကားလံုးကိုရွင္း ျပရမယ္ဆိုရင္`မန’သည္`အာရတန’ျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင္လဲဆိုေတာ့မွီခိုအားထားတဲ့ေနရာ၊စုစည္းတဲ့ေနရာေတြမွာ ျဖစ္ေပၚျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီေတာ့အဲလိုမ်ိဳးမွန္ကန္တဲ့အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ထိေတြ႕ျခင္း(ဖႆ)ေတြကအစဒီ`မန’ ထဲမွာျဖစ္ေပၚရတယ္။အျပင္ကအဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြ သည္အာရုံျဖစ္တဲ့အေနနဲ႔`မန’ထဲမွာစု စည္းၾကတယ္။အဓိပၸါယ္အရအထိအ ေတြ႕(ဖႆ)ရဲ႕အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္အသံုးအႏႈန္းအေနနဲ႔တစ္ခု နဲ႔တစ္ခုဆက္စပ္ၿပီးမွီခိုအားထားရတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။စိတ္ရဲ႕အခ်ိန္တိုင္း ေတြသည္သိတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။အမူ အရာကိုသိတဲ့ဓာတ္လည္းျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္စိတ္ရဲ႕အနတၱသေဘာျဖစ္တဲ့ လကၡဏေတြကိုနားလည္ၿပီးသိရမွာက စိတ္သည္`မနာရတန’ျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မွီခိုအားထားတဲ့ေန ရာ၊ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာ၊စုစည္းတဲ့ေနရာႏွင့္ အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေနရာတို႔ျဖစ္တယ္။
အဆင္းရိွမယ္ဆိုရင္မွန္တယ္၊အသံျဖစ္ ေပၚမယ္ဆိုရင္မွန္တယ္၊အနံ႔အေၾကာင္း ရိွၿပီးျဖစ္ေပၚမယ္ဆိုရင္မွန္တယ္၊အရ သာအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွမယ္ဆိုရင္လည္းမွန္ တယ္။ေအး၊ပူ(သို႔)မာ၊ေပ်ာ့အမ်ိဳးမ်ိဳး ရိွမယ္ဆိုရင္လည္းမွန္တယ္။ဒါေပမယ့္ တကယ္လို႔သိတဲ့စိတ္မျဖစ္ေပၚရင္အဲဒီ တရားေတြရဲ႕စုစည္းတဲ့ေနရာမွာစိတ္မ ျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ရာေတြလည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။အသံ၊ အနံ႔၊အရသာႏွင့္ေအး၊ပူ(သို႔)မာ၊ေပ်ာ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြလည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ဒါေပမယ့္စိတ္သည္သိတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မွီခိုအား ထားတဲ့ေနရာျဖစ္ၿပီးစုစည္းတဲ့ေနရာ လည္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားသ ေဘာေတြျဖစ္ေပၚရတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္ တယ္။စုစည္းျခင္းမရိွတဲ့အေနာက္မွာ အေရာင္(အဆင္း)ေတြမျဖစ္ေပၚဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္ႏွင့္စကၡဳပသာဓာတ္ေတြမထိေတြ႕တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အေနာက္မွာရိွတဲ့အရာေတြကိုျမင္ဖို႔ စိတ္မျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ကံေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့စကၡဳပသာ ဓာတ္သည္မ်က္စိမကန္းသေရြ႕ေတာ့ တစ္ခ်ိန္လံုးျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္၊ပ်က္သြားရတယ္။ဒါေၾကာင့္ျမင္တဲ့စိတ္သည္တစ္ ခ်ိန္လံုးမျဖစ္ေပၚဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အေရာင္(အဆင္း)ေတြျဖစ္ေပၚေန တဲ့အခ်ိန္တြင္းမွာစိတ္သည္အဲဒီအခ်ိန္မွာစကၡဳပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕ၿပီးရုပ္ရဲ႕စု စည္းတဲ့ေနရာ(မနာရတန)ျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာစကၡဳပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ရုပ္သည္`ရူပါရတန’ျဖစ္တယ္။ရုပ္နဲ႔ထိ ေတြ႕တဲ့စကၡဳပသာဓာတ္သည္`စကၡာရတန’ျဖစ္တယ္။ဘယ္တရားသေဘာမဆိုအတူစုစည္းတဲ့အခ်ိန္မွာ`အာရတန’ ျဖစ္ၿပီးအားလံုးသည္အာရတနတစ္ခုစီ ေတြျဖစ္ၾကတယ္။
အသံသည္ေသာတပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕ ရတယ္။ၿပီေတာ့စိတ္နဲ႔လည္းထိေတြ႕ရ တယ္။အဲဒါမွျဖစ္ေပၚတဲ့အသံကိုစိတ္ ျဖစ္ေပၚၿပီးသိႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္ သည္ျဖစ္ေပၚေနဆဲျဖစ္တဲ့တရားသ ေဘာေတြရဲ႕စုစည္းတဲ့ေနရာ(အာရတန)ျဖစ္တယ္။အတၳာစာလိနီအခ်က္အ လက္ထဲမွာစိတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကို ရွင္းျပသြားတယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္ သည္ထိေတြ႕တဲ့ေနရာမွာအေၾကာင္း ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ေစတသိက္(၅၂)ပါးထဲကထိေတြ႕ျခင္း (ဖႆ)သည္ေစတသိက္အမ်ိဳးအစား တစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ဖႆေစတသိက္ သည္အာရုံကိုထိေတြ႕တဲ့နာမ္တရားျဖစ္ တယ္။ရုပ္အခ်င္းခ်င္းထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္ မွာျဖစ္တယ္။ဥပမာ-သစ္ပင္လွဲက်ၿပီး ေျမႀကီးနဲ႔ထိေတြ႕တာကိုဆိုလိုတယ္။ သစ္ပင္ရဲ႕ထိေတြ႕ျခင္းႏွင့္ေျမႀကီးသည္ ဖႆေစတသိက္မဟုတ္ဘူး။ေသာတပ သာဓာတ္နဲ႔အသံေတြထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္မွာေသာတပသာဓာတ္နဲ႔အသံေတြထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္မွာေသာတပသာဓာတ္သည္ ရုပ္ျဖစ္တယ္။အသံလည္းရုပ္ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ေသာတပသာဓာတ္ကိုထိ ေတြ႕တဲ့ဖႆေစတသိက္သည္အသံနဲ႔ ထိေတြ႕ၿပီးမျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္ၾကား စိတ္လည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။
ဖႆေစတသိက္သည္နာမ္တရားျဖစ္ၿပီးစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။စိတ္နဲ႔အတူပ်က္တယ္။စိတ္နဲ႔အတူအာရုံကိုသိ တယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္နဲ႔အတူတစ္ေနရာ ထဲမွာျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္ သည္ထိေတြ႕ရတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ခႏၶာ၅ပါးရိွတဲ့ဘံုမွာစိတ္နဲ႔ေစတသိက္ သည္ရုပ္တစ္ရုပ္ရုပ္ထဲမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ ဘယ္ရုပ္မဆိုအဲဒီရုပ္သည္ဝတၳဳရုပ္ ျဖစ္တယ္။စကၡဳပသာဓာတ္သည္ဝတၳဳ ရုပ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ စကၡဳဝိညာဥ္သည္အတူျဖစ္ေပၚရတယ္။ ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြသည္ တစ္ခုထဲျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ဒါေပမယ့္ တစ္ရားေသာတရားသေဘာေတြရရိွၿပီး အဲဒီအခ်ိန္မွာတစ္ၿပိဳင္ထဲနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚရတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဘယ္တ ရားသေဘာမဆိုကိုယ္နဲ႔အတူတစ္ျခားတရားသေဘာေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီတရားသေဘာ သည္သဟဇာတပစၥေယာအေၾကာင္း(သဟ-အတူတကြျဖစ္ျခင္း၊ဇာတ-ျဖစ္ ေပၚျခင္း/ေမြးျခင္း)ျဖစ္တယ္။
အေၾကာင္းဆိုတဲ့တရားသည္တစ္ျခား တရားသေဘာေတြျဖစ္ေပၚဖို႔(သို႔)ဆက္ လက္ၿပီးတည္ရိွေနဖို႔အတြက္ကူညီ ေစာင့္ေရွာက္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြအားလံုး သည္သခၤာရတရားျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တစ္ျခားတရားသ ေဘာေတြကိုမွီခိုရတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ အတြကိေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔အေၾကာင္းနဲ႔ကင္းမဲ့ရင္တရားသေဘာအားလံုးလည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ၿပီး ေတာ့တရားသေဘာျဖစ္တဲ့အဲဒီသဟ ဇာတပစၥေယာသည္ကိုယ္နဲ႔အတူတစ္ ျခားတရားသေဘာေတြကိုျဖစ္ေပၚေစ တယ္။ဒါေပမယ့္တစ္ခ်ိဳ႕တရားသေဘာ သည္အရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕တရားသေဘာသည္ေနာက္မွ ျဖစ္ေပၚရတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။
စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ႏွင့္နိဗၺာန္တို႔သည္ ပရမတၳတရား(၄)ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ပရမတၳတရားတစ္ပါးစီေတြသည္ျဖစ္ ေပၚတဲ့သခၤတတရားရဲ႕တစ္ျခားပရမတၳ တရားျဖစ္ရတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္သည္ေစတသိက္ျဖစ္ ေပၚဖို႔အတြက္အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရၿပီး ရုပ္ျဖစ္ေပၚဖို႔လည္းအေၾကာင္းျဖစ္ေပး ရတယ္။ေစတသိက္သည္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ အတြက္အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရၿပီးရုပ္ ျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္လည္းအေၾကာင္း ျဖစ္ေပးရတယ္။ရုပ္သည္ရုပ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ အတြက္အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ ဝတၳဳရုပ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္ျဖစ္ေပၚ ဖို႔အတြက္အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ ဆိုလိုတာကရုပ္သည္စိတ္ရဲ႕အားရုံျဖစ္ တဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္ တယ္။အဲဒီပရမတၳတရားသေဘာေတြ သည္သင့္ေတာ္သေလာက္အေၾကာင္း ေတြကြာျခားၾကတယ္။ဥပမာ-အတူျဖစ္ ေပၚရတဲ့(သဟဇာတပစၥေယာ)အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။
ေစတသိက္နဲ႔အဲဒီစိတ္ေတြအတူျဖစ္ေပၚ ဖို႔အတြက္စိတ္သည္အတူျဖစ္ေပၚဖို႔အ ေၾကာင္း(သဟဇာတပစၥေယာ)ျဖစ္ တယ္။ၿပီေတာ့စိတ္နဲ႔အဲဒီေစတသိက္ ေတြအတူျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္ေစတသိက္ သည္သဟဇာတပစၥေယာျဖစ္တယ္။ဖႆေစတသိက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအာရုံတစ္ခုခု ကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့အဲဒီဖႆေစတသိက္သည္ထိ ေတြ႕တဲ့အာရုံသိရတယ္။ဖႆေစတ သိက္ကအာရုံတစ္ခုကိုထိေတြ႕ၿပီးအဲဒီ ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သည္ ေနာက္အာရုံတစ္ခုကိုသြားၿပီးသိတာမ ဟုတ္ဘူး။ဖႆေစတသိက္သည္အသံ တစ္ခုခုကိုထိေတြ႕ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာအတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေသာတဝိညာဥ္ႏွင့္ အဲဒီအသံကိုထိေတြ႕တဲ့ဖႆေစတ သိက္ေတြသည္အဲဒီအသံသည္အာရုံ ျဖစ္တယ္။
ေစတသိက္နဲ႔အဲဒီစိတ္ေတြအတူျဖစ္ေပၚ ဖို႔အတြက္စိတ္သည္အတူျဖစ္ေပၚဖို႔အ ေၾကာင္း(သဟဇာတပစၥေယာ)ျဖစ္ တယ္။ၿပီေတာ့စိတ္နဲ႔အဲဒီေစတသိက္ ေတြအတူျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္ေစတသိက္ သည္သဟဇာတပစၥေယာျဖစ္တယ္။ဖႆေစတသိက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအာရုံတစ္ခုခု ကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့အဲဒီဖႆေစတသိက္သည္ထိ ေတြ႕တဲ့အာရုံသိရတယ္။ဖႆေစတ သိက္ကအာရုံတစ္ခုကိုထိေတြ႕ၿပီးအဲဒီ ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သည္ ေနာက္အာရုံတစ္ခုကိုသြားၿပီးသိတာမ ဟုတ္ဘူး။ဖႆေစတသိက္သည္အသံ တစ္ခုခုကိုထိေတြ႕ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာအတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေသာတဝိညာဥ္ႏွင့္ အဲဒီအသံကိုထိေတြ႕တဲ့ဖႆေစတ သိက္ေတြသည္အဲဒီအသံသည္အာရုံ ျဖစ္တယ္။
ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးစီေတြရဲ႕စုေစာင္းလာတဲ့တရားသေဘာေတြသည္ဆန္ၾကယ္စြာနဲ႔ ကြာျခားၾကတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကအကု သိုလ္ေတြမ်ားၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကကုသိုလ္ ေတြမ်ားတယ္။ဒါေပမယ့္သတိပဌာန္း ပြားမ်ားတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုနားလည္ တဲ့သူႏွင့္သတိပဌာန္းေတြပြားမ်ား ေအာင္စုေစာင္းတဲ့သူေတြသည္ကုသုိလ္ ေတြအားလံုးျဖစ္ဖို႔ကူညီေထာက္ပံ့ေပးတဲ့ပါရမီေတြျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့`နင္,ငါ မဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ ဘူး၊’ဆိုတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုသတိကေအာက္ေမ့ၿပီးသိေစ ျခင္းျဖစ္တယ္။ေနာက္ဆံုးေတာ့အရိ ယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိ ႏိုင္ၿပီးတစ္ဆင့္စီနဲ႔ကိေလသာေတြကို တစ္ေျဖးေျဖးနဲ႔အားလံုးၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီသတိပဌာန္းကိုစ ၿပီးပြားမ်ားတဲ့သူသည္သတိပဌာန္းေတြ အားမေကာင္းေသးတဲ့အခ်ိန္မွာ`ငါဆို တဲ့’အစြဲကအားေကာင္းရျခင္းျဖစ္တယ္။ျမင္ေန၊ၾကားေနရတဲ့အခ်ိန္၊အကုသိုလ္ ကုိရွက္ဆုတ္ေနတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္ကုသိုလ္ ေတြကိုပြားမ်ားတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာအဲဒီ တရားသေဘာေတြကို`ငါျဖစ္တယ္၊ငါ့ ကုသိုလ္ေတြျဖစ္တယ္’ဆိုၿပီးစြဲထားေသးတယ္။
ပရမတၳတရားေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားရျခင္းရဲ႕အဓိကအခ်က္ေတြသည္စိတ္ အေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးျမင္ေနဆဲ၊ၾကားေနဆဲ စဥ္းစားေတြးေတာဆဲေတြကအစစိတ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုနားလည္ၿပီးကူညီေထာက္ပံ့ေပးတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္ တယ္။သိတဲ့သေဘာ၊သိတဲ့ဓာတ္ႏွင့္ျဖစ္ ေပၚတဲ့ဘယ္အရာတစ္ခုခုမဆိုသိေနတဲ့ တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိၿပီး သတိပဌာန္းျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္ေအာက္ ေမ့သိရတယ္။စိတ္အေၾကာင္းေတြကို ေလ့လာသင္ၾကားတဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္ရဲ႕ လကၡဏသေဘာေတြကိုေသခ်ာစြာနဲ႔ထိုးထြင္းစြာသိၿပီးလို႔မထင္လိုက္နဲ႔အံုး။ၿပီး ေတာ့အဲဒီစိတ္အေၾကာင္းေတြကိုမ်ားစြာသိတဲ့သူျဖစ္ဖို႔အတြက္မဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့သခၤာရကၡႏၶာ ျဖစ္ဖို႔အတြက္သတိျဖစ္ေပၚၿပီးနာမ္တ ရားျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕သေဘာေတြကိုေအာက္ေမ့သိရတယ္။သိတဲ့ဓာတ္ျဖစ္တဲ့အခု သိဆဲအခ်ိန္မွာအဲဒီတိုးတက္ပြားမ်ားၿပီး တဲ့ပညာေတြအတြက္`ငါျဖစ္တယ္ငါရိွတယ္’ဆိုတဲ့တရားသေဘာအားလံုးေတြကိုအစြဲမွစြန္႔လြတ္ႏိုင္ေအာင္ျဖစ္တယ္။
အဌာဇာလိနီ၊စိတ္ထုပါထကန္ထဲမွာ `စိတ္'(သို႔)`စိတၱံ’ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ကိုရွင္း ျပရမယ္ဆိုရင္`စိတ္’ဆိုတဲ့အမည္က အကၡရာအသံုးအႏႈန္းအရစဥ္းစားေတြး ေတာျခင္းႏွင့္အာရုံကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ေနာက္ တစ္မ်ိဳးကေတာ့ဒီ`စိတၱံ’သည္သတ္ပံုရဲ႕ အေၾကာင္းေၾကာင့္အားလံုးေသာစိတ္ ေတြႏွင့္သက္ဆိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီ `စိတၱံ’ဆိုတဲ့စကားသည္ေလာကီကု သိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္မဟာကီရိ ယာစိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီေတြရဲ႕အက်င့္စာရိတၱေတြကိုစုေစာင္း တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ႏွင့္ခ်ဝနဝိထီအျဖင့္မွ ရႏိုင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္စိတ္လို႔ေခၚ တယ္။ကိေလသာဝဋ္(ဝိပက္)ေတြကို စုေစာင္းတဲ့ကံရဲ႕သဘာဝတရားျဖစ္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္`စိတ္’လို႔ေခၚတယ္။စိတ္ တစ္ခုမွာအားလံုးျဖစ္ေနရင္လည္းသင့္ ေတာ္သေလာက္နဲ႔ဆန္းၾကယ္ၿပီးသဘာ ဝတရားျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္`စိတ္’လို႔ ေခၚတယ္။
တကယ္လို႔စုစည္းၿပီးေရးသားထားတဲ့ အရင္ကမွတ္တမ္းစာအုပ္ေတြကေနျပန္ၿပီးေလ့လာသင္ၾကားၾကည့္ရင္`စိတ္၆ မ်ိဳး’ရဲ႕အကၡရာအသံုးအႏႈန္းေတြကိုအဲဒီ မွတ္တမ္းစားအုပ္ထဲမွာေျပာထားၿပီး၊ အတၳဇာလိနီအခ်က္အလက္ထဲကေန လာတယ္ဆိုတာသိႏိုင္တယ္။အဌာဂါ ထာ၊ဓမၼသံခဏီပေကာမွာတစ္ပုဒ္စီ၊ တစ္ပုဒ္စီခြဲထြက္လို႔ရႏိုင္တဲ့`စိတ္’ဆိုတဲ့စကားအသံုးအႏႈန္းကိုရွင္းျပသြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္စိတ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြ ကိုနားလည္သေဘာေပါက္ဖို႔အတြက္ အဌာဇာလိနီထဲမွာေျပာထားတဲ့အတိုင္း တစ္ဆင့္စီ၊တစ္ဆင့္စီနဲ႔ရွင္းျပသြား တယ္။
☆“အကၡရာအသံုးအႏႈန္းအေနနဲ႔`စိတ္’ လို႔ေခၚတဲ့စဥ္းစားေတြးေတာျခင္းကို ရွင္းျပၿပီးအာရုံကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိျခင္း” လူတိုင္းသည္အျမဲတမ္းစဥ္း စားၾကတယ္။တကယ္လို႔စဥ္းစားျခင္း ကိုသတိထားၿပီးေဝဖန္သံုးသပ္ၾကည့္ ရင္တကယ့္ကိုစဥ္းစားေတြးေတာႏိုင္ၿပီး အမ်ိဳးမ်ိဳးလည္းစဥ္းစားေတြးေတာၾက တာကိုေတြ႕ျမင္ႏိုင္တယ္။စဥ္းစားျခင္း ေတြကိုဘယ္လိုမွမရပ္ဆဲႏိုင္ဘူး။တခ်ိဳ႕ လူေတြကမစဥ္းစားခ်င္ေတာ့တဲ့အထိ ျဖစ္ေနၾကတယ္။ၿငိမ္သက္ခ်င္ၾကတယ္ ။မစဥ္းစားခ်င္ၾကေတာ့ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စဥ္းစားလိုက္တိုင္းပူ ျပင္ေသာကစိတ္ျဖစ္တာကိုျမင္ရတယ္။ေလာဘအျဖင့္နဲ႔(သို႔)ေဒါသအျဖင့္နဲ႔စိတ္ ပူျခင္း၊ပူေဆြးေသာကျဖစ္ျခင္း၊တုန္ လႈပ္ျခင္းေတြျဖစ္ၾကတယ္။တကယ္လို႔မစဥ္းစားလို႔ရရင္ပိုေကာင္းမယ္လို႔ထင္ တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီစိတ္ကပဲစဥ္းစား ေတြးေတာတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တာကို သိရမယ္။ရုပ္တရားကစဥ္းစားေတြး ေတာလို႔မရဘူး။စိတ္စဥ္းစားေတြး ေတာတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုေဝဖန္ သံုးသပ္တဲ့အခ်ိန္မွာဘယ္အေၾကာင္း ေၾကာင့္စိတ္ကအဲလိုအေၾကာင္းအမ်ိဳး မ်ိဳးေတြကိုစဥ္းစားရသလဲဆိုတာသိႏိုင္ တယ္။မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြရဲ႕အ ေၾကာင္းေတြကိုစိတ္မွာအျမဲတမ္း ျဖစ္ေပၚၿပီးပုံမွန္အတိုင္းစဥ္းစားေန တယ္။ဒါေၾကာင့္တကယ့္ကိုေထြေထြ ထူးထူးကိစၥျဖစ္တယ္လို႔ထင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီျမင္ရတဲ့ေထြေထြထူးထူးအ ေၾကာင္းကိစၥေတြအားလံုးသည္စိတ္ ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအေၾကာင္းေတြကိုစဥ္း စားေတြးေတာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္သာ ျဖစ္တယ္။ၿပီေတာ့အဲသေလာက္နဲ႔ပဲ ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္တကယ္လို႔ အဲဒီအေၾကာင္းေတြကိုစိတ္ကမစဥ္းစား ရင္အဲဒီအေၾကာင္းေတြကမရိွႏိုင္ဘူး။
“သိ”တဲ့သေဘာသည္အဲဒီတရားသ ေဘာရဲ႕အမ်ိဳးအစားအရလကၡဏေတြ ရိွၿပီးကြာျခားၾကတယ္။ဥပမာ-ေစတ သိက္သည္အားရံုကိုသိတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အာရံုကိုသိ တဲ့ေနရာမွာအႀကီးအကဲမဟုတ္ဘူး။ေစ တသိက္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီေတြ သည္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးစိတ္နဲ႔အတူ အာရုံေတြကိုသိတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီေစ တသိက္ေတြသည္ကိုယ္စီတာဝန္ေတြကို လုပ္ေစာင္ၾကတယ္။ဥပမာ-ဖႆေစတ သိက္(ထိေတြ႕ျခင္း)သည္စိတ္နဲ႔အတူ တစ္ၿပိဳင္ထဲျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေပမယ့္ ဖႆေစတသိက္သည္အာရုံကိုထိေတြ႕ ျခင္းျဖင့္သိတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ဖႆေစတသိက္သည္အာရုံ ကိုမသိရင္အာရံုကိုထိေတြ႕လို႔မရဘူး။ ဒါေပမယ့္အားရုံကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိတာ မဟုတ္ဘူး။ပညာေစတသိက္သည္တ ရားေတြကိုျမင္ၿပီးမွန္ကန္စြာနဲ႔အမွန္အ တိုင္းသိတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဥပ မာ-နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ ေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့လကၡဏသေဘာ ေတြကိုသိၿပီးမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္မွျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့အရာေတြရဲ႕ လကၡဏသေဘာေတြကိုသိၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္အဲဒီသိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့စိတ္ ကိုရွင္းျပရမယ္ဆိုရင္အာရုံကိုထိုးထြင္း စြာသိၿပီးအာရုံကိုထိေတြ႕(ဖႆ)တဲ့သိ ျခင္းနဲ႔မဟုတ္ဘူး။အာရံုကိုမွတ္သားတဲ့ လကၡဏသေဘာလိုမ်ိဳးသိျခင္းနဲ႔မဟုတ္ ဘူး။ပညာသိသလိုမ်ိဳးနဲ႔သိတာမဟုတ္ ဘူး။ဒါေပမယ့္စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့အာ ရုံရဲ႕လကၡဏသေဘာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကို ထိုးထြင္းစြာသိတဲ့တရားသေဘာျဖစ္ တယ္။အခုခ်ိန္မွာမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ရာေတြသည္ကြာျခားသလာ?တရားသ ေဘာေတြသည္သစၥာတရားျဖစ္ၿပီး သက္ေသနဲ႔လက္ေတြ႕ျပႏိုင္တဲ့အရာ ျဖစ္တယ္။အခုခ်ိန္မွာအဆင္းႏွင့္အရာ ဝတၱဳအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုတစ္မ်ိဳးတည္း ျမင္ရတယ္။(သို႔)ျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့အ ရာေတြကိုအဆင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြနဲ႔အ ေသးစိတ္ျမင္ရတဲ့အတြက္ကြာျခားျခင္း ေတြကိုသိႏိုင္တယ္။ဥပမ-အဲဒီျမင္လိုက္ တဲ့အရာေတြသည္စိန္အတုလာ?(သို႔) စိန္အစစ္လာ?ဆိုတာခြဲျခားႏိုင္တယ္။
စိတ္သည္ထိုးထြင္းစြာျမင္ရတဲ့တရား သေဘာျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအာရုံအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕အေသးစိတ္ရိွတဲ့လကၡ ဏသေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိရ တယ္။ဥပမာအားျဖင့္သန္႔ရွင္းၿပီးၾကည္ လင္တဲ့မွန္တစ္ခ်ပ္လိုမ်ိဳးဘယ္အရာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ျဖတ္သန္းလာရင္မွန္ထဲမွာအ ရိပ္ျဖစ္ေပၚလာတာကိုေတြ႕ရတယ္။အ ခုခ်ိန္မွာစကၡဳပသာဓာတ္သည္ရုပ္ျဖစ္ ၿပီးအထူးၾကည္လင္တဲ့လကၡဏသ ေဘာရိွတယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြကိုထိေတြ႕ႏိုင္တယ္။ေသာတပသာ ဓာတ္သည္အသံကိုသာထိေတြ႕ႏိုင္တယ္ ။ဃာနပသာဓာတ္သည္အနံ႔ကိုသာထိ ေတြ႕ႏိုင္တယ္။ဇိဝွာပသာဓာတ္သည္အ ရသာကိုသာထိေတြ႕ႏိုင္တယ္။ကာယပ သာဓာတ္သည္ကိုယ္ခႏၶာနဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ ရုပ္ကိုသာထိေတြ႕ႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ စိန္စစ္ရဲ႕အေရာင္၊စိန္တုရဲ႕အေရာင္၊ ေက်ာက္စိမ္းအေရာင္စတဲ့ဘယ္လိုအ ဆင္းအေရာင္ေတြပဲျဖစ္ေနပါေစစိတ္ ကျဖစ္ေပၚၿပီးအားလံုးကိုျမင္ရတယ္။ အခုခ်ိန္မွာထိုးထြင္းစြာသိတဲ့စိတ္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့အ ရာေတြသည္အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္အရာ ေတြမဆိုဘယ္လိုလကၡဏသေဘာေတြ ရိွသလဲဆိုတာစိတ္ကအဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့ လကၡဏသေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိတယ္။ဆိုလိုတာကျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕အေရာင္အဆင္းအမ်ိဳ းမ်ိဳးေတြအားလံုးကိုျမင္ရတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဓိပၸါယ္ေတြကိုသိရၿပီး၊ရုပ္ပုံ သဏၬန္ေတြကိုသိရတယ္။ၿပီးေတာ့မ်က္ စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုစဥ္းစားၿပီး ေအာက္ေမ့ႏိုင္တယ္။
နားမွျဖစ္ေပၚတဲ့အသံအားလံုးသည္ အသံတစ္မ်ိဳးတည္းျဖစ္တယ္။(သို႔)အ ဒီအသံေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အသံတစ္ မ်ိဳးစီေတြသည္အေၾကာင္းအားျဖင့္ကြာ ျခားၾကတယ္။လူေတြဘယ္ေလာက္ရိွ သလဲ?ရိွတဲ့လူတစ္ဦစီေတြရဲ႕အသံေတြ သည္ကြာျခားၾကတယ္။အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ ေပၚတဲ့အသံေတြအားလံုးကိုစိတ္ကထိုး ထြင္းစြာသိတယ္။ေလာင္ေျပာင္တဲ့အသံ ၊အထင္ေသးျခင္းျဖင့္ရြက္တိုက္ေျပာဆို သံ၊ေလတိုက္သံ၊ေရတံခြန္က်သံ၊တိရ စၧာန္ေတြရဲ႕ေအာ္သံေတြကြာျခားၾက တယ္။(သို႔)တိရစၧာန္ေတြရဲ႕အသံေတြကို ေရွာင္လႊဲတဲ့သူေတြလည္းကြာျခားတဲ့အ သံေတြရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုစိတ္ ကထိုးထြင္းစြာသိတယ္။စိတ္သည္အသံ ေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးၾကားတယ္။ ဆိုလိုတာကကြာျခားတဲ့အသံေတြအား လံုးကိုၾကားရတယ္။တရားသေဘာေတြ အားလံုးျဖစ္ေပၚရျခင္းသည္ျဖစ္ေပၚတဲ့အဲဒီအာရုံေတြကိုစိတ္ကျဖစ္ေပၚၿပီးထိုး ထြင္းစြာသိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ ။စိတ္သည္ႏွေခါင္းမွျဖစ္ေပၚတဲ့အနံ႔အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိသည္။ ျဖစ္ေပၚတဲ့တိရစၧာန္အားလံုးရဲ႕အနံ႔အ မ်ိဳးမ်ိဳး၊ပန္းေတြရဲ႕အနံ႔အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ဟင္း နံ႔၊မႈန္႔အနံ႔စသည္တို႔သည္မျမင္ရေပမယ့္ အနံ႔ရရုံေလာက္နဲ႔ဘာအနံ႔ေတြလဲဆိုတာ သိႏိုင္တယ္။
စိတ္သည္လၽွာမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရသာအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတယ္။အ စားအေသာက္ေတြမွာအရသာေတြအ မ်ိဳးမ်ိဳးရိွတယ္။အသားရဲ႕အရသာ၊ဟင္ းသီးဟင္းရြက္ေတြရဲ႕အရသာ၊လက္ ဖက္အရသာ၊ေကာ္ဖီအရသာ၊ဆားအရ သာ၊သၾကား၊လိေမၼာ္ရည္၊သံဖရာရည္ ႏွင့္မန္က်ည္းရည္အရသာေတြသည္မ တူၾကတဲ့အရသာေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဒါ ေပမယ့္အရသာကိုသိတဲ့စိတ္သည္ျဖစ္ ေပၚတဲ့အရသာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုထိုး ထြင္းစြာသိတယ္။ဘယ္ေလာက္ပဲအရ သာေတြကြာျခားေနပါေစအဲဒီအေသး စိတ္ကြာျခားတဲ့လကၡဏသေဘာေတြကို စိတ္ကထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တယ္။ဥပမာ- ဟင္းေတြကိုျမည္းၾကည့္တဲ့အခါမွာအဲဒီ အရသာကိုသိတဲ့စိတ္သည္ဘာအရသာ ေတြလိုေနေသးလဲဆိုတာသိတယ္။ ေနာက္ၿပီးဘာေတြထပ္ျဖည့္၊ထပ္ထည့္၊ ထပ္တိုးရအံုးမလဲဆိုတာကိုစိတ္ကသိ တယ္။ကိုယ္ခႏၶာေတြကိုထိေတြ႕တဲ့အ ရာကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့စိတ္သည္ကိုယ္ ခႏၶာကိုထိေတြ႕တဲ့လကၡဏအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတယ္။ဥပမာ- ေလေအးရဲ႕လကၡဏ၊ေရေအးေတြရဲ႕ လကၡဏ(သို႔)အာကာသရဲ႕ေအးျခင္း ေတြသည္ကိုယ္ခႏၶာကိုထိေတြ႕တဲ့ခ်ီအ ဝတ္၊သိုးေမြးအဝတ္ေတြရဲ႕လကၡဏသ ေဘာေတြကိုသိတယ္။
ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးကေျပာခဲ့ဖူးတယ္။သူလမ္ းမေပၚမွာမတ္တပ္ရပ္ေနတဲ့အခ်ိန္သည္ မာတဲ့လကၡဏသေဘာေတြကိုေအာက္ ေမ့ျခင္းေတြျဖစ္ေပၚလာတယ္။ၿပီးေတာ့ ဒီအမာသည္လမ္းမျဖစ္တယ္လို႔ဆက္ၿပီ းစဥ္းစားတယ္။ဒီအမာသည္ဖိနပ္ျဖစ္ တယ္လို႔ဆက္ၿပီးစဥ္းစားျပန္တယ္။ဒီအ မာသည္ေျခစြပ္ျဖစ္တယ္လို႔ထပ္ၿပီးစဥ္း စားျပန္တယ္။ဒါေတြကေတာ့ျဖစ္ေပၚၿပီ းမာတဲ့လကၡဏသေဘာအေၾကာင္းေတြ ကိုစဥ္းစားေတြးေတာျခင္းျဖစ္တယ္။ စဥ္းစားတဲ့စိတ္ျဖစ္ေပၚရျခင္းသည္အ ေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ရတယ္။အမာကို ထိေတြ႕တဲ့အခါမွာဒီအမာသည္လမ္းမ လာ?ၿပီးေတာ့ဒီအမာသည္ဖိနပ္လာ? ေနာက္ၿပီးေတာ့ဒီအမာသည္ေျခစြပ္လာ ?ဘာေတြလဲဆိုတာစဥ္းစားတယ္။အရာ ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုစဥ္း စားျခင္းသည္ဘယ္သူမွတားဆီးလို႔မရ ဘူးဆိုတာျမင္ႏိုင္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီ အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုသိႏိုင္ျခင္းသည္စိတ္ ျဖစ္ေပၚၿပီးအာရုံတစ္ခဏစီေတြကိုထိုး ထြင္းစြာသိၿပီးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ပ်က္သြား တာကိုသိတဲ့ပညာျဖစ္ရမယ္။လမ္းမကို စဥ္းစားေနဆဲအခ်ိန္မွာမာတဲ့လကၡဏ သေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့အခ်ိန္ သည္ဖိနပ္၊ေျခစြပ္ေတြမဟုတ္ဘူး။
အဲဒီအမွန္ရွိတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုေသခ်ာစြာနဲ႔ပညာသိႏိုင္ဖို႔ သည္စဥ္းစားတဲ့အခ်ိန္မွာနင္၊ငါမဟုတ္ ဘူးဆိုတာေသခ်ာစြာသိရမယ္။စဥ္းစားတဲ့စိတ္သည္ျမင္တဲ့စိတ္မဟုတ္ဘူး။ဒါ ေပမယ့္စဥ္းစားတဲ့အေၾကာင္းကိုသိေန ဆဲျဖစ္တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွအားရုံ ကိုသိတဲ့စိတ္သည္စိတ္မွပုံမွန္အတိုင္း စဥ္းစားတဲ့စိတ္ကအာရုံကိုသိတယ္။ ခႏၶာကိုယ္မွဘယ္တရားသေဘာမဆို ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာမာတဲ့လကၡဏသ ေဘာ(သို႔)ေပ်ာ့တဲ့လကၡဏသေဘာေတြ ျဖစ္ေပမယ့္အဲဒီအခ်ိန္မွာဘာေတြျဖစ္ သလဲဆိုတာမသိေသးဘူး။တကယ့္လို႔ အေမွာင္ထဲမွာေနတဲ့အခါတစ္ခ်ိဳ႕က ဘာေတြကိုထိေတြ႕ေနလဲဆိုတာမီးဖြင့္ ၿပီးၾကည့္ဖို႔အတြက္မ်က္လံုးကိုဖြင့္ရ လိပ္မယ္။ဒါေၾကာင့္တကယ္အမွန္အ တိုင္ဆိုရင္အဲဒီအမာကိုစိတ္သိတဲ့အခ်ိန္ မွာစဥ္းစားတဲ့စိတ္မဟုတ္ဘူး။အဲဒီအ မာကိုစိတ္သိေနတဲ့အခ်ိန္မွာဖိနပ္(သို႔) ေျခစြပ္ေတြ၊လမ္းမေတြရဲ႕ေလာကေတြ မဟုတ္ဘူး။ဘာသမုတိပညတ္ေတြရဲ႕ ေလာကမွမရိွဘူး။မာတဲ့လကၡဏကိုသိ ေနတဲ့သေဘာပဲရိွတယ္။အဲဒီအမာကိုသိ တဲ့သေဘာသည္လူ၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြ မဟုတ္ဘူး။အမာကိုသိတဲ့သေဘာသာ ျဖစ္ၿပီး၊ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ေနာက္မွျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သည္ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုစဥ္းစားေတြး ေတာရျခင္းျဖစ္တယ္။ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြသည္သမုတိပညတ္ေတြရဲ႕အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။စိတ္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးရင္အမာကိုသိရတယ္ဆိုတာေမ့ေန တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီမာတဲ့သေဘာက ပ်က္သြားတယ္။ေနာက္ၿပီးအဲဒီမာတဲ့ အရာေတြရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုစဥ္းစား တဲ့စိတ္ကပ်က္သြားတယ္။နာမ္တရား ႏွင့္ရုပ္တရားေတြရဲ႕တရားသေဘာေတြ သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ ေနာက္ၿပီးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္စပ္ေန တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီနာမ္တရားႏွင့္ရုပ္ တရားေတြရဲ႕တရားသေဘာေတြကိုမ သိရျခင္းျဖစ္တယ္။ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့သ ေဘာသည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။
စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံကိုထိုးထြင္း စြာသိတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။မ်က္စိ၊နား၊ ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္မွျဖစ္ေနပါေစဘယ္ အာရုံမဆိုဖႆေစတသိက္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ အခါမွာစိတ္သည္အဲဒီဖႆနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီအာရုံရဲ႕လကၡ ဏအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိ တယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္ရဲ႕လကၡဏျဖစ္တဲ့ အာရုံကိုထိုးထြင္စြာသိတဲ့စကားလံုး သည္သိတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္အာရုံကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိတာ ကိုနားလည္သေဘာေပါက္ရမယ္။ဆို လိုတာကျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြရဲ႕လကၡဏအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိရ တယ္။မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ ေတြမွျဖစ္ေနပါေစအာရုံရဲ႕သေဘာကို စိတ္ကထိုးထြင္းစြာသိတဲ့အခါမွာအာရုံ သည္အေၾကာင္းတစ္ခုျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္စိတ္ေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္ မ်ိဳးစီးေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအာရုံ ကိုသိေစတယ္။ဒါေၾကာင့္အာရုံ(အာရမၼ ဏ)သည္သိတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာကစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တဲ့အေနနဲ႔ စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရ တယ္။ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္တစ္ခဏစီေတြ သည္တစ္ျခားအေၾကာင္းေတြအမ်ိဳး မ်ိဳးရိွတယ္။ဒါေပမယ့္အာရုံကိုမသိပဲနဲ႔ စိတ္ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ဒါေၾကာင့္စိတ္ တစ္ခဏစီေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးထဲမွာအာရုံသည္ အေၾကာင္းတစ္ခုျဖစ္တယ္။
ဆက္လက္ၿပီးေတာ့ဒီ`စိတၱံ’ရဲ႕ေနာက္ တစ္မ်ိဳးကေတာ့သေခၤတအေၾကာင္း ေတြေၾကာင့္ေနရာတကာမွာစိတ္အား လံုးနဲ႔အတူရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီ`စိတၱံ’ ဆိုတဲ့စကားလံုးသည္ေလာကီကုသိုလ္ စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္မဟာကိရိယာ စိတ္တို႔ရိွၾကတယ္။စိတ္ဆိုတဲ့အမည္မွာ (ခ်.ဝ.န.ဝိ.ထီ)အရကိုယ့္ရဲ႕အက်င့္စာ ရိတၱေတြကိုဆက္လက္စုေစာင္းၿပီးရွိေန တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။`စိတ္’ဆို တဲ့အသံုးအႏႈန္းကိုနားလည္ဖို႔အတြက္ အဲဒီ(ခ်.ဝ.န.ဝိ.ထီ)စိတ္အရနဲ႔ကိုယ့္ရဲ႕ အက်င့္စာရိတၱေတြကိုလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ ဆက္လက္စုေစာင္းၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့ စိတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုနားလည္သ ေဘာေပါက္ရမယ္။စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့နာမ္တရားသည္ျဖစ္ၿပီးေတာ့ပ်က္ သြားတယ္။အဲဒီတစ္ခဏစီကေနေနာက္ တစ္ခဏရဲ႕စိတ္ထဲမွာဆက္ၿပီးေတာ့စု ေစာင္းတယ္။တစ္ျပဳင္ထဲမွာပဲဆက္ လက္ၿပီးေတာ့ျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။
ေၾကာင္းေတြကိုနားလည္သေဘာ ေပါက္ရ
မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုျမင္ၿပီး စိတ္ျဖစေပၚတဲ့အခါ(သို႔)နားမွျဖစ္ေပၚ တဲ့အသံကိုၾကားရတဲ့အခါေတြသည္ပုံ မွန္အားျဖင့္ျမင္တဲ့အခါ(သို႔)အဲဒီၾကား တဲ့အခါေတြမွာစိတ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာ ေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာမသိၾကဘူး။ဒါေပ မယ့္ဘယ္အခ်ိန္မွာစိတ္ေတြမသာယာ ဘူး၊မေပ်ာ္ရႊင္ဘူး၊စိတ္ေတြဆင္းရဲ တယ္။ဘယ္အခ်ိန္မွာစိတ္ေတြေပ်ာ္ ရႊင္ၿပီးခ်မ္းေျမ့တယ္၊ဘယ္အခ်ိန္မွာ စိတ္ဆိုးတယ္။ဘယ္အခ်ိန္မွာေမတၱာ စိတ္နဲ႔တစ္ပါးသူေတြကိုကူညီေထာက္ ပံ့ေပးတယ္။ဘယ္အခ်ိန္မွာတစ္ပါးသူ ေတြနဲ႔မိတ္ေကာင္းေဆြေကာင္းျဖစ္ တယ္ဆိုတာသိၾကရတယ္။အဲဒီလိုလၽွင္ ျမန္စြာနဲ႔ဆက္စပ္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္တဲ့စိတ္ရဲ႕ တစ္ခဏစီေတြသည္ကိုယ့္ရဲ႕အက်င့္စာ ရိတၱေတြကိုစုေစာင္းျခင္းျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကေလာကီကုသိုလ္၊အကုသိုလ္ ေတြျဖစ္ေနပါေစအဲဒီျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတဲ့တစ္ခဏစီေတြသည္စိတ္ထဲမွာ ဆက္ခါ၊ဆက္ခါနဲ႔ဆက္လက္ၿပီးစုေစာင္ းသြားတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္တစ္ခုျဖစ္ေပၚ ၿပီးပ်က္သြားတဲ့အခါမွာအရင္စိတ္ပ်က္ သြားရျခင္းသည္ေနာက္ထပ္စိတ္က ခ်က္ခ်င္းဆက္လက္ျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္ အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ဒါေၾကာင့္ ဆက္ၿပီးေတာ့ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သည္တ ရားသေဘာေတြရိွၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ အရင္စိတ္ကစုေစာင္းထားၿပီးအေနာက္ စိတ္မွာဆက္လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။
ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးစီေတြသည္စုေစာင္းျခင္းအရကြာျခားတဲ့အက်င့္ဗီဇႏွင့္အက်င့္ စာရိတၱေတြကြာျခားၾကတယ္။စိတ္ရဲ႕ တစ္ခဏစီေတြသည္ဆက္ခါဆက္ခါနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ေကာင္းေသာကုသိုလ္ စိတ္ေတြရိွတဲ့သူျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ေကာင္းမႈကုသိုလ္ရိွတဲ့စိတ္ သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ပ်က္သြားရတယ္ ။ၿပီးေတာ့ဆက္ခါ၊ဆက္ခါနဲ႔ဆက္စပ္ ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သည္အဲဒီေကာင္းမႈကု သိုလ္စိတ္ေတြကိုစုေစာင္းၿပီးအရင္စိတ္ ျဖစ္ဖို႔ဆက္ခါဆက္ခါနဲ႔ဆက္လက္အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။အကုသိုလ္ လည္းအတူတူပဲျဖစ္တယ္။ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ေမာဟေတြနဲ႔စိတ္ေတြစုေပါင္း ၿပီးျဖစ္ေပမယ့္အဲဒီအကုသိုလ္စိတ္အ မ်ိဳးအစားေတြပ်က္သြားတဲ့အခါမွာ ေနာက္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ ေပးၿပီးအရင္စိတ္ထဲမွာစုေစာင္းၿပီးရိွ ေနတဲ့တရားသေဘာေတြသည္ေနာက္ ထပ္ဆက္ခါ၊ဆက္ခါနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚတယ္။အရင္စိတ္ကေနအဲဒီေနာက္ စိတ္ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚဖို႔စိတ္အားလံုး သည္အနႏၱရပစၥယျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာ ကအရင္စိတ္ပ်က္သြားတာနဲ႔ေနာက္ စိတ္ေတြဆက္လက္ျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္ ခ်က္ခ်င္းအေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ စိတ္အားလံုးသည္ဆက္လက္ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္း(အနႏၱရပစၥယ)ျဖစ္တယ္။ အနႏၱရပစၥယမျဖစ္တဲ့ျမတ္စြာဘုရား ရဲ႕စုတိစိတ္ကလြဲၿပီးေနာက္စိတ္ျဖစ္ ေပၚဖို႔အတြက္အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရ တယ္။ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕စုတိစိတ္ပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာပရိနိဗၺာန္စံရျခင္းျဖစ္ တယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္ေတြမရိွေတာ့ဘူး။ (သို႔)ဘယ္စိတ္ကမွေနာက္ထပ္ဆက္ၿပီး ျဖစ္ေပၚဖို႔မရိွေတာ့ဘူး။ဒါေၾကာင့္မို႔ ေျပာသြားၿပီးတဲ့အေၾကာင္း(ပစၥယ) ၃မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့၁။သဟ ဇာတပစၥယ၂။အာရမၼဏပစၥယႏွင့္၃။ အနႏၱရပစၥယတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
အတၴစာလိနီအခ်က္အလက္ထဲမွာဒီ `စိတၱံ’ရဲ႕ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့သေခၤ တအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ေနရာတကာ မွာစိတ္အားလံုးနဲ႔အတူရိွတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဒီစိတၱံဆိုတဲ့စကားလံုးသည္ ေလာကီကုသိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္ ႏွင့္မဟာကိရိယာစိတ္တို႔ရိွၾကတယ္။ စိတ္ဆိုတဲ့အမည္ကကိုယ့္ရဲ႕အက်င့္စာ ရိတၱေတြကိုဆက္လက္စုေစာင္းၿပီးရိွေန တဲ့အတြက္ေၾကာင့္(ခ်.ဝ.န.ဝိ.ထီ)စိတ္ ျဖစ္တယ္။နားေထာင္ၾကည့္လိုက္ရင္ ခက္ခဲတဲ့အေၾကာင္းနဲ႔တူတယ္။ဒါေပ မယ့္တစ္ေန႔တာဘဝမွာအမွန္တကယ္ ရိွတဲ့အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။အမ်ား အားျဖင့္လူတိုင္းအျမဲတမ္းလိုလိုကု သိုလ္စိတ္ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ေတြပဲၾကာ းဖူးၾကတယ္။ဒါေပမယ့္မဟာကိရိယာ စိတ္ႏွင့္ခ်.ဝ.န.ဝိ.ထီစိတ္ေတြကိုေတာ့ မၾကားဖူးေသးဘူး။စိတ္အားလံုးေတြ သည္အမ်ိဳးအစားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ ေနပါေစဘယ္အေၾကာင္းမဆိုေမြးျခင္း (ျဖစ္ေပၚ)အရခြဲျခမ္းစိပ္ျဖာလိုက္တဲ့အ ခါမွာေမြးျခင္းအရ(၄)ပါးရိွၿပီးဘာေတြ လဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္ စိတ္၊ဝိပက္(အက်ိဳး)စိတ္ႏွင့္ကိရိယာ စိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
အမ်ားအားျဖင့္လူတိုင္းကုသိုလ္စိတ္ ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ေတြပဲၾကားဖူးၾက တယ္။ဒါေၾကာင့္ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာ စိတ္တို႔ကိုမၾကားဖူးၾကဘူး။ကုသိုလ္ စိတ္သည္ေကာင္းေသာစိတ္ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္အက်ိဳးေကာင္းျဖစ္ဖို႔အတြက္ ေၾကာင္းေကာင္းေတြကိုစုေစာင္းရတယ္ ။ေရွ႕ဆက္ေရာက္လာမယ့္အနာဂတ္မွာ ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ကုသိုလ္ေစတသိက္ ေတြသည္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အေၾကာင္း ျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့တရားသည္ ပ်က္သြားၿပီးေနာက္စိတ္မွာဆက္လက္ စုေစာင္းသြားၿပီးစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ ေတြကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီကုသိုလ္ရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ အေနနဲ႔ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကုသိုလ္ ဝိပက္ေစတသိက္တို႔အတူျဖစ္ေပၚၾက တယ္။အတၳဂါထာထဲကအခ်က္အ လက္ထဲမွာစိတ္သည္အႀကီးအကဲျဖစ္ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ဝိပက္ေစတသိက္ သည္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးဝိပက္ စိတ္ႏွင့္ဝိပက္ေစတသိက္လို႔ေခၚရျခင္း ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့စတၱရုပ္ဆိုတဲ့စကား လံုးသည္စိတ္ေၾကာင့္ရုပ္ျဖစ္ေပၚရတဲ့ အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ထို႔နည္းတူပဲစိတၱ ရုပ္ျဖစ္ေပၚရျခင္းသည္စိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္`စတၱရုပ္’ လို႔ေခၚရျခင္းသည္အဲဒီစိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္အဲဒီရုပ္ေတြပါျဖစ္ေပၚရတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဝိပက္ စိတ္ႏွင့္ဝိပက္ေစတသိက္ေတြအတူ ျဖစ္ေပၚၾကတယ္။
အကုသိုလ္စိတ္သည္အျပစ္ရိွတဲ့တရား သေဘာျဖစ္တယ္။အက်ိဳးရိွဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့တရားသေဘာျဖစ္ ၿပီးဆင္းရဲျခင္းျဖစ္တဲ့တရားသေဘာ လည္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအကု သိုလ္ဝိပက္စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိပ္ မေက်နပ္ျခင္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ကုသိုလ္ စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ဝိပက္စိတ္ေတြ ကလြဲၿပီးေနာက္ထပ္စိတ္အမ်ိဳးအစား တစ္မ်ိဳးရိွေသးတယ္။ဘာလဲဆိုေတာ့ ကိရိယာစိတ္ျဖစ္တယ္။ကိရိယာစိတ္ သည္အက်ိဳး(ဝိပက္)ျဖစ္ေပၚေပးတဲ့အ ေၾကာင္းမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ကုသိုလ္ စိတ္ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ေတြမဟုတ္ရ ျခင္းျဖစ္တယ္။ဝိပက္စိတ္လည္းမဟုတ္ ဘူး။ဘာေၾကာင့္ကိရိယာစိတ္သည္ကု သိုလ္စိတ္ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ေတြရဲ႕အ က်ိဳးေတြမဟုတ္ဘူး။
စိတ္အားလံုးေတြကိုခြဲျခမ္းစိပ္ျဖာလိုက္ရင္ေမြး(ဘဝ)ျခင္းစိတ္(၄)မ်ိဳးရိွၿပီးတစ္ မ်ိဳးမ်ိဳးတြင္ပါဝင္တယ္။ဆိုလိုတာကကု သိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္၊ဝိပက္စိတ္ ႏွင့္ကိရိယာစိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ။တ ကယ္လို႔အေသးစိတ္နဲ႔ေလ့လာသင္ၾကာ းျခင္းမရိွဘူးဆိုရင္ဘယ္အခ်ိန္မွာကု သိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္၊ဝိပက္စိတ္ ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ေတြျဖစ္သလဲဆိုတာ မသိရဘူး။ဥပမာ-ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္တဲ့ အခါဒီဘံု၊ဒီဘဝမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမဦး ဆံုးစိတ္သည္ဒီအခ်ိန္မွာလူတိုင္းအ သက္ရွင္ေနႏိုင္ျခင္းသည္ဒီဘံု၊ဒီဘဝမွာ ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ဒီလူ၊ဒီပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ကုသိုလ္ စိတ္ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ေတြျဖစ္လို႔မရ ဘူး။အဲဒီပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါ မွာကိုယ္၊ႏႈတ္၊စိတ္ေတြကေနဘယ္ကံ ကိုမွမလုပ္ရေသးဘူး။ပဋိသေႏၶစိတ္ သည္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ကံတစ္ခုခုေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဘံု၊ဘဝတစ္ခုစီထဲ မွာဘယ္ေလာက္ပဲမ်ားေနပါေစျပဳလုပ္ ၿပီးသြားတဲ့ကံျဖစ္ခဲ့ရင္ပဋိသေႏၶစိတ္ကို အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့ဘယ္ကံမဆို(သို႔) ျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္ဝိပက္စိတ္မဆိုအဲဒီကံ ေတြသည္ပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္ဝိပက္စိတ္ ေတြရဲ႕ကမၼပစၥယေတြျဖစ္တယ္။တ ကယ္လို႔သုဂတိဘံုျဖစ္တဲ့လူ႔ဘံုထဲမွာ ေမြးလာရင္ကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြ ျဖစ္တယ္။သုဂတိဘံုမွာပဋိသေႏၶျဖစ္ တဲ့စိတ္သည္ကုသိုလ္ဝိပက္ျဖစ္တယ္။ တကယ္လို႔အပါယ္ဘံုျဖစ္တဲ့ငရဲဘံု၊ ၿပိတၱာဘံု၊အသရကယ္ဘံုႏွင့္တိရစၧာန္ ဘံုေတြမွာေမြးလာရင္အကုသိုလ္ကံေတြ ရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။အပါယ္ဘံုမွာ ပဋိသေႏၶျဖစ္တဲ့စိတ္သည္အကုသိုလ္အ က်ိဳး(ဝိပက္)ေတြျဖစ္တယ္။
စိတ္အားလံုးေတြကိုခြဲျခမ္းစိပ္ျဖာလိုက္ရင္ေမြး(ဘဝ)ျခင္းစိတ္(၄)မ်ိဳးရိွၿပီးတစ္ မ်ိဳးမ်ိဳးတြင္ပါဝင္တယ္။ဆိုလိုတာကကု သိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္၊ဝိပက္စိတ္ ႏွင့္ကိရိယာစိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ။တ ကယ္လို႔အေသးစိတ္နဲ႔ေလ့လာသင္ၾကာ းျခင္းမရိွဘူးဆိုရင္ဘယ္အခ်ိန္မွာကု သိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္၊ဝိပက္စိတ္ ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ေတြျဖစ္သလဲဆိုတာ မသိရဘူး။ဥပမာ-ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္တဲ့ အခါဒီဘံု၊ဒီဘဝမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမဦး ဆံုးစိတ္သည္ဒီအခ်ိန္မွာလူတိုင္းအ သက္ရွင္ေနႏိုင္ျခင္းသည္ဒီဘံု၊ဒီဘဝမွာ ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ဒီလူ၊ဒီပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ကုသိုလ္ စိတ္ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ေတြျဖစ္လို႔မရ ဘူး။အဲဒီပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါ မွာကိုယ္၊ႏႈတ္၊စိတ္ေတြကေနဘယ္ကံ ကိုမွမလုပ္ရေသးဘူး။ပဋိသေႏၶစိတ္ သည္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ကံတစ္ခုခုေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဘံု၊ဘဝတစ္ခုစီထဲ မွာဘယ္ေလာက္ပဲမ်ားေနပါေစျပဳလုပ္ ၿပီးသြားတဲ့ကံျဖစ္ခဲ့ရင္ပဋိသေႏၶစိတ္ကို အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့ဘယ္ကံမဆို(သို႔) ျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္ဝိပက္စိတ္မဆိုအဲဒီကံ ေတြသည္ပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္ဝိပက္စိတ္ ေတြရဲ႕ကမၼပစၥယေတြျဖစ္တယ္။တ ကယ္လို႔သုဂတိဘံုျဖစ္တဲ့လူ႔ဘံုထဲမွာ ေမြးလာရင္ကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြ ျဖစ္တယ္။သုဂတိဘံုမွာပဋိသေႏၶျဖစ္ တဲ့စိတ္သည္ကုသိုလ္ဝိပက္ျဖစ္တယ္။ တကယ္လို႔အပါယ္ဘံုျဖစ္တဲ့ငရဲဘံု၊ ၿပိတၱာဘံု၊အသရကယ္ဘံုႏွင့္တိရစၧာန္ ဘံုေတြမွာေမြးလာရင္အကုသိုလ္ကံေတြ ရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။အပါယ္ဘံုမွာ ပဋိသေႏၶျဖစ္တဲ့စိတ္သည္အကုသိုလ္အ က်ိဳး(ဝိပက္)ေတြျဖစ္တယ္။
ပဋိသေႏၶစိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီကံသည္ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ အတြက္ေလာက္သာလုပ္ေပးတာမ ဟုတ္ဘူး။အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ကံအခ်င္း ခ်င္းကပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္ေပၚေပးၿပီးအ ေၾကာင္းကံ(ကမၼပစၥယ)ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ထပ္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္ ကေနဆက္လက္ၿပီးဘဝင္စိတ္ကတာ ဝန္ဆက္ယူတယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္ဆိုတာ ကစုတိစိတ္ကေနဆက္လက္ၿပီးတာဝန္ ယူတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။(သို႔)အရင္ဘဝရဲ႕ ေနာက္ဆံုးစိတ္ျဖစ္တယ္။အရင္ဘဝရဲ႕ စုတိစိတ္ခ်က္ခ်င္းပ်က္သြားတဲ့အခါမွာ ျပဳလုပ္ၿပီးတဲ့ကံတစ္ခုကပဋိသေႏၶစိတ္ ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။အ ရင္ဘဝရဲ႕စုတိစိတ္ကေနဆက္လက္ၿပီး ေတာ့ဒီဘဝမွာပထမဆံုးစိတ္ျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲ ဒီကံအခ်င္းခ်င္းကပဲေနာက္ထပ္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးဘဝင္စိတ္တာဝန္ယူဖို႔ အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ဆိုလိုတာက စုတိစိတ္က်တဲ့အထိဆက္လက္ၿပီး ေတာ့ဒီလူ၊ဒီပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တဲ့ဘံု၊ဘဝရဲ႕ တာဝန္ေတြကိုလုပ္ေဆာင္ေပးတယ္။ ဆိုလိုတာကဒီဘံု၊ဘဝကေနေျပာင္းလဲ ၿပီးဒီလူ၊ဒီပုဂၢိဳလ္နဲ႔ဒီဘဝမွာျဖစ္တဲ့ ေနာက္ဆံုးသေဘာႏွင့္စုတိစိတ္မက် ေသးတဲ့ၾကားမွာတစ္ျခားကံေတြကဝိ ပက္စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျဖစ္ေပၚေစ ၿပီးမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွအာ ရုံေတြကိုသိဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရ တယ္။
ကုသိုလ္ဆိုသည္မွာေကာင္းျမတ္တဲ့တ ရားသေဘာျဖစ္ၿပီးအျပစ္အႏၱရယ္ေတြ မျဖစ္ဘူး။ပစၥည္းဥစၥာ၊ေရႊ၊ေငြေတြရွိမွ သာကုသိုလ္ေတြျပဳလုပ္လို႔ရတယ္လို႔ တစ္ခ်ိဳ႕ကနားလည္ၾကတယ္။ဒါေပ မယ့္အမွ်ေဝေပးျခင္း၊ေပးကမ္းျခင္း ေတြေမ့ေနၾကတယ္။ေငြမရိွေပမယ့္ေပး ေဝႏိုင္မယ့္ပစၥည္းေတြရိွရင္တစ္ျခားသူ ေတြကိုကူညီဖို႔အတြက္ေပးကမ္းစြန္႔က်ဲ ၾကတယ္။တကယ္လို႔မစြန္႔က်ဲႏိုင္ရင္အဲ ဒီအခ်ိန္မွာကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ေတြ ျဖစ္သလာ?ကုသိုလ္စိတ္သည္ေကာင္း ျမတ္တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္လို႔မသိတဲ့သူ သည္အျပစ္မရိွဘူး။ေနာက္ၿပီးေငြမရိွ ရင္ကုသိုလ္ေတြျပဳလုပ္လို႔မရဘူးဆိုၿပီး မေကာင္းတဲ့စိတ္နဲ႔စဥ္းစားမိတယ္။ဒါ ေပမယ့္အမွန္ကေတာ့ဒါနကုသိုလ္လုပ္ ဖို႔အတြက္ေငြမရွိေပမယ့္လည္းလုပ္လို႔ရ ႏိုင္တဲ့တစ္ျခားကုသိုလ္ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွ တယ္။ဥပမာ-တစ္ျခားသူေတြနဲ႔မိတ္ေဆြ ျဖစ္ၿပီးသိၾကတဲ့အခါႏု႔ညံ့တဲ့စိတ္ရိွၿပီး စိတ္ထဲမွာရိွတဲ့အတိုင္းခ်ိဳသာတဲ့စကား ေတြနဲ႔တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦးေပးကမ္းၿပီးကူညီ ေထာက္ပံ့ၾကတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာကု သိုလ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္အျပစ္ ေတြ၊အႏၱရယ္ေတြမွမျဖစ္တဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တယ္။မာနေတြရိွေနတဲ့အခ်ိန္ မွာတစ္ျခားသူေတြထက္ျမင့္တယ္၊သာ တယ္၊ေကာင္းတယ္၊ေတာ္တယ္ဆိုၿပီး ကိုယ့္ကိုယ္ကိုအထင္ႀကီးၾကတယ္။ (သို႔)နင္၊ငါျဖစ္တယ္ဆိုၿပီးခြဲျခားျခင္း ေတြရိွလာတယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ဦးနဲ႔ တစ္ဦးမကူညီၾကေတာ့ဘူး၊မေပးကမ္း မေဝမၽွၾကေတာ့ဘူး။အဲဒီအခ်ိန္မွာအ ကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ၿပီးမေကာင္းတဲ့စိတ္ ေတြျဖစ္လာတယ္။ဒါေၾကာင့္အျပစ္ ျဖစ္တဲ့တရားသေဘာေတြျဖစ္တယ္။
တကယ့္ကုသိုလ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာ ေတြကိုနားလည္တဲ့အခါမွာကုသိုလ္ ေကာင္းမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုပြားမ်ားလို႔ ရႏိုင္တယ္။ပစၥည္း၊ဥစၥာ၊ေရႊ၊ေငြေတြနဲ႔ ေပးဖို႔မရိွရင္လည္းတစ္ျခားအရာေတြနဲ႔ စြန႔္က်ဲေပးလို႔ရတယ္။တကယ္လို႔စြန္႔က်ဲ ေပးမယ့္အရာေတြမရိွဘူးဆိုရင္ပစၥည္း ေပၚမွာဝန္တိုတဲ့သူျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ စိတ္ၿငိမ္သက္မႈေတြရိွၿပီးကိေလသာပါး တဲ့အရွင္ေသာတာပန္ေတြျဖစ္ခ်င္တယ္ လို႔စဥ္းစားၾကတယ္။ဒါေပမယ့္တစ္ျခား သူေတြကိုပစၥည္းေတြေပးကမ္းစြန႔္က်ဲ လို႔ရႏိုင္မလာ?လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္စီ ေတြသည္စုေစာင္းလာတဲ့ကုသိုလ္၊အ ကုသိုလ္ေတြကြာျခားၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္တစ္ဦးစီေတြရဲ႕စိတ္ေတြသည္ ပစၥည္းဥစၥာေတြအေပၚမွာမ်ားစြာဝန္တို ေသးတဲ့သူျဖစ္တယ္ဆိုတာေဝဖန္သံုး သပ္သင့္တယ္။တစ္ျခားသူေတြအတြက္ အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ပစၥည္းေတြကိုတစ္ခါအ နည္းငယ္ျဖင့္အက်င့္ျဖစ္တဲ့အထိစၿပီး စြန္႔က်ဲေပးရင္အင္အားေတြရိွလာရတဲ့ အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ နင္၊ငါျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္ တရားေတြရဲ႕အစြဲေတြမွလြတ္ေျမာက္ ႏိုင္တယ္။တိုးတက္ပြားမ်ားလာတဲ့ပညာ ေတြနဲ႔အတူရဲရင့္ထက္ျမက္လာၿပီးဆို ရင္နိဗၺာန္ကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တယ္။
ကိေလသာေတြကုန္ခ်င္ၿပီးလို႔စဥ္းစား တဲ့သူေတြသည္ကိေလသာေတြျဖစ္ေပၚ တဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီကိေလသာရိွေနေသး တဲ့စိတ္ကိုေက်နပ္ေနၾကတယ္။ဥပမာ- မာနရိွတဲ့အခ်ိန္မွာမနာလိုဝန္တိုျခင္းျဖစ္ ၿပီးကိုယ့္ကိုယ္ကိုအထင္ႀကီးၾကတယ္။ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကစြန္႔လြတ္ဖို႔ေျပာ လာၿပီးတစ္ပါးသူေတြရဲ႕ေပ်ာ္ရႊင္မႈေတြ ကိုဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာသင့္တယ္။(သို႔) ေမတၱာေတြရိွသင့္တယ္။မေကာင္းတဲ့သူ ေတြျဖစ္ေနရင္လည္းအဲလိုလူေတြနဲ႔ ေကာင္းမန္စြာနဲ႔ဆက္ဆံလို႔ရမလာ? ဆႏၵရိွတဲ့သူသည္စိတ္ဆိုျခင္း၊အထင္ ေသးျခင္၊မနာလိုျခင္းေတြနဲ႔ေက်နပ္ေန တယ္ဆိုရင္အဲလိုမ်ိဳးလုပ္လို႔မရႏိုင္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ကိေလသာေတြစြန္႔လြတ္ဖို႔ သည္ခ်က္ခ်င္းျဖတ္လို႔ရႏိုင္တဲ့အရာ ေတြမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ပညာေတြ တိုးတက္ေအာင္းတစ္ေျဖးေျဖးစုေစာင္း ရတယ္။ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္ ခ်င္တဲ့သူသည္ကုသိုလ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ တိုးတက္ေအာင္ပြားမ်ားနတယ္။ဒါန ကုသိုလ္တစ္မ်ိဳးထဲနဲ႔ပြားမ်ားရတာမ ဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့တစ္ျခားအကုသိုလ္ ေတြကိုဝန္တိုၿပီးသိမ္းထားေသးတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ပုဂၢိဳလ္ေတြကၿငိမ္းသတ္ခ်င္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တစ္ေန႔ ေန႔မွာမၿငိမ္သက္ျခင္း၊တုန္လႈပ္ေျခာက္ ျခားျခင္းႏွင့္ဟုိအေၾကာင္းဒီအေၾကာင္း စဥ္းစားလည္းစိတ္အလိုမက်ျဖစ္ၿပီးပူ ျပင္ေသာကျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြပဲ ရိွတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီအ ခ်ိန္မွာစိတ္ဆိုေနတဲ့သူေတြကိုပဲစဥ္းစား ေနတယ္။တစ္ျခားသူေတြကိုအကုသိုလ္ စိတ္ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ဘက္မွာေဝဖန္သံုး သပ္တဲ့အခါမွာမၿငိမ္သက္ျခင္း၊တုန္ လႈပ္ေျခာက္ျခားျခင္းႏွင့္ပူျပင္ေသာက ေတြျဖစ္ရတယ္။တကယ္လို႔အဲဒီအခ်ိန္ မွာစိတ္မဆိုးဘူးဆိုရင္ပူျပင္ေသာက ေတြမျဖစ္ဘူးဆိုတာမသိၾကဘူး။ဒါ ေၾကာင့္စိတ္ဆိုေနတဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္မ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊စိတ္ပူျခင္း၊ပူျပင္ေသာက စိတ္ေတြျဖစ္ျခင္းသည္အကုသိုလ္စိတ္ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အျပစ္ျဖစ္တဲ့ တရားသေဘာေတြျဖစ္တယ္။
တကယ္လို႔စိတ္ဆိုးတဲ့အခ်ိန္မွာတစ္ပါး သူေတြကိုေမတၱာစိတ္၊ဂရုဏာစိတ္၊မုဒိ တာစိတ္၊ဥေပကၡာစိတ္ေတြျဖစ္တဲ့ဘက္ မွာေအာက္ေမ့ၿပီးေဝဖန္သံုးသပ္ရင္ ခ်က္ခ်င္းၿငိမ္းသက္ႏိုင္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေမတၱာ၊ဂရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ဥေပကၡာစိတ္ရိွတဲ့အခါမွာကု သိုလ္ျဖစ္ၿပီးေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟ ေတြနဲ႔ကင္းေဝးတဲ့အခါမွာၿငိမ္သက္ၾက တယ္။ကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္တိုင္း သည္ၿငိမ္သက္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ကိ ေလသာေတြၿငိမ္သက္ခ်င္ရင္ကုသိုလ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုပြားမ်ားရတယ္။ဒါန ကုသိုလ္တစ္မ်ိဳးထဲသာပြားမ်ားရမွာမ ဟုတ္ဘူး။
“အက်င့္ဗီဇ”ဆိုတဲ့စကားရဲ႕အဓိပၸါယ္ ကေတာ့ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းေတြဆက္စပ္ေန ျခင္းျဖစ္တယ္။ျမင္စိတ္၊ၾကားစိတ္၊အနံ႔ သိတဲ့စိတ္၊အရသာသိတဲ့စိတ္၊ထိေတြ႕ တဲ့အရာေတြကိုသိတဲ့စိတ္ေတြသည္ဝိ ပက္စိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ အကုသိုလ္စိတ္ေတြမဟုတ္ၾကဘူး။ဒါ ေၾကာင့္အက်င့္ဗီဇေတြကိုမစုေစာင္းမစု ေစာင္းျခင္းျဖစ္တယ္။ျမင္စိတ္၊ၾကား စိတ္၊အနံ႔၊အရသာ၊ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြ ကိုသိတဲ့စိတ္ေတြသည္အတိတ္ကံရဲ႕အ က်ိဳးကံေတြျဖစ္တယ္။ဘယ္ကံမဆိုအ က်ိဳးေပးမယ့္အခ်ိန္ေရာက္ရင္အ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ျပည့္စံုၿပီးဝိပက္ စိတ္အမ်ိဳးအစားေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ ေပၚၿပီးတာဝန္ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးလုပ္ ေဆာင္ၾကတယ္။ဥပမာ-ျမင္တာ၊ၾကား တာေတြကအစျဖစ္တယ္။ဝိပက္စိတ္ သည္အက်င့္ဗီဇေတြကိုမစုေစာင္းဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဝိပက္စိတ္တစ္ခ ဏစီျဖစ္ေပၚရျခင္းသည္အဲဒီစုေစာင္း လာတဲ့ကုသိုလ္ကံ(သို႔)အကုသိုလ္ကံ ေတြသည္ျဖစ္ေပၚေပးရတဲ့အေၾကာင္း ျဖစ္တယ္။ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာဘယ္ဝိပက္စိတ္မွျဖစ္ ေပၚဖို႔အေၾကာင္းမျဖစ္ေတာ့ဘူး။
စိတ္ရဲ႕အေၾကာင္း(၂)ျဖစ္တဲ့သေခၤတ အကၡရာေတြကိုနားလည္ဖို႔အတြက္ ေလာကီကုသိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္ ႏွင့္မဟာကိရိယာစိတ္တို႔သည္`စိတ္’ ေတြျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ကိုယ့္ရဲ႕အက်င့္ဗီဇေတြကိုစုေစာင္းၿပီး အဲဒီခ်ဝနဝိထီစိတ္အျဖင့္နဲ႔ရႏိုင္ၿပီးဝိထီ စိတ္ကိုအရင္နားလည္ရမယ္။ဝိထီစိတ္ဆိုတာကဘယ္လိုစိတ္အမ်ိဳးအစားလဲ? ဘယ္အခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚလဲ?ၿပီးေတာ့ ကိုယ့္ရဲ႕အက်င့္ဗီဇကိုစုေစာင္းတဲ့စိတ္ ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာခ်ဝနဝိထီကိုနားလည္ ရမယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာကီကုသိုလ္စိတ္၊ အကုသိုလ္စိတ္ေတြျဖစ္ၿပီးရဟႏၱာအ တြက္က်ေတာ့မဟာကိရိယာစိတ္ျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရဟႏၱာ ျဖစ္ေပမဲ့ကြာျခားတဲ့ကိုယ္၊ႏႈတ္၊စိတ္ ေတြရိွတဲ့ရဟႏၱာေတြျဖစ္ၿပီးကိုယ့္ရဲ႕အ က်င့္ဗီဇစုေစာင္းျခင္းေတြမွာလည္းကြာ ျခားၾကတယ္။
ဒါေၾကာင့္ဝိထီစိတ္ရဲ႕အဓိပၸါယ္ကိုနား လည္သေဘာေပါက္ရမယ္။`ဝိထီ’စိတ္ ဆိုတာကပဋိသေႏၶစိတ္၊ဘဝင္စိတ္ႏွင့္ စုတိစိတ္ေတြမဟုတ္တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ပဋိသေႏၶစိတ္၊ဘဝင္စိတ္ႏွင့္စုတိစိတ္ ေတြမဟုတ္တဲ့ဘယ္စိတ္မဆိုက်န္တဲ့ စိတ္အားလံုးသည္ဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ တစ္ဘဝမွာပဋိသေႏၶစိတ္တစ္ခဏ (တစ္ခါ)ပဲျဖစ္ေပၚတယ္။ဆိုလိုတာက အရင္ဘဝရဲ႕စုတိစိတ္ကေနပဋိသေႏၶ စိတ္ကဆက္လက္ၿပီးတာဝန္ယူရတဲ့အ ခ်ိန္ျဖစ္တယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္သည္အခ်ိန္ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚတယ္။အဲဒီပဋိသေႏၶစိတ္တာဝန္ယူတဲ့အခ်ိန္မွာမျမင္၊မၾကား၊အနံ႔မရ၊အရသာမရ၊ဘယ္အရာေတြကိုမွထိေတြ႕ျခင္းေတြမသိေတာ့ဘူး။ဒါ ေၾကာင့္ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ဝိပက္စ္ိတ္ ျဖစ္ၿပီးကံရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။လူ ဘံုထဲမွာေမြးတဲ့ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ကု သိုလ္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ၿပီးကုသိုလ္ကံရဲ႕ အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္ ပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာကံကပဋိသေႏၶ စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ေလာက္ပဲအက်ိဳးေပး တာမဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္ဝိပက္စိတ္ အမ်ိဳးအစားအခ်င္းခ်င္းျဖစ္ေပၚဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။အဲဒီပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ ရျခင္းရဲ႕ဆက္လက္အသက္ရွင္ေနႏိုင္ဖို႔ အတြက္စုတိစိတ္က်တဲ့အထိဘဝင္စိတ္ ကတာဝန္ယူရတယ္။
အဲဒီစုတိမက်ေသးတဲ့အခ်ိန္မွာဘဝင္ စိတ္ကျဖစ္လိုက္ပ်က္လိုက္ျဖစ္ၿပီးမ ျမင္၊မၾကား၊အနံ႔မရ၊အရသာမရ၊ထိ ေတြတဲ့အရာေတြကိုမသိတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္ မစဥ္းစားတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာအဲဒီလူအ ျဖစ္နဲ႔ဆက္လက္ၿပီးအသက္ရွင္ေနႏိုင္ ဖို႔အတြက္တာဝန္ေတြလုပ္ေစာင္ၾက တယ္။ဒါေၾကာင့္ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္တဲ့ ဘယ္အခ်ိန္မဆိုဘဝင္စိတ္ႏွင့္စုတိစိတ္ သည္အဲဒီအခ်ိန္မွာဝိထီစိတ္မဟုတ္ဘူး ။အိပ္ေမာက်ေနတဲ့အခ်ိန္မွာမျမင္ဘူး။ မၾကားဘူး၊အနံ႔မရဘူး၊အရသာမရဘူး၊ ထိေတြ႕ျခင္းမရိွဘူး၊မစဥ္းစားမေတြး ေတာဘူး။ဘဝင္စိတ္သည္အိမ္မက္ မက္တဲ့အထိဆက္လက္ၿပီးပုံမွန္ျဖစ္၊ ပ်က္ေနတယ္။(သို႔)ဒီေလာကမွာႏိုးလာ ၿပီးေတာ့ျမင္တယ္၊ၾကားတယ္၊အနံ႔ရ တယ္၊အရသာရတယ္၊အထိေတြ႕ေတြ ရတယ္။အာရုံေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုစဥ္းစား ေတြးေတာတယ္။ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီး အဲဒီပဋိသေႏၶစိတ္၊ဘဝင္စိတ္ႏွင့္စုတိ စိတ္ေတြတာဝန္လုပ္ေဆာင္တဲ့အခ်ိန္ မွာအာရုံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္ဒီေလာက ထဲမွာမျဖစ္ေပၚဘူး။ဒီေလာကသည္လူ႔ ေလာကျဖစ္မယ္ဆိုရင္ဘယ္လိုလကၡ ဏမ်ိဳးလဲဆိုတာဘယ္လိုမွမသိႏိုင္ဘူး။ တကယ္လို႔ဒီအခ်ိန္မွာဘယ္သူအိပ္ေပ်ာ္ ေနလဲဆိုတာမသိ၊မျမင္ႏိုင္ဘူး။ဒီအထဲ မွာဘယ္သူေတြရွိလဲ?ဘာအသံေတြရိွလဲ ?ဘာအနံ႔ေတြရိွသလဲ?ဘယ္လိုေအးျခင္ း၊ပူျခင္းေတြရွိသလဲ?ဒီေလာကသည္ပဋိ သေႏၶစိတ္၊ဘဝင္စိတ္ႏွင့္စုတိစိတ္ေတြနဲ႔ မျဖစ္ေပၚဘူး။အိပ္မေပ်ာ္တဲ့အခ်ိန္မွာဒီ ေလာကရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုမွတ္သား ထားတယ္။ဒီေလာကထဲမွာလူအမ်ိဳးမ်ိဳ းႏွင့္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုမွတ္ သားထားတယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္အိပ္ ေမာက်ေနတဲ့အခ်ိန္မွာဘဝင္စိတ္ျဖစ္ ေနတယ္။ဒီေလာကအားလံုးထဲမွာျဖစ္ ေပၚတဲ့အာရုံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြနဲ႔ရပ္တန္႔ သြားတယ္။ၿပီေတာ့ကိုယ့္ကိုယ္ကိုဘယ္ သူလဲ?ဘယ္မွာေနလဲ?ဘယ္သူေတြနဲ႔ ေဆြမ်ိဳးေတာ္သလဲ?ဘယ္လိုပစၥည္း၊ ဥစၥာေတြအာဏာေတြရိွၿပီး၊ဘယ္ ေလာက္ေပ်ာ္ရႊင္ခဲ့ၿပီး၊ဘယ္ေလာက္ ဆင္းရဲဒုကၡျဖစ္ရသလဲ?ဆိုတာဘာမွမ သိေတာ့ဘူး။
ျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာဘဝင္စိတ္မဟုတ္ဘူး။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုျမင္ ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ျဖစ္ ေပၚၿပီးျမင္တဲ့၊သိတဲ့ဘယ္စိတ္မဆို(သို႔) မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွ ျဖစ္ေပၚဆဲအရာေတြကိုသာယာၿပီးေက် နပ္တယ္။(သို႔)အသံကိုမေက်နပ္ဘူး။ အဲဒီအခ်ိန္မွာဘဝင္စိတ္မဟုတ္ဘူး။အဲဒီအခ်ိန္မွာဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚၿပီးရုပ္ကိုသိတဲ့စိတ္တိုင္းသည္ စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။နားမွအသံ ကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္တိုင္းသည္ ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ႏွေခါင္း မွအနံ႔ကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္တိုင္း သည္ဃာနဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။လၽွာ မွအရသာသိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္တိုင္း သည္ဇီဝွာဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ကိုယ္ ခႏၶာကိုထိေတြ႕တဲ့အာရုံကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့စိတ္တိုင္းသည္ကာယဒါြရဝိထီစိတ္ ျဖစ္တယ္။စိတ္မွအားရုံကိုသိၿပီးျဖစ္ ေပၚတဲ့စိတ္တိုင္းသည္မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္ျဖစ္တယ္။
တစ္ေန႔တာဘဝမွာပုံမွန္နဲ႔ျဖစ္၊ပ်က္ ေနတဲ့နာမ္တရားေတြသည္တံခါးေပါက္ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွအာရုံေတြကိုသိၿပီးဝိထီစိတ္ ႏွင့္တစ္လွည့္စီျဖစ္၊ပ်က္တဲ့ဘဝင္စိတ္ ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ခႏၶာငါးပါးရိွတဲ့ဘံု မွာပဋိသေႏၶတည္တဲ့အခါမွာ(သို႔)ရုပ္တ ရားႏွင့္နာမ္တရားရိွတဲ့ဘံုမွာကမၼရုပ္ျဖစ္ ဖို႔အတြက္ကံကအေၾကာင္းျဖစ္ေပး တယ္။ဆိုလိုတာကစကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္ ေသာတပသာဓာတ္ရုပ္၊ဃာနပသာ ဓာတ္ရုပ္၊ဇီဝွာပသာဓာတ္ရုပ္ႏွင့္ကာယ ပသာဓာတ္ရုပ္စသည္တို႔သည္ျဖစ္၊ ပ်က္ေနၿပီးမ်က္စိကမ္း၊နားကမ္းတဲ့ လူမဟုတ္တဲ့သေဘာအျဖင့္နဲ႔ဆက္ လက္ရွင္သန္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္တ ကယ္လို႔စကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ ကံကအေၾကာင္းမျဖစ္ေပးတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီပုဂၢိဳလ္သည္မ်က္စိကမ္းၿပီးဘာမွမ ျမင္ဘူး။ဒါေၾကာင့္မ်က္စိႏွင့္တစ္ျခား စိတ္ေတြအခ်ိန္တိုင္းျဖစ္ေပၚႏိုင္ဖို႔အ တြက္အဲဒီစိတ္ေတြျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ေၾကာင္းေတြကိုမွီခိုအားထားရတယ္။ အဲဒီဝိထီစိတ္မျဖစ္ေပၚေသးတဲ့အခ်ိန္မွာ ဘဝင္စိတ္သည္ဆက္လက္ၿပီးပံုမွန္ျဖစ္၊ ပ်က္ေနတယ္။
ဘယ္ရုပ္နဲ႔ဘယ္ပသာဓာတ္ရုပ္ေတြ ျဖစ္ေပၚၿပီးထိေတြ႕တဲ့အခါႏွင့္ဘဝင္ စိတ္တာဝန္ယူေနတဲ့အခ်ိန္ခဏမွာဝိထီ စိတ္ခ်က္ခ်င္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ဒါေပ မယ့္ပသာဓာတ္ရုပ္ႏွင့္ထိေတြ႕ၿပီးျဖစ္ ေပၚတဲ့ရုပ္ကိုမွတ္သားၿပီးသိဖို႔အတြက္ အဲဒီအခ်ိန္မွာဘယ္ဘဝင္စိတ္မဆိုထိ ေတြ႕ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ကိုဘဝင္စိတ္လို႔ ပညတ္လိုက္ၿပီး`အတိ္တ္ဘဝင္’လို႔ေခၚ တယ္။`အတိတ္ဘဝင္’ဆိုတာကအရင့္ အရင္ဘဝင္ေတြနဲ႔တူတဲ့ဘဝင္ျဖစ္တယ္ ။ရုပ္ျဖစ္၊ပ်က္အရမ္းျမန္ေပမယ့္စိတ္ ျဖစ္၊ပ်က္တာကပိုၿပီးျမန္တယ္။ရုပ္သ ေဘာတစ္ခုျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းသည္စိတ္ရဲ႕ ၁၇ႀကိမ္ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းနဲ႔ညီမၽွတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အတိတ္ဘဝင္ဆိုတာကရုပ္ျဖစ္ ေပၚၿပီးပသာဓာတ္ရုပ္ႏွင့္ထိေတြ႕တဲ့အ ခ်ိန္မွာအဲဒီပသာဓာတ္ရုပ္ကိုထိေတြ႕တဲ့ ရုပ္သည္ဘယ္ေတာ့ပ်က္မလဲဆိုတာသိ ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ရုပ္တစ္ရုပ္ရဲ႕အသက္သည္စိတ္ ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းရဲ႕(၁၇)ႀကိမ္ေလာက္သာ ရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အတိတ္ ဘဝင္ပ်က္သြားတဲ့အခ်ိန္မွာဆက္လက္ ၿပီးဘဝင္စိတ္ျဖစ္ဖို႔အတြက္အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးရၿပီး`ဘဝင္ခက်လန’ျဖစ္တယ္ ။ဒါေၾကာင့္အတိတ္ဘဝင္ျဖစ္ေနရေသး တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဝိထီစိတ္ ျဖစ္ေပၚဖို႔ဘဝင္ရဲ႕အရွိန္ကိုခ်က္ခ်င္း တားျမစ္လို႔မရဘူး။`ဘဝင္ခက်လန’ ပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ဘဝင္စိတ္သည္`ဘဝင္ခုပတ္ ေခ်ထ’ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဘဝင္ရဲ႕ အရွိန္ေတြကိုျဖတ္ေတာက္တဲ့ဘဝင္စိတ္ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဘဝင္ အခ်ိန္ေတြရဲ႕ေနာက္ဆံုးဘဝင္စိတ္ျဖစ္ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။`ဘဝင္ခု ပတ္ေခ်ထ’ပ်က္သြားတဲ့အခ်ိန္မွာဝိထီ စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံ ေတြကိုသိႏိုင္တယ္။
မ်က္စိမွအာရုံကိုသိတဲ့ဝိထီးစိတ္တိုင္းသည္စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မပ်က္သြားေသးတဲ့ စကၡဳပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕ၿပီးမ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ(သို႔)အဆင္း(ရူပါရုံ) ကိုသိတယ္။နားမွအာရုံကိုသိတဲ့ဝိထီ စိတ္တိုင္းသည္ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မ ပ်က္သြားေသးတဲ့ေသာတပသာဓာတ္ နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အသံ(သဒၵါရုံ)ကိုသိတယ္။ ႏွေခါင္းမွအာရုံကိုသိတဲ့ဝိထီစိတ္တိုင္း သည္ဃာနဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မပ်က္သြားေသးတဲ့ ဃာနပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အနံ႔(ဂႏၶာ ရုံ)ကိုသိတယ္။လၽွာမွအာရုံကိုသိတဲ့ဝိ ထီစိတ္တိုင္းသည္ဇိဝါွဒါြရဝိထီစိတ္ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မ ပ်က္သြားေသးတဲ့ဇိဝါွပသာဓာတ္နဲ႔ထိ ေတြ႕တဲ့အရသာ(ရသာရုံ)ကိုသိတယ္။ ကိုယ္ခႏၶာမွအာရုံကိုသိတဲ့ဝိထီစိတ္တိုင္း သည္ကာယဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မပ်က္သြားေသးတဲ့ ကာယပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ေအး၊ပူ (သို႔)ေပ်ာ့၊မာ(သို႔)တင္း၊လႈပ္ရွားျခင္း (ေဖာဌဗၺာရုံ)ေတြကိုသိတယ္။အဲဒီမေနာ ဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တဲ့စိတ္မွဝိထီစိတ္တိုင္း သည္အာရုံေတြအားလံုးကိုသိတယ္။ဆိုလိုတာကပဏ္ၾကာဒါြရမွသိတဲ့ဝိထီစိတ္ ကေနအဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာႏွင့္အ ထိအေတြ႕ေတြကိုသိတယ္။ၿပီးေတာ့ဓမၼ ာရုံကိုသိတယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္တစ္ခု ထဲသာသိႏိုင္တဲ့အာရုံျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကမေနာဒါြရျဖစ္ၿပီးဒါြရတစ္ခုထဲ သာျဖစ္တယ္။
အာရုံအားလံုးကိုခြဲထုတ္လိုက္ရင္(၆) အားရုံရွိတယ္။ဒါေၾကာင့္(၆)ဒါြရမွစိတ္ သိႏိုင္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ရူပါရုံ– >စကၡဳဒါြရႏွင့္မေနာဒါြရမွစိတ္သိႏိုင္ တယ္။သဒၵါရုံ–>ေသာတဒါြရႏွင့္မေနာ ဒါြရမွစိတ္သိႏိုင္တယ္။ဂႏၶာရုံ–>ဃာနဒါြ ရႏွင့္မေနာဒါြရမွစိတ္သိႏိုင္တယ္။ရသာ ရုံ–>ဇိဝါွဒါြရႏွင့္မေနာဒါြရမွစိတ္သိႏိုင္ တယ္။ေဖာဌဗၺာရုံ–>ကာယဒါြရႏွင့္မ ေနာဒါြရမွစိတ္သိႏိုင္တယ္။ဓမၼာရုံ–> မေနာဒါြရမွတစ္ဒါြရသာစိတ္သိႏိုင္တယ္ ။မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္(၆)အာရုံစလံု းကိုသိႏိုင္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီဓမၼာရုံ သည္မေနာဒါြရဝိထီစိတ္တစ္ခုထဲသာ သိႏိုင္တယ္။
စိတ္အာရုံသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးတစ္ခုခုေသာ တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ၿပီးေတာ့ ပ်က္သြားတယ္။ဆိုလိုတာကပဋိသေႏၶ စိတ္သည္ပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္ၿပီးအရင္ဘဝရဲ႕စုတိစိတ္ကေန တစ္ခဏေလာက္သာဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚတယ္။ဘဝင္စိတ္အားလံုးျဖစ္တဲ့ အတိတ္ဘဝင္၊ဘဝင္ခက်လန၊ဘဝင္ခု ပတ္ေခ်ထေတြသည္ဘဝင္တာဝန္ေတြ လုပ္ေဆာင္ၿပီးအဲဒီဘံုဘဝရဲ႕ရွင္သန္ဖို႔ အတြက္ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေနတယ္။ ဘဝင္ခုပတ္ေခ်ထပ်က္သြားတဲ့အခါမွာ အဲဒီဘဝင္ခုပတ္ေခ်ထကေနျဖစ္ေပၚတဲ့ ပထမဝိထီစိတ္သည္`အာဝခ်န’တာဝန္ ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။အကၡရာအရနဲ႔ျပန္ ရမယ္ဆိုရင္တံခါးေပါက္(ဒါြရ)မွာျဖစ္ ေပၚတဲ့အာရုံေတြကိုေအာက္ေမ့တယ္။ ဆိုလိုတာကဒါြရကိုထိေတြ႕တဲ့အာရုံကို သိျခင္းသည္`အာဝခ်န’လို႔ေခၚတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အက်င့္ဗီဇကေန ဆြဲထုတ္လိုက္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ဆက္လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းသည္ဘ ဝင္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဒါြရကိုထိ ေတြ႕တဲ့အာရုံဆီသို႔ေရာက္ေစတယ္။ တကယ္လို႔မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ ေတြသည္ပဏ္က်ဒါြရမွာျဖစ္မယ္ဆိုရင္ `ပဏ္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္’ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးအ ျဖစ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီး`အာဝခ်န’တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။ငါးဒါြရမွာရိွတဲ့ဘယ္ ဒါြရတစ္ခုခုမဆိုထိေတြ႕တဲ့အာရုံကို ေအာက္ေမ့တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီအခ်ိန္ မွာစိတ္မျမင္ေသးဘူး။မၾကားေသးဘူး၊ အနံ႔မရေသးဘူး၊အရသာမရေသးဘူး။ ကိုယ္ခႏၶာမွထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုမသိ ေသးဘူး။
တကယ္လို႔မေနာဒါြရမွျဖစ္မယ္ဆိုရင္ စကၡာပသာဓာတ္၊ေသာတပသာဓာတ္၊ ဃာနပသာဓာတ္၊ဇိဝါွပသာဓာတ္၊ကာ ယပသာဓာတ္မွမဟုတ္တဲ့စိတ္ေတြျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မေနာဒါြရ လာဝခ်နစိတ္သည္စိတ္ရဲ႕ေနာက္တစ္ စိတ္ျဖစ္တယ္။(ပဏ္က်ဒါြရလာဝခ်န) စိတ္မဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚၿပီး အာဝခ်နတာဝန္ကိုမေနာဒါြရတစ္ဒါြရ ကိုသာအာဝခ်နကတာဝန္ယူလုပ္ ေဆာင္တယ္။ဥပမာ-အရသာျဖစ္ေပၚ ၿပီးဇိဝါွပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခါႏွင့္ ဘဝင္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခါသည္အတိတ္ ဘဝင္ပ်က္သြားၿပီး`ဘဝင္ခက်လန’က ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ျပန္ ပ်က္သြားတယ္။ဘဝင္ခုပေခ်ထက လည္းဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြား တယ္။ၿပီးေတာ့ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ ေတြဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးေအာက္ေမ့တယ္။ဆိုလိုတာကဇိဝါွဒါြရကိုထိေတြ႕ တဲ့အာရုံကိုသိတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီအရ သာကိုမရေသးဘူး။ဥပမာ-တံခါးဝမွ ဧည့္သည္လာတာကိုသိတဲ့အခ်ိန္နဲ႔တူ တယ္။ဒါေပမယ့္ဧည့္သည္ကိုေတာ့မ ျမင္ရေသးဘူး။ဒါေၾကာင့္ဧည့္သယ္ လာရုံသာသိၿပီးဘယ္သူလဲဆိုမသိ ေသးဘူး။လူတိုင္းမွာဧည့္သည္ေတြ သြားလာၾကရတယ္။ဧည့္သည္ကိုသတိ ရတဲ့အခ်ိန္မွာလူကိုသတိရတာနဲ႔တူ တယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ဧည့္သည္ဆိုတာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံအမ်ိဳး မ်ိဳးေတြကိုဆိုလိုတယ္။
မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုျမင္ တဲ့အခါမွာမ်က္စိမွျမင္တဲ့အရာသည္ ဧည့္သည္ျဖစ္တယ္။အသံကိုၾကားတဲ့အ ခါမွာအသံသည္ဧည့္သည္ျဖစ္တယ္။အသံကိုမၾကားရတဲ့အခါမွာအသံမျဖစ္ ေပၚေသးဘူး။ဒါေၾကာင့္နားမွဧည့္သည္ ေတြမလာေသးဘူး။အရသာျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအရသာသည္လၽွာမွျဖစ္ေပၚတဲ့ ဧည့္သည္ျဖစ္တယ္။တစ္ခဏေလးနဲ႔ သာျဖစ္ေပၚၿပီးျပန္ပ်က္သြားတယ္။အာ ရုံျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္ဒါြရမဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာ အဲဒီအာရုံသည္အဲဒီဒါြရရဲ႕ဧည့္သည္ ျဖစ္တယ္။တကယ့္တစ္ခဏေလးနဲ႔သာ ျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတယ္။အခ်ိန္အရမ္း တိုတယ္။ၿပီးေတာ့အားလံုးပ်က္သြား ၿပီးတစ္သံသရာထဲမွာဘယ္ေတာ့မွ ျပန္မလာေတာ့ဘူး။တစ္ခ်ိဳ႕လူႀကီးေတြ ျပင္းတယ္လို႔ခံစားရတယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့အသက္ႀကီးတဲ့သူမဟုတ္ ေသးတဲ့အခါကလူေတြနဲ႔မ်ားစြာၾကံဳ ေတြ႕ၾကရတယ္။ေဆြမ်ိဳးအသိုင္းအ ဝိုင္းေတြနဲ႔ေပ်ာ္ရႊင္ၿပီးေမ့ေမ်ာၾကတယ္ ။ဒါေပမယ့္အသက္ႀကီးသြားတဲ့အခါမွာ လူႀကီးေတြရဲ႕စိတ္ထဲမွာဧည့္သည္ေတြ ေလၽွာ့နည္းလာတယ္။အသက္ႀကီးလာ တဲ့သူေတြကိုဘာအႀကိဳက္ဆုံးလဲလို႔ေမး ၾကည့္ရင္တစ္ခ်ိဳ႕ကလူေတြအလယ္ လာတာကိုၾကဳိက္ၿပီးစကားေျပာဆိုျခင္းေတြႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကတယ္။ဒါေပ မယ့္အမွန္တကယ္တမ္းက်ေတာ့လူ တိုင္းသည္ျမင္လိုက္တဲ့အခ်ိန္တိုင္းမွာ ဧည့္သည္ရိွတယ္။ၾကားလိုက္တဲ့၊အနံ႔ရတဲ့၊အရသာသိတဲ့၊ထိေတြ႕ျခင္းကိုသိတဲ့ အခ်ိန္တိုင္းေတြမွာဧည့္သည္ရိွၾကတယ္ ။ဒါေၾကာင့္အဲဒါတရား(ဓမၼာတာ)အ တိုင္းျဖစ္တယ္။ဧည့္သည္လာတာနဲ႔ ေလာဘစိတ္ေတြျဖစ္ေပၚလာၿပီးမ်က္စိ၊ နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္ တဲ့အရာေတြကိုသာယာၿပီးေက်နပ္ၾက တယ္။
ဧည့္သည္ေတြအမ်ိဳးအစားအမ်ိဳးမ်ိဳး ရိွၾကတယ္။တကယ္လို႔သူခိုး၊ဓာျပဧည့္ သည္ျဖစ္ေနရင္ဘယ္သူမွမလိုခ်င္ၾကဘူး။ဒါေပမယ့္ေဆြမ်ိဳးအသိုင္းအဝိုင္း ျဖစ္ေနရင္ဘယ္ေတာ့လာမလဲဆိုတာ ေစာင့္ေမၽွာ္ေနၾကတယ္။ဒါေပမယ့္တ ကယ္တမ္းက်ေတာ့မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ ၊ကိုယ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြသည္ရုပ္တရားသာျဖစ္ၿပီးဘယ္သူ ေတြနဲ႔မွမေကာင္းတဲ့ေစတနာေတြမရိွဘူ း။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရုပ္တရား သည္သိတဲ့သေဘာမဟုတ္ဘူး။ဒါ ေၾကာင့္သူခိုး၊ဓာျပျဖစ္မယ့္ဧည့္သည္ (သို႔)ေဆြမ်ိဳးျဖစ္မယ့္ဧည့္သည္ေတြ သည္ဘယ္ေလာက္နဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီးဘယ္ အာရုံေတြရဲ႕အခ်ိန္ေတြထဲမွာသာယာ ၿပီးေတာ့ေက်နပ္စြာနဲ႔အဲဒီအာရုံေတြကို ၿငိတြယ္ၾကတယ္။သူခိုး၊ဓာျပေတြက လည္းအဲဒီထဲမွာေနထိုင္ၾကတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့သာယာျခင္း၊ေက် နပ္ျခင္းႏွင့္ၿငိတြယ္ျခင္းေတြသည္အကု သိုလ္တရားေတြျဖစ္တယ္။အကုသိုလ္ တရားေတြသည္ဘယ္သူေတြနဲ႔မွမိတ္ ေဆြမျဖစ္ဘူး။ကုသိုလ္တရားကေတာ့ ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေပးတဲ့ရင္းႏွီးတဲ့မိတ္ ေဆြျဖစ္ၿပီးဘယ္အခ်ိန္မဆိုလိုအပ္ရင္ ေဖးမကူညီေပးတာနဲ႔တူတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ကြာျခားတဲ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏသ ေဘာေတြကိုသိရမယ္။ဆိုလိုတာကအ ကုသိုလ္စိတ္သည္အျပစ္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္အကုသိုလ္သည္သူခိုး၊ဓာျပျဖစ္ ၿပီးမိတ္ေဆြေတြမဟုတ္ဘူး။
သူခိုး၊ဓာျပေတြကိုသတိရတဲ့အခါမွာ ေၾကာက္ၾကၿပီးဧည့္သည္ေတြမျဖစ္ေစ ခ်င္ဘူး။ဒါေပမယ့္သူခိုး၊ဓာျပဆိုတာက ေနာက္ျဖစ္လာမယ့္သူခိုး၊ဓာျပျဖစ္တဲ့ ဧည့္သည္ရိွလာဖို႔အတြက္အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတဲ့အကုသိုလ္စိတ္ေတြျဖစ္ တယ္။ကုသိုလ္စိတ္က်ေတာ့မိတ္ ေကာင္းေဆြေကာင္းနဲ႔ႏႈိင္းယွဥ္ထားၿပီး ေနာက္ျဖစ္လာမယ့္ေဆြမ်ိဳးအသိုင္းအ ဝိုင္းေတြေရာက္လာေစတဲ့အေၾကာင္း ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ရုပ္တရား သည္အေၾကာင္းမဟုတ္ဘူး။
ရုပ္တရားသည္သိတဲ့သေဘာမဟုတ္ ဘူး။ဒါေၾကာင့္ဘယ္လိုေစတနာေတြမွ မရိွဘူး။ျဖစ္ေပၚတဲ့အသံသည္သိတဲ့သ ေဘာမဟုတ္ဘူး။ဘယ္သူ႔ကိုမွလည္း (သို႔)မၾကားေစခ်င္ဘူးဆိုတဲ့သေဘာမ ရွိဘူး။ဒီလူကိုၾကားေစခ်င္ၿပီး၊ဟိုလူကို မၾကာေစခ်င္ဘူးဆိုၿပီးခ်စ္တဲ့သူ၊မုန္းတဲ့ သူေတြကိုမေရြးဘူး။အသံသည္အဲဒီအ သံကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းအရျဖစ္ ေပၚတဲ့ရုပ္တရားျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ ဘယ္သူ႔ရဲ႕ေသာတပသာဓာတ္သည္ ဘယ္အသံနဲ႔ထိေတြ႕မလဲဆိုတာအ ေၾကာင္းအက်ိဳးေပၚမွာမူတည္တယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြအိပ္ေမာက်သြားတဲ့အ ခါမွာမိုးႀကိဳးပစ္သံ၊မိုးခ်ဳန္းသံ၊ေၾကာက္ ရမယ့္အသံေတြမၾကားရဘူး။အဲဒီမိုး ႀကိဳးပစ္သံသည္အဲဒီလူေတြရဲ႕ဧည့္ သည္မဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္အဲဒီအသံနဲ႔ ထိေတြ႕တဲ့ေသာတပသာဓာတ္ကိုျဖစ္ ေစတဲ့အေၾကာင္းကိုစုေစာင္းတဲ့သူေတြ ရဲ႕ဧည့္သည္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚတဲ့ဘယ္အာရုံေတြမဆိုမ်က္စိ၊နား၊ ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွဘယ္သူေတြရဲ႕ဧည့္ သည္ျဖစ္တယ္ဆိုတာအေၾကာင္းအရ ျဖစ္ေပၚရတယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီလူ ေတြစုေစာင္းလာတဲ့ကံသည္အဲဒီအာ ရံုကိုသိၿပီးဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။
အဲဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္မွျဖစ္ေပၚ တဲ့ဧည့္သည္ေတြသည္ရုပ္ေတြျဖစ္သည္ အသံ၊အနံ႔၊အရသာႏွင့္အထိအေတြ႕ ေတြသည္တစ္ခဏနဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတယ္။ဘယ္ေတာ့မွလည္းျပန္မ လာေတာ့ဘူး။ဒါေၾကာင့္လူ၊ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါႏွင့္ပစၥည္း၊ဥစၥာေတြဟုတ္ရဲ႕လာ ?ၿပီးေတာ့တစ္ေန႔တာဘဝမွာဘယ္ေန ရာကဧည့္သည္ေတြလာမလဲ?ၿပီေတာ့ ဘယ္အခ်ိန္မာလာမလဲ?ဆိုတာဘယ္သူ မွမသိႏိုင္ဘူး။မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ ၊စိတ္ေတြမွအာရုံကိုသိတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီ အခ်ိန္သည္ဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ပန္က် ဒါြရလာဝခ်နစိတ္သည္`ဝိထီပတီပါထ က’ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဘဝင္ခုပတ္ ေခ်ထကေနျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမဆံုးဝိထီ စိတ္ျဖစ္ၿပီးအာဝခ်နရဲ႕တာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တယ္။(၅)ဒါြရထဲမွာဘယ္ဒါြရ တစ္ခုခုကိုမဆိုထိေတြြ႕တဲ့အာရုံတစ္ခု ကိုသိရုံနဲ႔ျမင္တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္တဲ့စိတ္ မဟုတ္ဘူး။တစ္ျခားဝိထီစိတ္ေတြသည္ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွျဖစ္ ေပၚလို႔မရဘူး။တကယ္လို႔ပန္က်ဒါြရ လာဝခနစိတ္သည္မျဖစ္ေပၚပဲအရင္ ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္ပန္က်ဒါြရ လာဝခ်နစိတ္သည္(၅)ဒါြရထဲမွာဘယ္ ဒါြရတစ္ခုခုမဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမဆံုးဝိ ထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ဒီစိတ္တစ္လံုးသည္ ဒီ(၅)ဒါြရရဲ႕တာဝန္ကိုလုပ္ႏိုင္တဲ့အခါမွာ ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္လို႔ေခၚတယ္။ တကယ္လို႔တစ္ဒါြရစီခြဲလိုက္ရင္စကၡဳဒါြ ရမွျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာစကၡဳဒါြရလာဝ ခ်နျဖစ္တယ္။နားမွျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာ ေသာတဒါြရလာဝခ်နျဖစ္တယ္။ႏွေခါင္ းမွျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာဃာနဒါြရလာဝခ် နျဖစ္တယ္။လၽွာမွျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာ ဇိဝါွဒါြရလာဝခ်နျဖစ္တယ္။ကိုယ္မွျဖစ္ ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာကာယဒါြရလာဝခ်န ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ဒီစိတ္တစ္လံုး သည္(၅)ဒါြရမွာရိွတဲ့`အာဝခ်န’တာ ဝန္ကိုလုပ္ႏိုင္တဲ့အခါမွာပန္က်ဒါြရလာ ဝခ်နစိတ္လို႔စုေပါင္းၿပီးေခၚတယ္။
အဲဒီစိတ္မွအာရုံကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိထီ စိတ္အတြက္က်ေတာ့ဝိထီစိတ္ရဲ႕အရင္ ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကကုသိုလ္စိတ္(သို႔)အကုသိုလ္စိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အ ေၾကာင္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုေအာက္ေမ့ တဲ့အခါမွာအာဝခ်နစိတ္အရင္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးရိွရမယ္။အာဝခ်နရဲ႕တာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တဲ့စိတ္ဆိုတာကအဲဒီစိတ္မွထိ ေတြ႕တဲ့အာရုံကိုသိရတယ္။ဒါေၾကာင့္ မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္သည္မေနာဒါြရ မွျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမဆံုးဝိထီစိတ္ျဖစ္ တယ္။တကယ္လို႔မေနာဒါြရလာဝခ်န စိတ္မျဖစ္ေပၚရင္ဝိထီစိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြလည္းစိတ္မွအာရုံကိုသိၿပီးမေနာဒါြ ရမွျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။မေနာဒါြရလာဝ ခ်နစိတ္သည္ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ မဟုတ္ဘူး။စိတ္တစ္ခုစီရဲ႕အမ်ိဳးအစား တစ္မ်ိဳးစီျဖစ္တယ္။ပန္က်ဒါြရလာဝခ် နစိတ္သည္(၅)ဒါြရသာျဖစ္ေပၚလို႔ရ တယ္။မေနာဒါြရမွာျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္သည္အာဝခ်န တာဝန္ကိုမေနာဒါြရမွတစ္ဒါြရသာလုပ္ လို႔ရတယ္။
ဒါေၾကာင့္(၆)ဒါြရမွအာဝခ်နတာဝန္ကို လုပ္တဲ့ဝိထီစိတ္(၂)မ်ိဳးရိွတယ္။ဆိုလို တာကပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္တစ္ မ်ိဳးသည္(၅)ဒါြရမွအာဝခ်နတာဝန္ကို လုပ္တယ္။မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္(၁) မ်ိဳးသည္မေနာဒါြရမွတစ္ဒါြရကိုသာ အာဝခ်နတာဝန္ကိုလုပ္တယ္။အခုခ်ိန္ မွာပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ရိွလာ?ရွိ တယ္။တကယ္လို႔ပန္က်ဒါြရလာဝခ်န စိတ္မရိွရင္မျမင္ရဘူး။မၾကားရဘူး။ အနံ႔မရဘူး။အရသာမသိဘူး။ကိုယ္မွ ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုမသိဘူး။အခု ခ်ိန္မွာမေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္ရိွလာ? ရိွတယ္။ပန္က်ဒါြရမွဘယ္ဒါြရတစ္ဒါြရ မဆိုဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာအာရုံ ကိုသိၿပီးပ်က္သြားတယ္။ဘဝင္စိတ္က ၾကားမွာျဖစ္လိုက္ပ်က္လိုက္နဲ႔မ်ားစြာ ျဖစ္ေပၚရတယ္။ၿပီေတာ့မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္ကလည္းအဲဒီအာရုံကိုသိၿပီးေနာက္ စိတ္မွထပ္ၿပီးဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတယ္။ ဆိုလိုတာကစိတ္(ဘဝင္ခုပေခ်ထစိတ္) ကိုမွီခိုၿပီးအာရုံကိုသိတဲ့စိတ္နဲ႔အတူပန္ က်ဒါြရမွအဲဒီပ်က္သြားတဲ့အာရုံကိုသိ ၿပီးထပ္ျဖစ္ေပၚတဲ့မေနာဒါြရျဖစ္တယ္။
အဲဒီဒါြရမွဘယ္ဒါြရတစ္ခုခုမဆိုအိပ္ ေမာက်ၿပီးအာရုံမသိတဲ့အခ်ိန္မွာပန္က် ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ရိွလာ?မရိွဘူး။မေနာ ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ေရာရိွလာ?မရိွဘူး။ဒါြ ရမွဘယ္ဒါြရတစ္ခုခုမဆိုအိပ္မေပ်ာ္ပဲနဲ႔ အာရုံကိုမသိတဲ့အခ်ိန္မွာပန္က်ဒါြရလာ ဝက်နစိတ္ရိွလာ?မရိွဘူး။မေနာဒါြရ လာဝက်နေရာရိွလာ?မရိွဘူး။အဲဒါဆို ရင္အဲဒီအခ်ိန္မွာဘာစိတ္ျဖစ္သလဲ?ပန္ က်ဒါြရမွအာရုံကိုသိတဲ့ဝိထီစိတ္ႏွင့္မ ေနာဒါြရမွအာရုံကိုသိတဲ့ဝိထီစိတ္ေတြ သည္ၾကားမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိထီစိတ္ေတြ ျဖစ္တယ္။
“ပန္က်ဒါြရမွဝိထီစိတ္(၇)စိတ္အဆင့္ လိုက္ရိွၾကပံု” နံပါတ္၁၊ျဖစ္တဲ့ဝိထီစိတ္သည္ပန္က်ဒါြ ရလာဝခ်နစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအာ ဝခ်နတာဝန္ကိုလုပ္ၿပီးပ်က္သြားတယ္။ နံပါတ္၂၊ဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတယ္။ဆိုလိုတာကမ်က္စိမွျဖစ္ မယ္ဆိုရင္စကၡဳဝိညာဥ္ျဖစ္ေပၚၿပီး`ထစ န’
တာဝန္ကိုလုပ္တယ္။ ဆိုလိုတာကတစ္ခဏျမင္ၿပီးပ်က္သြားတယ္။နားမွျဖစ္မယ္ဆိုရင္ေသာတဝိညာဥ္ျဖစ္ေပၚၿပီး `စဝဏ’တာဝန္ကိုလုပ္တယ္။ဆိုလိုတာ ကတစ္ခဏၾကားၿပီးပ်က္သြားတယ္။ ႏွေခါင္းျဖစ္မယ္ဆိုရင္ဃာနဝိညာဥ္ျဖစ္ ေပၚၿပီး`ခါယဏတာဝန္ကိုလုပ္တယ္။ဆိုလိုတာကတစ္ခဏသာအနံ႔ရၿပီးပ်က္ သြားတယ္။လၽွာမွျဖစ္မယ္ဆိုရင္ဇိဝါွဝိညာဥ္ျဖစ္ေပၚၿပီး`စာယဏ’တာဝန္ကို လုပ္တယ္။ကိုယ္မွျဖစ္မယ္ဆိုရင္ကာယ ဝိညာဥ္ျဖစ္ေပၚၿပီး`ဖြတ္စဏ’တာဝန္ကို လုပ္တယ္။ဆိုလိုတာကကိုယ္မွထိေတြ႕ တဲ့အာရုံကိုသိၿပီးပ်က္သြားတယ္။ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာဒီစိတ္(၁၀)စိတ္ကလြဲၿပီးတစ္ျခား စိတ္ေတြဆက္ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။(ပန္က်ဝိညာဥ္၅ဒါြရမွတစ္ဒါြရစီ၂လံုး၅×၂ ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကကုသိုလ္ဝိပက္၁+အကုသိုလ္ဝိပက္၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။)
ဝို႔ထဖနစိတ္ပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါမွာဝိထီစိတ္နံပါတ္(၆)ျဖစ္ၿပီးေလာကီကု သိုလ္စိတ္(သို႔)အကုသိုလ္စိတ္(သို႔)မ ဟာကိရိယာစိတ္ရဲ႕ဘယ္အမ်ိဳးအစား တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးမဆိုျဖစ္ေပၚၿပီးခ်ဝနတာဝန္ ကို(၇)ႀကိမ္လုပ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အ က်င့္စာရိတၱေတြကိုစုေစာင္းတယ္။အ ခ်က္အလက္အရစကားလံုးထဲမွာဒီ `စိတၱံ’သည္ေလာကီကုသိုလ္စိတ္အကု သိုလ္စိတ္ႏွင့္မဟာကိရိယာစိတ္ေတြ သည္`စိတ္’လို႔ေခၚတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ကိုယ့္ရဲ႕အက်င့္စာရိတၱကိုစု ေစာင္းၿပီးခ်ဝနဝိထီအျဖစ္နဲ႔ရႏိုင္တယ္။
ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္သည္ဝထီ စိတ္ရဲ႕နံပါတ္(၁)ျဖစ္တယ္။စကၡဳဝိ ညာဥ္(သို႔)ေသာတဝိညာဥ္၊ဃာနဝိညာဥ္ ၊ဇိဝါွဝိညာဥ္(သို႔)ကာယဝိညာဥ္ေတြ သည္ဝိထီစိတ္နံပါတ္(၂)ျဖစ္တယ္။ ဘယ္စိတ္တစ္စိတ္စိတ္မဆိုဒီထဝိပန္ က်ဝိညာဥ္(၁၀)စိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခါ မွာဝိထီစိတ္နံပါတ္(၃)ျဖစ္တဲ့ဆန္ပတီခ် နစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးဆန္ပတီခ်နတာဝန္ကို လုပ္တယ္။ဆိုလိုတာကပန္က်ဝိညာဥ္ ကေနဆက္ၿပီးအဲဒီအာရုံကိုလက္ခံ တယ္။ဆန္ပတီခ်နပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါ မွာဝိထီစိတ္နံပါတ္(၄)ျဖစ္တဲ့ဆန္တီလန စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးဆန္တီလနတာဝန္ကို လုပ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီအာရုံကို တစ္ခဏနဲ႔ေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးပ်က္သြား တယ္။ဝိထီစိတ္နံပါတ္(၅)ဆိုတာကဝို႔ ထဖနစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးခ်ဝနပတီပါ ထကာရဲ႕ကန္႔သတ္ခ်က္တာဝန္ကိုလုပ္ တယ္။ၿပီးေတာ့ျဖစ္ေပၚတဲ့မေနာဒါြရ လာဝခ်နစိတ္သည္ပန္က်ဒါြရမွဝို႔ထဖန တာဝန္ကိုလုပ္တယ္။ဆိုလိုတာကေလာ ကီကုသိုလ္စိတ္(သို႔)အကုသိုလ္စိတ္(သို႔)မဟာကိရိယာစိတ္ေတြဆက္ျဖစ္ေပၚဖို႔ လမ္းျပေပးတယ္။
ဝိထီစိတ္ရဲ႕အဆင့္လိုက္ျဖစ္ေပၚျခင္း ျဖစ္တဲ့အဲဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွအာရုံကိုသိတဲ့စိတ္တစ္ခဏစီ ေတြသည္နိယာမစိတ္ေတြျဖစ္ၿပီးအ ေၾကာင္းအရျဖစ္ရတယ္။ဘယ္သူတစ္ ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕စိတ္အလိုဆႏၵအတိုင္ းျဖစ္လို႔မရဘူး။နံပါတ္(၁)ဝိထီစိတ္ သည္အေၾကာင္းအရျဖစ္ရၿပီးပန္က်ဒါြ ရလာဝက်နစိတ္တစ္ခဏျဖစ္ေပၚၿပီး ပ်က္သြားတယ္။နံပါတ္(၂)ဝိထီစိတ္ သည္အေၾကာင္းအရျဖစ္ရၿပီးပန္က် ဝိညာဥ္စိတ္တစ္ခဏျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတယ္။နံပါတ္(၃)ဝိထီစိတ္သည္ အေၾကာင္းအရျဖစ္ရၿပီးဆန္ပတီခ်န စိတ္တစ္ခဏျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြား တယ္။နံပါတ္(၄)ဝိထီစိတ္သည္အ ေၾကာင္းအရျဖစ္ရၿပီးဆန္တီလနစိတ္ တစ္ခဏျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။နံ ပါတ္(၅)ဝိထီစိတ္သည္အေၾကာင္းအရ ျဖစ္ရၿပီးဝို႔ထဖနစိတ္တစ္ခဏျဖစ္ေပၚ ၿပီးပ်က္သြားတယ္။နံပါတ္(၆)ဝိထီစိတ္ သည္ေလာကီကုသိုလ္စိတ္(သို႔)အကု သိုလ္စိတ္(သို႔)မဟာကိရိယာစိတ္ေတြ သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးခ်ဝနတာဝန္(၇)ႀကိမ္ လုပ္တယ္။ကိုယ့္ရဲ႕အက်င့္စာရိတၱကိုစု ေစာင္းၿပီးခ်ဝနဝိထီအျဖစ္နဲ႔အေၾကာင္း အရျဖစ္ရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ (၇)ႀကိမ္အထိထပ္ခါ၊ထပ္ခါျဖစ္၊ပ်က္ ေနတဲ့ဝိထီစိတ္ေတြျဖစ္တယ္။
အဲဒီရဟႏၱာမဟုတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕ခ် ဝနတာဝန္ကိုလုပ္တဲ့စိတ္သည္ကုသိုလ္ စိတ္(သို႔)အကုသိုလ္စိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ရဟႏၱာျဖစ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြက် ေတာ့ကိေလသာအားလံုးကိုၿငိမ္းသတ္ ႏိုင္ၿပီးျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ကုသိုလ္ စိတ္ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ေတြမရိွေတာ့ဘူ း။ဒါေၾကာင့္မဟာကိရိယာစိတ္သည္ခ် ဝနတာဝန္ကိုလုပ္ရတယ္။ရဟႏၱာေတြ ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ေတြမရိွ တဲ့အခါမွာဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ ေတြသာရိွတယ္။ကိရိယာစိတ္သည္အ မ်ိဳးအစားေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွၾကတယ္။ ဘယ္ကာလမဆိုျမင္ျခင္း၊ၾကားျခင္း၊ အနံ႔ရျခင္း၊အရသာသိျခင္း၊ေဖာဌဗၺာရုံ ကိုသိျခင္းႏွင့္စဥ္းစားေတြေတာတဲ့ ရဟႏၱာေတြရဲ႕ခ်ဝနဝိထီသည္မဟာကိရိ ယာစိတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဆင္း ၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊ထိေတြ႕စရာျဖစ္ တဲ့အာရုံကိုသိတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
အဲဒီစိတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုနာၾကားတဲ့အခ်ိန္(သို႔)ေလ့လာသင္ၾကားေနတဲ့ အခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာ ေတြကိုသတိပဌာန္းနဲ႔ေအာက္ေမ့ၿပီးသိ မယ္ဆိုရင္အဲဒီအခ်ိန္မွာက်င့္ၾကံအား ထုတ္ေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာ ကနိဗၺာန္ကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိၿပီးတိုးတက္ ေအာင္ပါြးမ်ားရတဲ့နည္းလမ္းျဖစ္တယ္ ။ဒါေၾကာင့္ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္ ႏိုင္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုအမွန္အတိုင္းရိွတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့မသိ တဲ့အခ်ိန္မွာကုသိုလ္ျဖစ္ေနရင္လည္း ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းႏိုင္တဲ့နည္းလမ္း မဟုတ္ဘူး။
တစ္ခဏသာျမင္ၿပီးျမင္တဲ့အရာကိုသာ ယာၿပီးေက်နပ္တယ္။ေလာဘမူလစိတ္ ျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီး ခ်ဝနတာဝန္ကို(၇)ႀကိမ္လုပ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးျမင္တဲ့ စကၡဳဝိညာဥ္ရဲ႕(၇)ေခါက္နဲ႔ညီမၽွတယ္။ ဒါေၾကာင့္တစ္ေန႔တာဘဝမွာလူတိုင္းအ မွန္အတိုင္းရိွတဲ့အရာေတြနဲ႔ၾကဳံေတြ႕ရ ျခင္းသည္အကုသိုလ္ေတြရဲ႕စုေစာင္း ျခင္းေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကိေလ သာၿငိမ္းသတ္ျခင္းသည္မလြယ္ဘူး။ ၿပီးေတာ့ဘာမွမသိတဲ့သေဘာနဲ႔မဟုတ္ ရဘူး။အဲဒီကိေလသာေတြကိုလြယ္ လြယ္နဲ႔ၿငိမ္းသတ္လို႔ရႏိုင္တယ္လို႔ထင္ တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အဝိဇၨာ၊ေလာဘ၊ ေဒါသႏွင့္တစ္ျခားကိေလသာေတြကို စုေစာင္းစုေစာင္းထားတယ္ဆိုတာအ မွန္ေတြကိုနားလည္ၿပီးသိသင့္တယ္။ စကၡဳဝိညာဥ္၊ေသာတဝိညာဥ္၊ဃာနဝိ ညာဥ္၊ဇိဝါွဝိညာဥ္၊ကာယဝိညာဥ္ရဲ႕(၇) ေခါက္ေတြသည္တစ္ကာလေတြမွာ ဘယ္အခ်ိန္မွအဲဒီအရိယာသစၥာတရား ေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္မလဲဆိုတာ ေစာင့္ေမၽွာ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အမွန္အ တိုင္းျဖစ္တဲ့အေၾကာင္းနဲ႔အက်ိဳးေတြကို မစဥ္းစားမိၾကဘူး။သံသရာမွာစုေစာင္း လာခဲ့တဲ့ပညာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ ပါြးမ်ားရမယ္။အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့တရာ းအားလံုးရဲ႕လကၡဏသေဘာႏွင့္အရိယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္ ၿပီးကိေလသာေတြကိုအဆင့္ဆင့္နဲ႔ၿငိမ္း သတ္ႏိုင္မယ္။
တစ္ခဏသာျမင္ၿပီးျမင္တဲ့အရာကိုသာ ယာၿပီးေက်နပ္တယ္။ေလာဘမူလစိတ္ ျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီး ခ်ဝနတာဝန္ကို(၇)ႀကိမ္လုပ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးျမင္တဲ့ စကၡဳဝိညာဥ္ရဲ႕(၇)ေခါက္နဲ႔ညီမၽွတယ္။ ဒါေၾကာင့္တစ္ေန႔တာဘဝမွာလူတိုင္းအ မွန္အတိုင္းရိွတဲ့အရာေတြနဲ႔ၾကဳံေတြ႕ရ ျခင္းသည္အကုသိုလ္ေတြရဲ႕စုေစာင္း ျခင္းေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကိေလ သာၿငိမ္းသတ္ျခင္းသည္မလြယ္ဘူး။ ၿပီးေတာ့ဘာမွမသိတဲ့သေဘာနဲ႔မဟုတ္ ရဘူး။အဲဒီကိေလသာေတြကိုလြယ္ လြယ္နဲ႔ၿငိမ္းသတ္လို႔ရႏိုင္တယ္လို႔ထင္ တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အဝိဇၨာ၊ေလာဘ၊ ေဒါသႏွင့္တစ္ျခားကိေလသာေတြကို စုေစာင္းစုေစာင္းထားတယ္ဆိုတာအ မွန္ေတြကိုနားလည္ၿပီးသိသင့္တယ္။ စကၡဳဝိညာဥ္၊ေသာတဝိညာဥ္၊ဃာနဝိ ညာဥ္၊ဇိဝါွဝိညာဥ္၊ကာယဝိညာဥ္ရဲ႕(၇) ေခါက္ေတြသည္တစ္ကာလေတြမွာ ဘယ္အခ်ိန္မွအဲဒီအရိယာသစၥာတရား ေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္မလဲဆိုတာ ေစာင့္ေမၽွာ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အမွန္အ တိုင္းျဖစ္တဲ့အေၾကာင္းနဲ႔အက်ိဳးေတြကို မစဥ္းစားမိၾကဘူး။သံသရာမွာစုေစာင္း လာခဲ့တဲ့ပညာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ ပါြးမ်ားရမယ္။အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့တရာ းအားလံုးရဲ႕လကၡဏသေဘာႏွင့္အရိယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္ ၿပီးကိေလသာေတြကိုအဆင့္ဆင့္နဲ႔ၿငိမ္း သတ္ႏိုင္မယ္။
အဲဒီစိတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုနာၾကားတဲ့အခ်ိန္(သို႔)ေလ့လာသင္ၾကားေနတဲ့ အခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာ ေတြကိုသတိပဌာန္းနဲ႔ေအာက္ေမ့ၿပီးသိ မယ္ဆိုရင္အဲဒီအခ်ိန္မွာက်င့္ၾကံအား ထုတ္ေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာ ကနိဗၺာန္ကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိၿပီးတိုးတက္ ေအာင္ပါြးမ်ားရတဲ့နည္းလမ္းျဖစ္တယ္ ။ဒါေၾကာင့္ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္ ႏိုင္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုအမွန္အတိုင္းရိွတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့မသိ တဲ့အခ်ိန္မွာကုသိုလ္ျဖစ္ေနရင္လည္း ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းႏိုင္တဲ့နည္းလမ္း မဟုတ္ဘူး။
မဂ္မဟုတ္တဲ့အကုသိုလ္ႏွင့္ကုသိုလ္ ေတြကို`အာက်ရခါမီ’လို႔ေခၚတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဓိပၸါယ္ကလက္သ မားကနံရံကိုအုတ္နဲ႔ကပ္သလိုတရားကို သြားၿပီးကပ္တာနဲ႔တူတာကိုႏႈိင္းယွဥ္ ထားတယ္။ဒါေၾကာင့္အမွန္အတိုင္း ျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့မသိတဲ့အ ခ်ိန္မွာဘယ္ကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ ေတြျဖစ္ေနပါေစဘံု၊ဘဝေတြကိုစုေစာင္ းၿပီးတည္ေဆာက္ျခင္းသည္လက္သမာ းကအုတ္ကိုတစ္ခ်ပ္စီး၊တစ္လံုးစီနဲ႔စီၿပီး နံရံျဖစ္လာတဲ့အထိတည္ေဆာက္တာနဲ႔ ႏိွုင္းယွဥ္ထားတယ္။ဒါေပမယ့္ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုအမွန္အတိုင္းရိွတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိေအာက္ ေမ့သိတဲ့အခ်ိန္သည္မဂ္ျဖစ္ၿပီး`အာပက်ရခါမီ’လည္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့လက္သမားကအုတ္နဲ႔စီထား တဲ့နံရံကိုပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးကသြားၿပီးၿဖိဳ လိုက္ျခင္းသည္ရိွေနတဲ့တရားကိုသြား ၿပီးမကပ္ေတာ့တာနဲ႔ႏိွုင္းယွဥ္ထား တယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီအခ်ိန္မွာအုတ္ကိုၿဖိဳ တဲ့သူျဖစ္ေနလာ?(သို႔)အုတ္ကိုစီတဲ့လက္သမားျဖစ္ေနလာ?
မဂ္မဟုတ္တဲ့အကုသိုလ္ႏွင့္ကုသိုလ္ ေတြကို`အာက်ရခါမီ’လို႔ေခၚတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဓိပၸါယ္ကလက္သ မားကနံရံကိုအုတ္နဲ႔ကပ္သလိုတရားကို သြားၿပီးကပ္တာနဲ႔တူတာကိုႏႈိင္းယွဥ္ ထားတယ္။ဒါေၾကာင့္အမွန္အတိုင္း ျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့မသိတဲ့အ ခ်ိန္မွာဘယ္ကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ ေတြျဖစ္ေနပါေစဘံု၊ဘဝေတြကိုစုေစာင္ းၿပီးတည္ေဆာက္ျခင္းသည္လက္သမာ းကအုတ္ကိုတစ္ခ်ပ္စီး၊တစ္လံုးစီနဲ႔စီၿပီး နံရံျဖစ္လာတဲ့အထိတည္ေဆာက္တာနဲ႔ ႏိွုင္းယွဥ္ထားတယ္။ဒါေပမယ့္ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုအမွန္အတိုင္းရိွတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိေအာက္ ေမ့သိတဲ့အခ်ိန္သည္မဂ္ျဖစ္ၿပီး`အာပက်ရခါမီ’လည္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့လက္သမားကအုတ္နဲ႔စီထား တဲ့နံရံကိုပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးကသြားၿပီးၿဖိဳ လိုက္ျခင္းသည္ရိွေနတဲ့တရားကိုသြား ၿပီးမကပ္ေတာ့တာနဲ႔ႏိွုင္းယွဥ္ထား တယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီအခ်ိန္မွာအုတ္ကိုၿဖိဳ တဲ့သူျဖစ္ေနလာ?(သို႔)အုတ္ကိုစီတဲ့လက္သမားျဖစ္ေနလာ?
ျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့အဆင္းအာရုံကိုျမင္ ၿပီးတဲ့အခါမွာစိတ္သာယာေပ်ာ္ရႊင္စြာနဲ႔ ေက်နပ္ျခင္းျဖင့္ေလာဘျဖစ္ၿပီးအျပစ္ မျဖစ္ဘူးလို႔ထင္ရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ရုိးရုိးသားသားနဲ႔ေက်နပ္ျခင္းပဲ လို႔ထင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္ရုိးရုိးသား သားေလာဘစိတ္ျဖစ္ရင္လည္းအဲဒီအခ်ိန္မွာအျပစ္ျဖစ္တဲ့တရားျဖစ္တယ္ဆို တာသိရတယ္။ဒုကၡဆင္းရဲေတြကိုအ က်ိဳးေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ဒုကၡေတြကို တစ္ေျဖးေျဖးနဲ႔နည္းနည္းျခင္းစုေစာင္း လာတယ္။ေလာဘရိွၿပီးေက်နပ္ျခင္း ေတြနည္းနည္းရိွရုံနဲ႔ဒုကၡခ်က္ခ်င္းျဖစ္ ေပၚတယ္လို႔မထင္ရဘူး။ဒါေပမယ့္ ေလာဘဆိုတဲ့ေက်နပ္ျခင္းအားမ်ား လာတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုစိတ္ကိုအ ေႏွာက္အယွက္ေပးတဲ့မေကာင္းတဲ့တ ရား(နိေဝါရဏ)တရားအဆင့္ထိျဖစ္ တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာေလးတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏအေျခအေနေတြျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အကု သိုလ္ျဖစ္ၿပီးစိတ္မသာမယာနဲ႔မၿငိမ္ သက္ျခင္းေတြျဖစ္လာတယ္။ဒါေၾကာင့္ ႏိုးကတည္းကေနအိပ္ေပ်ာ္တဲ့အထိကု သိုလ္မ်ားလာ?(သို႔)အကုသိုလ္မ်ားလာ ဆိုတာအက်င့္ဗီဇေတြစုေစာင္းတဲ့ေနရာ မွာေတြ႕ျမင္ႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္လို လုပ္ရင္ေကာင္းမလဲ?
လူတိုင္းအဆိပ္ေဆးေတြစားေနၾက တယ္။တကယ္လို႔သိမယ္ဆိုရင္အဆိပ္ ေျဖေဆးကိုစားေနတုန္းျဖစ္ၿပီးအဆိပ္ ေဆးကိုလည္းစုေစာင္းေနၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အႏၱာယ္ေတြ၊အျပစ္ေတြတစ္ ေျဖးေျဖးနဲ႔ပုံမွန္အက်ိဳးေပးေနတယ္။ အဲဒီအဆိပ္ကိုေျဖမယ့္ေဆးသည္တစ္ မ်ိဳးထဲသာရိွတယ္။ဘာလဲဆိုေတာ့သတိ ပဌာန္းကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြမ်ားရ တယ္။သတိပဌာန္းမျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္ မွာအကုသိုလ္ရဲ႕စုေစာင္းျခင္းကေန လြတ္ေျမာက္ႏိုင္ဖို႔နည္းလမ္းေတြမရိွ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တစ္ျခားကု သိုလ္ေတြကအနည္းငယ္သာျဖစ္ေပၚ တယ္။သတိပဌာန္းကိုတိုးတက္ေအာင္ ပါြးမ်ားတဲ့အခါမွာသတိပဌာန္းကအကု သိုလ္အစားျဖစ္ေပၚေပးရတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဝို႔ထဖနဝိထီစိတ္ သည္အနႏၱရပစၥယအေၾကာင္းျဖစ္တယ္ ။စုေစာင္းျခင္းအရကုသိုလ္ျဖစ္ဖို႔လမ္း ျပေပးတယ္။ျဖစ္ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးသ တိနဲ႔အတူကုသိုလ္စိတ္ေတြျဖစ္ေပၚ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္ ႏွင့္အကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့ခ်ဝနဝိထီစိတ္ သည္ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းေတြပုံမွန္စုေစာင္း ၿပီးဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတယ္။
ဒါေၾကာင့္ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးစီေတြရဲ႕အ က်င့္စာရိတၱေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးကြာျခားရ တဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ရဟႏၱာအား လံုးေတြလည္းအက်င့္စာရိတၱေတြမတူ ညီၾကဘူး။လူတစ္ဦးစီေတြရဲ႕စုေစာင္း လာတဲ့စိတ္ေတြသည္အရမ္းကိုအေသး စိတ္လွတယ္။ဒါေၾကာင့္ရဟႏၱာအားလံုး ေတြသည္ကြာျခားရျခင္းျဖစ္ၿပီးဧတဒဂ္ ေတြမွာလည္းကြာျခားၾကတယ္။ဆိုလို တာကအျမတ္ဆံုးပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္တဲ့ေန ရာမွာအမ်ိဳးမ်ိဳးကြာျခားၾကတယ္။ဥပ မာ-အရွင္သာလိပုတၱရာသည္ပညာအ ရာမွာဧတဒဂ္ျဖစ္တယ္။အရွင္ေမာဂၢ လန္သည္တန္ခိုးေတာ္အရာမွာဧတဒဂ္ ျဖစ္တယ္။အရွင္မဟာကႆပသည္ဓု ဒင္ကိုေစာင့္ေရွာက္တဲ့ေနရာႏွင့္ဓုဒင္ကို အရုိအေသေပးတဲ့ေနရာမွာဧတဒဂ္ျဖစ္ တယ္။အရွင္အႏုရုတၱာသည္အၾကားအ ျမင္တန္ခိုးရိွတဲ့ေနရာမွာဧတဒဂ္ျဖစ္ တယ္။ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ ေတြမွာခ်ဝနဝိထီစိတ္ရဲ႕စုေစာင္းျခင္း ေတြကြာျခားသလိုမ်ိဳးရဟႏၱာအားလံုး ရဲ႕ကိရိယာစိတ္ေတြမွာလည္းထို႔နည္း တူပဲကြာျခားၾကတယ္။လူတိုင္းမွာစဥ္း စားေတြးေတာျခင္းေတြမတူၾကဘူး။စ ကားေျပာဆိုတဲ့ေနရာမွာလည္းမတူၾက ဘူး။စုေစာင္းျခင္းအရကိုယ္၊ႏႈတ္ေတြရဲ႕ လုပ္ရပ္ေတြမွာလည္းဘယ္လိုမွမတူၾက ဘူး။
ေလာကီကုသိုလ္၊အကုသိုလ္ႏွင့္မဟာ ကိရိယာေတြနဲ႔စုေစာင္းျခင္းသည္အဲဒီ ခ်ဝနဝိထီစိတ္အရနဲ႔အခ်ိန္တိုင္းစုေစာင္ းသြားတယ္။ေနာက္ဆံုးအက်င့္ဗီဇေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေပၚေစတယ္။ကိုယ္၊ႏႈတ္၊ ေတြမွကိရိယာအေနအထားေတြ၊လုပ္ ရပ္ေတြလည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေပၚေစ တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ေသာပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ ရဟႏၱာေတြကိုျမင္တဲ့အခါအျပင္မွျဖစ္ ေပၚတဲ့အမူအရာအတိုင္းခတ္မွန္ခ်က္ အရနဲ႔အထင္ေသးျခင္းေတြရိွေသးတယ္ ။ဥပမာ-ဝစကာပုဏၰာသည္အရွင္မဟာ ကာက်ရနေတာင္ေပၚမွဆင္းလာတာကို ျမင္တဲ့အခါပုဏၰားကဒီပုဂၢိဳလ္သည္ ေမ်ာက္နဲ႔တူတယ္လို႔ေျပာဆိုတယ္။စု ေစာင္းလာတဲ့ဝစကပုဏၰားရဲ႕ခ်ဝနဝိထီ စိတ္သည္ကိုယ့္ကိုယ္ကိုအထင္ႀကီးေန တယ္။ျမတ္စြာဘုရားကဝစကာပုဏၰား ကိုအရွင္မဟာကာက်ရနထံခြင့္လြတ္ ေပးဖို႔သြားေတာင္းပန္ခိုင္းတာေတာင္မွ ဝစကာပုဏၰာရဲ႕စုေစာင္းလာတဲ့မာန ေၾကာင့္ကိုယ့္ကိုယ္ကိုအထင္ႀကီးၿပီး ေတာင္းပန္ရမယ့္လုပ္ရပ္ေတြကိုလုပ္ လို႔မရဘူး။ျမတ္စြာဘုရားကဝစကာ ပုဏၰာသည္အသက္ဆံုးသြားၿပီးတဲ့အခါမွာဝါးေတာထဲမွာေမ်ာက္သြားျဖစ္မယ္ လို႔နိမိတ္ေဟာထားတာေတာင္မွဝစကာ ပုဏၰားကလူေတြကိုငွက္ေပ်ာႏွင့္ ေမ်ာက္ရဲ႕အစားအစာေတြကိုသြား စိုက္ခိုင္းထားၿပီးအဲဒီဝါးေတာထဲမွာ ေမ်ာက္အျဖစ္နဲ႔သြားေမြးဖို႔အဆင္သင့္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ရဟႏၱာျဖစ္ေနရင္ ေတာင္မွအကုသိုလ္ေတြရဲ႕စုေစာင္းျခင္း အျပစ္ေတြကိုျမင္ဖို႔သင့္တယ္။
စိတ္ရဲ႕စုေစာင္းျခင္းတစ္ခဏစီေတြ သည္ခ်ဝနဝိထီစိတ္ရဲ႕အရည္အခ်င္း အရနဲ႔(၇)ႀကိမ္အထိထပ္ခါထပ္ခါနဲ႔ ဆက္လက္ျဖစ္ပ်က္ၿပီးပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးစီ ေတြရဲ႕ကိုယ္၊ႏႈတ္ေတြမွအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွလာ တယ္။ဒါေၾကာင့္`ဝါသနာ’ေတြျဖစ္လာ တယ္။`ဝါသနာ’ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္က ေကာင္းတာနဲ႔မေကာင္းတာေတြအက်င့္ ျဖစ္လာတဲ့အထိစုေစာင္းလာတဲ့ကိုယ္၊ ႏႈတ္ေတြရဲ႕က်င့္ၾကံျခင္းေတြျဖစ္တယ္။ ဗုဒၶသာသနာထဲက`ဝါသနာ’ရဲ႕အဓိပၸါယ္ ကေတာ့စုေစာင္းလာတဲ့က်င့္ၾကံျခင္း ေတြရဲ႕အက်င့္ျဖစ္တဲ့အထိကိုယ္၊ႏႈတ္ ေတြမွျဖစ္ေပၚလာတဲ့အမူအရာေတြျဖစ္ တယ္။မေကာင္းတဲ့ဘက္မွာ`ဝါသနာ’ကို စြန္႔လြတ္ႏိုင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးပဲရိွတယ္။ ဘယ္သူလဲဆိုေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ျဖစ္တယ္။ရဟႏၱာေတြအားလံုးသည္ကိ ေလသာေတြကိုအားလံုးၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ၿပီ းဘယ္ကိေလသာေတြရဲ႕အညစ္အေၾကးေတြမွမက်န္ေတာ့ဘူး။ရဟႏၱာျဖစ္ေန ေပမယ့္`ဝါသနာ’ကိုစြန္႔လြတ္လို႔မရႏိုင္ ေသးဘူူ။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ခ်ဝနဝိ ထီအျဖင့္နဲ႔သံသရာမွာအခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ နဲ႔စုေစာင္းလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။
“ပန္က်ဒါြရမွဝိထီစိတ္(၇)ဝိထီရိွပံု” နံပါတ္(၁)ဝိထီစိတ္သည္အာဝခ်နဝိထီ ျဖစ္ၿပီးပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ျဖစ္ တယ္။နံပါတ္(၂)ဝိထီစိိ္သည္ဘယ္ စိတ္တစ္စိတ္စိတ္မဆိုထဝိပန္က်ဝိ ညာဥ္ျဖစ္တဲ့စကၡဳဝိညာဥ္၊ေသာတဝိ ညာဥ္၊ဃာနဝိညာဥ္၊ဇိဝါွဝိညာဥ္၊ကာယ ဝိညာဥ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။နံပါတ္(၃)ဝိထီ စိတ္သည္ဆန္ပတီခ်နစိတ္ျဖစ္ၿပီးပ်က္ သြားတဲ့ဘယ္စိတ္တစ္စိတ္စိတ္မဆိုထဝိ ပန္က်ဝိညာဥ္ကေနအာရုံကိုလက္ခံၿပီး ျဖစ္ေပၚတယ္။နံပါတ္(၄)ဝိထီစိတ္သည္ ဆန္တီလနစိတ္ျဖစ္ၿပီးအာရုံကိုေဝဖန္ သံုးသပ္တယ္။နံပါတ္(၅)ဝိထီစိတ္သည္ ဝို႔ထဖနစိတ္ျဖစ္ၿပီးကုသိုလ္၊အကုသိုလ္ (သို႔)ကိရိယာစိတ္ေတြဆက္ၿဖစ္ဖို႔တာ ဝန္ေတြလမ္းျပေပးတယ္။(ရဟႏၱာမွ တစ္ပါး)နံပါတ္(၆)ဝိထီစိတ္သည္ခ်ဝန ဝိထီစိတ္ရဲ႕အဓိပၸါယ္ျဖစ္ၿပီးလၽွင္ျမန္စြာ နဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။ဆိုလိုတာကကုသိုလ္ စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္နဲ႔ အတူအာရုံထဲမွာလၽွင္ျမန္စြာသြားေန တယ္။(ရဟႏၱာမွတစ္ပါး)
နံပါတ္(၇)ဝိထီစိတ္သည္တထာလန္ဖန (သို႔)တထလန္မနဝိထီစိတ္ေတြျဖစ္ၿပီး ခ်ဝနဝိထီစိတ္ကေနအာရံုကိုလက္ခံၿပီး သိတဲ့တထာလန္ဖနဝိထီစိတ္သည္ျဖစ္ ေပၚၿပီးတာဝန္ေတြကိုလုပ္တယ္။အဲဒီ အာရုံမပ်က္ေသးတဲ့အခါမွာရုပ္တစ္ ရုပ္ရဲ႕အသက္သည္စိတ္ရဲ႕(၁၇)ႀကိမ္အ သက္ရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ဒါြရကိုထိေတြ႕ၿပီးရုပ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါႏွင့္အ တိတ္ဘဝင္ကိုထိေတြ႕ၿပီးစိတ္ရဲ႕တစ္ ႀကိမ္တို႔ျဖစ္တယ္။ဘဝင္ခက်လနသည္ စိတ္ရဲ႕ႏွစ္ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။ဘဝင္ခုပေခ် ထသည္စိတ္ရဲ႕သံုးႀကိမ္ျဖစ္တယ္။ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နသည္စိတ္ရဲ႕ေလးႀကိမ္ ျဖစ္တယ္။ထဝိပန္က်ဝိညာဥ္သည္စိတ္ ရဲ႕ငါးႀကိမ္ျဖစ္တယ္။ဆန္ပတီခ်နသည္ စိတ္ရဲ႕ခုႏွစ္ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။ဝို႔ထဖန သည္စိတ္ရဲ႕ရွစ္ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။နံပါတ္ (၁)ခ်ဝနသည္စိတ္ရဲ႕ကိုးႀကိမ္ျဖစ္ တယ္။နံပါတ္(၂)ခ်ဝနသည္စိတ္ရဲ႕တစ္ ဆယ္ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။နံပါတ္(၃)ခ်ဝန သည္စိတ္ရဲ႕ဆယ့္တစ္ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။ နံပါတ္(၄)ခ်ဝနသည္စိတ္ရဲ႕ဆယ့္ႏွစ္ ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။နံပါတ္(၅)ခ်ဝနသည္ စိတ္ရဲ႕ဆယ့္သံုးႀကိမ္ျဖစ္တယ္။နံပါတ္ ေျခာက္ခ်ဝနသည္စိတ္ရဲ႕ဆယ့္ေလး ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။နံပါတ္(၇)ခ်ဝနသည္ စိတ္ရဲ႕ဆယ့္ငါးႀကိမ္ျဖစ္တယ္။အားလံုး သည္ခ်ဝနစိတ္(၇)ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။
အတိတ္ဘဝင္စိတ္ကေနခ်ဝနစိတ္ ေနာက္ဆံုးအထိျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ရဲ႕အ သက္ေတြကိုစုေပါင္းလိုက္ရင္(၁၅) ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ရုပ္မပ်က္ ရေသးျခင္းျဖစ္တယ္။ရုပ္ရဲ႕အသက္ သည္စိတ္ရဲ႕(၂)ႀကိမ္စာက်န္ေသးတယ္ ။အဲဒီကာမဂုဏ္ေတြျဖစ္တဲ့သူေတြရဲ႕အ က်င့္သည္အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊ အထိအေတြ႕ေတြထဲမွာခ်ဝနစိတ္လွ်င္ ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီရုပ္ကမ ပ်က္ေသးဘူး။အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရ သာ၊အထိအေတြ႕ေတြထဲမွာက်န္ရိွေန တဲ့အတိတ္ကကံရဲ႕စုေစာင္းျခင္းသည္ဝိ ပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပး ၿပီးတထာလန္ဖနဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။တ ထာလန္ဖနဝိထီစိတ္သည္ေနာက္ထပ္(၂)ႀကိမ္အဲဒီအာရုံကိုလက္ခံၿပီးသိတဲ့ခ် ဝနဝိထီကေနအာရုံကိုသိၿပီးတာဝန္ကို လုပ္တယ္။တထာလန္ဖနဝိထီစိတ္ သည္ဒါြရတစ္ခုခုမွအာရုံကိုသိၿပီးျဖစ္ ေပၚတဲ့ေနာက္ဆံုးဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ဒါြရတစ္ခုခုမွေနာက္ဆံုးဝိထီစိတ္ ကေနဘဝင္စိတ္ကဆက္လက္ျဖစ္၊ ပ်က္ၿပီးဘယ္ဒါြရတစ္ဒါြရမဆိုအာရုံကို သိၿပီးေနာက္ဆံုးဝိထီစိတ္ရဲ႕ျဖစ္ေပၚ မယ့္အခ်ိန္အထိျဖစ္ရတယ္။ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုဘဝင္စိတ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္သည္ဒီ ေလာကမျဖစ္ေပၚဘူး။ပုဂၢိဳလ္ေတြ၊အ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ မွတ္သားျခင္းအားလံုးေတြလည္းဒီ ေလာကထဲမွာမျဖစ္ေပၚဘူး။အဲဒီတစ္ ခ်ိန္လံုးအျဖင့္နဲ႔အိပ္ေမာက်သြားၿပီးဘ ဝင္စိတ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာသိျခင္းေတြမရိွ ဘူး။ဘယ္မွတ္သားျခင္းေတြမွဒီေလာ ကရဲ႕အေၾကာင္းေတြထဲမွာမရိွဘူး။ၿပီး ေတာ့စုတိစိတ္ျဖစ္ၿပီးတာဝန္လုပ္တဲ့အ ခါမွာဒီပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ျခင္းမွေျပာင္းလဲၿပီး ပဋိသေႏၶစိတ္ကဆက္လက္ျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့ေနာက္ဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚတဲ့ဝိထီစိတ္သည္ဆက္ၿပီးတစ္ျခား ေလာကရဲ႕အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္စုတိစိတ္မျဖစ္ေပၚေသးတဲ့အ ခ်ိန္မွာဒီေလာကရဲ႕အေၾကာင္းအမ်ိဳး မ်ိဳးကိုဘဝင္စိတ္ကမသိေသးဘူး။ဒါေပ မယ့္ဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာဒီ ေလာကရဲ႕အားရုံကိုသိဖို႔ဘာမွတားလို႔ မရဘူး။ဒီေလာကရဲ႕အာရုံေတြကေတာ့ အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာႏွင့္အထိအ ေတြ႕ေတြျဖစ္ၿပီးဒီေလာကရဲ႕ေနာက္ ထပ္ဆက္ျဖစ္မယ့္အေၾကာင္းအမ်ိဳး မ်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။
“ပန္က်ဒါြရမွဝိထီစိတ္ရဲ႕အဆင့္ဆင့္ ျဖစ္ျခင္း(၇)ဝိထီရိွပံု” အတိတ္ဘဝင္တစ္ႀကိမ္၊ဘဝင္ခက်လန တစ္ႀကိမ္ႏွင့္ဘဝင္ခုပေခ်ထတစ္ႀကိမ္ တို႔သည္ဝိထီစိတ္ေတြမဟုတ္ဘူး။ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္တစ္ႀကိမ္၊ထဝိပန္ က်ဝိညာဥ္တစ္ႀကိမ္၊ဆန္ပတီခ်နစိတ္ တစ္ႀကိမ္၊ဆန္တီလနစိတ္တစ္ႀကိမ္ႏွင့္ ဝို႔ထဖနစိတ္တစ္ႀကိမ္တို႔သည္ဝိထီစိတ္ ျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္(သို႔) ကိရိယာတစ္ႀကိမ္တို႔သည္ခ်ဝနဝိထီ စိတ္(၇)ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။တထာလန္ဖန စိတ္တစ္ႀကိမ္+တစ္ႀကိမ္တို႔သည္တ ထာလန္ဖနစိတ္(၂)ျဖစ္တယ္။ရုပ္သ ေဘာတစ္ရုပ္ရဲ႕အသက္သည္စိတ္ရဲ႕ (၁၇)ႀကိမ္ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းနဲ႔ညီမၽွတယ္။
ပန္က်ဒါြရမွအာရုံကိုသိၿပီးဝိထီစိတ္ျဖစ္ ေပၚတဲ့အခါႏွင့္ပသာဓာတ္ရုပ္ျဖစ္တဲ့ ဘယ္ဒါြရတစ္ဒါြရမဆိုပ်က္သြားၿပီးတဲ့ အခါမွာဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာဆက္ၿပီး ျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။အဲဒီကေနဆက္ၿပီး မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ဆိုတဲ့စိတ္ကိုမွီခုိတဲ့ စိတ္(ဘဝင္ခုပေခ်ထစိတ္)သည္အာရုံ ကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ဒါြရျဖစ္တယ္။အ ခ်ိန္တစ္ခုခုထဲမွာအဲဒီခဏတုန္းကပ်က္ သြားတဲ့ပန္က်ဒါြရမွဝိထီစိတ္နဲ႔အတူအာ ရုံကိုသိတယ္။အဲဒီမေနာဒါြရမွအာရုံကို သိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိထီစိတ္ေလာက္မမ်ားဘူး။ၿပီးေတာ့အဲဒီမေနာဒါြရမွစကၡဳပ သာဓာတ္နဲ႔အာရုံမထိေတြ႕တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္အတိတ္ဘဝင္မရိွရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္မေနာဒါြရလာဝခ်န စိတ္မျဖစ္ခင္အာရုံဆီေရာက္ဖို႔ပန္က်ဒါြ ရမွဝိထီစိတ္သိၿပီးပ်က္သြားရျခင္း သည္အဲဒီအာရုံအတိုင္းလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ ဘဝင္ခက်လနျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ ပ်က္သြားတယ္။ေနာက္ၿပီးဘဝင္ခုပေခ် ထျဖစ္ေပၚၿပီးျပန္ပ်က္သြားတယ္။အဲဒီ ကေနဆက္ၿပီးမေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္ ျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္နံပါတ္(၁)မ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။
အဲဒီမေနာဒါြရမွအာဝခ်နတာဝန္ကိုလုပ္ တဲ့စိတ္သည္ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္မ ဟုတ္ဘူး။ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ သည္ပန္က်ဒါြရမွာသာအာဝခ်နတာ ဝန္ကိုလုပ္လို႔ရတယ္။မေနာဒါြရမွအာ ဝခ်နတာဝန္ကိုလုပ္လို႔မရဘူး။မေနာဒါြ ရမွအာဝခ်နတာဝန္ကိုလုပ္တဲ့စိတ္တစ္ စိတ္ပဲရိွတယ္။ဘာလဲဆိုေတာ့မေနာဒါြရ လာဝခ်နစိတ္ျဖစ္တယ္။မေနာဒါြရလာ ဝခ်နစိတ္သည္မေနာဒါြရမွအာရုံဆီ ေရာက္ဖို႔တာဝန္လုပ္တယ္။ဆိုလိုတာ ကမေနာဒါြရမွအာရုံကိုေအာက္ေမ့ တယ္။ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ်အဲဒီအေၾကာင္းအ မ်ိဳးမ်ိဳးကိုစဥ္းစားတဲ့အခ်ိန္မွာဘယ္ အာရုံမဆိုမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ ေတြမွစိတ္မသိဘူး။ဘဝင္ခက်လနျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့အခါမွာဘဝင္ခုပ ေခ်ထဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးျပန္ပ်က္ သြားတယ္။ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရလာဝခ်န စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးနံပါတ္(၁)မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္ျဖစ္တယ္။မေနာဒါြရလာဝက်န စိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာရဟႏၱာမဟုတ္ တဲ့ပုဂိၢဳလ္ေတြအတြက္ေတာ့ခ်ဝနဝိထီ စိတ္ျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္စိတ္(သို႔)အကုသိုလ္ စိတ္ေတြထပ္ခါ၊ထပ္ခါနဲ႔ဆက္လက္ၿပီး ျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။အဲဒီ(၇)ႀကိမ္စလံုး သည္စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးတည္း ျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီစိတ္(သို႔) အကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီစိတ္ပ်က္သြားတဲ့ အခါမွာထင္ရွားစြာျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္မွအာ ရုံျဖစ္မယ္ဆိုရင္တထာလန္ဖနဝိထီစိတ္ သည္ေနာက္ထပ္(၂)ႀကိမ္ဆက္ၿပီးျဖစ္ ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္မေနာဒါြရမွအာရုံ ကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိထီစိတ္သည္(၃)ဝိ ထီသာရိွရတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့နံ ပါတ္(၁)ဝိထီသည္အာဝခ်နဝိထီတစ္ ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။နံပါတ္(၂)ဝိထီသည္ ခ်ဝနဝိထီခုႏွစ္ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။နံပါတ္ (၃)ဝိထီသည္တထာလန္ဖနဝိထီႏွစ္ ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။
“မေနာဒါြရမွဝိထီစိတ္ရဲ႕ျဖစ္ေပၚျခင္း (၃)ဝိထီအဆင့္ဆင့္ရိွပံု” ဘဝင္ခက်လနတစ္ႀကိမ္ႏွင့္ဘဝင္ခုပ ေခ်ထတစ္ႀကိမ္တို႔သည္ဝိထီစိတ္ေတြမ ဟုတ္ဘူး။မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္တစ္ ႀကိမ္သည္အာဝခ်နဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ ကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္(သို႔)ကိရိယာ စိတ္(၁)ႀကိမ္+၆သည္ခ်ဝနဝိထီစိတ္ (၇)ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။တထာလန္ဖနစိတ္ (၁)ႀကိမ္+၁သည္တထာလန္ဖနဝိထီ စိတ္(၂)ႀကိမ္ျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ ေပၚဆဲျဖစ္တဲ့အရာကိုျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီစကၡဳဒါြရမွမပ်က္ေသးတဲ့အာရုံကို သိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိထီစိတ္ရဲ႕(၇)ဝိထီစ လံုးသည္စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စကၡဳဒါြရကိုမွီခိုရ ၿပီးမပ်က္ေသးတဲ့မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚဆဲ ျဖစ္တဲ့အာရုံကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚရတယ္။ အသံကိုၾကားဆဲျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီ ေသာတဒါြရ(၇)ဝိထီစလံုးမွမပ်က္ေသး တဲ့အသံကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိထီစိတ္ သည္ႏွေခါင္း၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွေသာတ ဒါြရဝိထီလည္းထို႔နည္းတူျဖစ္တယ္။ပန္ က်ဒါြရမွဒါြရတစ္ဒါြရစီေတြသည္အာရုံကိုသိျခင္းႏွင့္အဲဒီကာလတစ္ကာလစီ ေတြသည္အနည္းအမ်ားျဖစ္ေပၚၿပီး ကြာျခားတဲ့ဝိထီစိတ္ရိွၿပီး(၄)ကာလ ျဖစ္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေမာဟ ကာလ၊ဝို႔ထဖနကာလ၊ခ်ဝနကာလႏွင့္ တထာလန္ဖနကာလတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ကာလဆိုသည္မွာဆက္လက္ၿပီးျဖစ္၊ ပ်က္တဲ့ဝိထီစိတ္သည္အာရုံကိုအတူတူ ပဲသိၿပီးဒါြရမွာလည္းအတူတူပဲျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ခ်ိဳ႕ကာလမွာဝိထီ စိတ္(၆)ဝိထီပဲျဖစ္ေပၚတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ ကာလမွာဝိထီစိတ္(၅)ဝိထီပဲျဖစ္ေပၚ ၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကာလမွာဝိထီစိတ္မျဖစ္ေပၚ ဘူး။အတိတ္ဘဝင္ႏွင့္ဘဝင္ခက်လနပဲ ရိွတယ္။ဆိုလိုတာကရုပ္သည္ပသာ ဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခါႏွင့္အဲဒီအတိတ္ ဘဝင္ကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာအတိတ္ဘ ဝင္ပ်က္သြားၿပီးဘဝင္ခက်လနကမ ျဖစ္ေပၚေသးဘူး။ဒါေၾကာင့္ေနာက္ထပ္ အႀကိမ္မ်ားစြာျဖစ္၊ပ်က္ၿပီးမွအတိတ္ ဘဝင္ျဖစ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ဘဝင္ခက်လနကလၽွင္ျမန္စြာျဖစ္ေပၚရၿပီးအႀကိမ္ မ်ားစြာနဲ႔ျပန္ပ်က္သြားရတယ္။အဲဒီပ သာဓာတ္ကိုထိေတြ႕တဲ့ရုပ္ပ်က္ခါနီးမွာ အဲဒီအာရုံကိုသိၿပီးဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အ ေၾကာင္းမျဖစ္ေပးရဘူး။ပသာဓာတ္ကို ထိေတြ႕တဲ့အာရုံကိုသိၿပီးဝိထီစိတ္မျဖစ္ ေပၚတဲ့အခါမွာေမာဟကာလျဖစ္တယ္။ ဥပမာ-အိပ္ေမာက်သြားတဲ့အခါမွာတုန္ ခါၿပီးႏိုးေပမယ့္လည္းမႏိုးေသးဘူး။ျပင္ းထန္စြာနဲ႔ထပ္ၿပီးတုန္ခါေပမယ့္လည္းမ ႏိုးေသးဘူး။အဲဒီအခ်ိန္မွာေမာဟကာလ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အာဝ ခ်နစိတ္မျဖစ္ေပၚေသးတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အတိတ္ဘဝင္ႏွင့္ဘ ဝင္ခက်လနပဲရိွတယ္။ထိေတြ႕တဲ့အာရုံ ကိုသိၿပီးဝိထီစိတ္မျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာ ေမာဟကာလျဖစ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ အာရုံသည္အတီပလိတာရုံျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအရမ္းေသးငယ္တဲ့အာရုံ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပသာ ဓာတ္ရုပ္ႏွင့္ဘဝင္ထိေတြ႕ရုံေလာက္ သာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ဝိထီစိတ္ျဖစ္ ေပၚေအာင္မလုပ္ေပးႏိုင္ဘူး။
တစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာအတိတ္ဘဝင္ သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးအႀကိမ္မ်ားစြာနဲ႔ပ်က္ သြားၿပီးတဲ့အခါမွာဘဝင္ခက်လနက လည္းျဖစ္ၿပီးေတာ့အႀကိမ္မ်ားစြာ ပ်က္သြားတယ္။ၿပီးေတာ့ဘဝင္ခုပေခ် ထကလည္းျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတယ္။ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္လည္းျဖစ္ၿပီး ေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ပန္က်ဝိညာဥ္က ဘယ္စိတ္တစ္စိတ္စိတ္မဆိုျဖစ္ၿပီး ေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ဆန္တီလနစိတ္ လည္းျဖစ္ၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ဝို႔ ထဖနစိတ္၂-၃ႀကိမ္ျဖစ္ၿပီးပ်က္သြား တယ္။ရုပ္ကလည္းပ်က္သြားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ခ်ဝနစိတ္ျဖစ္ေပၚလို႔မရျခင္း ျဖစ္တယ္။အဲဒီကာလသည္ဝို႔ထဖနကာ လျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ဝို႔ထဖနစိတ္မွာဝိထီစိတ္ဆံုး သြားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။တ ရားသေဘာေတြအားလံုးသည္အမွန္အ တိုင္းျဖစ္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီကာလ တစ္ကာလစီသည္အာရုံကပသာဓာတ္ ကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာဝိထီစိတ္သည္အ ျမဲတမ္း(၇)ဝိထီစလံုးဆက္လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္မေနဘူး။ဝိထီစိတ္မျဖစ္ေပၚတဲ့အ ခါမွာေမာဟကာလျဖစ္တယ္။ဝို႔ထဖန မွာဝိထီစိတ္ဆံုးသြားတဲ့အခါဝို႔ထဖနကာ လျဖစ္တယ္။ဝို႔ထဖနကာလရဲ႕အာရုံ သည္ပလိတာရုံျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက ဝိထီစိတ္အနည္းငယ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္(၅)ဝိထီစိတ္ေလာက္သာဝိ ထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။
ဘယ္ကာလမဆိုဝို႔လဖနစိတ္ပ်က္သြား ၿပီးတဲ့အခါမွာခ်ဝနစိတ္(၇)ႀကိမ္သည္ ဆက္လက္ျဖစ္ပ်က္ၿပီးေတာ့အာရုံ လည္းပ်က္သြားတယ္။တထာလန္ဖနဝိ ထီစိတ္လည္းျဖစ္လို႔မရဘူး။အဲဒီဝိထီ စိတ္ကာလရဲ႕အာရုံကိုသိျခင္းသည္ခ်ဝ နကာလျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ဝိထီစိတ္(၆)ဝိထီသာရိွတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကခ်ဝနဝိ ထီေလာက္သာေရာက္ၿပီးေတာ့ရုပ္က ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္ခ်ဝနဝိထီမွာ ဝိထီစိတ္ဆံုးသြားတဲ့အခါအဲဒီကာလကို သိတဲ့အာရုံသည္ခ်ဝနကာလျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။ခ်ဝနကာလရဲ႕အာရုံသည္ `မဟံတာရုံ’ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကထင္ ရွာတဲ့အာရုံျဖစ္ၿပီးကုသိုလ္စိတ္၊အကု သိုလ္စိတ္(သို႔)မဟာကိရိယာစိတ္(ရဟ ႏၱာစိတ္)ေတြကိုျဖစ္ေပၚေအာင္လုပ္ေပး တယ္။
ဘယ္ကာလမဆိုခ်ဝနစိတ္(၇)ႀကိမ္ ျဖစ္၊ပ်က္ၿပီးေတာ့အာရုံမပ်က္ေသးတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္တထာလန္ဖနဝိထီစိတ္ ကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ၿပီးေတာ့ အဲဒီမပ်က္ေသးတဲ့ေနာက္ထပ္ႏွစ္ႀကိမ္ ျဖစ္ေပၚၿပီးအာရုံကိုသိတယ္။အဲဒီကာ လဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံကိုသိျခင္းသည္ `တထာလန္မနကာလ(သို႔)တထာလန္ဖ နကာလျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့တထာလန္ဖနစိတ္မွာဝိထီစိတ္ဆံုး သြားတဲ့အခါမွာတထာလန္ဖနကာလရဲ႕ အာရုံသည္`အတီမဟံတာရုံ’ျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာကအရမ္းထင္ရွားတဲ့အာရုံ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ခ်ဝန ဝိထီစိတ္(၇)ႀကိမ္ပ်က္သြားေပမယ့္အာ ရုံကမပ်က္ေသးဘူး။ဒါေၾကာင့္တထာ လန္ဖနဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚရတဲ့အေၾကာင္ းျဖစ္တယ္။မေနာဒါြရဝိထီမွအာရုံကိုသိ ျခင္းသည္(၂)ကာလသာရိွၿပီးခ်ဝနကာ လႏွင့္တထာလန္ဖနကာလတို႔ျဖစ္တယ္ ။မေနာဒါြရမွခ်ဝနကာလရဲ႕အာရံုသည္`အဝိဖူတာရုံျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့တထာလန္ဖနကာလထက္ပိုနည္း ၿပီးထင္ရွားတဲ့အာရုံျဖစ္တယ္။မေနာဒါြ ရမွတထာလန္ဖနကာလရဲ႕အာရုံသည္ဝိ ဖူတာရံုျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ခ်ဝနကာလထက္ပိုၿပီးထင္ရွားတဲ့ အာရုံျဖစ္တယ္။
“ဒါြရ (၆)” ဒါြရဆိုတာကတံခါးေပါက္(သို႔)ဘဝင္ စိတ္ရဲ႕အာရုံမဟုတ္တဲ့တစ္ျခားအာရုံ ကိုစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးသိတဲ့အရာျဖစ္တယ္ ။ဒါေၾကာင့္ဒါြရသည္ဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံကိုသိတဲ့အရာျဖစ္တယ္။ဒါြရ(၆)ပါးရိွ တယ္။ရုပ္(၅)ဒါြရႏွင့္နာမ္(၁)ဒါြရတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့စကၡဳဒါြရ သည္စကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္ ၁၊ေသာတဒါြ ရသည္ေသာတပသာဓာတ္ရုပ္ ၁၊ဃာနဒါြရသည္ဃာနပသာဓာတ္ရုပ္၁၊ ဇိဝါွဒါြရသည္ဇိဝါွပသာဓာတ္ရုပ္၁၊ကာ ယဒါြရသည္ကာယပသာဓာတ္ရုပ္၁၊မ ေနာဒါြရသည္ဘဝင္ခုပေခ်ထစိတ္(မ ေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္ရဲ႕အရင္ျဖစ္တဲ့ စိတ္)၁စိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
“ပစၥည္း(ပစၥယ)(၆)ပါး” အဲဒီခႏၶာ(၅)ပါးရိွတဲ့ဘံုမွာစိတ္ ရဲ႕ျဖစ္ေပၚျခင္းျဖစ္တဲ့ရုပ္သည္(၆)ရုပ္ရိွ ၿပီးပစၥည္းရုပ္(၆)ပါးလို႔ေခၚတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့စကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္ ၁ သည္စကၡဳပစၥည္းျဖစ္ၿပီးစကၡဳဝိညာဥ္ ၂ပါးရဲ႕ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။ ေသာတပသာဓာတ္ရုပ္၁သည္ေသာတ ပစၥည္းျဖစ္ၿပီးေသာတဝိညာဥ္၂ပါးရဲ႕ ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။ဃာနပသာ ဓာတ္ရုပ္၁သည္ဃာနပစၥည္းျဖစ္ၿပီးဃာ နဝိညာဥ္၂ပါးရဲ႕ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္ တယ္။ဇိဝါွပသာဓာတ္ရုပ္၁သည္ဇိဝါွ ပစၥည္းျဖစ္ၿပီးဇိဝါွဝိညာဥ္၂ပါးရဲ႕ျဖစ္ ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။ကာယပသာ ဓာတ္၁သည္ကာယပစၥည္းျဖစ္ၿပီးကာ ယဝိညာဥ္း၂ပါးရဲ႕ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္ တယ္။ဟာထိုင္ရရုပ္ ၁သည္ဟာထိုင္ရ ပစၥည္းျဖစ္ၿပီးထဝိပန္က်ဝိညာဥ္၁၀ပါး ကလြဲလို႔ခႏၶာ၅ပါးရိွတဲ့ဘံုမွာတစ္ျခား စိတ္အားလံုးရဲ႕ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ပသာဓာတ္ရုပ္၅ပါး သည္ဒါြရ၅ပါးႏွင့္ပစၥည္း၅ပါးတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။
`စကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္’သည္အဲဒီစကၡဳပ သာဓာတ္ရုပ္ကိုထိေတြ႕တဲ့ရူပါရုံကိုသိ တဲ့တထာလန္ဖနစိတ္၊ခ်ဝနစိတ္၊ဝို႔ထဖ နစိတ္၊ဆန္တီလနစိတ္၊ဆန္ပတီခ်နစိတ္ ၊စကၡဳဝိညာဥ္ႏွင့္စကၡဳဒါြရလာဝခ်နစိတ္ ရဲ႕စကၡဳဒါြရေတြျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ ရူပါရံုကမပ်က္ရေသးဘူး။ဒါေပမယ့္အဲ ဒီစကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္သည္စကၡဳပစၥည္း ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကစကၡဳဝိညာဥ္၂ပါ းသာျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။တထာ လန္ဖနစိတ္၊ခ်ဝနစိတ္၊ဝို႔ထဖနစိတ္၊ဆန္ တီလနစိတ္၊ဆန္ပတီခ်နစိတ္ႏွင့္စကၡဳဒါြ ရလာဝခ်နစိတ္ေတြသည္အဲဒီတစ္ကာ လထဲျဖစ္တဲ့ဝိထီစိတ္တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဟာထိုင္ရရုပ္(ပစၥည္း)မွာျဖစ္ေပၚတယ္။ေသာတပသာဓာတ္ရုပ္၊ဃာနပသာ ဓာတ္ရုပ္၊ဇိဝါွပသာဓာတ္ရုပ္ႏွင့္ကာ ယပသာဓာတ္ရုပ္ေတြသည္ထို႔နည္းတူ ပဲျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီဟာထိုင္ရရုပ္သည္ ပစၥည္းျဖစ္ၿပီးစိတ္ရဲ႕ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနရာ ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ဒါြရမျဖစ္ဘူး။
“အပိုင္း(၅)” စိတ္ရဲ႕ဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းႏွင့္အဲဒီ ဝိထီစိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္ေန႔တိုင္းပံု မွန္ဘဝမွာျဖစ္ေပၚေနတယ္။ဒါေပမယ့္ လကၡဏသေဘာကိုျပသတဲ့တရားရဲ႕အ သံုးအႏႈန္းေတြရိွတဲ့အခါႏွင့္စိတ္အမ်ိဳး မ်ိဳးရဲ႕တာဝန္ေတြရိွတဲ့အခါမွာသံသယ ျဖစ္ေစတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲ ဒီအသံုးအႏႈန္းရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကိုနားမ လည္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္အဲဒီအသံုးအႏႈန္းေတြသည္တ ရားသေဘာအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕လကၡဏသ ေဘာေတြကိုေန႔တိုင္းပံုမွန္ဘဝမွာပဲျမင္ သိႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားေတြအား လံုးသည္မွတ္တမ္းစာအုပ္ထဲမွာပဲရိွတာ မဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္ျမင္ဆဲ၊ၾကားဆဲ၊ အနံ႔ရဆဲ၊အရသာရဆဲ၊ထိေတြ႕တဲ့အရာ ကိုသိဆဲစဥ္းစားဆဲျဖစ္တဲ့တစ္ခဏစီ ေတြသည္ဘဝမွာတကယ္ရိွတယ္။လူ ေတြအခုျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္သည္ဝိထီစိတ္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အာဝခ်နစိတ္ရိွၿပီး စကၡဳဝိညာဥ္ဆန္ပတီခ်နစိတ္၊ဆန္တီလ နစိတ္၊ဝို႔ထဖနစိတ္၊ခ်ဝနစိတ္ႏွင့္တထာ လန္ဖနစိတ္ေတြသည္တစ္ခဏစီေတြ သည္ဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။တ ရားဓမၼေတြကိုနားလည္ျခင္းသည္ျမင္ ျခင္း၊ၾကားျခင္း၊အနံ႔ရျခင္းအစရိွတဲ့ခ် ဝနဝိထီစိတ္သည္ကုသိုလ္(သို႔)အကု သိုလ္ေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာသတိ ေအာက္ေမ့ရမွာျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကိုယ့္ရဲ႕အက်င့္ဗီဇေတြစု ေစာင္းၿပီးဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
စိတ္(၄)စိတ္စလံုးအေၾကာင္းကိုေလ့ လာသင္ၾကားျခင္းေၾကာင့္ကုသိုလ္စိတ္ ျဖစ္ေပၚျခင္း၁၊အကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ေပၚ ျခင္း၁၊ဝိပက္စိတ္၁၊ကိရိယာစိတ္၁ေတြ သည္ဘယ္အခ်ိန္ကစိတ္ေတြအက်ိဳး ျဖစ္ေပးဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္သလဲဆိုတာ သိေစျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဝိပက္ စိတ္အေရွ႕မွာဘယ္အခ်ိန္ကစိတ္သည္ ဝိပက္စိတ္ျဖစ္သလဲ?ဆိုလိုတာကအ တိတ္ဘဝတုန္ကျပဳလုပ္ၿပီးခဲတဲ့အ ေၾကာင္းရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္စိတ္ရဲ႕အေၾကာင္းကိုေလ့လာ သင္ၾကားျခင္းသည္ဝိထီစိတ္ျဖစ္ၿပီးအဲ ဒီဝိထီမဟုတ္တဲ့စိတ္ေတြသည္ဘာစိတ္ ေတြျဖစ္သလဲဆိုတာသိရမယ္။ဥပမာ-ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ၿပီးအ တိတ္ဘဝတုန္းကျပဳလုပ္ၿပီးခဲတဲ့ကံ ေတြအားလံုးထဲမွာကံတစ္ခုရဲ႕အက်ိဳး ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အရင္ဘဝရဲ႕စု တိစိတ္ကေနဆက္လက္ၿပီးပဋိသေႏၶ စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္အေၾကာင္းျဖစ္ ေပးတယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ဘံုဘဝ တစ္ခုထဲမွာခဏေလးနဲ႔ပဋိသေႏၶတာ ဝန္ကိုလုပ္တဲ့ဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီ ဘဝမွာပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုဆက္လုပ္လို႔ မရေတာ့ဘူး။အရင္ဘဝရဲ႕စုတိစိတ္က ေနဆက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအစတစ္ခဏ ေလာက္သာျပဳလုပ္ႏိုင္တယ္။ၿပီးေတာ့ ပဋိသေႏၶစိတ္ကပ်က္သြားတယ္။မခိုင္ ျမဲဘူး။
ဝိပက္ဘဝျဖစ္တဲ့ပဋိသေႏၶစိတ္ပ်က္သြာ းၿပီးတဲ့အခါမွာအဲဒီပဋိသေႏၶစိတ္သည္ အနႏၱရပစၥယအေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးခ်က္ ခ်င္းနဲ႔ပဋိသေႏၶစိတ္ကေနေနာက္တစ္ စိတ္ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္လုပ္ ေပးတယ္။အဲဒီပဋိသေႏၶစိတ္ကေန ဆက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သည္ဘဝင္တာ ဝန္ကိုလုပ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဝိထီစိတ္မဟုတ္ဘူး။ဘဝင္စိတ္သည္ဝိပက္စိတ္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကံသည္ပဋိသေႏၶ စိတ္ကိုျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားရုံေလာက္သာ အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတာမဟုတ္ဘူး။ဒါ ေၾကာင့္ကံသည္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီး ဘဝင္တာဝန္ကိုလည္းဆက္လက္လုပ္ ေဆာင္ေသးတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီပဋိသ ေႏၶစိတ္ကေနဆက္ၿဖစ္တဲ့ပထမဦးဆံုး ဘဝင္စိတ္သည္ပထမဘဝင္လို႔ေခၚ တယ္။ေနာက္ထပ္ဘဝင္စိတ္ေတြက ေတာ့အဲဒီစုတိစိတ္ေရာက္တဲ့အထိေရ တြက္ဖို႔မလိုအပ္ေတာ့ဘူး။
ဝိထီစိတ္မျဖစ္မခ်င္းဘဝင္စိတ္သည္ပုံ မွန္ဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။အရင္ ျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခားဝိထီစိတ္(ပထမဝိထီ စိတ္)သည္ဆိုလိုတာကအာဝခ်နတာဝန္ ကိုလုပ္တဲ့စိတ္သည္အာဝခ်နစိတ္(၂)ပါ းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကပန္က်ဒါြရလာ ဝခ်နစိတ္သည္ပန္က်ဒါြရ(၁)ပါးမွအာ ဝခ်နတာဝန္ကိုလုပ္တယ္။ၿပီးေတာ့မ ေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္သည္မေနာဒါြရ (၁)ပါးမွအာဝခ်နတာဝန္ကိုလုပ္သည္။ ဒီအာဝခ်နတာဝန္၂ပါးကိုလုပ္တဲ့စိတ္ သည္ကိရိယာစိတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာ ကကုသိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ဝိ ပက္စိတ္ေတြမဟုတ္ဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့အဲဒီစိတ္(၂)ပါးသည္ႏွစ္ သက္တဲ့အာရုံ(အီထာရုံ)မွာသိႏိုင္တယ္။ ဆိုလိုတာကေကာင္းတဲ့အာရုံကိုႏွစ္ သက္တယ္။ၿပီးေတာ့(အနစ္ထာရုံ) ဆိုတာကေတာ့မႏွစ္သက္တဲ့အာရုံျဖစ္ တယ္။တကယ္လို႔ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ရင္အ ကုသိုလ္ဝိပက္သည္(အနစ္ထာရုံ)မ ေကာင္းတဲ့အာရုံကိုပဲသိႏိုင္တယ္။ၿပီး ေတာ့ကုသိုလ္ဝိပက္ကေတာ့အီထာရံုကို သာသိတယ္။
အဌာစာလိနီအခ်က္အလက္ထဲမွာကိရိ ယာစိတ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာသည္လုပ္ ေဆာင္ျခင္းသာျဖစ္တယ္ဆိုတာရွင္းျပ သြားတယ္။ၿပီးေတာ့တာဝန္ေတြအရနဲ႔ ကြာျခားတဲ့ကိရိယာစိတ္ရဲ႕လကၡေတြကို ရွင္းျပသြားတယ္။ကိရိယာစိတ္အားလံုး ထဲမွာဘယ္ကိရိယာစိတ္မဆိုခ်ဝနျဖစ္ ျခင္းမွမေရာက္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အဲဒီကိရိ ယာစိတ္သည္အက်ိဳးမရွိတဲ့ေလပန္းနဲ႔ တူတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တစ္ ခ်ိဳ႕ပန္းေတြသည္ေႂကြက်သြားတဲ့အခါ မွာအက်ိဳးမရိွသလိုကိရိယာစိတ္လည္း ထို႔နည္းတူျဖစ္တယ္။ခ်ဝနအျဖစ္မွမ ေရာက္တဲ့ကိရိယာစိတ္သည္အဲဒီခ်ဝန ဝိထီစိတ္မျဖစ္တဲ့စိတ္(၂)စိတ္ျဖစ္တယ္ ။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ပန္က်ဒါြရလာဝခ် နစိတ္(၁)စိတ္ႏွင့္မေနာဒါြရလာဝခ်န စိတ္(၁)စိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ပန္က်ဒါြ ရလာဝခ်နစိတ္သည္တာဝန္တစ္မ်ိဳးကို ပဲလုပ္တယ္။ဆိုလိုတာကပန္က်ဒါြရမွ အာဝခ်နတာဝန္ကိုလုပ္ၿပီးမေနာဒါြရ လာဝခ်နစိတ္ကေတာ့တာဝန္(၂)မ်ိဳး ကိုလုပ္တယ္။ဆိုလိုတာကမေနာဒါြရမွ အာဝခ်နတာဝန္ကိုလုပ္ျခင္းႏွင့္ပန္က် ဒါြရမွဝို႔ထဖနတာဝန္ကိုလုပ္တယ္။အဲဒီ ခ်ဝနအျဖစ္ကိုေရာက္တဲ့တစ္ျခားကိရိ ယာစိတ္ေတြကေတာ့ရဟႏၱာေတြရဲ႕စိတ္ ေတြျဖစ္တယ္။
အဌာစာလိနီထဲမွာဥပမာျပသြားတာက ဘယ္ကိရိယာစိတ္မဆိုခ်ဝနအျဖစ္ကို ေရာက္တဲ့အဲဒီကိရိယာစိတ္သည္အက်ိဳ းမရိွဘူး။ဥပမာ-အျမစ္ျပတ္သြားတဲ့ပန္း ပင္နဲ႔တူတယ္။ဒါေၾကာင့္လုပ္ေဆာင္ျခင္ းေလာက္သာျဖစ္ၿပီးအဲဒီတာဝန္ေတြ သည္တရားသေဘာအရနဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီး ကုန္ဆံုးသြားတယ္။ရဟႏၱာမဟုတ္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ကိရိယာစိတ္(၂)စိတ္ သာရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ပန္က် ဒါြရလာဝခ်နစိတ္(၁)စိတ္ႏွင့္မေနာဒါြရ လာဝခ်နစိတ္(၁)စိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္ႏွင့္ပန္က်ဒါြရ လာဝခ်နစိတ္ေတြကလဲႊလို႔တစ္ျခားကိ ရိယာစိတ္အားလံုးေတြသည္ရဟႏၱာ အားလံုးရဲ႕စိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္ရဟႏၱာေတြသည္ခ်ဝနစိတ္(၂) စိတ္မဟုတ္တဲ့ကိရိယာစိတ္ေတြရိွတယ္ ။ဆိုလိုတာကပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ ႏွင့္မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္တို႔ျဖစ္ၿပီးကိ ရိယာစိတ္ေလာက္သာျဖစ္တဲ့ခ်ဝနဝိထီ ရိွတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရဟႏၱာ ေတြသည္ကုသိုလ္ႏွင့္အကုသိုလ္ေတြ အားလံုးေတြကိုၿငိမ္းသြားျခင္းျဖစ္တယ္ ။ဒါေၾကာင့္ကုသိုလ္ႏွင့္အကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့ခ်ဝနဝိထီစိတ္ေတြမရိွေတာ့ဘူး။
အဲဒီမ်က္စိမွအာရုံကိုသိတဲ့ဝိထီစိတ္ သည္ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ပ်က္သြား တဲ့အခါမွာျမင္စိတ္သည္စကၡဳဝိညာဥ္ ၌ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ၿပီးျပဳလုပ္ၿပီးတဲ့ကံရဲ႕ အက်ိဳးျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္ကံသည္ စကၡဳဝိညာဥ္ကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေပးၿပီး ကုသိုလ္ဝိပက္သည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ ရုပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ၿပီးလွပတဲ့အ ရာေတြကိုႏွစ္သက္တဲ့အာရုံ(အီထာရုံ) ျဖစ္တယ္။အကုသိုလ္ကံသည္စကၡဳဝိ ညာဥ္ကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေပးၿပီးအကု သိုလ္ဝိပက္သည္မႏွစ္သက္တဲ့ရုပ္ေတြ ကိုျမင္တဲ့အတြက္(အႏွစ္ထာရုံ)ျဖစ္ တယ္။နားမွအသံကိုၾကားတဲ့ဝိထီစိတ္ သည္ဘယ္အခ်ိန္မွာေသာတဝိညာဥ္ သည္ဘာအသံကိုၾကားမလဲဆိုတာ ဘယ္သူမွမသိႏိုင္တဲ့ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ တယ္။ဒီလိုအေၾကာင္းေတြသည္အ ေၾကာင္းအရျဖစ္ရတယ္။ဆိုလိုတာက အတိတ္ကအားလံုးျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့ ကံေတြသည္ႏွေခါင္းမွအနံ႔ရတဲ့အခ်ိန္ မွာအနံ႔ကိုသိတဲ့ဃာနဝိညာဥ္သည္ဝိပက္ စိတ္ျဖစ္တယ္။လၽွာမွအရသာသိတဲ့အ ခ်ိန္မွာဇိဝါွဝိညာဥ္သည္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ တယ္။ကိုယ္မွထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္မွာေအး၊ ပူ၊ေပ်ာ့၊မာ၊တင္း၊လႈပ္ရွားျခင္းေတြကို သိတဲ့ကာယဝိညာဥ္သည္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။ျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့အတိတ္ကံရဲ႕ အက်ိဳးေတြသည္အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိပက္ စိတ္ကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ကေနအာရုံကို လက္ခံၿပီးျမင္စိတ္၊ၾကားစိတ္၊အနံ႔၊အ ရသာႏွင့္ထိေတြ႕တဲ့စိတ္ေတြသည္ပန္ က်ဝိညာဥ္ကေနပ်က္သြားတဲ့အခါမွာ အနႏၱရပစၥယအေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးအဲဒီ အာရုံကိုျဖစ္ေပၚၿပီးလက္ခံတဲ့ဆန္ပတီ ခ်နစိတ္ကိုလည္းအနႏၱရပစၥယကဆက္ ၿပီးအေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ဆန္ပတီ ခ်နစိတ္လည္းဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္ၿပီး အဲဒီစကၡဳဝိညာဥ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတဲ့ကံနဲ႔အတူတူပဲျဖစ္တယ္။အဲ ဒီကံတစ္မ်ိဳးထဲကပဲဝိပက္ျဖစ္ေပၚျခင္း ျဖစ္တဲ့ဆန္တီလနစိတ္ကိုလုပ္ေပးၿပီး ဆန္ပတီခ်နစိတ္ကေနဆန္တီလနတာ ဝန္ကိုဆက္လုပ္တယ္။
အဌာဂါထာဓမၼဆံခနီပေကာ္ထဲကအဌာ စာလိနီထဲမွာပန္က်ဒါြရမွဝိထီစိတ္ရဲ႕ အာရုံကိုသိတဲ့ျဖစ္ေပၚျခင္းေတြကိုဥပမာ ျပထားတယ္။ဘုရင္တစ္ပါးသည္ပလႅင္ ေပၚမွာအိပ္စက္အနားယူေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အမတ္ငယ္တစ္ေယာက္ကဘုရင္ကို ၾကည့္ရႈေစာင့္ေရွာက္ေနတယ္။နားပင္း တဲ့စစ္သူႀကီးကတံခါေပါက္ဝမွာရပ္ေန တယ္။တံခါေစာင့္(၃)ေယာက္ကအဲဒီေန ရာမွာတန္းစီၿပီးရပ္ေနတယ္။အဲဒီအခ်ိန္ မွာေတာသားတစ္ေယာက္သည္အသံုး အေဆာင္းေတြကိုဆက္သပ္ဖို႔အတြက္ ယူလာၿပီးတံခါးေခါက္ၿပီးေခၚလိုက္ တယ္။အဲဒီအခါမွာနားပင္းတဲ့စစ္သူႀကီး ကမၾကားရဘူး။ဒါေၾကာင့္ဘုရင္ကို ၾကည့္ရႈတဲ့အမတ္ငယ္ကအခ်က္ေပး လိုက္တယ္။နားပင္းတဲ့စစ္သူႀကီးက လည္းအဲဒီအခ်က္ေပးတာနဲ႔ပဲတံခါးဖြင့္ ေပးလိုက္တယ္။ပထမတံခါေစာင့္ကအ သံုးအေဆာင္းေတြကိုလက္ခံၿပီးဒုတိယ တံခါးေစာင့္ကိုေပးလိုက္တယ္။ဒုတိယ တံခါေစာင့္ကထပ္ၿပီးေတာ့တတိယတံခါးေစာင့္ကိုေပးလိုက္တယ္။တတိယတံ ခါးေစာင့္ကဘုရင္ကိုဆက္သပ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ဘုရင္ကသံုးေဆာင္လိုက္တယ္။ဒါေၾကာင့္အမွန္ကိုသိျမင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ ဒီဥပမာနဲ႔ႏိွုင္းယွဥ္ၿပီးျပသြားတယ္။
တစ္ခဏစီနဲ႔အာရုံေတြကိုျဖစ္ေပၚၿပီးသိတဲ့ဝိထီစိတ္သည္စကၡဳပသာဓာတ္နဲ႔အာ ရုံကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာေတာသားတစ္ ေယာက္ကအသံုးအေဆာင္ယူလာၿပီး တံခါေပါက္မွာတံခါးလာေခါက္တဲ့တံ ခါးေစာင့္နဲ႔ႏိွုင္းယွဥ္ျပထားတယ္။ဘုရင္ကိုၾကည့္ရႈေစာင့္ေရွာက္တဲ့အမတ္ငယ္ကေတာ့(ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္)တံခါ းဝမွာတံခါလာေခါက္တဲ့ဧည့္သည္ရိွ တယ္ဆိုတာသိတဲ့အတြက္အခ်က္ေပး တဲ့တံခါးေစာင့္နဲ႔တူတယ္။ဆိုလိုတာက ထိေတြ႕တဲ့အာရုံကိုသိၿပီးေတာ့ပ်က္ သြားတယ္။နားပင္းတဲ့စစ္သူႀကီးသည္ (စကၡဳဝိညာဥ္)ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီး စကၡဳပသာဓာတ္ထဲမွာျမင္တဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။အဲဒီကေနစၿပီးပထမ တံခါးေစာင့္(ဆန္ပတီခ်နစိတ္)သည္အ သံုးအေဆာင္ေတြကိုယူၿပီးဒုတိယတံခါး ေစာင့္ကိုေပးလိုက္တယ္။ဆိုလိုတာက (ဆန္တီလနစိတ္)ဒုတိယတံခါးေစာင့္က တတိယတံခါးေစာင့္ကိုပို႔ေပးတယ္။တတိယတံခါးေစာင့္(ဝို႔ထဖနစိတ္)ကဘု ရင္ကိုဆက္သပ္တယ္။ဘုရင္(ခ်ဝနစိတ္)ကလက္ခံယူၿပီးသံုးေဆာင္တဲ့အာရုံ ေတြကိုဆိုလိုတယ္။
အဲဒီႏွိုင္းယွဥ္ထားၿပီးရွင္းျပသြားတဲ့အ နစ္သာရေတြကေတာ့အာရုံရဲ႕တာဝန သည္ပသာဓာတ္ကိုထိေတြ႕ရုံေလာက္ ပဲတာဝန္ရိွတယ္။ေတာသားသည္ဘုရင့္ ထံကိုအေရာက္မသြားဆက္သပ္ရပဲအ သံုးအေဆာင္ပစၥည္းေတြကိုပထမလူ၊ဒု တိယလူ၊တတိယလူေတြကေနအဆင့္ လိုက္ပို႔ေပးၿပီးဘုရင့္ဆီကိုေရာက္သြား တယ္။ဒါြရကိုထိေတြ႕တဲ့အာရုံကိုစကၡဳ ဝိညာဥ္ကျမင္တဲ့တာဝန္ကိုပဲလုပ္ ေဆာင္တယ္။အာရုံသည္ပသာဓာတ္ရုပ္ ကိုပဲထိေတြ႕လို႔ရတယ္။ဒါေပမယ့္စိတ္ သည္ထပ္ခါထပ္ခါနဲ႔ဆက္စပ္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးအာရုံကိုသိရတယ္။အာရုံကိုေက်ာ္ သြားလို႔မရဘူး။
ဒီဥပမာေတြကိုေဝဖန္သံုးသပ္လိုက္တဲ့ အခါမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိထီစိတ္ရဲ႕ေျပာင္း လဲျခင္းေတြကိုနားလည္လိုက္ရတယ္။တစ္ခဏစီတာဝန္ေတြလုပ္ၾကတယ္။ စကၡဳဝိညာဥ္သည္စကၡဳဒါြရျဖစ္တဲ့စကၡဳ ပသာဓာတ္ရုပ္ထဲမွာျမင္တဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။ဆန္ပတီခ်နစိတ္ျဖစ္ တဲ့ပထမတံခါးေစာင့္သည္အသံုးအ ေဆာင္ပစၥည္းေတြကိုလက္ခံၿပီးဒုတိတ တံခါးေစာင့္ဆီကိုပို႔ေပးတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စကၡဳဝိညာဥ္သည္ ျမင္တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ၿပီးပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာစကၡဳဝိညာဥ္သည္ဆန္ ပတီခ်နစိတ္လိုမ်ိဳးအာရုံေတြလက္ခံၿပီး တာဝန္ေတြလုပ္ေဆာင္လို႔မရဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စကၡဳဝိညာဥ္သည္ထဆဏတာဝန္တစ္မ်ိဳးကိုပဲလုပ္ေဆာင္ လို႔ရၿပီးစကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္ထဲမွာပဲျဖစ္ ေပၚတယ္။ဒါေပမယ့္ဆန္ပတီခ်နစိတ္ သည္အာရုံကိုလက္ခံၿပီးတာဝန္ကို ေဆာင္ရြက္တဲ့ပထမတံခါးေစာင့္နဲ႔တူ တယ္။ၿပီးေတာ့ဆန္တီလနစိတ္ျဖစ္တဲ့ ဒုတိယတံခါးေစာင့္ကိုဆက္ပို႔ေပးတယ္ ။ၿပီးေတာ့အာရုံကိုေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးဝို႔ ထဖနစိတ္ျဖစ္တဲ့တတိယတံခါးေစာင့္ ကိုဆံုးျဖတ္ဖို႔ဆက္ပို႔ေပးတယ္။ေနာက္ ဆံုးဘုရင့္ဆီကိုဆက္သပ္ဖို႔ဆက္ပို႔ေပး တယ္။ဆိုလိုတာကခ်ဝနဝိထီစိတ္သည္ သံုးေဆာင္တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ၿပီး အဲဒီအသံုးအေဆာင္ပစၥည္းေတြကိုသံုး ေဆာင္တယ္။
ဒါေၾကာင့္ခံစားျခင္းႏွင့္သံုးေဆာင္ျခင္း လို႔စကားလံုးအသံုးအႏႈန္းသံုးရျခင္း သည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ ေတြမွခ်ဝနတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့ကု သိုလ္စိတ္(သို႔)အကုသိုလ္စိတ္ရဲ႕လကၡ ဏသေဘာေတြကိုနားလည္ဖို႔အတြက္ သံုးရျခင္းျဖစ္တယ္။ခ်ဝနဝိထီစိတ္ သည္ေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟေတြနဲ႔အာ ရုံေတြကိုခံစားတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့ကုသိုလ္စိတ္(သို႔)ရဟႏၱာေတြရဲ႕ ကိရိယာစိတ္ေတြသည္အာရုံေတြကိုသံုး ေဆာင္တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ခ်ဝနစိတ္ သည္ျမင္ျခင္း၊လက္ခံျခင္း၊သံုးသပ္ျခင္း ၊ဆံုးျဖတ္ျခင္းေတြမဟုတ္တဲ့အာရုံထဲမွာ လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔တာဝန္ေတြလုပ္ေဆာင္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အရင္ ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သည္အဲဒီတာဝန္ေတြကို အားလံုးလုပ္ေဆာင္သြားၿပီးျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ကုသိုလ္စိတ္(သို႔)အကုသိုလ္ စိတ္ေတြကိုသံုးေဆာင္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ ရဟႏၱာေတြရဲ႕ကိရိယာစိတ္ေတြကိုအ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကအဲဒီအာရုံထဲမွာလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔(၇) ႀကိမ္ထိေရာက္တယ္။ၿပီးေတာ့ခ်ဝနဝိ ထီစိတ္သည္တကယ့္အာရုံေတြကိုခံစား တဲ့ဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔`ေမာ ခကာလ’ျဖစ္ရင္အသံကေသာတပသာ ဓာတ္ကိုထိေတြ႕ေပမယ့္လည္းမၾကားရ ဘူး။(သို႔)`ဝို႔ထဖနကာလ’ျဖစ္ရင္ကု သိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ရဟႏၱာ ေတြရဲ႕ကိရိယာစိတ္ေတြမျဖစ္ေပၚဘူး။ ဒါေၾကာင့္ခ်ဝနဝိထီစိတ္မျဖစ္ေပၚတဲ့အ ခ်ိန္မွာအဲဒီအာရုံေတြကိုခံစားလို႔ရမလာ?ဒါေပမယ့္ခ်ဝနဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအာရုံေတြကိုခံစားလို႔ရတယ္ ။စိတ္သည္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးတည္း နဲ႔ဆက္ခါ၊ဆက္ခါဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္ ၿပီး(၇)ႀကိမ္ထိေရာက္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီစိတ္(သို႔)အကုသိုလ္ ခ်ဝနဝိထီစိတ္(သို႔)ကိရိယာခ်ဝနဝိထီ စိတ္ျဖစ္မလာဆိုတာအေၾကာင္းအရ ျဖစ္ရတယ္။
ခ်ဝနဝိထီစိတ္သည္ဆက္ခါ၊ဆက္ခါနဲ႔ ျဖစ္၊ပ်က္ၿပီး(၇)ႀကိမ္အထိအာရုံေတြကို ခံစားၿပီးအေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ရတယ္ ။ဆိုလိုတာကပထမခ်ဝနဝိထီစိတ္သည္ ဒုတိယခ်ဝနဝိထီစိတ္ကိုျဖစ္ေပၚေစၿပီးအဲဒီအာရုံကိုေနာက္ထပ္ခံစားဖို႔အာေသဝနပစၥယ(အဖန္တလဲလဲျဖစ္ျခင္း)ကိုအ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ၿပီးေတာ့ဒုတိယခ်ဝနဝိထီစိတ္သည္တတိယခ်ဝနဝိထီစိတ္ကိုျဖစ္ေပၚေစၿပီးအဲဒီအာရုံကို ေနာက္ထပ္ပုံမွန္ခံစားဖို႔အာေသဝနပစၥ ယကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေပးရၿပီးသတၱမ(၇)ခ်ဝနဝိထီစိတ္ေရာက္တဲ့အထိအေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ဒါေၾကာင့္အာေသဝနပစၥယအေၾကာင္းေတြမျဖစ္ေတာ့ဘူး။ အာေသဝနပစၥယဆိုတာကစိတ္တစ္မ်ိဳး ထဲကပဲလုပ္ေပးတဲ့အကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီ စိတ္၊ကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီစိတ္ႏွင့္ကိရိယာ ခ်ဝနဝိထီစိတ္ေတြကိုျဖစ္ေပၚေစၿပီးခ်ဝ နတာဝန္ကိုေနာက္ထပ္ဆက္လုပ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္အကုသိုလ္ကံႏွင့္ကုသိုလ္ကံ ေတြကိုျဖစ္ေပၚေစၿပီးအနာဂတ္မွာဝိ ပက္စိတ္အက်ိဳးျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္ကမၼ ပစၥယကအေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ၿပီး ေတာ့အကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီ၊ကုသိုလ္ခ် ဝနဝိထီႏွင့္ကိရိယာခ်ဝနဝိထီေတြကိုအ နာဂတ္မွာေနာက္ထပ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ဥပနိႆ ယပစၥယ(အားႀကီးေသာမီွရာအေၾကာင္ းတရား)ကအေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။
အကုသိုလ္အမ်ိဳးအစားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ ကိုထူထပ္ၿပီးမ်ားစြာနဲ႔စုေစာင္းလာျခင္း ေၾကာင့္မ်က္စိပြင့္ၿပီးျမင္လိုက္တာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းပဲအစြဲျဖစ္သြားတယ္။အဲဒီဘ ဝင္စိတ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွအာရုံေတြကိုမသိ ရဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တကယ္လို႔စဥ္းစားေတြးေတာတယ္။(သို႔)အိမ္ မက္မက္တယ္ဆိုရင္မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ ျဖစ္တယ္။ဘဝင္စိတ္မဟုတ္ဘူး။ဒီ ေလာကလည္းမျဖစ္ေပၚဘူး။ဒါေပမယ့္ အဲဒီအခ်ိန္မွာအဲသလိုမ်ိဳးျဖစ္ေပမယ့္ ကိေလသာ(အႏုစိုင္)အေသးစားရိွတယ္ ။ဒီေလာကထဲမွာဘယ္အာရုံကိုမွမသိတဲ့ အခါမွာကိေလသာေတြမရိွေတာ့ဘူးဆို တာမဟုတ္ရဘူး။ဘာေၾကာင့္ဒီလိုျဖစ္ရလဲဆိုေတာ့ကိေလသာေတြ(၃)ဆင့္ရိွတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဘာေတြလဲ ဆိုေတာ့ ၁။ကိေလသာသည္စိတ္ထဲမွာ အနည္ထိုင္းၿပီးအေသးစိတ္စုေစာင္းတဲ့ကိေလသာျဖစ္တယ္။၂။ကိေလသာ သည္ခ်ဝနဝိထီစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ အလယ္အလတ္ကိေလသာျဖစ္တယ္။ ၃။ကိေလသာသည္ခ်ဝနဝိထီစိတ္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့အႀကီးစားကိေလသာျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ခ်ဝနဝိထီစိတ္မဟုတ္ တဲ့စိတ္ေတာင္မွအေသးစားကိေလသာ ရိွၿပီးအဲဒီရဟႏၱာေတြရဲ႕စိတ္သည္ဘာကိ ေလသာေတြမွမရိွေတာ့ဘူး။
ဒါေၾကာင့္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြ ကိုျမင္တဲ့အခါ၊နားမွျဖစ္ေပၚတဲဘအသံ ကိုၾကားတဲ့အခါ၊ႏွေခါင္းမွအနံ႔ရတဲ့အခါ၊လၽွာမွအရသာရတဲ့အခါ၊ကိုယ္မွအထိအေတြ႕ေတြနဲ႔ထိေတြ႕တဲအခါႏွင့္စိတ္မွ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစဥ္းစားတဲ့ အခါေတြမွာဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးဘယ္ အခ်ိန္မဆိုသိေစႏိုင္တယ္။အကုသိုလ္၊ ကာမာဝက်လကုသိုလ္ႏွင့္ကာမာဝက် လကိရိယာခ်ဝနဝိထီေတြျဖစ္ေပမယ့္ အဲဒီအခ်ိန္မွာခ်ဝနဝိထီစိတ္သည္ကိုယ့္ ရဲ႕အက်င့္ဗီဇေတြကိုပိုၿပီးစုေစာင္း တယ္။ျမင္တဲ့ကာလတစ္ခုခုမွာဝိထီ စိတ္(၇)ႀကိမ္စလံုးသည္စကၡဳဒါြဝိထီ ျဖစ္တယ္။ၾကားတဲ့ကာလတစ္ခုခုမွာဝိ ထီစိတ္(၇)ႀကိမ္စလံုးသည္ေသာတဒါြရ ဝိထီျဖစ္တယ္။အနံ႔ရတဲ့ကာလတစ္ခုခု မွာဝိထီစိတ္(၇)ႀကိမ္စလံုးသည္ဃာနဒါြ ရဝိထီျဖစ္တယ္။အရသာရတဲ့ကာလ တစ္ခုခုမွာဝိထီစိတ္(၇)ႀကိမ္စလံုးသည္ ဇိဝါွဒါြရဝိထီျဖစ္တယ္။အထိအေတြ႕ရတဲ့ကာလတစ္ခုခုမွာဝိထီစိတ္(၇)ႀကိမ္စ လံုးသည္ကာယဒါြရျဖစ္တယ္။စဥ္းစား တဲ့ကာလတစ္ခုခုမွာဝိထီစိတ္(၃)ဝိထီစ လံုးသည္မေနာဒါြရျဖစ္တယ္။
အေမး–>ဘာျဖစ္လို႔စိတ္(၅)ပါးမဟုတ္ပဲ(၄)ပါး ပဲရိွရတာလဲ?ဆိုလိုတာကကုသိုလ္စိတ္ (၁)ပါး၊အကုသိုလ္စိတ္(၁)ပါး၊ကုသိုလ္ ဝိပက္စိတ္(၁)၊အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္(၁)ပါးႏွင့္ကိရိယာစိတ္(၁)တို႔ျဖစ္ၿပီးစုစု ေပါင္း(၅)ပါးတု႔ိျဖစ္သင့္တယ္။ အေျဖ–>ဘာျဖစ္လို႔စိတ္(၅)ပါးမရိွရသ လဲလို႔သံသယရိွတာလဲ?အကုသိုလ္အ ေၾကာင္း၁ပါး၊ကုသိုလ္အေၾကာင္း၁ပါး၊ ဆိုၿပီးအေၾကာင္း၂ပါးရိွတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဝိပက္စိတ္လည္း၂ပါးရိွသင့္ တယ္။ဆိုလိုတာကအကုသိုလ္ဝိပက္၁ ပါးႏွင့္ကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးရိွသင့္တယ္။ ဒါေပမယ့္အဲဒီစိတ္(၄)မ်ိဳးရိွရတဲ့အ ေၾကာင္းကအဲဒီဝိပက္စိတ္သည္မညံ့ ျခင္း၊အလယ္အလတ္ျဖစ္ျခင္းႏွင့္သင့္ တင့္ေလၽွာက္ပျခင္းစတဲ့သဘာဝတရား ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီကုသိုလ္ ႏွင့္အကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့စိတ္သည္အ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးအရကြာျခားၾက တယ္။ဥပမာအကုသိုလ္တရားေတြ သည္ထူးဆန္းျခင္းအရကြာျခားၾက တယ္။(သို႔)မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္တရားေတြ သည္ဒါနအဆင့္၊သီလအဆင့္ႏွင့္ပညာ ေတြတိုးတက္ေအာင္ပြားမ်ားတဲ့အဆင့္ ေတြသည္ကံအရကြာျခားၾကတယ္။ဥပမာ-တရားနာၾကားတဲ့အဆင့္၊တရား ေတြေဟာၾကားျပသတဲ့အဆင့္၊သမထ ဘာဝနာျဖစ္တဲ့ကိေလသာေတြရပ္တန္႔ ၿပီးၿငိမ္သက္ျခင္းေတြနဲ႔ကုသိုလ္ေတြကို တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့အဆင့္ႏွင့္ဝိ ပႆနာဘာဝနာေတြကိုတိုးတက္ ေအာင္ပါြးမ်ားျခင္းျဖစ္တဲ့သတိပဌာန္း ေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့အ ဆင့္ေတြသည္ဒါြရအရကြာျခားၾက တယ္။ဥပမ-ကိုယ္၊ႏႈတ္၊စိတ္ေတြအရ လုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အ ဓိပတိအရကြာျခားၾကတယ္။ဆိုလိုတာကသံပယုတၱတရားျဖစ္ၿပီးႀကီးမားျခင္း ျဖစ္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။(သို႔)အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတသိက္အရကြာျခား ၾကတယ္။
ဒါေၾကာင့္အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုျမင္ႏိုင္တယ္။ဆိုလိုတာက အဲဒီအကုသိုလ္ႏွင့္ကုသိုလ္ေတြသည္ အမ်ိဳးအစားေတြေျမာက္မ်ားစြာရိွ တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီကြာျခားျခင္းေတြ အားလံုးသည္ဝိပက္စိတ္ထဲမွာမရိွဘူး။ ဝိပက္စိတ္သည္လုပ္ၿပီးသြားတဲ့ကံရဲ႕အ က်ိဳးသာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အခြင့္အ ေရးေတြအေၾကာင္းေတြအရနဲ႔ကံေတြ အစဥ္သင့္ျဖစ္တဲ့အခါမွာဝိပက္စိတ္ျဖစ္ ေပၚေအာင္ျပဳလုပ္ေပးတယ္။ေနာက္ၿပီး ပဋိသေႏၶတာဝန္ႏွင့္ဘဝင္တာဝန္ေတြ လုပ္ေဆာင္တယ္။(သို႔)မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွအာရုံေတြအမ်ိဳး မ်ိဳးကိုသိတဲ့တစ္ျခားတာဝန္ေတြကို လည္းလုပ္ေဆာင္တယ္။အခုျမင္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာစကၡဳဝိညာဥ္ျဖစ္ၿပီးဝိပက္စိတ္ လည္းျဖစ္ေပၚၿပီးျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အတိတ္ကံသည္အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ျမင္တဲ့ဝိ ပက္စိတ္သည္ေနာက္ထပ္ဝိပက္ကိုအ ေၾကာင္းျဖစ္ေပၚေပးလို႔မရဘူး။ၾကား ေနတဲ့အခ်ိန္(သို႔)အဲဒီအသံကိုစိတ္သိတဲ့ အခ်ိန္မွာဝိပက္စိတ္(အက်ိဳး)ျဖစ္တယ္ ။ဒါေပမယ့္ေသာတဝိညာဥ္ကေတာ့အဲဒီ အသံကိုၾကားတဲ့စိတ္သည္ဝိပက္ကိုအ ေၾကာင္းျဖစ္ေပၚေပးလို႔မရဘူး။
ဝိပက္စိတ္သည္ဝိပက္စိတ္ကိုျဖစ္ေပၚဖို႔ အေၾကာင္းမျဖစ္ေပးတဲ့အခါမွာဘယ္ ကာယ၊ဝစီေတြမွျဖစ္ေပၚေပးၿပီးလုပ္ ေဆာင္လို႔မရဘူး။ၿပီးေတာ့ဝိပက္စိတ္ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခုသည္တရားေတြနဲ႔မစု ေပါင္းဘူး။ဥပမာ-ဂရုဏာေစတသိက္၊ မုဒိတာေစတသိက္ႏွင့္ဝိရတီေစတသိက္ (၃)မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။(သမၼာဝါစာေစ တသိက္၊သမၼာကမၼတေစတသိက္၊သမၼာ အာဇီဝေစတသိက္)ဝိရတီေစတသိက္ (၃)ပါးရိွၿပီးေလာကုတၱရာဝိပက္စိတ္က လြဲၿပီးအတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္ စိတ္ကိုယ္တိုင္ကမညံ့ျခင္း၊အလယ္အ လတ္ျဖစ္ျခင္းႏွင့္သင့္တင့္ေလၽွက္ပ ျခင္းစတဲ့သဘာဝတရားျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္ဝိပက္ကံကယုတ္ညံ့ရင္ယုတ္ညံ့ တယ္။အလယ္အလတ္ျဖစ္ရင္အလယ္ အလတ္ျဖစ္တယ္။ေကာင္းရင္ေကာင္း တယ္။ဝိပက္သည္အေၾကာင္းနဲ႔အက်ိဳး ေတြရဲ႕တရားသေဘာျဖစ္တဲ့အခါမွာအ ကုသိုလ္ႏွင့္ကုသိုလ္ေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္ဝိပက္ကိုယ္တိုင္ကယုတ္ညံ့တဲ့ တရားသေဘာေတြမဟုတ္ဘူး။အလယ္ အလတ္ျဖစ္ၿပီးသင့္တင့္ေလၽွာက္ပ တယ္။ၿပီးေတာ့ဝိပက္ျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္း မျဖစ္ေပးဘူး။ဒါေၾကာင့္စုေပါင္းၿပီး၁ဝိ ပက္သာျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့တရားသေဘာ ေတြလိုမ်ိဳးအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြအ ေနနဲ႔မကြာျခားၾကဘူး။ဆိုလိုတာကအ ကုသိုလ္ႏွင့္ကုသိုလ္ေတြကိုခြဲလိုက္ရင္ အကုသိုလ္၁ပါးႏွင့္ကုသိုလ္၁ပါးေတြ ျဖစ္တယ္။
ဝိပက္စိတ္အားလံုးသည္လုပ္ၿပီးသြား တဲ့အတိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ စကၡဳဝိညာဥ္သည္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၿပီေတာ့ဆန္ပတီခ်နစိတ္၊ဆန္တီလန စိတ္ႏွင့္တထာလန္ဖနစိတ္ေတြသည္ဝိ ပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္အ ခ်ိန္မွာဝိပက္ျဖစ္သလဲ?ဘယ္အခ်ိန္မွာ ကုသိုလ္၊အကုသိုလ္ႏွင့္ကိရိယာေတြ ျဖစ္သလဲဆိုတာသိရမယ္။ႏွစ္သက္ဖို႔ ေကာင္းတဲ့အေရာင္အဆင္းျဖစ္တဲ့ရုပ္ ေတြကိုျမင္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီျမင္ ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စကၡဳဝိညာဥ္သည္ကု သိုလ္ဝိပက္ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ဆန္ပတီ ခ်နစိတ္၊ဆန္တီလနစိတ္ႏွင့္တထာလန္ ဖနစိတ္ေတြလည္းကုသိုလ္ဝိပက္ျဖစ္ တယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ေတြပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာမ်က္စိမွဝိထီစိတ္သည္ အားလံုးပ်က္သြားတယ္။ၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္ဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အထိ ဘဝင္စိတ္ကဆက္လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ ေနတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီဝိထီစိတ္ကာလ ျဖစ္တဲ့ဝိပက္စိတ္အားလံုးသည္မ်က္စိမွ အရာေတြကိုျမင္တဲ့ဘယ္အခါမဆိုျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့အတိတ္ကံတစ္ခုရဲ႕အ က်ိဳးေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာသိရမယ္။
ႏွစ္သက္တဲ့အသံ(သို႔)မႏွစ္သက္တဲ့အသံေတြကိုၾကားတဲ့အခ်ိန္မွာတစ္ခဏ သာဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးၾကားၿပီးသြား တဲ့အသံကိုသိတဲ့ဝိထီစိတ္သည္ပ်က္ သြားၿပီးကုန္သြားတယ္။ဒါေပမယ့္အကု သိုလ္ႏွစ္သက္ၿပီးျဖစ္ေပၚမယ့္အ ေၾကာင္းရိွတယ္။(သို႔)မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ေတြအ မ်ိဳးမ်ိဳးကိုမႏွစ္သက္ပဲျဖစ္ေပၚတဲ့အ ေၾကာင္းလည္းရိွတယ္။တစ္ေန႔တာဘဝ မွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြ မွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြထဲမွာမ်ားစြာရိွ တဲ့့ႏွစ္သက္ျခင္း၊မႏွစ္သက္ျခင္းေတြနဲ႔ ေရွာင္လြဲလို႔မရဘူး။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကိုနာ ၾကားရုံေလာက္နဲ႔အကုသိုလ္ေတြကိုၿငိမ္ သတ္လို႔မရႏိုင္ဘူး။ျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာဝိ ပက္စိတ္သာျဖစ္ၿပီးအတိတ္ကံရဲ႕အ က်ိဳးျဖစ္တယ္ဆိုတာသိၿပီးသားျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္ႏွစ္သက္တဲ့အရာေတြ ကိုျမင္တဲ့အခါမွာႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္း ေတြကိုရပ္တန္႔လို႔မရဘူး။ဆိုလိုတာက ေလာဘေတြမျဖစ္ေအာင္တားလို႔မရဘူ း။(သို႔)ေလာဘေတြမေပးျဖစ္ေပၚလို႔မရ ဘူး။
ဒါေၾကာင့္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္တဲ့တရားသေဘာေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔ေရာက္ႏိုင္တဲ့အထိပ ညာေတြတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားဖို႔အ တြက္အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့တရားသေဘာ အားလံုးေတြကိုမွန္ကန္စြာနဲ႔နားလည္ ေအာင္ေလ့လာသင္ၾကားသင့္တယ္။ တရားေတာ္ေတြကိုအေသးစိတ္ေဝဖန္ သံုးသပ္ၿပီးေလ့လာသင္ၾကားျခင္းသည္ ပိုၿပီးေတာ့အကုသိုလ္တရားရဲ႕အျပစ္ ေတြကိုျမင္ေစႏိုင္တယ္။ၿပီးေတာ့ကု သိုလ္တရားေတြကိုတစ္ဆင့္ၿပီးတစ္ ဆင့္ပိုၿပီးတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားေစ ႏိုင္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲလို မွမဟုတ္ရင္ကိေလသာေတြပိုၿပီးေတာ့ ထူထပ္တဲ့သူျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
ဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာအရာအား လံုးေတြသည္သူ႔ရဲ႕ပစၥည္းေတြျဖစ္တယ္ လို႔စြဲထားတယ္။ဝိထီစိတ္မျဖစ္ေပၚတဲ့ အခါမွာမျမင္ဘူး၊မၾကားဘူး၊အနံ႔မရဘူ း၊အရသာမရဘူး၊မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွထိေတြ႕တဲ့အရာေတြ ကိုမသိဘူး။ဥပမာ-အိပ္ေမာက်ၿပီးအ သက္မဆံုးေသးတဲ့အခါမွာေႏွာင္ႀကိဳး ဖြဲ႕ေတြမရိွဘူး။ပူျပင္ေသာကေတြမရိွဘူ း။ဘယ္အရာကိုမွၿငိတြယ္ျခင္းေတြမရိွ ဘူး။ငါ့ကိုယ္၊ငါ့ဟာ၊ငါ့ဥစၥာဆိုၿပီးစြဲထား တဲ့ဒီခႏၶာကိုစြဲလန္းျခင္းေတြမရိွဘူး။ဒါ ေၾကာင့္မို႔မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွဝိထီစိတ္မျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာ ဘယ္အာရုံကိုမွမသိေတာ့ဘူး။အိပ္ ေပ်ာ္ရုံေလာက္ပဲရိွၿပီးအသက္မဆံုးေသ းေပမယ့္သံေယာဇဥ္ေတြႏွင့္ေႏွာင္ႀကိဳး ဖြဲ႕ျခင္းေတြျဖတ္ေတာက္သြားတယ္။အ ဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ ႏွင့္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြႏွင့္ပတ္ သက္ျခင္းေတြနဲ႔ျဖတ္ေတာက္သြားတယ္ ။ၿပီးေတာ့သံေယာဇဥ္ေတြျဖတ္ဖို႔အ တြက္ႏွင့္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြကိုၿငိတြယ္ျခင္းသည္အကုသိုလ္ ေတြျဖစ္ၿပီးအကုသိုလ္ေတြနည္းပါးသြာ းေအာင္ပညာေတြကိုဘာျဖစ္လို႔မပါြး မ်ားသလဲ?ဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္ ေလာက္မွာတရားသေဘာအားလံုး သည္တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးသိလိုက္ရ တယ္။ၿပီးေတာ့ဘယ္စိတ္မဆိုျဖစ္ေပၚ ၿပီးပ်က္သြားတဲ့အခါမွာအဲဒီစိတ္လည္း တကယ္ပဲပ်က္သြားတယ္။ဘယ္ရုပ္မ ဆိုျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတဲ့အခါမွာအဲဒီရုပ္ သည္တကယ္ပဲပ်က္သြားတယ္။ခဏ တုန္းကမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္သည္အ ကုန္လံုးပ်က္သြားတယ္။ခဏတုန္းက မ်က္စိမွဝိထီစိတ္တစ္ခဏစီေတြသည္ တကယ္ပဲအကုန္ပ်က္သြားတယ္။ၿပီး ေတာ့နားမွျဖစ္ေပၚတဲ့အသံသည္အကုန္ ပ်က္သြားၿပီးၾကားျခင္းလည္းအကုန္ ပ်က္သြားတယ္။
စိတ္တိုင္းႏွင့္ရုပ္တိုင္းေတြသည္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးေတာ့အကုန္ပ်က္သြားတယ္။ဒါေပ မယ့္နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရားေတြရဲ႕ျဖစ္ ၊ပ်က္ျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာမသိေသး သ၍`ပ်က္’ျခင္းကိုမသိႏိုင္ေသးဘူး။ဥပ မာ-အခုခ်ိန္မွာစကၡဳဝိညာဥ္ပ်က္သြား တယ္လို႔ေျပာမယ္ဆိုရင္ဆန္ပတီခ်န စိတ္ပ်က္သြားတယ္။ၿပီးေတာ့ဆန္တီ လနစိတ္ပ်က္သြားတယ္။ခ်ဝနစိတ္ လည္းပ်က္သြားတယ္။ၿပီးေတာ့တထာ လန္ဖနစိတ္လည္းပ်က္သြားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဘယ္တရားသေဘာေတြရဲ႕ ပ်က္သြားျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔မသိ ေသးဘူး။ဒါေၾကာင့္တကယ္ရိွတဲ့နာမ္ တရားႏွင့္ရုပ္တရားေတြရဲ႕ျဖစ္ေပၚျခင္း ႏွင့္ပ်က္သြားျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔ သိႏိုင္တဲ့အထိပညာေတြတိုးတက္ ေအာင္ပါြးမ်ားရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေပ မယ့္အဲဒီပညာအဆင့္ထိမေရာက္ေသး ေပမယ့္တရားနာၾကားျခင္းႏွင့္ေဝဖန္သံု းသပ္ျခင္းေတြသည္အေသးစိတ္နဲ႔ပိုၿပီး မွန္ကန္တဲ့နားလည္သေဘာေပါက္မႈ ေတြျဖစ္ေပၚေစၿပီးအက်ိဳးေတြလည္း ျဖစ္ေပၚေစတယ္။သခါၤရတရားအျဖင့္နဲ႔ အေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးသတိပဌာန္းျဖစ္ေပၚ ဖို႔အတြက္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေပးတယ္။ ၿပီးေတာ့ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့တရားသေဘာ ရဲ႕လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့သိရ တယ္။ၿပီးေတာ့နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္ ၊သတၱဝါေတြမဟုတ္တဲ့တရားသေဘာ အားလံုးရဲ႕လကၡဏေတြကိုေဝဖန္သံုး သပ္ၿပီးပညာေတြျဖစ္တဲ့သိမႈေတြတိုး လာၿပီးတစ္ေျဖးေျဖးနဲ႔ေလ့လာသင္ ၾကားရတယ္။
အဌာစာလိနီလဲမွာအာဒီတီကဆိုတဲ့အ တိတ္တရားေတြကိုရွင္းျပသြားတယ္။ ၿပီးဆံုးသြားၿပီးတဲ့အတိတ္ျဖစ္တဲ့တရား ေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုေျပာျပသြား တယ္။`ၿပီးဆံုးသြားၿပီး’ဆိုတဲ့စကား သည္ဆိုလိုတာက(၃)ႀကိမ္အထိၿပီးဆံုး သြားျခင္းကိုဆိုလိုတယ္။အူပါထခဏာ သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္၊ထိတီခဏာ သည္ရိွေနတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္ဖန္ခါးခဏာ သည္ပ်က္သြားတဲ့အခ်ိန္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။စိတ္တစ္စိတ္ရဲ႕အသက္သည္တ ကယ့္ကိုတိုေတာင္းတယ္။ဆိုလိုတာက ျဖစ္ေပၚရုံ၊ရိွေနရုံေလာက္သာရိွၿပီးျပန္ ပ်က္သြားတယ္။စိတ္တိုင္းသည္အႏူးခ ဏာ(၃)ႀကိမ္ရိွၾကတယ္။အူပါထခဏာ သည္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ၿပီးရိွေနတဲ့အခ်ိန္ မဟုတ္ဘူး၊ပ်က္ေနတဲ့အခ်ိန္မဟုတ္ဘူး ။ထီတီခဏာသည္ရိွေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ၿပီး ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မဟုတ္ဘူး၊ပ်က္ေနတဲ့ အခ်ိန္မဟုတ္ဘူး။ဖန္ခါးခဏာသည္ ပ်က္ေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ၿပီး၊ျဖစ္ေနတဲ့အ ခ်ိန္ႏွင့္ရိွေနတဲ့အခ်ိန္မဟုတ္ဘူး။စိတ္ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့အခ်ိန္သည္ရိွေနဆဲျဖစ္ၿပီ းထီတီခဏာအတြက္အတိတ္မျဖစ္ေသး ဘူး။ဒါေပမယ့္အူပါထခဏာအတြက္ ေတာ့အတိတ္ျဖစ္သြားတယ္။
ရုပ္ေတြရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုဆက္ၿပီး ေလ့လာသင္ၾကားတဲ့အခါမွာအဲဒီ(သ မုတ္ဓံ)အရင္ခံျဖစ္တဲ့ကံေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚတဲ့ရုပ္သည္`ကံမခ်ရုပ္’ျဖစ္ၿပီးစိတ္ ရဲ႕အႏူးခဏာတိုင္းမွာျဖစ္ေပၚတယ္ဆို တာသိလိုက္ရတယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္ရဲ႕အူပါထခဏာ၊စိတ္ရဲ႕ထီးတီခဏာႏွင့္ ဖန္ခါးခဏာေတြအားလံုးသည္စုတိစိတ္ ရဲ႕အရင္၁၆ႀကိမ္ကလြဲလို႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ ဒါေၾကာင့္အရင္ခံ(သမုတ္ဓံ)ျဖစ္ၿပီးကံ ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္သည္စုတိစိတ္နဲ႔ အတူအကုန္လံုးပ်က္သြားရတယ္။ခႏၶာ ၅ပါးစလံုးျဖစ္တဲ့အဲဒီဘဝရဲ႕ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ ျခင္းမွကုန္ဆံုးေစတယ္။စိတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္သည္သမုတ္ဓံျဖစ္ၿပီး စိတ္တခ်ရုပ္ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္ရဲ႕ အူပါထခဏာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဥတု ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ဆိုတာကအဲဒီသ မုတ္ဓံျဖစ္ၿပီးသင့္ေတာ္တဲ့မီးဓာတ္သည္ ဥတုခ်ရုပ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီအရင္ခံျဖစ္တဲ့ ဥတုခ်ရုပ္သည္ထီးတီခဏာမွာျဖစ္ေပၚ တယ္။အာဟာရေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ သည္သမုတ္ဓံျဖစ္ၿပီးအာဟာရရုပ္ျဖစ္ တယ္။အဲဒီအစားအစာထဲကဩဇာရုပ္ စိပ္ဝင္သြားတဲ့အခါမွာစားသံုးလိုက္တဲ့ အစားအစာေတြသည္ဩဇာရုပ္ရဲ႕ထီး တီခဏာမွာျဖစ္ေပၚတယ္။စိတ္သည္ လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ခဏာ၃ႀကိမ္စလံုးလည္းလၽွင္ ျမန္စြာနဲ႔ကုန္ဆံုးသြားတယ္။ဒါေပမယ့္ အတိတ္ျဖစ္တဲ့ဘယ္တရားမဆို၊ဆိုလို တာကအဲဒီ`လြန္သြားၿပီး’ဆိုတာကခ ဏာ၃ႀကိမ္စလံုးလြန္သြားၿပီးျဖစ္တယ္။ အူပါထခဏာ၊ထီးတီခဏာႏွင့္ဖန္ခါးခ ဏာေတြပါမက်န္ေတာ့ဘူး။
က်န္ရိွတဲ့စကားေတြကိုဆက္လက္ၿပီး ရွင္းျပရမယ္ဆိုရင္`ပ်က္သြားၿပီး’ဆိုတဲ့ စကားသည္ပ်က္သြားျခင္းသို႔ေရာက္ သြားတယ္။ပ်က္သြားၿပီးေနာက္ထပ္မ ရိွေတာ့ဘူး။မီးၿငိမ္းလိုက္တာနဲ႔တူတယ္ ။`ကင္းသြားၿပီး’ဆိုတဲ့စကားသည္ကင္း စင္သြားျခင္းသို႔ေရာက္သြားတယ္။(သို႔) ကင္းစင္သြားၿပီးျဖစ္တဲ့လူေသနဲ႔တူ တယ္။အဲဒီမက်န္ေတာ့ဘူးဆိုတာက ပ်က္သြားျခင္းရဲ႕လကၡဏျဖစ္တယ္။ `ေျပာင္းသြားၿပီး’ဆိုတဲ့စကားသည္ပုံမွန္ စြန္႔လြတ္ျခင္းအရနဲ႔ေျပာင္းလဲသြားျခင္း သို႔ေရာက္သြားတယ္။ပုံမွန္ဆိုတာကရိွ တယ္။ဒါေပမယ့္ပုံမွန္စြန္႔လြတ္ျခင္းနဲ႔ ေျပာင္းလဲသြားတယ္။ဆိုလိုတာကမရိွ ေတာ့ဘူး။`စံသြားၿပီး’ဆိုတဲ့စကားသည္ အကၡရာအသံုးအႏႈန္းအရရိွေနျခင္းမရ ေတာ့တဲ့အထိျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက `ပ်က္ျခင္း’ကိုဆိုလိုတယ္။
“အဖူဖတူထငူခတာ”ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္က ကုန္ဆံုးပ်က္ဆီးျခင္းသို႔ေရာက္သြား တယ္။အခက္အခဲေတြနဲ႔ထပ္ၿပီးတိုး ထားတယ္။ဆိုလိုတာကပ်က္သြားတယ္ ဆိုတဲ့စကားေလာက္သာမဟုတ္ပဲအ ခက္အခဲေတြနဲ႔ထပ္တိုးေသးတယ္။ဆို လိုတာကကုန္ဆံုးပ်က္ဆီးသြားျခင္းသို႔ ေရာက္သြားတယ္ဆိုတာသိေစတယ္။ တကယ့္ကိုမက်န္ေတာ့ဘူး။`ျဖစ္ေပၚ ၿပီးေတာ့ကင္းသြားတယ္’ဆိုတဲ့စကား ကျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ရိွတယ္။ မရိွလို႔မဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္ျဖစ္ေပၚၿပီး ကင္းစင္သြားၿပီးတဲ့အခါမွာတကယ့္ကို `သုန္ည’ျဖစ္ၿပီးဘာမွမက်န္ေတာ့ဘူး။ အဲဒီကုန္သြားၿပီးတဲ့တရားေတြကေတာ့ ဘာေတြလဲ?ဆိုလိုတာကသခၤတတရား ျဖစ္တဲ့ရုပ္၊ေဝဒနာ၊သညာ၊သခါၤရ၊ဝိ ညာဥ္ႏွင့္ခႏၶာ၅ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ခႏၶာ ၅ပါးကဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ရူပကၡႏၶာ= ရုပ္တိုင္းသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ပ်က္သြာ းတယ္။ေဝဒနကၡႏၶာ=ခံစားျခင္းေတြအာ းလံုးသည္ေဝဒနာေစတသိက္ျဖစ္ၿပီး၊ ျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ သညကၡႏၶာ=မွတ္သားတဲ့သေဘာျဖစ္ၿပီ းသညာေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။သခါၤရကၡႏၶာ =ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့ေစတသိက္အမ်ိဳး အစား(၅၀)ပါးျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ေလာ ဘ၊ေဒါသ၊ကၠသာ၊မစၥရိယ၊သဒၵါ၊ဝိရိယ ႏွင့္ပညာေတြကအစျဖစ္ၿပီးျဖစ္ေပၚၿပီး ေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ဝိညာဏကၡႏၶာ= ဆိုတာကစိတ္အားလံုးသည္ျဖစ္ေပၚၿပီး ေတာ့ပ်က္သြားတယ္။
ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြအားလံုးသည္ သခါၤတတရားျဖစ္တဲ့အခါမွာခႏၶာ(၅) ပါးထဲမွာတစ္ပါးပါးျဖစ္တယ္။ဒီလိုအ ခ်ိန္တိုင္းပ်က္သြားၿပီးတဲ့အရာကိုႏွေျမာ ေသးတယ္။စြဲလန္းေသးတယ္။ဘယ္ခႏၶ ာေတြကိုသံေယာဇဥ္ေတြရိွေသးလဲ?ခႏၶာ အားလံုးသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ပ်က္သြာ းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ကုန္ဆံုးသြားတယ္။ ပ်က္သြားၿပီးမရိွေတာ့ဘူး။ဒါေပမယ့္ ကုန္ဆံုးၿပီးပ်က္သြားတယ္။ဘာမွမက်န္ ေတာ့တဲ့အေနနဲ႔ကင္းစင္သြားတယ္။တ ရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားျခင္း၊ဖတ္ျခင္း အဆင့္ရုံေလာက္နဲ႔ကိေလသာေတြကို ၿငိမ္းသတ္လို႔မရဘူး။ကိေလသာေတြအ ျပည့္ပဲရိွေနေသးတယ္။ဒါေၾကာင့္ျပဳ ျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့သခါၤရကၡႏၶာေတြကိုနာ းလည္ေအာင္ေဝဖန္သံုးသပ္ရတယ္။ၿပီး ေတာ့အဲဒီနားလည္ၿပီးျဖစ္တဲ့နာၾကားဖူး တဲ့အရာေတြကိုေဝဖန္သံုးသပ္ရင္နဲ႔သိၿပီ းျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့တရားသေဘာ ရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္ ၿပီးနင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါျဖစ္ တယ္ဆိုတဲ့တရားသေဘာေတြကိုစြဲလန္ းျခင္းမွစြန္႔လြတ္ႏိုင္မယ္။
တစ္ေန႔တာဘဝမွာရိွတဲ့မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြကိုႀကိဳက္ဖူးၾကတယ္။ငါ့ကိုယ္ျဖစ္ တယ္၊ငါ့ပစၥည္းဥစၥာေတြျဖစ္တယ္လို႔အ စြဲထားၾကတယ္။တကယ္တမ္းက်ေတာ့ ဝိထီစိတ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွသာအားလံုး ျဖစ္ေပၚၾကတယ္။ဝိပက္ျဖစ္တဲ့ဘယ္ တရားသေဘာမဆိုကံရဲ႕အက်ိဳးေတြ ျဖစ္တယ္။အိုး၊အိမ္ေတြရိွမယ္၊ပစၥည္း၊ ဥစၥာအဝတ္အစားေတြဘယ္ေလာက္ပဲ မ်ားေနပါေစ၊ဘယ္ေလာက္ပဲလွပတင့္ တယ္ေနပါေစ၊အတိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳး ျဖစ္တဲ့ဝိပက္စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚရုံသာ ျဖစ္ေပၚၿပီးျပန္ပ်က္သြားတယ္။ခိုင္ျမဲ ျခင္းမရိွဘူး။ျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ပ်က္သြား တယ္။ေရွ႕ဆက္ၿပီးေတာ့ဘယ္ကံကအ က်ိဳးေပးမလည္ဆိုတာဘယ္သူမွမသိ ႏိုင္ဘူး။အေၾကာင္းကေတာ့လူတိုင္း သည္အတိတ္ဘဝမွာလုပ္ၿပီးသြားတဲ့ ကုသိုလ္ကံႏွင့္အကုသိုလ္ကံေတြရိွၾက တယ္။ဘယ္ကံကအေၾကာင္းေတြနဲ႔စုံညီ တဲ့အခါမွာဘယ္ဝိပက္ကျဖစ္ေပၚၿပီးအ က်ိဳးေပးဖို႔အတြက္အဲဒီဝိပက္သည္ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွာ ပဲျဖစ္ေပၚၿပီးအားရံုကိုသိရတယ္။
တရားသေဘာရဲ႕မျမင္ျခင္းအေၾကာင္း ေတြကိုေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးေလ့လာသင္ ၾကားျခင္းသည္`ဝိရိယာလံဖဂါထာ’ ျဖစ္တယ္။ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုသတိနဲ႔ေအာက္ေမ့သိ ေစတယ္။ၿပီးေတာ့ငါမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့ တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိတဲ့ အထိေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးေလ့လာသင္ ၾကားရတယ္။မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚေနတဲ့လကၡဏ တစ္ခုစီေတြသည္နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တ ရားသာျဖစ္တယ္။
တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုမွန္ ကန္စြာနဲ႔နားလည္တဲ့အခါမွာကုသိုလ္ စိတ္ျဖစ္တဲ့ခ်ဝနဝိထီလည္းပိုမ်ားလာ တယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္လို႔တရားသ ေဘာရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုနားလည္ ေအာင္မနာၾကားဘူး၊မေလ့လာမသင္ ၾကားဘူးဆိုရင္အတိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳး ျဖစ္တဲ့ဝိပက္သည္ဘယ္အခ်ိန္မွာျဖစ္ ေပၚမလဲဆိုတာမသိႏိုင္ဘူး။စုေစာင္း လာၿပီးအက်င့္ဗီဇျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္(သို႔) အကုသိုလ္ေတြသည္ဘယ္အခ်ိန္မွာခ်ဝ နဝိထီစိတ္ျဖစ္သလဲဆိုတာမသိတဲ့အခါ မွာအကုသိုလ္ေတြရဲ႕အျပစ္ေတြကိုမ ျမင္ၾကဘူး။ၿပီးေတာ့ကုသိုလ္ေတြကိုတို းတက္ေအာင္မပါြးမ်ားတဲ့အတြက္သံသ ရာလည္းေရွ႕ဆက္ၿပီးရွည္ေနရအံုးမယ္ ။အဲဒီအကုသိုလ္စိတ္(သို႔)ကုသိုလ္စိတ္ ေတြသည္တစ္ေန႔တာဘဝမွာဘယ္စိတ္ ကပိုမ်ားသလဲ?ၿပီးေတာ့ေရွ႕ဆက္ရလာ မယ့္အက်ိဳးကကုသိုလ္ဝိပက္(သို႔)အကု သိုလ္ဝိပက္ေတြသည္ဘယ္ဝိပက္(အ က်ိဳး)ကပိုရမ်ားသလဲ?ဒါေၾကာင့္တစ္ ေန႔တာဘဝမွာအမွန္အတိုင္းရိွၿပီးလူ ေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာေတြ ကိုေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးသိရတယ္။
☆ “စိတ္ရဲ႕တာဝန္ေတြကိုအဆံုး သတ္ျခင္း”☆ စိတ္ရဲ႕တာဝန္ေတြသည္(၁၄)တာဝန္ ရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။ပဋိသေႏၶ တာဝန္သည္စုတိတာဝန္ကေနဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့တာဝန္ျဖစ္တယ္။ပဋိ သေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္ေတြ ကေတာ့ဝိပက္စိတ္၁၉ပါးျဖစ္တယ္။ ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကာမာဝက်လဝိ ပက္စိတ္၁၀ပါး၊ရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၅ပါး၊အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္၄ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ ၂။ဘဝင္တာဝန္သည္ဘံု၊ ဘဝမွာဆက္လက္ရွင္သန္ဖို႔အတြက္ တာဝန္ယူရတယ္။ဘဝင္တာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ဝိပက္စိတ္ ၁၉ပါးျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဘယ္ဝိ ပက္စိတ္အမ်ိဳးအစားကပဋိသေႏၶတာ ဝန္ကိုလုပ္သလဲ?အဲဒီအမ်ိဳးအစားတစ္ မ်ိဳးတည္းျဖစ္တဲ့ဝိပက္စိတ္သည္ဒါြရ တစ္ဒါြရမွဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အထိ ပ်က္သြားတဲ့ပဋိသေႏၶစိတ္ကေနျဖစ္ ေပၚၿပီးဘဝင္တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီဒါြရမွဝိထီစိတ္ပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာစုတိစိတ္မက်မျခင္းဘ ဝင္စိတ္ကအခ်ိန္တိုင္းဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚရတယ္။
၃။အာဝခ်နတာဝန္သည္ဒါြရကိုထိေတြ႕ တဲ့အာရုံကိုေအာက္ေမ့တဲ့တာဝန္ျဖစ္ၿပီး ၆ဒါြရမွတစ္ဒါြရမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမဦ းဆံုးဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။အာဝခ်နတာ ဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္သည္ကိရိယာ စိတ္၂ပါးျဖစ္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္၁ပါး၊မေနာဒါြရ လာဝခ်နစိတ္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ၄။ ထစဏတာဝန္သည္ျမင္တဲ့တာဝန္ျဖစ္ တယ္။ထစဏတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့ စိတ္ေတြကေတာ့ဝိပက္စိတ္၂ပါးျဖစ္ တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့စကၡဳဝိညာဥ္ အကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါး၊စကၡဳဝိညာဥ္ကု သိုလ္ဝိပက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ၅။စ ဝဏတာဝန္သည္ၾကားတဲ့တာဝန္ျဖစ္ တယ္။စဝဏတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့ စိတ္ေတြကေတာ့ဝိပက္စိတ္၂ပါးျဖစ္ တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေသာတဝိ ညာဥ္အကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါး၊ေသာတဝိ ညာဥ္ကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ ၆။ခါရဏတာဝန္သည္အနံ႔ရတဲ့ တာဝန္ျဖစ္တယ္။ခါရဏတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ဝိပက္စိတ္၂ ပါးျဖစ္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ဃာန ဝိညာဥ္အကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါး၊ဃာနဝိ ညာဥ္ကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။
၇။စာရဏတာဝန္သည္အရသာသိတဲ့တာဝန္ျဖစ္တယ္။စာရဏတာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ဝိပက္ စိတ္၂ပါးျဖစ္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ဇိဝါွဝိညာဥ္အကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါး၊ဇိဝါွ ဝိညာဥ္ကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ ၈။ဖြတ္စဏတာဝန္သည္ကိုယ္မွ ထိေတြ႕တဲ့အာရုံကိုသိတဲ့တာဝန္ျဖစ္ တယ္။ဖြတ္စဏတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ဝိပက္စိတ္၂ပါးျဖစ္ တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကာယဝိ ညာဥ္အကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါး၊ကာယဝိ ညာဥ္ကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ ၉။ဆန္ပတီခ်နတာဝန္သည္ထဝိ ပန္က်ဝိညာဥ္ကေနအာရုံကိုလက္ခံတဲ့ တာဝန္ျဖစ္တယ္။ဆန္ပတီခ်နတာဝန္ ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ဝိ ပက္စိတ္၂ပါးျဖစ္တယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ဆန္ပတီခ်နစိတ္အကုသိုလ္ဝိပက္ ၁ပါး၊ဆန္ပတီခ်နစိတ္ကုသိုလ္ဝိပက္၁ ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ဆန္တီလနတာဝန္သည္၅ဒါြရမွျဖစ္ေပၚ တဲ့အာရုံကိုေဝဖန္သံုးသပ္တဲ့တာဝန္ျဖစ္ တယ္။ဆန္တီလနတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ဝိပက္စိတ္၃ပါးျဖစ္ တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ဥေပကၡာဆန္ တီလနအကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါး၊ဥေပကၡာ ဆန္တီလနကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။ ၁၁။ဝို႔ထဖနတာဝန္သည္ခ်ဝ ဏဝိထီစိတ္ရဲ႕ဘယ္အမ်ိဳးအစားတစ္ မ်ိဳးမ်ိဳးမဆိုပန္က်ဒါြရမွျဖစ္ေပၚတဲ့အာ ရုံကိုဆံုးျဖတ္တဲ့တာဝန္ျဖစ္တယ္။ဒီတာ ဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ ကိရိယာစိတ္၁ပါးျဖစ္ၿပီးမေနာဒါြရလာ ဝခ်နစိတ္ျဖစ္တယ္။ ၁၂။ခ်ဝနစိတ္ သည္အာရုံထဲမွာလွဲ႔ေျပာင္းတဲ့တာဝန္ ျဖစ္တယ္။(သို႔)အာရုံကိုမူးယစ္တယ္။ ခ်ဝနတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္၅၅ပါ းရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့အကုသိုလ္ စိတ္၁၂ပါး၊အေဟတုက၁ပါး၊ကာမာဝ က်လကုသိုလ္စိတ္၈ပါး၊မဟာကိရိယာ စိတ္၈ပါး၊ရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္၅ပါး ၊ရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္၅ပါး၊အရူပါ ဝက်လကုသိုလ္စိတ္၄ပါး၊အရူပါဝက် လကိရိယာစိတ္၄ပါး၊ေလာကုတၱရာ စိတ္၈ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
၁၃။တထာလန္ဖနတာဝန္သည္ခ်ဝန တာဝန္ကေနဆက္ၿပီးအာရုံကိုသိတဲ့တာ ဝန္ျဖစ္တယ္။တထာလန္ဖနတာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ဝိပက္ စိတ္၁၁ပါးျဖစ္တယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ဆန္တီလနစိတ္၃ပါး၊ကာမာဝခ် လအေဟတုကကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္၈ပါး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ၁၄။စုတိတာဝန္ဆို တာကဘံု၊ဘဝကေနေျပာင္းလဲသြားတဲ့ တာဝန္ျဖစ္တယ္။ပ်က္သြားၿပီးတဲ့ဘံု၊ဘ ဝကေနစုတိစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးေျပာင္းလဲ တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့အခါမွာဘဝ ဆံုးသြားတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီလူျဖစ္ျခင္ းသေဘာေတြကေနအားလံုးကုန္ဆံုးသြာ းတယ္။စုတိတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့ စိတ္ေတြကေတာ့ဝိပက္စိတ္၁၉ပါးျဖစ္ တယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္ဘဝင္စိတ္ေတြ သည္အမ်ိဳးအစာတူညီၿပီးတာဝန္လုပ္ ေဆာင္ျခင္းေတြမတူၾကဘူး။ဘယ္ဝိ ပက္စိတ္အမ်ိဳးအစားမဆိုပဋိသေႏၶ တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့အခါမွာအဲဒီဝိ ပက္စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးထဲကပဲ ဘဝင္တာဝန္ႏွင့္စုတိတာဝန္ေတြကိုလုပ္ ေဆာင္တယ္။စိတ္စုစုေပါင္း၈၉ပါးရိွၿပီး လုပ္ေဆာင္တဲ့တာဝန္က၁၄တာဝန္ရိွ ၾကတယ္။
စုေပါင္းလာတဲ့နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရား အားလံုးေတြသည္ပဋိသေႏၶစိတ္မွဘုံဘ ဝ၊တစ္ဘဝမွာအဲဒီပဋိသေႏၶစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳ းအစားေတြျဖစ္ေပၚဖို႔အားေလ်ာ္စြာအ ေၾကာင္းေတြလုပ္ေဆာင္ေပးရတယ္။ ကာမဘံု၁၁ဘံုမွာပဋိသေႏၶတာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ကာမာ ဝခ်လဝိပက္စိတ္၁၀ပါးျဖစ္တယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ဥေပကၡာဆန္တီလနအ ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္၁ပါး၊ဥေပကၡာဆန္ တီလနကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္၁ပါး၊ကာမာ ဝခ်လသေဟတုကကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ (မဟာဝိပက္)၈ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ဥေပကၡာဆန္တီလနကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၁ပါးသည္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးထဲကအကုသိုလ္ ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အ ပါယ္ေလးဘံုမွာပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ငရဲဘံု မွာေမြးရျခင္း၊အသူရကယ္ဘံုမွာေမြးရ ျခင္းႏွင့္တိရစၧာန္ဘံုေတြမွာေမြးရျခင္းတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ဥေပကၡာဆန္တီလနကု သိုလ္ဝိပက္စိတ္၁ပါးသည္နည္းနည္း ေလးနဲ႔အားမရိွတဲ့ကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳး ျဖစ္တယ္။ႏိွပ္စက္တဲ့အကုသိုလ္ကံရိွတဲ့ အေနနဲ႔လူ႔ဘံုမွာပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ေမြးကတည္း ကေနစၿပီးအရူး၊အကမ္း၊ငတံုး၊ငထိုင္း ေတြႏွင့္မသန္စြမ္းတဲ့လူေတြျဖစ္ရတယ္။ ၿပီးေတာ့ပထမအထပ္ျဖစ္တဲ့စာတုမ ဟာရာဇိကာနတ္ျပည္မွာပဋိသေႏၶယူရ တယ္။
မဟာဝိပက္စိတ္၈ပါးသည္လူ႔ဘံုႏွင့္နတ္ ဘံု၆ထပ္မွာပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္ၿပီးအဲဒီကုသိုလ္ကံရဲ႕ေကာင္းျခင္ းေတြအရကြာျခားၾကတယ္။ရူပါဝခ်လ ဝိပက္စိတ္၅ပါးသည္ျဗဟၼာ၁၅ဘံုမွာအ ေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးအဲဒီရူပါဝခ်လကုသိုလ္ ရဲ႕အထပ္အတိုင္းပဋိသေႏၶတာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။အရူပါဝခ်လဝိပက္ စိတ္၄ပါးသည္အျဗဟၼာ၄ဘံုမွာအ ေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးအဲဒီအရူပါဝခ်လကု သိုလ္ရဲ႕အထပ္အတိုင္းပဋိသေႏၶတာ ဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။တထာလန္ဖန တာဝန္၁၁ပါးကိုလုပ္တဲ့စိတ္အတြက္က် ေတာ့အဲဒီကမၼဘံုမွာကမၼခ်ဝနဝိထီက ေနဆက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ဒီထက္ျမင့္ တဲ့ဘံုမွာမျဖစ္ေပၚဘူး။ဆိုလိုတာကျဗ ဟၼာဘံုႏွင့္အျဗဟၼာဘံုမွာမျဖစ္ေပၚဘူး။
ေကာင္းတဲ့အနံ႔ကႏွေခါင္းကိုထိေတြ႕တဲ့ အခါမွာဃာနဝိညာဥ္သည္အဲဒီအနံ႔ကို သိၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ဆန္ပတီခ်နစိတ္ ကအဲဒီအနံ႔ကိုသိၿပီးလက္ခံတယ္။ဆန္ တီလနစိတ္ကအဲဒီအနံ႔ကိုေဝဖန္သံုးသပ္ တယ္။ဒါေပမယ့္ဘယ္ကံကိုမွျပဳလုပ္လို႔ မရဘူး။ဘယ္ရုပ္ကိုမွလည္းလႈပ္ရွား ေအာင္လုပ္ေပးလို႔မရဘူး။စကားေျပာ ျခင္း၊လမ္းေလၽွာက္ျခင္း၊လက္ေျမာက္ ျခင္းစတဲ့အဲလိုလႈပ္ရွားတဲ့အလုပ္တာ ဝန္ေတြကိုလုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာျမင္တဲ့၊ ၾကားတဲ့၊အနံ႔ရတဲ့၊အရသာရတဲ့၊အထိ အေတြ႕သိတဲ့စိတ္ေတြသည္ဝိပက္စိတ္ ေတြမဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္ကုသိုလ္စိတ္ (သို႔)အကုသိုလ္စိတ္ေတြနဲ႔ရုပ္ေတြလႈပ္ ရွားေအာင္အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့ခ်ဝန ဝိထီျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကံတစ္ခုခုကို ျပဳလုပ္တဲ့စိတ္သည္ဝိပက္စိတ္မဟုတ္ ဘူး။အစားအစာေတြကိုျမင္ၿပီးႏွစ္သက္ တဲ့စိတ္သည္ေလာဘစိတ္ျဖစ္တယ္။အ စားအစာေတြကိုျမင္ၿပီးမႏွစ္သက္တဲ့ စိတ္သည္ေဒါသစိတ္ျဖစ္တယ္။အခ်င္၊ အခ်ိဳစတဲ့အရသာကိုသိတဲ့စိတ္သည္ဝိ ပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။စိတ္သည္ရုပ္ေတြ ကိုလႈပ္ရွားေစၿပီးအစားအစာေတြကို ခတ္စားတယ္၊(သို႔)ႏွစ္သက္ျခင္းေတြနဲ႔ ဝါးမ်ိဳတဲ့စိတ္သည္ေလာဘစိတ္ျဖစ္ တယ္။စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီေတြ ရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုအမွန္အတိုင္ းေအာက္ေမ့သိၿပီးသတိေတြျဖစ္ေပၚႏိုင္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာဘကိုတိမ္းေရွာင္ တာမဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္ေလာဘကိုအ မွန္အတိုင္းသိမွသာေလာဘေတြကိုစြန္႔ လြတ္ႏိုင္မယ္။
တစ္ေန႔တာဘဝမွာရဟန္းေတြႏွင့္ပုထု ဇဥ္ေတြသည္ကိေလသာေတြရိွေနေသး တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ေလာဘကေနမလြတ္ေျမာက္ႏိုင္ေသး ဘူး။မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုႏွစ္သက္ တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုပုထုဇဥ္ေတြအတြက္ ေလာဘျဖစ္သလိုကိေလးသာေတြရိွေန ေသးတဲ့ရဟန္းေတြလည္းထို႔နည္းတူပဲ ေလာဘေတြရိွေသးတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲ ဒီတစ္ခဏစီျဖစ္ေပၚတဲ့ကိေလသာေတြ အားေကာင္းတဲ့အခါမွာကိုယ္နဲ႔ႏႈတ္ ေတြမွအကုသိုလ္ကံေတြျပဳလုပ္တယ္။ တကယ္လို႔ကိေလသာေတြမရိွရင္ကိုယ္ နဲ႔ႏႈတ္ေတြမွအကုသိုလ္ကံေတြျဖစ္ေပၚ လို႔မရဘူး။ၿပီးေတာ့ကံေတြျပဳလုပ္ၿပီး သြားတဲ့အခါမွာစိတ္နဲ႔ေစတသိက္ေတြ သည္အတူျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီကံေတြကို ေအာင္ျမင္စြာနဲ႔ျပဳလုပ္ၿပီးပ်က္သြား တယ္။ၿပီးေတာ့ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့ကံရဲ႕စုေစာင္းျခင္းေတြသည္အဲဒီစိတ္ ထဲမွာအခ်ိန္တိုင္းရိွေနတယ္။ဒါေၾကာင့္ ကမၼအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့အက်ိဳးျဖစ္ေပၚ ေစတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဆုလိုတာကဝိပက္စိတ္နဲ႔ေစတသိက္ေတြျဖစ္ ေပၚေစတယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္အခ်ိန္မွာ ကိေလသာျဖစ္သလဲ?ဘယ္အခ်ိန္မွာကံ ျဖစ္သလဲ?ဘယ္အခ်ိန္မွာဝိပက္ျဖစ္သ လဲဆိုတာသိရမယ္။
တာဝန္(၅)တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္ သည္၂ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ဥေပ ကၡာဆန္တီလနအကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္၁ ပါးႏွင့္ဥေပကၡာဆန္တီလနကုသိုလ္ဝိ ပက္စိတ္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။တာဝန္ (၄)တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္သည္၈ ပါးရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့မဟာဝိ ပက္စိတ္၈ပါးျဖစ္တယ္။တာဝန္(၃)တာ ဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္သည္၉ပါးရိွ ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ရူပါဝခ်လဝိပက္ စိတ္၅ပါးႏွင့္အရူပါဝခ်လဝိပက္စိတ္၄ ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။တာဝန္(၂)တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စိတ္၂ပါးရိွၿပီးဘာေတြ လဲဆိုေတာ့မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္၁ပါး ႏွင့္ေသာမနဆန္တီလနကုသိုလ္ဝိပက္ စိတ္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။က်န္တဲစိတ္ သည္(၁)တာဝန္ကိုပဲလုပ္ႏိုင္ၿပီးကိုယ့္ရဲ႕ တာဝန္ကိုသာလုပ္ေဆာင္တယ္။
ရွင္းျပၿပီးသြားတဲ့စိတ္ရဲ႕အကၡရာအသံုး အႏႈန္းျဖစ္္တဲ့ပထမအေၾကာင္းေတြက ေတာ့စိတ္သည္အာရုံကိုထိုးထြင္းစြာသိ တဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။ျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္၊ ၾကားေနတဲ့အခ်ိန္၊အနံ႔ရတဲ့အခ်ိန္၊အရ သာရတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္အထိအေတြ႕သိတဲ့အ ခ်ိန္ေတြသည္စိတ္ရဲ႕လကၡဏေတြကို ေအာက္ေမ့သိၿပီးသတိျဖစ္ေပၚဖို႔ကူညီ ေထာက္ပံ့ေပးတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီသိတဲ့ သေဘာသည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူးစိတ္ျဖစ္ တယ္ဆိုတာေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးသိရမယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္သည္အဲဒီ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့အရာေတြကိုထိုးထြင္းစြာ သိတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။စိတ္ရဲ႕ဒုတိယ အေၾကာင္းကေတာ့စိတ္ဆိုတဲ့အရာ သည္ခ်ဝနဝိထီအျဖင့္နဲ႔ကိုယ္ရဲ႕အက်င့္ ဗီဇေတြကိုစုေစာင္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္လူတစ္ဦစီေတြရဲ႕ အက်င့္စာရိတၱေတြကြာျခားရျခင္းသည္ ေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟေတြစုေစာင္းတဲ့ ေနရာမွာမ်ားစြာကြာျခားတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။(သို႔)ဘယ္ကုသိုလ္ ကံအမ်ိဳးအစားေတြကပိုၿပီးစုေစာင္းသ လဲဆိုတာလူတစ္ဦးစီရဲ႕အက်င့္စာရိတၱ ေတြကြာျခားတဲ့ေနရာမွာသိႏိုင္တယ္။
စိတ္ရဲ႕တတိယအေၾကာင္းေတြကေတာ့ စိတ္ဆိုတဲ့အရာသည္ကိေလသာကံကိုစု ေစာင္းတဲ့ဝိပက္ျဖစ္ၿပီးသဘာဝတရား ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဝိထီ စိတ္ရဲ႕အေၾကာင္းကိုနားလည္တဲ့အခါ မွာသံသရာျဖစ္တဲ့သေဘာေတြကိုနား လည္လာတယ္။ဆိုလိုတာကကိေလ သာဝဋ္၊ကမၼဝဋ္၊ဝိပါကဝဋ္ေတြျဖစ္ေပၚ ၿပီးလွည္ပတ္ေနရတယ္။အေၾကာင္းက ေတာ့စိတ္ဆိုတဲ့အရာသည္ကိေလသာ ကံကိုစုေစာင္းတဲ့ဝိပက္ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ကု သိုလ္တရားႏွင့္အကုသိုလ္တရားေတြ သည္ခ်ဝနဝိထီျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ ပ်က္သြားၿပီးတဲ့တရားေတြသည္ဆက္ လက္ၿပီးေတာ့စိတ္ထဲမွာထပ္ၿပီးစုေစာင္ းသြားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္ ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားေပးမယ့္စုေစာင္း သြားေသးတယ္။ဒါေပမယ့္အရင္စိတ္ ပ်က္သြားျခင္းသည္ေနာက္စိတ္ျဖစ္ေပၚ ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ဒါေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ေနာက္စိတ္သည္အရင္စိတ္ ကစုေစာင္းထားတဲ့အရာအားလံုးေတြကိုဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚတဲ့စိတ္သည္အရင္စိတ္ကအ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚရတယ္။ဒါေၾကာင့္အက်င့္ဗီဇကိုစု ေစာင္းတဲ့အကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီစိတ္ႏွင့္ ကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီစိတ္ေတြသည္ဝိပက္ ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။
သံသရာဝဋ္(၃)ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆို ေတာ့ကိေလသာဝဋ္၊ကမၼဝဋ္ႏွင့္ဝိပါက ဝဋ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကိေလသာဝဋ္ သည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ ေတြမွျဖစ္ေပၚၿပီးက်င္လွည္ေနရတယ္။ ၿပီးေတာ့အက်င့္ဗီဇေတြကိုစုေစာင္းၿပီး ကမၼဝဋ္ေတြဆက္လက္ၿပီးျပဳလုပ္ဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ဆိုလိုတာက ကိုယ္၊ႏႈတ္၊စိတ္ေတြမွကုသိုလ္ကံႏွင့္အ ကုသိုလ္ကံေတြသည္ကမၼဝဋ္ေတြျဖစ္ၿပီးဝိပါကဝဋ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပ းတယ္။ၿပီေတာ့ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အ ခါမွာအဲဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြ မွအာရုံေတြကိုသိၿပီးေနာက္ထပ္ကိေလ သာဝဋ္ကေနေရွာင္လြဲလို႔မရေတာ့ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြထဲမွာႏွစ္သက္ျခင္း၊မႏွစ္သက္ျခင္း ေတြရိွေနေသးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ကိေလသာေတြရိွတဲ့အခါမွာအ ကုသိုလ္ကံႏွင့္ကုသိုလ္ကံေတြသည္ကံ ေတြျပဳလုပ္ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေစတယ္။ အဲဒီအကုသိုလ္ကံႏွင့္ကုသိုလ္ကံေတြ သည္မဆံုးႏိုင္တဲ့အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ ႏွင့္ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ေတြျဖစ္ေပၚဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္အရိ ယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိ ႏိုင္ၿပီးပညာေတြပိုၿပီးတိုးတက္လာတဲ့ အထိမပါြးမ်ားသေရြ႕ေတာ့သံသရာဝဋ္ ၃ပါးစလံုးျဖစ္တဲ့ကိေလသာဝဋ္၊ကမၼ ဝဋ္ႏွင့္ဝိပါကဝဋ္ေတြထဲမွာျဖစ္ေပၚၿပီး က်င္လွည္ေနရတယ္။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ဆိုတာကအဲဒီျဖစ္ေပၚၿပီး မွီခုိၾကတဲ့တရားေတြသည္ကိေလသာ ဝဋ္၊ကမၼဝဋ္ႏွင့္ဝိပါကဝဋ္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဆိုလိုတာကအဝိဇၨာသည္သခါၤရ တရားျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ (ကိေလသာဝဋ္သည္ကမၼဝဋ္ျဖစ္ဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။)သခါၤရတရားသည္ဝိညာဥ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ ေပးတယ္။ကမၼဝဋ္သည္ဝိပါကဝဋ္ျဖစ္ ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။အဝိဇၨာလို႔ ေခၚတဲ့ေမာဟေစတသိက္သည္အမွန္အ တိုင္းရိွတဲ့တရားသေဘာေတြကိုမသိတဲ့ အကုသိုလ္တရားျဖစ္တယ္။သခါၤရတ ရားျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ကိေလ သာဝဋ္ျဖစ္တယ္။အဝိဇၨာရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္ တဲ့သခါၤရတရား၃ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆို ေတာ့ပုညာဘိသခါၤရ၊အပုညာဘိသခါၤရ ၊အေဏဇာဘိသခါၤရတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ပုညာဘိသခါၤရဆိုတာကရုပ္ထက္သာတဲ့ ကုသိုလ္ကံကိုျပဳလုပ္တဲ့ေစတနာျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကကာမာဝခ်လကု သုိလ္ကံႏွင့္ရူပါဝခ်လကုသိုလ္ကံတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။အပုညာဘိသခါၤရဆိုတာ ကအကုသိုလ္ကံကိုျပဳလုပ္တဲ့ေစတနာ ျဖစ္တယ္။အေဏဇာဘိသခါၤရဆိုတာ ကအရူပါဝခ်လကုသိုလ္ကံျဖစ္တဲ့ေစ တနာျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအရုပ္ဏာ ကုသိုလ္၄ပါးျဖစ္တယ္။ပုညာဘိသခါၤရ၊ အပုညာဘိသခါၤရ၊အေဏဇာဘိသခါၤရ ေတြသည္ဝိညာဥ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီကံေတြ အရအေၾကာင္းနဲ႔အညီဘံုအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြမွာပဋိသေႏၶယူၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ သာဓကေတြနဲ႔ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမ သြားတဲ့ပဋိစၥသမုပၸဒ္ေတြသည္တစ္ခဏ စီသာျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြျဖစ္ တယ္။ဥပမာ-ပရမတၳတရား၄ပါး၊အရိ ယာသစၥာတရား၄ပါးႏွင့္ပဋိစၥသမုပၸဒ္ ေတြအျဖစ္နဲ႔ဆိုဆံုးမသြားျခင္းတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။
လကၡဏသေဘာျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕အ ေၾကာင္းကေတာ့စိတ္ဆိုတဲ့အရာသည္ ကိေလသာကံကိုစုေစာင္းတဲ့ဝိပက္ျဖစ္ ၿပီးသဘာဝတရားျဖစ္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ ဘဝမွာေတြ႕ျမင္ႏိုင္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကကိ ေလသာျဖစ္ၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကကံေတြျဖစ္ တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ဝိပက္ေတြျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္တကယ္လို႔ဝိထီစိတ္ရဲ႕ အေၾကာင္းကိုေသခ်ာစြာနဲ႔နားလည္ရင္ ျမင္တဲ့အခါ၊ၾကား၊အနံ႔ရ၊အရသာရ၊ထိ ေတြ႕တဲ့အခါႏွင့္စဥ္းစားေတြးေတာတဲ့ အခါေတြမွာသတိျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတယ္ဆိုတာေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီး သိရမယ္။ဥပမာ-ျမင္ေနတဲ့အခါမွာ ဘယ္အခ်ိန္ကကိေလသာျဖစ္ၿပီးဘယ္ အခ်ိန္ကကံျဖစ္သလဲ?(သို႔)ဘယ္အခ်ိန္ ကဝိပက္ျဖစ္သလဲဆိုတာသိရတယ္။ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္သည္ဝိပက္စိတ္မ ဟုတ္ဘူး။စကၡဳဝိညာဥ္သည္ဝိပက္စိတ္ ျဖစ္တယ္။ဆန္ပတီခ်နစိတ္သည္ဝိပက္ စိတ္ျဖစ္တယ္။ဆန္တီလနစိတ္သည္ဝိ ပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဝို႔ထဖနစိတ္သည္ဝိ ပက္စိတ္မဟုတ္ဘူး။ခ်ဝနစိတ္သည္ဝိ ပက္စိတ္မဟုတ္ဘူး။တထာလန္ဖနစိတ္ သည္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။
အဲဒီကာလတစ္ခုကိုျမင္ၿပီးအေသးစိတ္ သိရင္ဘာအက်ိဳးေတြရိွသလဲ?ဘယ္အ ခ်ိန္မွာဝိပက္ျဖစ္ၿပီးဘယ္အခ်ိန္မွာဝိ ပက္မျဖစ္သလဲ?အက်ိဳးကေတာ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ဘယ္တရားမဆိုသိသင့္ ၿပီးအဲဒီတရားေတြကအက်ိဳးရလဒ္ေတြ မဟုတ္ဘူး။အကုသိုလ္နဲ႔ကုသိုလ္အား လံုးေတြကပဲအေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးအက်ိဳး မျဖစ္ဘူး။ဝိပက္စိတ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာအဲ ဒီအခ်ိန္သည္အေၾကာင္းကေနျဖစ္တဲ့ အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။အဓိကအ ေၾကာင္းမျဖစ္ဘူး။ဒီျမင္ေနဆဲအခ်ိန္မွာ တကယ္လို႔ဘယ္အခ်ိန္သည္ဝိပက္ျဖစ္တယ္ဆိုတာသိမယ္ဆိုရင္ဝိပက္စိတ္ ျဖစ္ေပၚဖို႔ျပဳလုပ္ေပးတဲ့အတိတ္ကံရဲ႕ အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဝိပက္ စိတ္ျဖစ္ေပၚႏိုင္ဖို႔ျဖည့္ဆည္းေပးတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြရိွတယ္လို႔စဥ္းစားပါ့မလာ? တကယ္လို႔အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့စိတ္ႏွင့္အ က်ိဳးျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့အ ရာေတြကိုသိမယ္ဆိုရင္အနတၱျဖစ္ျခင္း ရဲ႕သေဘာကိုသိျမင္ႏိုင္တယ္။ျမင္တဲ့၊ ၾကားတဲ့၊အနံ႔ရတဲ့၊အရသာရတဲ့၊အထိ အေတြ႕သိတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္စဥ္းစားတဲ့အခ်ိန္ းေတြမွာအဲဒီအခ်ိန္သည္ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ တရားသေဘာေတြကိုေအာက္ေမ့သိဖို႔ အတြက္ေထာက္ပံ့ေပးတဲ့အေၾကာင္း ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ျဖစ္ေပၚတဲ့တရား အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီရဲ႕တရားသ ေဘာေတြျဖစ္ၿပီးအားလံုးသည္အ ေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ရတယ္။
ဝိပက္စိတ္မျဖစ္ေပၚမွာကိုဘယ္သူ ေၾကာက္တာရိွသလဲ?(သို႔)တစ္ခ်ိဳ႕က ဝိပက္ကုန္သြားမွာကိုေၾကာက္ၾကတယ္ ။မေၾကာက္ၾကနဲ႔။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ဒီေန႔၊မနက္ျဖန္၊ေနာက္ရက္၊လ၊ ႏွစ္၊ေနာက္ဘဝေတြမွာဝိပက္စိတ္ရဲ႕အ ေၾကာင္းေတြမျဖစ္ေပၚမွာကိုမပူၾကနဲ႔။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရဟႏၱာမျဖစ္ ေသးသေရြ႕ေတာ့ဝိပက္စိတ္သည္ဆက္ လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းေတြအ သင့္ရိွေနေသးတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီျဖစ္ ေပၚမယ့္ဝိပက္သည္ဘယ္လိုဝိပက္အ မ်ိဳးအစားျဖစ္မလဲ?ဘယ္ကံရဲ႕အက်ိဳး ျဖစ္မလဲ?ဆိုတာေအာက္ေမ့သင့္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီဘဝမွာပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးစီေတြ သည္ကုသိုလ္ကံရဲ႕ဝိပက္ေတြရိွတယ္ဆို တာသက္ေသျပသြားတယ္။(သို႔)အကု သိုလ္ကံေတြရဲ႕ဝိပက္ေတြအနည္းအမ်ာ းဘယ္ေလာက္ရိွသလဲ?
အတၳာဂါထာအခ်က္အလက္ထဲက အဂုၤတၱလနိကယ္တီကာနီပါတ္,ပထမ ပိုင္း၊အပိုင္း၄၊နိဒါန္သုတ္အခ်က္၄၇၃မွာ အက်ယ္ျပန္႔ရွင္းျပသြားတယ္။အဘိဓမၼ ာတရားေတာ္အေၾကာင္း၁၆ပါးျဖင့္ရွင္း ျပသြားတယ္။အကုသိုလ္ကံ(၈)ပါးႏွင့္ ကုသိုလ္ကံ(၈)ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဆို လိုတာကအဲဒီအက်ိဳးေပးႏိုင္တဲ့အကု သိုလ္ကံႏွင့္ကုသိုလ္ကံေတြသည္ေကာင္ းတဲ့အက်ိဳးေပးဘံု(စံပါတ္)ႏွင့္မေကာင္း တဲ့အက်ိဳးေပးဘံု(ဝိပါတ္)တို႔ျပည့္စံုရ မယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကမၼစမာထန္ သည္တစ္ခ်ိဳ႕မေကာင္းတဲ့ဘက္မွာဂတိ စံပါတ္ကိုအက်ိဳးမေပးဖို႔တားျမစ္ထား တာရိွတယ္။(၁)ကမၼစမာထန္သည္တစ္ခ်ိဳ႕မေကာင္းတဲ့ဘက္မွာအူပါထီစံပါတ္ ကိုအက်ိဳးမေပးဖို႔တားျမစ္ထားတာရိွ တယ္။(၁)ကမၼစမာထန္သည္တစ္ခ်ိဳ႕မ ေကာင္းတဲ့ဘက္မွာကာလစံပါတ္ကိုအ က်ိဳးမေပးဖို႔တားျမစ္ထားတာရိွတယ္။ (၁)ကမၼစမာထန္သည္တစ္ခ်ိဳ႕မေကာင္ းတဲ့ဘက္မွာပေယာဂစံပါတ္ကိုအက်ိဳး မေပးဖို႔တားျမစ္ထားတာရိွတယ္။(၁) ဘယ္ပုဂၢိဳလ္မဆိုဂတိစံပါတ္၊အူပါထီစံ ပါတ္၊ကာလစံပါတ္ႏွင့္ပေယာဂစံပါတ္ ႏွင့္ျပည့္စံုတဲ့အခါမွာတစ္ခ်ိဳ႕အကုသိုလ္ ကံေတြအက်ိဳးေပးဖို႔အခြင့္အေရးေတြမ ရိွေတာ့ဘူး။
တစ္ခ်ိဳ႕အကုသိုလ္ကံေတြက်ေတာ့ဂတိ ဝိပါတ္၁၊အူပါထိဝိပါတ္၁၊ကာလဝိပါတ္ ၁၊ပေယာဂဝိပါတ္၁ေတြကုိမွီခိုၿပီးအ က်ိဳးေပးတာရိွၾကတယ္။ကုသိုလ္ကံ ၈ပါးကေတာ့ဘယ္ပုဂၢိဳလ္မဆိုဂတိဝိ ပါတ္၁၊အူပါထိဝိပါတ္၁၊ကာလဝိပါတ္၁ ၊ပေယာဂဝိပါတ္၁ေတြႏွင့္ျပည့္စံုတဲ့အခါ မွာတစ္ခ်ိဳ႕ကုသိုလ္ကံေတြသည္အက်ိဳး ေပးဖို႔အခြင့္အေရးေတြမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့အဲဒီကုသိုလ္ကံေတြအက်ိဳးေပးႏိုင္ဖို႔ သည္ဂတိစံပါတ္၁၊အူပါထိစံပါတ္၁၊ ကာလစံပါတ္၁ႏွင့္ပေယာဂစံပါတ္ေတြ ကိုမွီခိုရတယ္။ဂတိစံပါတ္ဆိုတာက ေကာင္းတဲ့ဘံုမွာေမြးျခင္းျဖစ္ၿပီးသုဂတိ ဘံုျဖစ္တယ္။ဂတိဝိပါတ္ဆိုတာကေတာ့ မေကာင္းတဲ့ဘံုမွာေမြးျခင္းျဖစ္ၿပီးဒုဂတိ ဘံုျဖစ္တဲ့အပါယ္ဘံုျဖစ္တယ္။
လူတိုင္းသည္စုတိစိတ္ပ်က္သြားတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းပဲပဋိသေႏၶတည္ရတယ္။ဒါ ေပမယ့္`ဂတိ’ဆိုတဲ့အဲဒီသြားရမယ့္ေန ရာသည္သုဂတိျဖစ္မလာ?(သို႔)ဒုဂတိ ျဖစ္မလာဆိုတာဘယ္သူမွမသိႏိုင္ဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြကအရက္ေသစာမရိွတဲ့ အမ်ိဳးထဲမွာသြားေမြးဖို႔ဆႏၵေတြရိွၾက တယ္။ဒါေပမယ့္စုတိစိတ္မျဖစ္ေပၚေသ းတဲ့အခါမွာအဲဒီျဖစ္ေပၚမယ့္စုတိစိတ္ရဲ႕ အေရွ႕မွာဘယ္ခ်ဝနဝိထီေတြရိွၿပီးျဖစ္ ေပၚမလဲဆိုတာမသိႏိုင္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ စုတိစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့အခါ မွာဘယ္ကံကအက်ိဳးေပးၿပီးဘယ္ဘံု မွာပဋိသေႏၶတည္မလဲဆိုတာမသိႏိုင္ဘူး ။တကယ္လို႔ကုသိုလ္ကံအက်ိဳးေပးရင္ သုဂတိဘံုမွာပဋိသေႏၶတည္ရၿပီးဂတိစံပါတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီသုဂတိဘံုမွာပဋိသေႏၶတည္တဲ့ကုသိုလ္ကံသည္သံသရာထဲ မွာျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့ကံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ စုေပါင္းၿပီးျဖစ္လာတယ္။အေၾကာင္း သင့္ေလၽွာ္စြာနဲ႔ဝိပက္စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီပဋိသေႏၶစိတ္ရဲ႕အ တိုင္းအတာအရေပ်ာ္ရႊင္ဖို႔ေကာင္းတဲ့ အာရုံေတြကိုသိရတယ္။အေၾကာင္းက အတိတ္မွာအကုသိုလ္ကံထက္ေကာင္း တဲ့လုပ္ရပ္ေတြလုပ္ထားခဲ့ျခင္းျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္လူတိုင္းသည္ေပ်ာ္ရႊင္ ၿပီးေကာင္းတဲ့အာရုံေလာက္သာရိွတာမ ဟုတ္ဘူး။အကုသိုလ္ကံအက်ိဳးေပးတဲ့ ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာဝိပက္ စိတ္သည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွေပ်ာ္ရႊင္မူမေကာင္းတဲ့အာရုံ ေတြကိုရရိွတယ္။
လူတိုင္းမွာကုသိုလ္ကံႏွင့္အကုသိုလ္ကံ ေတြရိွေနသေရြ႕ေတာ့အဲဒီအက်ိဳးေပး ႏိုင္မယ့္ကံတစ္ခုစီေတြသည္ဂတိစံပါတ္ (သို႔)ဂတိဝိပါတ္ေပၚမွာမူတည္တယ္။အဲဒါေတြကလြဲၿပီးအူပါထီေပၚမွာမူတည္ ေသးတယ္။အူပါထီးဆိုတာကဒုကၡရဲ႕သ ေဘာျဖစ္တဲ့တရားျဖစ္တယ္။အူပါထီး စံပါတ္ႏွင့္အူပါထီးဝိပါတ္အတြက္က် ေတာ့ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕အစိတ္အပိုင္းအမ်ိဳး မ်ိဳးေတြသည္သုဂတိဘံုမွာလူအျဖစ္နဲ႔ ေမြးလာေပမယ့္ျပဳလုပ္သြားၿပီးသြားတဲ့ အကုသိုလ္ကံေတြသည္ဒုကၡိတဘဝအ ျဖစ္နဲ႔လူျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္ ။ဒါေၾကာင့္ကိုယ္ခႏၶာအစိတ္အပိုင္းေတြ နဲ႔မျပည့္စံုတဲ့အူပါထီဝိပါတ္ျဖစ္ၿပီးအကု သိုလ္ကံသည္ကုသိုလ္ကံထက္အက်ိဳး ေပးတဲ့အခြင့္အေရးပိုရိွဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတယ္။
အဲဒါေတြကလြဲၿပီးအတိတ္ကလုပ္ၿပီး သြားတဲ့ကံေတြသည္အေၾကာင္းအျဖစ္ နဲ႔ကာလစံပါတ္ကိုမွီခိုရေသးတယ္။အဲဒါ မွအက်ိဳးေပးႏိုင္မယ္။ေနာက္ၿပီးစားနပ္ ရိကၡာေတြျပည့္စံုတဲ့ေခတ္ကာလထဲမွာ `ေရရိွရင္ငါးရိွသလို၊လယ္ရိွရင္စပါးရိွ တယ္’ဆိုတဲ့အတိုင္းဆန္၊ဆီ၊ေဆး၊ဆား ေတြေစ်းေပါၿပီးေအးခ်မ္းသာယာတဲ့ႏိုင္ ငံျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာအားလံုးနဲ႔ၿပီးျပည့္စံု ၿပီးအဲဒီအခ်ိန္မွာကုသိုလ္ကံသည္မ်က္ စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွေကာင္းတဲ့ အာရုံကိုသိတဲ့ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ဖို႔အတြက္ အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ဒါေပမယ့္တ ကယ္လို႔ႏိုင္ငံထဲမွာပူျပင္ေသာကေတြနဲ႔ ၾကံဳေတြ႕ရၿပီးဆန္၊ဆီ၊ေဆး၊ဆားေတြ ေစ်းႀကီးတဲ့အခ်ိန္ဆိုရင္ကုသိုလ္ကံေတြ သည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွ အာရုံကိုသိတဲ့ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အ တြက္အေၾကာင္းမျဖစ္ေပးဘူး။ဒါ ေၾကာင့္ကာလစံပါတ္ျဖစ္တဲ့ေခတ္ကနဲ႔ ထပ္တူပဲရရိွတယ္။ဒီေခတ္ဒီအခါမွာ ဘယ္သူ႔ကိုမွပူျပင္ေသာကေတြမျပဳ လုပ္ေပးတဲ့လူေကာင္းျဖစ္ေပမယ့္အ နာေရာဂါႏွင့္အသက္ဆံုးတဲအထိဝိပက္ ေတြလက္ခံရရိွေသးတယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ကာလဝိပါတ္ျဖစ္တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္ကံေတြ စုေစာင္းလာခဲ့ေပမယ့္ကာလဝိပက္ျဖစ္ တဲ့အခါဆိုရင္ႏိုင္ငံမွာတုန္လံွု႔ေခ်ာက္ျခာ းလာတယ္။ဒါေၾကာင့္အတိတ္မွာျပဳ လုပ္ၿပီးသြားတဲ့အကုသိုလ္ကံေတြသည္ အဲဒီအကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္ဖို႔ႏွင့္အ ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတယ္။
အဲဒါေတြကလဲႊလို႔ဘယ္ကံမဆိုအဲဒီအ က်ိဳးေပးျခင္း(သို႔)အက်ိဳးမေပးျခင္း ေတြသည္ပေယာဂစံပါတ္(သို႔)ပေယာဂ ဝိပါတ္ေတြကိုမွီခိုရေသးတယ္။ပေယာဂ စံပါတ္ဆိုတာကအလုပ္လုပ္တဲ့ေနရာမွာ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈနဲ႔အရည္အခ်င္းရိွ ၿပီးကၽြမ္းက်င္စြာနဲ႔ေဝဖန္သံုးသပ္ျခင္း ျဖစ္တယ္။အလုပ္တာဝန္ေတြအားလံုး ျဖစ္တဲ့မေကာင္းတဲ့အလုပ္ေတြထဲမွာ ကၽြမ္းက်င္ၿပီးေသသပ္ျခင္းေတြနဲ႔ခရု စိုက္ျခင္းေတြမွီခိုရေသးတယ္။ၿပီးေတာ့ အဲဒီအလုပ္တာဝန္ေတြလုပ္တဲ့ေနရာမွာ ေအာင္ျမင္ဖို႔အတြက္အရည္အခ်င္း ေတြရိွရတယ္။အလုပ္တာဝန္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြကိုအရည္အခ်င္းေတြနဲ႔လုပ္ေဆာင္ ၿပီးေအာင္ျမင္ျခင္းသည္ပေယာဂစံ ပါတ္ျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္ကံ(သို႔)အကု သိုလ္ကံေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ဘယ္အလုပ္တာ ဝန္နဲ႔ဘယ္လိုအသက္ေမြးဝမ္းမႈေတြပဲ ျဖစ္ျဖစ္ပေယာဂစံပါတ္နဲ႔အတူလုပ္ ေဆာင္ရတယ္။ဆိုလိုတာကကၽြမ္းက်င္ ျခင္းႏွင့္အရည္အခ်င္းေတြျပည့္စုံမွလို ခ်င္တဲ့အတိုင္းေအာင္ျမင္ႏိုင္မယ္။ျပဳ လုပ္ၿပီးသြားတဲ့အကုသိုလ္ကံေတြသည္ အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးျပဳ လုပ္ေပးတဲ့အေၾကာင္းေတြျဖစ္ဖို႔မျပည့္ စုံေသးဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီ ပုဂၢိဳလ္သည္အဲဒီအခ်ိန္မွာအလုပ္ထဲက အရည္အခ်င္းေတြသည္ပေယာဂစံ ပါတ္နဲ႔မျပည့္စုံေသးဘူး။ၿပီးေတာ့လူ ေကာင္းျဖစ္ေပမယ့္အလုပ္တာဝန္ထဲက အသက္ေမြးတဲ့အလုပ္ေတြမွာသိမႈေတြ၊ အရည္အခ်င္းေတြနဲ႔သပ္ရပ္ျခင္းေတြမ ရိွရင္ပေယာဂဝိပါတ္ျဖစ္ၿပီးကုသိုလ္ဝိ ပက္ျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္းမျဖစ္ေပးဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပေယာဂစံပါတ္မရိွ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
အဲဒီအေၾကာင္းကေနျဖစ္ေပၚမယ့္အ က်ိဳးရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုဗုဒၶျမတ္စြာဘု ရားကအဲဒီအက်ိဳးေတြျဖစ္ေပၚေစဖို႔အ တြက္အေၾကာင္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုအ ေသးစိတ္ဆိုဆံုးမသြားတယ္။အားလံုး သည္အနတၱရဲ႕အေၾကာင္းေတြျဖစ္ တယ္။နင္၊ငါျဖစ္တယ္၊လိုရာဆႏၵအ တိုင္းအားလံုးျပည့္စုံၿပီးျဖစ္ေပၚေအာင္ လုပ္ႏိုင္တယ္ဆိုၿပီးကိုယ္တိုင္စဥ္းစားယူ လို႔ရတာမဟုတ္ဘူး။ျဖစ္ေပၚလာတဲ့စိတ္ အားလံုးသည္အေၾကာင္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳ းနဲ႔စုေပါင္းထားတယ္။ကုသိုလ္ကံ(သို႔) အကုသိုလ္ကံေတြအက်ိဳးေပးမယ့္အ ခ်ိန္ေတာင္မွဂတိစံပါတ္(သို႔)ဂတိဝိပါတ္၊အူပါထီစံပါတ္(သို႔)အူပါထီဝိပါတ္၊ကာ လစံပါတ္(သို႔)ကာလဝိပါတ္၊ပေယာဂစံ ပါတ္(သို႔)ပေယာဂဝိပါတ္ေတြနဲ႔စုေပါင္း ရတယ္။ကိေလသာ၊ကံ၊ဝိပက္အ ေၾကာင္းႏွင့္အက်ိဳးေတြကိုနားလည္သ ေဘာေပါက္ျခင္းသည္သံသရာကေန လက္ခံရရိွမယ့္ဒုကၡဆင္းရဲေတြနည္း လာေအာင္ျပဳလုပ္ေပးတဲ့အေၾကာင္း ေတြျဖစ္တယ္။ေနာက္ၿပီးအဲဒီကာလ တစ္ကာလကိုျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာဝိထီစိတ္ ကိုနားလည္သေဘာေပါက္ရမယ္။ဝိ ပက္စိတ္အားလံုးသည္ျမင္ေနတဲ့စကၡဳ ဝိညာဥ္ကိုလည္ေကာင္း၊စကၡဳဝိညာဥ္က ေနအာရုံကိုလက္ခံတဲ့ဆန္ပတီခ်နစိတ္ သည္ဘယ္ကံကိုမွျပဳလုပ္လို႔မရဘူး။ကုသိုလ္ကံေတြတစ္ခုခုကိုလုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္ မွာအဲဒီအခ်ိန္သည္ကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီ စိတ္ျဖစ္တယ္။ႏွစ္သက္တဲ့အသံကိုၾကာ းရတဲ့အခ်ိန္မွာေသာတဝိညာဥ္ၾကားရုံ သာျဖစ္ေပၚၿပီးဆန္ပတီခ်နစိတ္ကအဲဒီ အသံကိုဆက္ၿပီးလက္ခံတယ္။ၿပီးေတာ့ ဆန္တီလရစိတ္ကအဲဒီအသံကိုေဝဖန္ သုံးသပ္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ဝိပက္စိတ္ သည္ဘာကုသိုလ္ကံ၊အကုသိုလ္ကံေတြ ကိုမွျပဳလုပ္လို႔မရဘူး။
ေမြးလာကတည္းကေလာဘျဖစ္ေပၚဖို႔ ျပဳလုပ္ေပးတဲ့အေၾကာင္းေတြရိွလာၿပီး တေန႔တာဘဝမွာပုံမွန္ျဖစ္ေပၚတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္အသက္ေမြးဝမ္းျပဳ ဖို႔အလုပ္တာဝန္ေတြလုပ္ကိုင္တဲ့ေနရာ မွာေလာဘေတြျဖစ္ေပၚတယ္။ေန႔စဥ္နဲ႔ အမၽွေလာဘေတြအမ်ားႀကီးျဖစ္ေပၚ တယ္။ဒါေပမယ့္ကုသိုလ္စိတ္ရဲ႕အက်ိဳး ေတြကိုျမင္တဲ့အခါမွာကုသိုလ္စိတ္ေတြ ျဖစ္ေပၚႏိုင္တဲ့အေၾကာင္းရိွတယ္။အစာ းအစာေတြကိုသံုးေဆာင္တဲ့အခါႏွင့္ ေလာဘခ်ဝနဝိထီျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားတဲ့ အခ်ိန္မွာခ်ဝနဝိထီကာလျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီအခ်ိန္မွာအစားအစာထဲက ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုေအာက္ေမ့သိျခင္းျဖင့္အဲဒီကေနကု သိုလ္ျဖစ္တယ္။(သို႔)ျဖစ္ေပၚတဲ့အေပ်ာ့ (သို႔)အမာ၊ေအး(သို႔)ပူ၊တင္း(သို႔)လႈပ္ ရွား၊အခ်င္၊အခ်ိဳ၊အငံစတဲ့ရုပ္တရား ေတြရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုေအာက္ ေမ့သိၿပီးသတိေတြျဖစ္ေပၚႏိုင္တယ္။သ တိပဌာန္းေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပြား မ်ားျခင္းသည္ဘာတစ္ခုမွမျပဳလုပ္ရ ေသးေပမယ့္ကိုယ္၊ႏႈတ္ေတြကေနစိတ္ ရဲ႕သေဘာေတြကိုသိေစႏိုင္တယ္။ဥပမာ-ျမင္တဲ့စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြ ထဲမွာႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အရာစိတ္မ ဟုတ္ဘူးဆိုတာသတိကေအာက္ေမ့သိ ႏိုင္တယ္။
စိတ္ရဲ႕အဓိပၸါယ္ရဲ႕တတိယအေၾကာင္း ေတြကေတာ့စိတ္ဆိုတဲ့အရာသည္ဝိ ပက္ကိုစုေစာင္းတဲ့ကိေလသာကံရဲ႕သ ဘာဝတရားျဖစ္တဲ့အေၾကာင္းေတြျဖစ္ တယ္။ကိေလသာေတြသည္မၾကည္ လင္၊မသန္႔ရွင္းတဲ့တရားသေဘာေတြ ျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ရလိုျခင္း၊ၿငိတြယ္ျခင္ းသာယာျခင္းေတြျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္ႏွင္ အဲဒီတစ္စုံတစ္ခုကိုလိုခ်င္တဲ့အခါမွာ စိတ္ခ်မ္းသာသလာ?(သို႔)စိတ္ဆင္းရဲ သလာ?တကယ္လို႔မလိုခ်င္ဘူးဆိုရင္ ေလာဘေတြမျဖစ္ေပၚဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့မစြဲလန္း၊မၿငိတြယ္ဘူး၊လို ခ်င္မႈေတြမရိွဘူးဆိုရင္အဲဒီထက္စိတ္ ခ်မ္းသာမယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီလိုခ်င္ၿပီး ၿငိတြယ္တဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအခ်ိန္သည္မသန္႔ရွင္း၊မၾကည္လင္ပဲစိတ္မခ်မ္းသာ တဲ့တရားသေဘာေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာ အဝိဇၨာကမျမင္ႏိုင္ဘူး။လိုခ်င္ၿပီးၿငိ တြယ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပူျပင္ေသာက ျဖစ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့အရာတစ္ခုခုကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္းေတြျဖစ္ေပၚခဲ့ရင္ အဲဒီအခ်ိန္မွာၿငိတြယ္ျခင္းေတြျဖစ္တယ္ ။ပူျပင္ေသာကေတြႏွင့္စိတ္ဆင္းရဲျခင္း ေတြျဖစ္ၿပီးအကုသိုလ္ကံေတြျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ခါတစ္ေလတခ်ိဳ႕ကသဒါၶတရားျဖစ္တယ္လို႔နားလည္ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္တကယ္လို႔သတိပဌာန္းမျဖစ္ ေပၚရင္ပညာေတြနဲ႔ေဝဖန္သံုးသပ္ျခင္း ေတြမရိွရင္အဲဒီအခ်ိန္သည္အကုသိုလ္ ျဖစ္တဲ့ေလာဘျဖစ္တယ္ဆိုတာမသိၾက ဘူး။
ျမင္စိတ္၊ၾကားစိတ္၊အနံ႔ရတဲ့စိတ္၊အရ သာရတဲ့စိတ္၊အထိအေတြ႕သိတဲ့စိတ္ ေတြသည္ဝိပက္စိတ္ေတြျဖစ္ၿပီးကံရဲ႕အ က်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။လူေတြသည္ႀကိဳက္ ႏွစ္သက္တဲ့အရာေတြကိုပဲျမင္ခ်င္ၾက တယ္။ဘယ္ေလာက္ပဲျမင္ေနရေပမယ့္ မေတာ္ၾကေသးဘူး။ဒါေပမယ့္ကံ ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့
ျမင္စိတ္၊ၾကားစိတ္၊အနံ႔ရတဲ့စိတ္၊အရ သာရတဲ့စိတ္၊အထိအေတြ႕သိတဲ့စိတ္ ေတြသည္ဝိပက္စိတ္ေတြျဖစ္ၿပီးကံရဲ႕အ က်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။လူေတြသည္ႀကိဳက္ ႏွစ္သက္တဲ့အရာေတြကိုပဲျမင္ခ်င္ၾက တယ္။ဘယ္ေလာက္ပဲျမင္ေနရေပမယ့္ မေတာ္ၾကေသးဘူး။ဒါေပမယ့္ကံ ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့
စကၡဳပသာဓာတ္ရိွမယ္ဆိုရင္အေၾကာင္ းေၾကာင့္ျဖစ္ရတယ္။ဒါေပမယ့္စကၡဳပ သာဓာတ္ကိုထိေတြ႕တဲ့အာရုံသည္အဲဒီ စကၡဳဝိညာဥ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚရျခင္းသည္ကမၼ အေၾကာင္းအရနဲ႔ျဖစ္ေပၚရတယ္။ကု သိုလ္ကံအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့အခါမွာႏွစ္ သက္တဲ့အရာေတြကိုျမင္ရၿပီးစကၡဳဝိ ညာဥ္(ျမင္သိစိတ္)သည္ကုသိုလ္ဝိပက္ ျဖစ္တယ္။ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အသံကို ၾကားတဲ့အခါမွာကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳး ေတြျဖစ္တယ္။မႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အသံကိုၾကားတဲ့အခ်ိန္မွာအကုသိုလ္ကံရဲ႕ အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။အခုခ်ိန္ႏွင့္ ေနာက္တစ္ခဏအခ်ိန္မွာကုသိုလ္ဝိ ပက္ျဖစ္မလာ?(သို႔)အကုသိုလ္ဝိပက္ ျဖစ္မလာ?(သို႔)ဘယ္ဒါြရမွာျဖစ္ေပၚၿပီး ဘယ္ဝိပက္ကိုအေၾကာင္းေတြျဖစ္ေပးမ လဲဆိုတာကုသိုလ္ကံ(သို႔)အကုသိုလ္ကံ ေတြေပၚမွာမူတည္တယ္။
အဲဒီတရားသေဘာအားလံုးကိုျဖစ္ေပၚ ေအာင္ျပဳလုပ္ေပးတဲ့အႀကီးဆံုးအ ေၾကာင္းေတြ၂၄ပါးရိွၾကတယ္။ကံ သည္ဝိပက္(အက်ိဳး)ျဖစ္ေပၚဖို႔အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ ကံသည္ကမၼအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။အ ေၾကာင္း၂၄ပါးထဲကတစ္ပါးျဖစ္တယ္။ အဲဒီျမင္တဲ့၊ၾကားတဲ့၊အနံ႔ရတဲ့၊အရသာ ရတဲ့၊ထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္ေတြသည္ကမၼအ ေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိပက္စိတ္ ႏွင့္ဝိပက္ေစတသိက္ေတြျဖစ္တယ္။ ဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွကိုယ့္ ရဲ႕စိတ္ဆႏၵအတိုင္းျဖစ္ေအာင္လုပ္ေပး လို႔မရဘူး။ဥပမာ-အခုခ်ိန္မွာျမင္တယ္၊ ၾကားတယ္၊ျမင္သိစိတ္လည္းျဖစ္ေပၚ သြားၿပီးျဖစ္တယ္။ၾကားသိစိတ္လည္း ျဖစ္ေပၚသြားၿပီးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဘယ္သူေတြကမေပးျမင္လို႔ရသလဲ? ဘယ္သူတြကမေပးၾကားလို႔ရသလဲ?ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကံကအေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ရတယ္။
မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွျဖစ္ ေပၚတဲ့အာရုံကိုသိေနဆဲျဖစ္တဲ့စိတ္ႏွင့္ ေစတသိက္ေတြသည္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ဝိပက္ေစတသိက္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။ဝိပက္စိတ္သည္ဝိပက္ေစတ သိက္ကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေပးၿပီးဝိပက္ ေစတသိက္သည္ဝိပက္စိတ္ကိုအ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ဝိပက္မွာပဲအ ေၾကာင္းအရနဲ႔ျဖစ္ေပၚရတယ္။တစ္ျခား အေၾကာင္းေတြမွာျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္အားလံုးသည္အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးႏွစ္မ်ိဳးစလံုးဝိပက္ျဖစ္တယ္ ။ၿပီးေတာ့တစ္ခုနဲ႔တစ္ခုအေၾကာင္းျဖစ္ ေပးရတယ္။တစ္ခုနဲ႔တစ္ခုဝိပက္အ ေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေနရာမွာကြာျခားတယ္။အဲဒီအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ကံေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚတဲ့ရုပ္သည္ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ဝိပက္မဟုတ္ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရုပ္သည္နာမ္တရား မဟုတ္ဘူး။ရုပ္သည္သိတဲ့သေဘာမ ဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ရုပ္သည္ဝိပက္မ ဟုတ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဝိပက္သည္သိ တဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့နာမ္တရားျဖစ္တယ္။
အတိတ္ကံရဲ႕အေၾကာင္းေတြသည္သိရ ခက္တဲ့အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အတိတ္မွာၿပီးဆံုး သြားၿပီးေအာင္ျမင္သြားတဲ့လုပ္ေဆာင္ ျခင္းေတြျဖစ္တယ္။ပစၥဳပၸဳန္မွာဝိပက္ စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဝိပက္ျဖစ္တဲ့တရားသေဘာေတြကိုအ ေသးစိတ္နဲ႔ပိုၿပီးနားလည္ေအာင္ေဝဖန္ သံုးသပ္သင့္တယ္။အဲဒီဝိပက္ျဖစ္တဲ့တ ရားသေဘာေတြကေတာ့နာမ္တရားျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့ကံေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္၊ေစတသိက္ ေတြသည္အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။အမ်ားအားျဖင့္တစ္စုံတစ္ရာအေၾကာင္း ေတြနဲ႔ၾကံဳေတြ႕တဲ့အခါမွာအဲဒီလူရဲ႕ကံ ျဖစ္တယ္လို႔ေျပာၾကေလ့ရိွတယ္။တ ကယ္လို႔မွန္ကန္စြာနဲ႔နားလည္သေဘာ ေပါက္ရင္ျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့အဲဒီလူရဲ႕ ကံအက်ိဳးေပးျဖစ္တယ္လို႔ေျပာသင့္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္အခ်ိန္မွာကံရဲ႕အ က်ိဳးေတြျဖစ္ၿပီးဘယ္အခ်ိန္မွာကံျဖစ္ တယ္ဆိုတာေသခ်ာစြာနဲ႔နားလည္းရ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့လိုရင္းနဲ႔ ေျပာရရင္အဲဒီလူရဲ႕ကံေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္တရားသေဘာရဲ႕အေၾကာင္း၊အ က်ိဳးေတြနဲ႔မရင္းႏွီးတဲ့သူေတြဆိုရင္နား လည္မူေတြလြဲမွားႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ အဲဒီဝိပက္(အက်ိဳး)ကိုကံျဖစ္တယ္လို႔ ထင္ၾကတယ္။
တရားသေဘာျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕အေၾကာင္း ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားၿပီးနားလည္ သေဘာေပါက္တဲ့အခါမွာဝိပက္ကိုစု ေစာင္းတဲ့ကိေလသာကံေတြသည္အ မွန္အတိုင္းျဖစ္ေနတဲ့တရားသေဘာအာ းလံုးေတြကိုနားလည္သေဘာေပါက္ ေအာင္ျပဳလုပ္ေပးတယ္။ဆိုလိုတာက အာရုံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိၿပီးလက္ခံတဲ့ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ႏွင့္စိတ္ဒါြရ ေတြကေနကင္းမဲ့ေနရင္တေန႔တာဘဝ မွာကံရဲ႕အက်ိဳးေတြကိုလက္ခံၿပီးျဖစ္ ေပၚတဲ့ဝိပက္စိတ္ေတြမရိွႏိုင္ဘူး။ျမင္တဲ့ အခ်ိန္မွာဝိပက္ျဖစ္ၿပီးကံရဲ႕အက်ိဳးေတြ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ရုတ္တရက္ထိခိုက္ မူေတြနဲ႔မၾကဳံရျခင္း(သို႔)ဘယ္ကေန လာဒ္လာဘေတြ၊အာဏာေတြရေနပါ ေစၾကားတဲ့၊အနံ႔ရတဲ့၊အရသာရတဲ့၊ထိ ေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုသိတဲ့အခ်ိန္ေတြ သည္အဲဒီတစ္ေန႔တာဘဝမွာပုံမွန္ျဖစ္ ေနၿပီးအားလံုးျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့အ တိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ဝိပက္ စိတ္သည္အနာေရာဂါျဖစ္ျခင္း၊လာဒ္ လာဘပ်က္ဆီးျခင္း(သို႔)လာဒ္လာဘရ ျခင္း၊အာဏာရျခင္း(သို႔)အာဏာပ်က္ဆီးျခင္းေတြျဖစ္တဲ့အခါေလာက္သာအ က်ိဳးေပးတာမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္တစ္ ေန႔တာဘဝမွာျမင္တဲ့၊ၾကားတဲ့၊အနံ႔ရတဲ့ ၊အရသာရတဲ့၊ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကို သိတဲ့အခ်ိန္မွာဝိပက္ျဖစ္တဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုသတိကေအာက္ေမ့သိႏိုင္ တယ္။
ျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့ကမၼအေၾကာင္းရဲ႕အ က်ိဳးေတြေၾကာင့္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚရ တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီတစ္ဒါြရစီမွျဖစ္ ေပၚတဲ့ဝိပက္စိတ္သည္ဘယ္အတိတ္ကံ ရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္သလဲဆိုတာသိႏိုင္ဖို႔ခဲ ယွဥ္းတယ္။ဥပမာ-ကေလးေတြေဘာ လံုးကစားတဲ့အသံကိုၾကားတဲ့ဝိပက္ စိတ္သည္ဘယ္အတိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳး ျဖစ္သလဲ?ကံေတြရဲ႕အေၾကာင္းေတြ သည္သိရခက္တဲ့အေၾကာင္ေတြျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့(အက်ဥ္ သိုင္)မၾကံစည္သင့္တဲ့အရာေတြျဖစ္ တယ္။ျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့ကံသည္အ တိတ္ကအေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးသံသရာထဲ မွာအၾကားႀကီးျပဳလုပ္ၿပီးသြားေပမယ့္ ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပး ႏိုင္ေသးတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီအရာေတြ ကိုျမင္ျခင္းသည္ဘယ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပး ျဖစ္သလဲ?အဲဒီအသံကိုၾကားရျခင္း သည္ဘယ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္သလဲ? တကယ္လို႔တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကခန္႔ မွန္းၿပီးစဥ္းစားမယ္ဆိုရင္မသိမႈႏွင့္စိတ္ ရႈပ္ေထြးျခင္းကေနမလြဲႏိုင္ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အမွန္သိႏိုင္တဲ့ပညာ အဆင့္ထိမရိွႏိုင္ေသးတဲ့အရာေတြကို စဥ္းစားၿပီးခန္႔မွန္းၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ဝိပက္စိတ္သည္ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွျဖစ္ ေပၚၿပီးသိႏိုင္တယ္။
စိတ္တာႏုပႆနာသတိပဌာန္းထဲမွာ စိတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကေတာ့`စာလာ ခ’စိတ္သည္ရာဂေတြနဲ႔ၿငိတြယ္ၿပီးသာ ယာႏွစ္သက္ျခင္းႏွင့္စုေပါင္းထားတဲ့ စိတ္ရဲ႕သေဘာတရားေတြကိုသတိျဖစ္ ေပၚၿပီးေအာက္ေမ့သိတယ္။ဒါေၾကာင့္ တရားသေဘာအတိုင္းပုံမွန္ျဖစ္ေပၚရ တယ္။သတိပဌာန္းမျဖစ္ေပၚတဲ့အခါ မွာမသိႏိုင္ဘူး။ဘယ္အရာေတြမဆိုျမင္ တဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီျမင္လိုက္တဲ့အရာေတြ ကိုသာယာႏွစ္သက္တဲ့စိတ္သည္ေလာ ဘမူလစိတ္ျဖစ္ၿပီးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚတယ္။အဲဒီကိေလသာ ေတြကိုၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ဖို႔သည္အမွန္တ ကယ္ရိွၿပီးပုံမွန္အတိုင္ျဖစ္ေပၚတဲ့တရား သေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုပညာကသိရ မယ္။ဆိုလိုတာကအတိတ္ကံကအက်ိဳး ျဖစ္တဲ့ဝိပက္စိတ္ရဲ႕ကြာျခားတဲ့သေဘာ ေတြကိုသိရမယ္။ၿပီးေတာ့ကိေလသာ ျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္အကုသိုလ္စိတ္ (သို႔)ပစၥဳပၸန္ကံေတြသည္အနာဂတ္မွာဝိ ပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပး တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီဝိပက္စိတ္ရဲ႕လကၡ ဏကိုသိျခင္းသည္အေပၚယံေလာက္ သာသိရမွာမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ရုတ္ တရက္ထိခိုက္မႈေတြရိွျခင္း၊အနာေရာ ဂါျဖစ္ျခင္း၊လာဒ္လာဘရျခင္း(သို႔)မရ ျခင္း၊အာဏာေတြရျခင္း(သို႔)မရျခင္း ေတြရိွတဲ့အခ်ိန္မွာဝိပက္စိတ္ကိုသိရ တယ္။ၿပီးေတာ့ပုံမွန္နဲ႔တစ္ေန႔တာဘဝ မွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွျမင္ တဲ့၊ၾကားတဲ့၊အနံ႔ရတဲ့၊အရသာရတဲ့၊ထိ ေတြ႕ျခင္းကိုသိတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာလည္း ဝိပက္စိတ္ေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီျဖစ္ေပၚ တဲ့ဝိပက္စိတ္ေတြကိုသိတဲ့အခါမွာကိုယ့္ ရဲ႕အက်ိဳးေပးကံေတြပဲလို႔သိလိုက္ရ တယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီလိုေတြျဖစ္ရတာဟို လူ၊ဒီလူလုပ္တယ္လို႔တစ္ပါးသူေတြကို စိတ္ဆိုၿပီးအျပစ္တင္ေျပာအံုးမလာ? မွာ
ပိဋကတ္ထဲမွာအဲဒီေခတ္ကာလအတိုင္ းကြာျခားၿပီးဝိပက္ကိုလက္ခံရရိွတဲ့လူ ေတြရဲ႕ဘဝအေၾကာင္းေတြရွိတယ္။ဒီ ေခတ္ေတြမွာလည္းအေၾကာင္းအမ်ိဳး မ်ိဳးေတြရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္လူတစ္ဦးစီ ေတြသည္ဝိပက္ေတြလက္ခံရရိွတာကို ျမင္သိႏိုင္တယ္။ဆိုလိုတာကအတိတ္ကံ ရဲ႕အက်ိဳးေတြသည္ဘယ္လိုလကၡဏ ေတြျဖစ္မလဲဆိုတာမစဥ္းစားမိၾကဘူး။ ဥပမာ-မိွုင္းပုံေတြကိုသံုးစရာမလိုပဲနဲ႔ တိုက္တစ္တိုက္လံုးၿပိဳက်လာၿပီးပိုင္ ရွင္ကိုဖိေသတယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ပါးသူ ေတြရဲ႕ပစ္ခတ္ျခင္း(သို႔)ႏိွပ္စက္ျခင္း ေတြမလိုဘူး။ဒါေပမယ့္ျပဳလုပ္ၿပီးသြား တဲ့အတိတ္ကံေတြသည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွကံရဲ႕အက်ိဳးေတြကိုရ ရိွဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ တစ္ပါးသူေတြကိုစိတ္ဆိုးၿပီးအျပစ္တင္ ေျပာလို႔မသင့္ဘူ။ဒါေၾကာင့္ဝိပက္စိတ္ ျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြ သည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ ေတြတကယ္မဟုတ္ဘူးဆိုတာသတိက ေအာက္ေမ့သိသင့္တယ္။ဒါေၾကာင့္အ နာဂတ္မွာအက်ိဳးျဖစ္ေစတဲ့ပစၥဳပၸန္အ ေၾကာင္းေတြသည္ကုသိုလ္(သို႔)အကု သိုလ္ေတြျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ေလာက္မွာအ က်ိဳးေပးတာမဟုတ္ပဲအဲဒီအခ်ိန္သည္ အတိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္ဆို တာသိႏိုင္တယ္။
ျဖစ္ေပၚၿပီးျမင္ေနရတဲ့အျပင္ကပစၥည္း ဥစၥာေတြ၊ခႏၶာကိုယ္အားလံုးႏွင့္အဲဒီအ နိမ့္၊အျမင့္၊အျဖဴ၊အမဲအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ သည္စကၡဳပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အ ခ်ိန္ေလာက္သာျဖစ္ေပၚတယ္။တကယ္ လို႔မ်က္စိမရိွဘူး(သို႔)မျမင္ဘူးဆိုရင္ ကိုယ့္ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ေတြျဖစ္တယ္လို႔စြဲ ထားတဲ့ရုပ္ပုံသဏၬန္ႏွင့္အနိမ့္၊အျမင့္၊အ ျဖဴ၊အမဲေတြရိွတယ္ဆိုတာမစဥ္းစားမိ ဘူး။ဒါေၾကာင့္ကိုယ့္ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ႏွင့္အ ျပင္ကပစၥည္းဥစၥာအားလံုးသည္ဘယ္ သူ႔ဥစၥာေတြမွမဟုတ္ဘူး၊တစ္ခဏသာ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့စကၡဳဝိညာဥ္ျဖစ္ေပၚၿပီးလၽွင္ျမန္ စြာနဲ႔ပ်က္သြားတယ္။ထို႔နည္းတူပဲအသံ သည္နားနဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ အရာသာျဖစ္ၿပီးနားနဲ႔ထိေတြ႕ၿပီးေတာ့ အားလံုးျပန္ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္ အားလံုးေတြသည္ဘယ္သူ႔ရဲ႕ဥစၥာေတြမွ မဟုတ္ဘူး။ပုံမွန္နဲ႔အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တ ရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေအာက္ ေမ့သိျခင္းသည္နင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္လို႔စြဲထားတဲ့တရာ းသေဘာေတြအားလံုးကိုတေျဖးေျဖးနဲ႔ စြန္႔လြတ္ေစႏိုင္တယ္။
တစ္ႀကိမ္ျမင္တဲ့၊ၾကားတဲ့၊အနံ႔ရတဲ့၊အရ သာရတဲ့၊ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုသိတဲ့ အခ်ိန္တစ္ခဏေတြႏွင့္အဲဒီစဥ္းစားျခင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ တရားသေဘာေတြျဖစ္ၿပီးသတိပဌာန္း ေတြျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ပညာေတြေလ့ လာသင္ၾကားၿပီးအဲဒီတရားသေဘာ ေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိၿပီးဘယ္ပုဂၢဳ လ္၊သတၱဝါေတြမွမဟုတ္ဘူးဆိုတာအ မွန္ေတြကိုသိလာတယ္။နားလည္ထား တဲ့ပစၥည္းဥစၥာေတြအမ်ားႀကီးရိွတယ္ ဆိုတာေဝဖန္သံုးသပ္ၾကည့္လိုက္ရင္တ ကယ္လို႔မ်ားအဲဒီပစၥည္းဥစၥာေတြကိုမ ျမင္ဘူးဆိုရင္အားလံုးေတြရိွတယ္ဆို တာစဥ္းစားရုံေလာက္သာျဖစ္တယ္။ၿပီ းေတာ့အဲဒီပစၥည္း၊ဥစၥာေတြကိုမျမင္ရ တဲ့အခါမွာအဲဒီအရာေတြကေနဘာအ က်ိဳးေတြရိွမလဲ?ၿပီးေတာ့နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး၊ဆို တဲ့ပရမတၳတရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုသိတဲ့အခါမွာလူေတြအားလံုး သည္တန္းတူပဲဆိုတာသိရတယ္ဆိုလို တာကဘယ္အခ်ိန္မဆိုစကၡဳဝိညာဥ္ ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြ ကိုျမင္ၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္စကၡဳဝိညာဥ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီးျမင္တဲ့ အရာေတြသည္ဘယ္သူ႔ဥစၥာေတြမွမ ဟုတ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္ အရာကိုမွငါ့ပစၥည္း၊ငါ့ဥစၥာပဲဆိုၿပီးစြဲ ထားလို႔မသင့္ဘူး။ပရမတၳတရားသ ေဘာအရဆိုရင္လူေတြသည္အတူတူပဲ ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီငါ့ပစၥည္း(သို႔) ငါ့ဥစၥာလို႔ဆိုတဲ့တရားသေဘာကိုစြဲထား တဲ့ကိေလသာေတြသည္အနည္း၊အမ်ား ေတြမွာကြာျခားၾကတယ္။
အဲဒီပစၥည္း၊ဥစၥာအနည္း၊အမ်ားေပၚမွာ သာယာဖူးတဲ့သူေတြသည္တကယ္တမ္း က်ေတာ့လူေတြမွာဘာပစၥည္း၊ဥစၥာေတြမွမရိွဘူးဆိုတာသတိထားမိရဲ႕လာ?ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ျဖစ္ေပၚၿပီးျမင္တဲ့စ ကၡဳဝိညာဥ္သည္လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ပ်က္သြား တယ္။တကယ္လို႔စကၡဳဝိညာဥ္မျဖစ္ ေပၚဘူးဆိုရင္လူေတြရဲ႕ပစၥည္းဥစၥာေတြ ဘယ္မွာရိွသလဲ?ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြ သည္စကၡဳဝိညာဥ္(ျမင္သိစိတ္)ျဖစ္တဲ့ အရာသာျဖစ္ၿပီးတစ္ခဏသာျမင္ရ( ျဖစ္ေပၚ)တဲ့အတြက္လူေတြရဲ႕ပစၥည္း ဥစၥာျဖစ္တယ္လို႔ဘယ္လိုစြဲထားလို႔ရမ လဲ?အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြသည္လူ ေတြရဲ႕ကိုယ္ထဲမွာဝင္လာလို႔မရႏိုင္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္စကၡဳဒါြရ(သို႔)စကၡဳပသာ ဓာတ္ကိုသာထိေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚ ရုံေလာက္သာျဖစ္တယ္။ထို႔နည္းတူပဲ အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြ လည္းထိေတြ႕တဲ့တစ္ခဏသာရိွၿပီးငါ့ ပစၥည္း၊ငါ့ဥစၥာလို႔အဲဒီတရားသေဘာ ေတြကိုစြဲလန္းလို႔မသင့္ေတာ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။
လူေတြသည္ပစၥည္းဥစၥာေတြအမ်ားႀကီ းနဲ႔တန္းတူညီမၽွရိွခ်င္ေပမယ့္အမွန္တကယ္တမ္းက်ေတာ့ပစၥဳပၸန္မွာျဖစ္ေပၚ တဲ့အက်ိဳးသည္အတိတ္အေၾကာင္းက ေနျဖစ္ေပၚလာတယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္သူ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕အလိုဆႏၵသ ေဘာအတိုင္းမရိွဘူး။ဝိပက္ဆိုတာက ျမင္ရ၊ၾကားရ၊အနံ႔ရ၊အရသာရ၊အထိ အေတြ႕သိရရုံသာျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာကံရဲ႕ အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျမင္တဲ့ အခ်ိန္၊ၾကားတဲ့အခ်ိန္စတဲ့အခ်ိန္ေတြ သည္ဘယ္သူမွခန္႔မွန္လို႔မရတဲ့အဲဒီတစ္ ကာလစီေတြသည္ဘာကံရဲ႕အက်ိဳးေတြ ျဖစ္သလဲ?
အရုၤတၱလနိကယ္၊က်တူကာနိပါတ္၊ အာၾကည္တီသုတ္၇၇ထဲမွာဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားကမိန္႔ၾကာေတာ္မူခဲ့တယ္။ `ရဟန္းတို႔အားလံုးနာေထာင္ၾက!လူ၊ ပုဂၢိဳလ္ေတြမစဥ္းစားသင့္တဲ့ဒီ`အက်ဥ္ သိုင္’၄မ်ိဳးကိုလူေတြစဥ္းစားလို႔ရွိရင္ပူ ျပင္ေသာကျဖစ္ၿပီးအရူးေတြျဖစ္ၾက လိမ့္မည္။`အက်ဥ္သိုင္’၄မ်ိဳးေတြက ေတာ့၁။ျမတ္စြာဘုရားအားလံုးရဲ႕ပညာ အရာမွာမၾကံရ၊၂။သမာပတ္ရတဲ့ပုဂၢိဳ လ္ေတြရဲ႕တန္ခိုးအရာမွာမၾကံရ၊၃။ကံ ေတြရဲ႕ဝိပက္အရာမွာမၾကံရ၊၄။ေလာ ကရဲ႕အေၾကာင္းကိုစဥ္းစားတဲ့အရာမွာ မၾကံရျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။`ရဟန္းတို႔အားလံုးနားေထာင္ၾက!`ဒီအက်ဥ္သိုင္’ ၄မ်ိဳးေတြကိုမစဥ္းစားသင့္ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့လူေတြစဥ္းစားလို႔ ရိွရင္ပူျပင္ေသာကျဖစ္ၿပီးအရူးေတြ ျဖစ္ၾကလိမ့္မယ္။
ယခုျမင္ေနရတဲ့အခ်ိန္သည္မ်က္စိမွဝိ ပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိက ေအာက္ေမ့သိႏိုင္တယ္။ဆိုလိုတာကသိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့နာမ္တရားႏွင့္ျဖစ္ေပၚ တဲ့အရာျဖစ္တဲ့ရုပ္တရားေတြသာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္ဘဝမွာဘာအ တိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္သလဲဆိုတာ ယခုျမင္ေနရတာထက္ပိုၿပီးသိလို႔မရႏိုင္ ဘူး။ဒါေပမယ့္အဲဒီျမင္ေနဆဲအခ်ိန္မွာ သတိပဌာန္းကေအာက္ေမ့သိနိ္ုင္ၿပီးအဲ ဒီဝိပက္ျဖစ္တဲ့ျမင္ဆဲအခ်ိန္သည္ႏွစ္ သက္တဲ့(သို႔)မႏွစ္သက္တဲ့အခ်ိန္ေတြမ ဟုတ္ဘူးဆိုတာပညာကေသခ်ာစြာနဲ႔သိ ႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျမင္တဲ့အခ်ိန္ကေန ျဖစ္ေပၚတဲ့အကုသိုလ္ေတြျဖစ္တယ္။
အဲဒီအျမင္မွားျခင္းသည္တစ္ျခားဘာ သာမွာပဲရိွတာမဟုတ္ဘူး။ျမတ္စြာဘု ရားရဲ႕သာသနာေတြကိုကိုးကြယ္တဲ့ပုဂၢိဳ လ္ေတြလည္းက်င့္ၾကံအားထုတ္မူေတြ ကြာျခားၾကတယ္။စုေစာင္းလာခဲ့တဲ့စဥ္း စားေတြးေတာျခင္းႏွင့္နားလည္ျခင္း ေတြကြာျခားၾကတယ္။ႏွစ္ႀကိမ္ေျမာက္ သံဃာရဏတင္ၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္းေခတ္ ကာလမွာကိုယ့္ရဲ႕အျမင္အတိုင္းနိကယ္ ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးတည္ေထာင္လာၾက တယ္။ဥပမာ-ဘယ္သူမဆိုမဂ္၊ဖိုလ္၊ နိဗၺာန္ကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္ဖို႔အတြက္ `ဆင္းရဲတယ္’လို႔ႏႈတ္မွရြတ္ဆိုရတယ္လို႔တစ္ခုေသာနိကယ္မွာအျမင္ေတြရိွ တယ္။အဲဒီမွားယြင္းလာတဲ့က်င့္ၾကံအာ းထုတ္ျခင္းနည္းလမ္းသည္ဟိုေရွ႕ေခတ္ တုန္းကရိွလာခဲ့တယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီေခတ္ မွာလူေတြအေသးစိတ္နဲ႔ေလ့လာသင္ ၾကားၿပီးေဝဖန္းသံုးသပ္ၾကျခင္းျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဒီေခတ္ မွာအရိယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္း စြာသိႏိုင္မယ့္ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္`အူခတီတံရုိပုဂၢိဳလ္'(သို႔)ဝိပဏ္တီတံရုိပုဂၢိဳလ္ ေတြမဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္ဒီေခတ္မွာအ ရိယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိ ႏိုင္မယ့္ပုဂၢိဳလ္သည္ေနယ်ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့တရားေတာ္ေတြကိုမ်ား စြာနာၾကားရျခင္း၊ေလ့လာသင္ၾကား ျခင္းႏွင့္ေဆြးေႏြးျခင္းေတြမ်ားစြာေဟာ ၾကားျပသရေပမယ့္`ပါထပါရမ’ပုဂၢိဳလ္ သာျဖစ္ၿပီးအရိယာသစၥာတရားေတြကို မသိႏိုင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္တယ္။
တစ္ခုေသာစိတ္အားလံုးသည္`စိတ္’ဆို တဲ့အရာကသင့္ေတာ္သေလာက္ထူး ဆန္းတဲ့သဘာဝတရားျဖစ္တဲ့သမၸယုတၱ တရားျဖစ္ၿပီးအားဏာေတြနဲ႔ဆန္း က်ယ္ၿပီးထူးဆန္တယ္။ထူးဆန္းတယ္ ဆိုတာကေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီး ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးစီေတြရဲ႕စုေစာင္းျခင္းေတြ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္လူေတြကိုစဥ္းစား ျခင္းေတြအတူတူေပးရိွခ်င္ၿပီးဘာသာ ေတြကိုလည္းအတူတူပဲကိုးကြယ္ေစ ခ်င္တယ္ဆိုတာဘယ္လိုမွမျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အရာေတြျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ရုပ္ခႏၶာကိုယ္ေတာင္မွမတူၾကဘူး ။ျမင္ျခင္း၊ယုံၾကည္ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ လည္းမတူၾကဘူး။ဒါေၾကာင့္ျမတ္စြာဘု ရားပရိနိဗၺာန္မစံေသးတဲ့ေခတ္အခါတုန္ းကေတာင္းမွျမတ္စြာဘုရားကိုယ္တိုင္း ကလူေတြအားလံုးကိုအျမင္မွန္ေတြရိွ လာေအာင္ကယ္တယ္လို႔မရခဲ့ဘူး။ဒါ ေၾကာင့္အေၾကာင္းေတြကိုစုေစာင္း လာခဲ့တဲ့လူေတြသည္အဲဒီဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြ ကိုနာၾကားရျခင္း၊ေလ့လာသင္ၾကားရ ျခင္းႏွင့္ေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးကုသိုလ္စိတ္ ႏွင့္ဝိပက္စိတ္ေတြျဖစ္ေပၚဖို႔အခြင့္အေရ းေတြရိွၾကတယ္။ျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမ သြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားရၿပီ းတဲ့အခါမွာအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရား ေတာ္ေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိႏိုင္တဲ့ အထိပညာေတြတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ား ၿပီးအဘက္ဘက္မွအေသးစိတ္စစ္ေဆး ေမးျမန္းကာေဝဖန္းသံုးသပ္သင့္တယ္။
တစ္ခုေသာစိတ္အားလံုးသည္`စိတ္’ဆို တဲ့အရာကသင့္ေတာ္သေလာက္ထူး ဆန္းတဲ့သဘာဝတရားျဖစ္တဲ့သမၸယုတၱ တရားျဖစ္ၿပီးအားဏာေတြနဲ႔ဆန္း က်ယ္ၿပီးထူးဆန္တယ္။ထူးဆန္းတယ္ ဆိုတာကေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီး ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးစီေတြရဲ႕စုေစာင္းျခင္းေတြ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္လူေတြကိုစဥ္းစား ျခင္းေတြအတူတူေပးရိွခ်င္ၿပီးဘာသာ ေတြကိုလည္းအတူတူပဲကိုးကြယ္ေစ ခ်င္တယ္ဆိုတာဘယ္လိုမွမျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အရာေတြျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ရုပ္ခႏၶာကိုယ္ေတာင္မွမတူၾကဘူး ။ျမင္ျခင္း၊ယုံၾကည္ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ လည္းမတူၾကဘူး။ဒါေၾကာင့္ျမတ္စြာဘု ရားပရိနိဗၺာန္မစံေသးတဲ့ေခတ္အခါတုန္ းကေတာင္းမွျမတ္စြာဘုရားကိုယ္တိုင္း ကလူေတြအားလံုးကိုအျမင္မွန္ေတြရိွ လာေအာင္ကယ္တယ္လို႔မရခဲ့ဘူး။ဒါ ေၾကာင့္အေၾကာင္းေတြကိုစုေစာင္း လာခဲ့တဲ့လူေတြသည္အဲဒီဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြ ကိုနာၾကားရျခင္း၊ေလ့လာသင္ၾကားရ ျခင္းႏွင့္ေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးကုသိုလ္စိတ္ ႏွင့္ဝိပက္စိတ္ေတြျဖစ္ေပၚဖို႔အခြင့္အေရ းေတြရိွၾကတယ္။ျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမ သြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားရၿပီ းတဲ့အခါမွာအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရား ေတာ္ေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိႏိုင္တဲ့ အထိပညာေတြတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ား ၿပီးအဘက္ဘက္မွအေသးစိတ္စစ္ေဆး ေမးျမန္းကာေဝဖန္းသံုးသပ္သင့္တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ႀကီးမားေသာမ ဟာကရုဏာေတာ္နဲ႔တရားေတာ္ေတြကို ၄၅ဝါတိတိဆိုဆံုးမသြားျခင္းသည္ပါထ ပရမပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ေနယ်ပုဂၢိဳလ္ေတြကို ကယ္တင္ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီအရိယာသစၥာတရားေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိျခင္းသည္ဘာကိုသိ သလဲ?ၿပီးေတာ့မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့တရားေတြ ရဲ႕ျဖစ္ေပၚျခင္းႏွင့္ပ်က္သြားျခင္းေတြရဲ႕ နည္းလမ္းေတြကိုတကယ္သိႏိုင္ဖို႔သည္ ဘယ္လိုတိုးတက္ေအာင္ပြားမ်ားရသ လဲ?လူေတြသည္တရားေတာ္ေတြကိုအ မွန္တကယ္သိေအာင္တရားေတြကိုေလ့ လာသင္ၾကားရမယ္။ဒါေၾကာင့္ေလ့လာ သင္ၾကားျခင္းရဲ႕အက်ိဳးေတြကိုအမွန္ တကယ္နားလည္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္ တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္တရား ေတာ္ေတြကိုသိေတာ္မူၿပီးႀကီးမားေသာ မဟာကရုဏာေတာ္နဲ႔တရားေတြကိုအ ေသးစိတ္ဆိုဆံုးမသြားၿပီးတရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိေအာက္ ေမ့သိႏိုင္ဖို႔အတြက္ကူညီေထာက္ပံ့ေပး တယ္။ဆိုဆံုးမၿပီးတဲ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏ ေတြႏွင့္ျမင္ေနဆဲျဖစ္တဲ့စိတ္သည္သတိ ပဌာန္းျဖစ္ၿပီးအနတၱျဖစ္တဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့အထိ ပညာေတြပိုၿပီးတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ား ႏိုင္တဲ့တရားသေဘာေတြျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ ေတြမဟုတ္ဘူး။ဘယ္အရာဝတၱဳေတြမွ မဟုတ္တဲ့တရားသေဘာအားလံုးေတြ သည္တေန႔တာဘဝမွာျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ ပ်က္သြားတယ္။
“စိတ္’ရဲ႕အဓိပၸါယ္ႏွင့္အေၾကာင္း၄မ်ိဳး” ၁။`စိတ္’ဆိုတဲ့အရာသည္အာရုံကုိထိုး ထြင္းစြာသိတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။၂။စိတ္ဆိုတဲ့ အရာသည္ခ်ဝနဝိထီအေနနဲ႔ရႏိုင္ၿပီး ကိုယ့္ရဲ႕အက်င့္ဗီဇေတြကိုစုေစာင္းတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။၃။စိတ္ဆိုတဲ့အရာသည္ကိေလသာကိုစုေစာင္းတဲ့ဝိပက္ျဖစ္ၿပီးကံတစ္ခုရဲ႕တရားသေဘာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။၄။ စိတ္ဆိုတဲ့အရာသည္တစ္ခုေသာစိတ္ အားလံုးရဲ႕သမၸယုတၱတရားျဖစ္ၿပီးအာ ဏာအရသင့္ေတာ္သေလာက္ဆန္း က်ယ္ၿပီးသဘာဝတရားျဖစ္တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဆန္းက်ယ္ျခင္ းဆိုတာကဆန္းက်ယ္ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြသည္မတူၾကဘူး။ၿပီးေတာ့အဲဒီဆန္ းက်ယ္တဲ့အရာမွာလည္းသမၸယုတၱတ ရားရဲ႕အာဏာအရကြာျခားတယ္။စိတ္ ကြာျခားျခင္းကိုျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္း ေတြရိွရတယ္။ဒါေၾကာင့္ဘာအေၾကာင္ းကစိတ္ကိုကြာျခားေစလဲ?စိတ္သည္သ ခၤာရတရားျဖစ္ၿပီးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့ အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ေစ တသိက္သည္ပရမတၳတရားရဲ႕ေနာက္ အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးစိတ္နဲ႔အ တူပ်က္သြားတယ္။စိတ္နဲ႔အတူအာရုံကို သိၿပီးစိတ္နဲ႔အတူတစ္ေနရာထဲမွာျဖစ္ ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့သမၸယုတၱတရားျဖစ္တဲ့ေစတ သိက္သည္စိတ္ေတြကိုကြာျခားေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးတယ္။
လူ၊ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးစီေတြရဲ႕စိတ္သည္အ တိတ္ကစုေစာင္းလာခဲ့တဲ့အတိုင္းအမ်ာ းႀကီးကြာျခားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အက်ိဳ းေပးရတဲ့အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကဒီပစၥဳပၸန္မွာဝိပက္ေတြကြာျခာ းၾကတယ္။ေလာကထဲမွာဘယ္ေလာက္ ပဲပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြအနည္း၊အမ်ားရိွ ေနေပမယ့္ကံအရနဲ႔ကြာျခားၾကတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ႏွင့္ရုပ္ပံုသဏၬန္ေတြကအစအ ေၾကာင္းရဲ႕ဆန္းက်ယ္ျခင္းအရလာဒ္ လာဘရျခင္း၊မရျခင္း၊အာဏာရိွျခင္း၊ မရိွျခင္း၊စိတ္ခ်မ္းသာျခင္း၊စိတ္ဆင္းရဲ ျခင္း၊ခ်ီးျမႇင့္ေျမာက္စားျခင္း၊ကဲ့ရဲ႕ရံုွ႔ခ် ျခင္းေတြေရာက္တဲ့အထိအားလံုးသည္ ကြာျခားၿပီးအတိတ္ရဲ႕အေၾကာင္းကေန ျဖစ္ေပၚတဲ့အက်ိဳးေပးေတြျဖစ္တယ္။ အတိတ္ကအေၾကာင္းေတြသည္ေမြးက တည္းကေနေသတဲ့အထိပစၥဳပၸန္မွာအ က်ိဳးေပးျခင္းေတြကြာျခားၾကတယ္။လူ တစ္ဦးစီေတြသည္ဒီေလာကကေနဘယ္ ေန႔ထြက္ခါြသြားရမလဲဆိုတာဘယ္ေန႔ ထြက္ခါြသြားရမလဲဆိုတာဘယ္သူမွမသိႏိုင္ဘူး။ဘယ္အခ်ိန္လဲ၊ဘယ္လိုအ ေျခအေနမ်ိဳးနဲ႔လဲ?အိမ္ျပင္(သို႔)အိမ္ထဲ မွာလာ?ကုန္ေပၚ(သို႔)ေရထဲမွာလာ? ေလထဲမွာလာ?(သို႔)ဘယ္လိုအနာေရာ ဂါေတြနဲ႔လဲ?(သို႔)ဘယ္လိုရုတ္တရက္ထိခိုက္မူေတြနဲ႔ေသမလဲဆိုတာဘယ္သူ မွမသိႏိုင္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အားလံုးေတြ သည္ျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့ကံအတိုင္းျဖစ္ ရတယ္။ၿပီးေတာ့ပစၥဳပၸန္ေလာက္မွာသာ ကြာျခားတဲ့ဝိပက္ေတြမဟုတ္ဘူး။ဆိုလို တာကဒီဘဝရဲ႕ပစၥဳပၸန္မွာအေၾကာင္း ျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕ဆန္းက်ယ္ျခင္းသည္ကြာ ျခားၾကေသးတယ္။ဒါေၾကာင့္ဝိပက္ ေတြျဖစ္ေပၚေစၿပီးအဲဒီေရွ႕ဆက္ၿပီးျဖစ္ေပၚမယ့္အက်ိဳးေတြသည္ကြာျခားၾက တယ္။
ဆန္းက်ယ္ျခင္းဆိုတာကအဲဒီစိတ္ရဲ႕ ကြာျခားျခင္းသည္သမၸယုတၱတရားအ ရအဆံုးသတ္ျခင္းမရိွဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ သမၸယုတၱတရားရဲ႕အဓိပၸါယ္ကိုနား လည္သင့္တယ္။`ပရမတၳတရား(၄)မ်ိဳး ရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့၁။စိတ္ပရ မတ္၂။ေစတသိက္ပရမတ္၃။ရုပ္ပရ မတ္၄။နိဗၺာန္ပရမတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ စိတ္နဲ႔ေစတသိက္သည္တစ္ၿပိဳင္ထဲနဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာျဖစ္ၿပီးအ တူပ်က္သြားရတယ္။အာရုံတစ္ခုထဲကို သိၿပီးရုပ္တစ္ခုထဲ(ခႏၶာငါးပါးရိွတဲ့ဘံု) မွာအတူျဖစ္ေပၚၾကတယ္။အဲဒီခႏၶာငါး ပါးရိွတဲ့ဘံုသည္သမၸယုတၱတရားျဖစ္တဲ့ လကၡဏေတြျဖစ္တယ္။
အဌာစာလိနီထဲကစိတ္တုပါထကံထဲ မွာအခ်က္အလက္ေတြရိွတယ္။မွန္ တယ္ရုပ္တရားနဲ႔အရုပ္တရားေတြအတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာရုပ္သည္အရုပ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေပမယ့္မပတ္သက္ ဘူး။မယွဥ္တြဲဘူး။အရုပ္လည္းအတူတူ ပဲျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကရုပ္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတယ္။ဒါေပမယ့္မပတ္သက္ဘူး။မ ယွဥ္တြဲဘူး။ၿပီးေတာ့ရုပ္ကလည္းရုပ္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေပမယ့္မပတ္ သက္ဘူး။မယွဥ္တြဲဘူး။အရုပ္ကေတာ့ တစ္ခါထဲပဲအရုပ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါ ေၾကာင့္တစ္ခါထဲနဲ႔ယွဥ္တြဲၿပီးပတ္သက္ ၾကတယ္။သမၸယုတၱတရားရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုအေသးစိတ္နဲ႔ဆိုဆံုးမသြားတယ္ ။နာမ္တရားသည္ရုပ္တရားမဟုတ္ဘူး ဆိုတာထိုးထြင္းစြာနဲ႔ထင္ရွားစြာသိႏိုင္ဖို႔ အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္သတိပ ဌာန္းျဖစ္ေပၚတဲ့အထိတရားေတာ္ေတြ ကိုေလ့လာသင္ၾကားတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္နာ ၾကားရတဲ့အခ်ိန္သည္သတိပညာေတြ ကိုတစ္ျဖည္းျဖည္းနဲ႔ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့သခၤာရကၡႏၶာေတြျဖစ္တယ္။နာမ္တ ရားႏွင့္ရုပ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏတစ္ခု စီေတြကိုေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးေအာက္ေမ့ သိျခင္းသည္နာမ္း၊ရုပ္တရားေတြရဲ႕လ ကၡဏေတြကိုသိတဲ့အထိျဖစ္ေပၚၿပီးတစ္ ခုနဲ႔တစ္ခုခြဲခါြၿပီးျပတ္သြားတဲ့သေဘာအ ရနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚေပမယ့္မယွဥ္တြဲၾကဘူ း။ဒါေၾကာင့္သမၸယုတၱတရားေတြသည္ နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကအတူျဖစ္ၿပီးပ်က္ သြားတဲ့စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္သည္အာရုံ တစ္ခုထဲကိုအတူသိၾကတယ္။
အဲဒါနာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရားေတြရဲ႕ကြာ ျခားျခင္းေတြျဖစ္တယ္။အေၾကာင္းက ေတာ့ရုပ္တရားသည္အမွန္တကယ္ပဲအ တူျဖစ္ေပၚၿပီးအတူပ်က္သြားတယ္။ဒါ ေပမယ့္ရုပ္တရားသည္သိတဲ့သေဘာမ ဟုတ္ဘူး။ရုပ္သည္အာရုံေတြကိုမသိဘူ း။ဒါေၾကာင့္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္တိုင္း သည္သမၸယုတၱတရားမျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီသမၸ ယုတၱတရားျဖစ္တဲ့တရားသေဘာသည္ အတူျဖစ္ေပၚၿပီးသိတဲ့ဓာတ္ျဖစ္တဲ့နာမ္ တရားအျဖင့္နဲ႔လံုျခံဳစြာျဖစ္ေပၚတဲ့တရာ းသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အာရုံ တစ္ခုကိုအတူသိၿပီးအတူပ်က္သြား တယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ေနရာထဲမွာပဲျဖစ္ ၿပီးပ်က္သြားတယ္။
စိတ္ရဲ႕အဓိပၸါယ္ႏွင့္စတုတၳအေၾကာင္းကေတာ့စိတ္အားလံုးေတြသည္သမၸ ယုတၱတရားရဲ႕အာဏာအရသင့္ေတာ္ သေလာက္ဆန္းက်ယ္တဲ့သဘာဝတရာ းျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ေစ တသိက္အမ်ိဳးအစားအားလံုး၅၂မ်ိဳး ရိွတယ္။ဒါေပမယ့္စိတ္တစ္ပါးစီေတြ သည္ေစတသိက္၅၂မ်ိဳးစလံုးနဲ႔ေပါင္း စပ္ျခင္းမရိွတဲ့အတြက္အဲဒီစိတ္ေတြရဲ႕ အမ်ိဳးအစားႏွင့္အေရအတြက္အရအ နည္းအမ်ားကြာျခားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတသိက္အရစိတ္ ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးကြာျခားရျခင္းျဖစ္တယ္ ။အဲဒီကြာျခားတဲ့စိတ္၈၉ပါးသည္ခြဲျခမ္း စိတ္ျဖာလိုက္တဲ့စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစား ေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ရဲ႕သ ေဘာသည္(၄)ပါးကြာျခားၾကတယ္။ ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္စိတ္၁ပါး၊ အကုသိုလ္စိတ္၁ပါး၊ဝိပက္စိတ္၁ပါးႏွင့္ ကိရိယာစိတ္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီ တစ္ေန႔တစ္ေန႔မွာကုသိုလ္စိတ္၊အကု သိုလ္စိတ္၊ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ ေတြရိွရင္လည္းရိွႏိုင္တယ္။ခြဲျခမ္းစိတ္ ျဖာလိုက္တဲ့အဲဒီစိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ သည္စိတ္ရဲ႕သေဘာအရျဖစ္ရတယ္။ ဥပမာ-ထိုင္လူမ်ိဳး၊တရုတ္၊ကလာစတဲ့ လူမ်ိဳးေတြ၊အဆင့္အတန္းေတြကိုခြဲျခား တာမဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္အဲဒီကုသိုလ္ စိတ္ျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕သေဘာသည္ဘယ္ သူနဲ႔ျဖစ္ေပၚမလဲ?ဘယ္ေနရာလဲ?ဘယ္ အခ်ိန္ေတြလဲ?ၿပီးေတာ့အဲဒီစိတ္သည္ကုသိုလ္ေတြျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီအ ကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့စိတ္သည္ဘယ္သူနဲ႔ျဖစ္ ေပၚမလဲ?ရဟန္းသံဃာေတြနဲ႔ျဖစ္မလာ ?ဘယ္လို႔လူမ်ိဳး၊အဆင့္အတန္းေတြ၊ ဘယ္လိုအသားအရည္ေတြနဲ႔လဲ?အကု သိုလ္ျဖစ္တဲ့စိတ္သည္အကုသိုလ္ပဲျဖစ္ရတယ္။သေဘာေတြကိုေျပာင္းလဲလို႔မ ဘူး။ဒါကေတာ့ပရမတၳတရားရဲ႕သ ေဘာေတြျဖစ္တယ္။စိတ္သည္သမၸယု တၱတရားနဲ႔ေပါင္းစပ္တဲ့အခါမွာအကု သိုလ္ျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ေၾကာင့္စိတ္ လည္းအကုသိုလ္ျဖစ္ရတယ္။စိတ္ သည္ေသာမနႆေစတသိက္နဲ႔ေပါင္း စပ္တဲ့အခါမွာစိတ္သည္ကုသိုလ္(သို႔) ကုသိုလ္ဝိပက္(သို႔)စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစား အရေသာမနႆကိရိယာေတြျဖစ္ရ တယ္။
အဌာစာလိနီထဲကစိတ္တုပါထကံမွာအ ခ်က္အလက္ေတြရိွတယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားကတရားေတာ္ေတြကိုကိုယ္စီ၊ ကိုယ္စီခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္တဲ့အခါခက္ ခဲတဲ့အရာေတြကိုလုပ္ေဆာင္ၿပီးပညတ္ ေတြနဲ႔ေဖာ္ထုတ္ကာဆိုဆံုးမသြားတယ္။ ေရ(သို႔)ဆီအမ်ိဳးအစားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ ကိုအိုးထဲထည့္လိုက္ၿပီးတေနကုန္ေမြ လိုက္တယ္။လွမ္းၾကည့္၊အနံ႔နမ္းၾကည့္ ၿပီးအရသာျမည္းၾကည့္လိုက္တဲ့အခါ မွာကြာျခားတာကိုသိႏိုင္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အေရာင္၊အနံ႔ႏွင့္အ ရသာေတြကြာျခားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။အဲဒီလိုမ်ိဳးသည္လုပ္ရခက္ တယ္လို႔လူေတြေျပာၾကတယ္။ဒါေပ မယ့္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကတရားေတာ္ ေတြကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္တဲ့အခါမွာ စိတ္နဲ႔ေစတသိက္သည္အာရုံတစ္ခုထဲ ကိုအတူသိတယ္။ဥပမာ-ဒီရူပါရုံတစ္မ်ိဳ းထဲကိုတာဝန္ေတြကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီခြဲၿပီးပ ညတ္ေတြနဲ႔ေဖာ္ထုတ္ကာဆိုဆံုးမသြား တယ္။ဒါေၾကာင့္တကယ္လုပ္ရခက္တဲ့ အရာေတြကိုလုပ္ေဆာင္တယ္ဆိုတာသိ လိုက္ရတယ္။နာမ္တရားသည္ရုပ္ထက္ ပိုၿပီးအေသးစိတ္တဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။ ဒါေတြမကျမတ္စြာဘုရားသည္ျဖစ္ေပၚ တဲ့ျဖစ္ေပၚတဲ့လကၡဏအရနာမ္တရား အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီေတြရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီးရွင္းျပသြား တယ္။တာဝန္အရျဖစ္ေပၚရတဲ့အေျခ အေနအရႏွင့္နီးကပ္တဲ့အေၾကာင္းေတြ သည္အဲဒီနာမ္တရားရဲ႕အမ်ိဳးအစား ေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတယ္။
စိတ္သည္အႀကီးမားဆံုးျဖစ္ၿပီးသိတဲ့ ေနရာမွာဆိုရင္အႀကီးအကဲျဖစ္တယ္။ စိတ္သည္`ဘံု’တစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကသမၸယုတၱတရားရဲ႕ျဖစ္ေပၚတဲ့ေန ရာျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ခ်မ္းသာတဲ့ခံစား ျခင္းေတြျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔စိတ္မရိွ ရင္ခ်မ္းသာျခင္းျဖစ္တဲ့ခံစားခ်က္(ေဝဒ နာ)ေတြလည္းရိွလို႔မရဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့တည္ႏိုင္တဲ့ေနရာမရိွဘူး။ ခ်မ္းသာျခင္းျဖစ္တဲ့ခံစားခ်က္ေတြျဖစ္ ေပၚတဲ့ေနရာမရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္ဘယ္အခ်ိန္မဆိုခ်မ္း သာတဲ့ခံစားခ်က္ေတြျဖစ္ေပၚရင္အဲဒီအ ခ်ိန္မွာစိတ္သည္`ဘံု’ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္တည္တဲ့ေနရာျဖစ္ၿပီးအဲဒီစိတ္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ခ်မ္းသာျခင္းရဲ႕ခံစား ခ်က္ေတြကိုမွီခိုအားထားတဲ့ေနရာလည္ းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္သည္`ဘံု’ျဖစ္ ရၿပီးသမၸယုတၱတရားရဲ႕မွီခုိအားထားတဲ့ ေနရာလည္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကခ်မ္ းသာတဲ့ခံစားခ်က္ႏွင့္တစ္ျခားေစတ သိက္ေတြျဖစ္တယ္။စိတ္သည္အမ်ိဳး အစားအရ(၄)မ်ိဳးရိွၿပီးကုသိုလ္စိတ္၊အ ကုသိုလ္စိတ္၊ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာ စိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စိတ္ေတြရဲ႕အ ေၾကာင္းေတြကိုေျပာရရင္အဲဒီစိတ္ သည္ဘယ္အမ်ိဳးအစားလဲ?ကုသိုလ္ လာ?အကုသိုလ္လာ?(သို႔)ဝိပက္လာ? ကိရိယာလာဆိုတာသိဖို႔အတြက္လိုအပ္ တယ္။အဲဒီကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ဝိပက္ စိတ္အတြက္က်ေတာ့ကံအမ်ိဳးအစား ၂မ်ိဳးရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကု သိုလ္ကံ၁ပါး၊အကုသိုလ္ကံ၁ပါးျဖစ္ၿပီး ဝိပက္စိတ္မွာအမ်ိဳးအစား၂မ်ိဳးရိွတယ္ ။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၁ပါးႏွင့္အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္၁ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
အဲဒီအကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တဲ့စိတ္ ကိုေျပာတဲ့အခါမွာအကုသိုလ္ဝိပက္ စိတ္လို႔ေျပာဆိုရတယ္။အကုသိုလ္လို႔ တိုတိုနဲ႔မေျပာရဘူး။ဘာေၾကာင့္ဆို ေတာ့အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္သည္အကု သိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္သည္ကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ သည္ကုသိုလ္စိတ္မဟုတ္ဘူး။အကု သိုလ္ဝိပက္စိတ္သည္အကုသိုလ္စိတ္ မဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအ စားေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ကိရိယာ စိတ္ျဖစ္ၿပီးကုသိုလ္၊အကုသိုလ္ႏွင့္ဝိ ပက္ေတြမဟုတ္ဘူး။ကမၼအေၾကာင္းမ ဟုတ္တဲ့တစ္ျခားအေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ကိရိယာစိတ္ သည္ဘယ္ဝိပက္ကိုမွျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ေၾကာင္းေတြမျဖစ္ဘူး။အမ်ားအားျဖင့္ ကိရိယာစိတ္သည္ရဟႏၱာေတြရဲ႕ကိရိ ယာစိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ရဟႏၱာေတြ သည္အကုသိုလ္ကံႏွင့္ကုသိုလ္ကံအား လံုးကိုၿငိမ္းသတ္လိုက္ၿပီးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အတိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ဝိ ပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ေတြသာက်န္ ရိွေတာ့တယ္။စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြရဲ ့့အမ်ိဳးအစား(၄)မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္၊အ ကုသိုလ္၊ဝိပက္ႏွင့္ကိရိယာေတြရဲ႕သ ေဘာေတြကိုဆိုဆံုးမသြားတာေတာင္မ ကပဲဗုဒၶျမတ္စြားဘုရားသည္တစ္ျခား နည္းလမ္းအရနဲ႔တရားေတာ္ေတြကိုခြဲ ျခမ္းစိတ္ျဖားၿပီးဆိုဆံုးမသြားေသး တယ္။ဆိုလိုတာကတရားေတြရဲ႕အဖြဲ႕ အရ(၃)မ်ိဳးျဖစ္ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ကုသလာဓမၼာ–>ကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့တရား ၁ပါး၊အကုသလာဓမၼာ–>အကုသိုလ္ ျဖစ္တဲ့တရား၁ပါး၊အဗ်ာကတဓမၼာ–> ကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္မျဖစ္တဲ့တရား ၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ကုသိုလ္တရားႏွင့္အကုသိုလ္တရားမဟုတ္တဲ့ဘယ္ပရမထတရားအားလံုး မဆိုအဗ်ာကတတရားေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြကိုတ ရားအရ(၃)ဖြဲ႕နဲ႔ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္ရင္ ကုသိုလ္တရား၊အကုသိုလ္တရားႏွင့္အ ဗ်ာကတတရားျဖစ္တဲ့စိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္ေတြကေတာ့ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ဝိပက္ ေစတသိက္၊ကိရိယာစိတ္ႏွင့္ကိရိယာ ေစတသိက္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ပရမတၳတ ရား၄မ်ိဳးကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္ရင္စိတ္ ၊ေစတသိက္၊ရုပ္၊နိဗၺာန္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ အဲဒီကုသိုလ္တရား၊အကုသိုလ္တရား ႏွင့္အဗ်ာကတတရားေတြရဲ႕အမ်ိဳးအ စားအရဆိုရင္ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္သည္ကုသိုလ္တရားျဖစ္တယ္။အ ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္သည္အကု သိုလ္တရားျဖစ္တယ္။ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေစ တသိက္သည္အဗ်ာကတတရားျဖစ္ တယ္။ကိရိယာစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ သည္အဗ်ာကတတရားျဖစ္တယ္။ရုပ္ တိုင္းသည္အဗ်ာကတတရားျဖစ္တယ္။နိဗၺာန္သည္အဗ်ာကတတရားျဖစ္ တယ္။
အပိုင္း(၉) အဲဒီကြာျခားတဲ့စိတ္(၈၉)ပါးကိုဘံုရဲ႕အ မ်ိဳးအစားအရခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္ရင္ စိတ္ရဲ႕အဆင့္(၄)ဘံုျဖစ္တယ္။ဘာေတြ လဲဆိုေတာ့ကာမာဝက်လဘံု၁၊ရူပါဝ က်လဘံု၁၊အရူပါဝက်လဘုံ၁၊ေလာ ကုတၱရာဘံု၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကာမာဝ က်လဘံုျဖစ္တဲ့စိတ္ေတြကေတာ့ကာ မာဝက်လစိတ္၅၄ပါးျဖစ္တယ္။အာ ဌာစာလိနီမွာစိတ္တုပါထကံမွာကာမွာ ဝက်လစိတ္၄ပိုင္းအျဖင့္နဲ႔အဓိပၸါယ္ ေတြကိုရွင္းျပသြားတဲ့အခ်က္အလက္ ေတြရိွတယ္။
ပထမအပိုင္းမွာကာမာဝက်လဆိုတာ ကစိတ္သည္ကာမာဝက်လဆိုတာက စိတ္သည္ကာမာဝက်လတရားေတြ အားလံုးထဲမွာႏွစ္ျမႇပ္ေနတယ္။ဆိုလို တာကကိေလသာေတာမွာရိွေနတဲ့စိတ္ ျဖစ္ၿပီးကာမထဲမွာလည္ပတ္ၿပီးက်င္ လည္ေနတယ္။ဆိုလိုတာကအဆင္း၊အ သံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြ သည္ကာမာဝက်လစိတ္ျဖစ္ၿပီးကိေလ သာေတာမွာရိွေနတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။တစ္ ေန႔တာဘဝမွာရိွတဲ့အခ်ိန္တိုင္းသည္ ကာမာဝက်လစိတ္ျဖစ္တယ္။ပိုၿပီးအေသးစိတ္တဲ့တစ္ျခားအဆင့္မဟုတ္တဲ့စိတ္သည္ကာမအဆင့္ထက္ပိုၿပီးျမင့္ ျမတ္တယ္။ပိုၿပီးၿငိမ္သက္လာတဲ့ကု သိုလ္စိတ္ေတြတိုးတက္ပြားမ်ားလာတဲ့ ဘယ္အခ်ိန္မဆိုရုပ္ထဲမွာအာရုံျဖစ္ၿပီး အာပဏာသမာဓိေရာက္တဲ့အထိၿငိမ္ သက္ၿပီးခိုင္မာလာတဲ့စိတ္သည္ရုပ္ထဲ မွာအာရုံျဖစ္ၿပီးစ်န္စိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီ အခ်ိန္မွာရူပါဝက်လဘံု(သို႔)အရူပါဝခ် လစိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကာမ ရဲ႕အဆင့္ကေနလြတ္ေျမာက္သြားတယ္ ။ၿပီးေတာ့အဲဒီထက္ပိုၿပီးစိတ္ေတြၿငိမ္ သက္ၿပီးခိုင္မာလာတဲ့အခါမွာရုပ္ကေန လြတ္ေျမာက္သြားတယ္။ၿပီးေတာ့အာရုံ ထဲမွာၿငိမ္သက္ၿပီးခိုင္မာတဲ့ျဖစ္လာတဲ့ အခါမွာအရူပါဝက်လစိတ္ျဖစ္လာ တယ္။ၿပီးေတာ့အရူပါဝက်လထက္ အေသးစိတ္ၿပီးျမင့္ျမတ္တဲ့စိတ္သည္ ေလာကုတၱရာစိတ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ နိဗၺာန္ရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိ ျခင္းေၾကာင့္ေလာကုတၱရာဘံုမွာျဖစ္ရ ျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္သည္ဘံု အရကြာျခားၾကတယ္။
စိတ္ေတြ(၈၉)ပါးရိွၿပီးခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ လိုက္ရင္ကာမာဝက်လစိတ္၅၄ပါး၊ ရူပါဝက်လစိတ္၁၅ပါး၊အရူပါဝက်လ စိတ္၁၂ပါးႏွင့္ေလာကုတၱရာစိတ္၈ပါး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ရူပါဝက်လစိတ္၊အရူ ပါဝက်လစိတ္ႏွင့္ေလာကုတၱရာစိတ္ ေတြမဟုတ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအ ခ်ိန္မွာကာမာဝက်လစိတ္ျဖစ္ရတယ္။ ကာမဆိုတဲ့အရာရဲ႕အဓိပၸါယ္ကေတာ့ သတၱဝါေတြေပ်ာ္ျမဴးတဲ့ကာမ၂မ်ိဳးရိွ ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကိေလသာကာမ ၁၊ဝတၱဳကာမ၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကိေလ သာကာမဆိုတာကဆႏၵ၊ရာဂျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာကအာရုံထဲမွာၿငိတြယ္ၿပီးသာ ယာႏွစ္သက္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တဲ့ ေလာဘေစတသိက္ျဖစ္တယ္။
ဝတၱဳကာမဆိုတာကသာယာျခင္း၊ႏွစ္ သက္ျခင္းႏွင့္အလိုဆႏၵျဖစ္ျခင္းေတြ တည္ရိွတဲ့ေနရာျဖစ္တဲ့တရားသေဘာ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဝတၱဳကာမ သည္ကမၼဘံု၊ရုပ္ဘံု၊အရုပ္ဘံုဆိုတဲ့ဘံု ၃ဘံုစလံုးမွာရိွေနတဲ့`ဝါးတာ’ျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကိေလသာကာမ ရဲ႕သာယာႏွစ္သက္တဲ့ဝတၱဳေတြကေနမ လြတ္ေျမာက္ေသးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ေလာဘေတြကိုမၿငိမ္းသတ္ ႏိုင္သေရြ႕ေတာ့ဝတၱဳကာမ(ကိေလသာကာမရဲ႕သာယာႏွစ္သက္ျခင္းျဖစ္တဲ့တရားသေဘာ)ေတြရိွေနေသးတယ္။အဲဒီ အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအ ေတြ႕ထဲမွာသာယာႏွစ္သက္တဲ့ကာမာ ဝခ်လစိတ္သည္တကယ့္ကိုတင္းကၾက ပ္တယ္။
တကယ္ေသးငယ္ၿပီးတစ္ခဏသာျဖစ္ ေပၚတဲ့ရုပ္သည္စကၡဳပသာဓာတ္(မ်က္ စိ)ကိုထိေတြ႕တဲ့တစ္ခဏအခ်ိန္မွာသာ ျဖစ္ေပၚတယ္။တကယ္ေသးငယ္ၿပီး တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚတဲ့အသံသည္ ေသာတပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့တစ္ခ ဏအခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚတယ္။အနံ႔၊အရ သာ၊အထိအေတြ႕ေတြလည္းထို႔နည္း တူပဲျဖစ္တယ္။အားလံုးသည္`ပရိတ’တရားျဖစ္ၿပီးအနည္းငယ္သာျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတဲ့တရားသေဘာေတြ ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္စိတ္သည္အဲဒီပရိ တတရားထဲမွာအျမဲတမ္းၿငိတြယ္ၿပီး သာယာႏွစ္သက္ေနတယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့အဲဒီပရိတတရားေတြရဲ႕ ဆက္လက္ၿပီးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္၊ပ်က္ ျခင္းေၾကာင့္ဘယ္အရာမွမပ်က္သြား ဘူးလို႔ထင္ရျခင္းျဖစ္တယ္။အဆင္း၊အ သံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ျဖစ္တဲ့ ကာမအာရုံထဲမွာသာယာႏွစ္သက္ၿပီး ေပ်ာ္ျမဴးၾကတယ္။အဲဒီအဆင္း၊အသံ၊ အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ပ်က္သြားခဲ့ ရင္လည္းတစ္ျခားအဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊ အရသာ၊အထိ့အေတြ႕ေတြကဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္အဆင္း၊ အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိ့အေတြ႕ေတြထဲမွာသာယာႏွစ္သက္ၿပီးႏွစ္ေျမာျခင္း ေတြျဖစ္ေပၚေစၿပီးပုံမွန္နဲ႔ဆက္လက္ၿပီး ျဖစ္ေပၚေနတယ္။အဲဒီႏွစ္သက္တဲ့ရုပ္ကိုျမင္လိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာေနာက္ထပ္ခဏ၊ခဏျမင္ျခင္ေသးတယ္။ႏွစ္သက္တဲ့အ သံကိုၾကားတဲ့အခါမွာလည္းအဲဒီအသံ ကိုထပ္ၾကားခ်င္ေသးတယ္။အနံ႔၊အရ သာ၊အထိ့အေတြ႕ေတြလည္းထို႔နည္းတူ ပဲျဖစ္တယ္။ႏွစ္သက္တဲ့ဘယ္အရသာကိုမဆိုသံုးေဆာင္ရတဲ့အခါမွာထပ္ခါ၊ ထပ္ခါနဲ႔အဲဒီအရသာကိုထပ္ၿပီးသံုး ေဆာင္းခ်င္ေသးတယ္။အဆင္း၊အသံ၊ အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြထဲမွာၿငိ တြယ္ၿပီးသာယာႏွစ္သက္ျခင္းသည္ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွ ေန႔တိုင္းပုံမွန္ထပ္ၿပီးအျမဲတမ္းျဖစ္ေပၚ ေနတယ္။
ႀကိဳက္တဲ့အရာေတြကိုျမင္တဲ့အခါမွာအဲဒီအရာေတြကိုတစ္ခ်ိန္လံုးျမင္ခ်င္တယ္ ရလာ?မရဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သခၤာရတရားအားလံုးသည္ဓမၼာတာ တရားေတြျဖစ္ၿပီးျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ပ်က္ သြားတယ္။ေကာင္းတဲ့အရသာေတြကို ထိေတြ႕ၿပီးႏွစ္သက္ျခင္းေတြျဖစ္ေပၚတဲ့ အခါမွာလၽွာကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚရတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ကိုယ္ေတြ မွႏွစ္သက္ျခင္းေတြမျဖစ္ေပၚဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္သည္တစ္ခဏ စီသာျဖစ္ေပၚလို႔ရတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။စိတ္၂ပါးအတူရိွၿပီးျဖစ္ေပၚ လို႔မရဘူး။လူေတြသည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွတစ္လွည့္စီျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာအမ်ိဳးမ်ိဳးထဲမွာႏွစ္သက္ ၾကတယ္။အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ ႏွင့္အထိအေတြ႕ေတြတစ္မ်ိဳးကိုသာႏွစ္ သက္တာမဟုတ္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိ အေတြ႕ထဲမွာႏွစ္သက္ျခင္းသည္အ တိတ္ကေနစၿပီးပစၥဳပၸန္ႏွင့္ေနာက္ထပ္ အနာဂတ္ေတြမွာပံုမွန္နဲ႔ဆက္လက္ၿပီး စုေစာင္းသြားတယ္။
ဒါေၾကာင့္ကာမာဝက်လစိတ္သည္အ ဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ ေတြထဲမွာလွည္ပတ္သြားလာေနတဲ့တ ဏွာအဆင့္မွာရိွတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။အ ဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ ေတြထဲမွာသာယာႏွစ္သက္တဲ့စိတ္ျဖစ္ ၿပီးအဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိ အေတြ႕ကေနမလြတ္ေျမာက္ေသးတဲ့ စိတ္ျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္လုပ္ၿပီးနတ္ ျပည္မွာသြားေမြးတယ္လို႔တစ္ခ်ိဳ႕က ေျပာတယ္။နတ္ျပည္မွာလည္းအဆင္း၊ အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ကေန မလြတ္ေျမာက္ေသးဘူး။ဒါေပမယ့္နတ္ ျပည္ကကာမအာရုံသည္လူ႔ျပည္ကကာ မအာရုံထက္ပိုၿပီးျမင့္ျမတ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္ေမြးကတည္းကေနေသတဲ့အထိ စိတ္ၿငိမ္သက္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအာပ နာသမာဓိအဆင့္မေရာက္ဘူး။ဆိုလို တာကစ်ာန္စိတ္မျဖစ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ ေလာကုတၱရာစိတ္လည္းမျဖစ္ဘူး။အဲ ဒီအခ်ိန္မွာကာမာဝက်လစိတ္ေတြျဖစ္ တယ္။အိပ္ေပ်ာ္တဲ့အခ်ိန္ႏွင့္ႏိုးလာတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာအဲဒီျမင္တဲ့၊ၾကားတဲ့၊အနံ႔ ရတဲ့၊အရသာရတဲ့၊ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြ ကိုသိတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္စဥ္းစားေတြးေတာ ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္နင္၊ငါမဟုတ္ ဘူး။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။ဒါ ေပမယ့္ကာမအဆင့္မွာျဖစ္တဲ့စိတ္ျဖစ္ ၿပီးအားလံုးသည္ကာမာဝက်လစိတ္ ေတြျဖစ္တယ္။
အဲဒီအရွင္အနာဂါမ္ႏွင့္အရွင္ရဟႏၱာ မဟုတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အဆင္း၊အ သံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြထဲ မွာသာယာႏွစ္သက္ျခင္းေတြရိွေသး တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့ကာမ အာရုံေတြကိုႏွစ္သက္ျခင္းေတြသည္ ဘယ္ေလာက္ထိစြန္႔လြတ္ရခက္သလဲဆိုတာသိႏိုင္တယ္။ၿပီးေတာ့ၿငိမ္သက္ ျခင္းေတြတိုးတတ္ေအာင္ပြားမ်ားၿပီး စ်ာန္စိတ္အဆင့္ထိေရာက္ၿပီးျဗဟၼာ ျပည္မွာေမြးေပမယ့္အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊ အရသာ၊အထိအေတြ႕ထဲမွသာယာႏွစ္ သက္ျခင္းေတြကိုသမုေစၥဒျဖစ္တဲ့အထိ စြန္႔လြတ္လို႔မရေသးဘူး။အရွင္အနာ ဂါမ္ပုဂၢိဳလ္မျဖစ္ေသးတဲ့အခါမွာအဆင္ း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ႏွင့္ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြထဲ မွာသာယာႏွစ္သက္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ေနာက္ထပ္တစ္ဖန္လူ႔ ဘဝေတြမွာျပန္လာျဖစ္ရအံုးမယ္။ဒါ ေၾကာင့္ကိေလသာေတြကိုေမ့ေလ်ာ့ ၿပီးအထင္ေသးလို႔မသင့္ေတာ္ဘူး။ၿပီး ေတာ့အေၾကာင္းအက်ိဳးေတြနဲ႔အမွန္အ တိုင္းျဖစ္တဲ့တရားသေဘာေတြကိုနား လည္သေဘာေပါက္ရမယ္။အဲဒါမွကိ ေလသာေတြကိုသမုေစၥဒအထိတကယ္ ၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့ပညာေတြကိုတိုတက္ ပါြးမ်ားႏိုင္မယ္။
ကာမာဝက်လဆိုတာကစိတ္သည္ကာ မာဝက်လတရားေတြထဲမွာႏွစ္ျမႇပ္ေန တယ္။အဲဒီကာမာဝက်လတရားရဲ႕ဘုံသည္အနိမ့္ဆံုးျဖစ္တဲ့အေဝစိငရဲဘံုကေနအျမင့္ဆံုးျဖစ္တဲ့ပရနိမၼိတဝသဝတၱိနတ္ျပည္ဘံုအထိဘံုအားလံုးေတြသည္ကာမအာရုံအားလံုးရဲ႕ဘံုေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာအာဌာစာလိနီအခ်က္အလက္ထဲ မွာျပထားတယ္။အဲဒီကာမဝတၱဳဆိုတာကေတာ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အ ထိအေတြ႕ထက္ပိုၿပီးက်ယ္ျပန္႔တဲ့အဓိပၸ ာယ္ေတြရိွတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အားလံုးဘယ္တရားသေဘာေတြျဖစ္ေ နပါေစသာယာႏွစ္သက္ျခင္းရဲ႕တည္တဲ့ ေနရာျဖစ္တဲ့အခါမွာကာမဝတၱဳေတြျဖစ္ တယ္။ျဗဟၼာရုပ္ဘံုထဲမွာျဗဟၼာပုဂၢဳလ္ ေတြျဖစ္သြားတဲ့အခါအဲဒီျဗဟၼာရုပ္ဘံု သည္ကာမဝတၱဳျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက အဲဒီျဗဟၼာရုပ္ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕သာယာႏွစ္သက္ ျခင္းရဲ႕တည္တဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။အရုပ္ ျဗဟၼာဘံုမွာေမြးတဲ့ပုဂၢိဳလ္သည္အရုပ္ ျဗဟၼာဘံုမွာကာမဝတၱဳျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကအဲဒီအရုပ္ျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ရဲ႕သာ ယာႏွစ္သက္ျခင္းရဲ႕တည္တဲ့ေနရာျဖစ္ တယ္။ေလာဘေစတသိက္သည္သာ ယာႏွစ္သက္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္ၿပီး ေလာကုတၱရာတရားကေနလြဲလို႔အာရုံ အားလံုးထဲမွာၿငိတြယ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ေလာကုတၱရာတရားကလြဲၿပီးတစ္ျခား တရားေတြသည္ကာမဝတၱဳေတြျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကေလာဘရဲ႕တည္တဲ့ေန ရာျဖစ္ၿပီးသာယာႏွစ္သက္တဲ့ေနရာ လည္းျဖစ္တယ္။
ကာမာဝက်လစိတ္အပိုင္း(၁)ရဲ႕အဓိပၸါ ယ္ကေတာ့ကာမကေနမလြတ္ေျမာက္ ေသးတဲ့ကာမအဆင့္မွာရိွတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။အပိုင္း(၂)မွာကာမဘံု၁၁ဘံုမွာ လွည္ပတ္သြားလာေနတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္ ။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့အပါယ္၄ဘံု၊လူ႔ ၁ ဘံု၊နတ္ျပည္၆ထပ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အပိုင္း(၃)မွာကာမာဝက်လစိတ္ဆိုတဲ့အ ရာသည္လွည္ပတ္သြားလာေနတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္လုပ္ေဆာင္ျခင္းအရနဲ႔ အာရုံေတြျဖစ္ေစတယ္။ဆိုလိုတာက အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအ ေတြ႕ေတြသည္အဲဒီစိတ္ထဲမွာလွည္ပတ္ သြားလာေနၿပီးလုပ္ေဆာင္ျခင္းအရနဲ႔ အာရုံေတြျဖစ္ေစတယ္။အဲဒီအေၾကာင္း ေၾကာင့္ကာမာဝက်လျဖစ္ရတယ္။တ ကယ္လို႔လြယ္လြယ္နဲ႔ေျပာရရင္ဆက္ လက္ၿပီးပတ္သက္တဲ့ဘယ္စိတ္မဆို ကာမထဲမွာျဖစ္ေနတယ္။ဆိုလိုတာက အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအ ေတြ႕ေတြသည္အာရုံေတြျဖစ္တယ္။အဲ ဒီစိတ္ေတြသည္ကာမာဝက်လျဖစ္ တယ္။
အေမး—>အရွင္ရဟႏၱေတြသည္ကာမာ ဝက်လစိတ္ေတြရိွလာ? အေျဖ—>ရိွ တယ္။ကာမအာရုံျဖစ္တဲ့ရုံပါရုံသည္ မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရူပါရုံကိုရဟႏၱာေတြ ျမင္တဲ့အခါမွာျမင္စိတ္သည္ကာမာဝက်လစိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။အရဟံသ မၼာသမၺဳဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕တပည့္သာ ဝကစိတ္(သို႔)ကာမရိွတဲ့အခ်ိန္မွာဘယ္ ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕စိတ္ေတြျဖစ္ေနပါေစအဆင္း၊ အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြ သည္အာရုံေတြျဖစ္ၿပီးအဲဒီစိတ္သည္ ကာမာဝက်လစိတ္ျဖစ္တယ္။
အပိုင္း(၄)မွာေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ ဘယ္စိတ္မဆိုပဋိသေႏၶစိတ္ကိုကာမဘံု (အပါယ္၄ဘံု၊လူ႔ျပည္၁ဘံု၊နတ္ျပည္၆ ထပ္)ထဲမွာလွည္ပတ္သြားလာေစတယ္ ။အဲဒီအေၾကာင္းေၾကာင့္အဲဒီစိတ္သည္ ကာမာဝက်လျဖစ္တယ္။ဒီလူ႔ျပည္မွာရိွ ေနတဲ့လူေတြသည္ကာမဘံုျဖစ္တဲ့လူဘံု ထဲမွာျဖစ္ေပၚၿပီးကာမပဋိသေႏၶစိတ္ကို ျဖစ္ေစတဲ့ကာမာဝက်လစိတ္ျဖစ္တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။သမထဘာဝနာ ပြားမ်ားတဲ့ပုဂၢိဳလ္သည္စိတ္ၿငိမ္သက္ ၿပီးအပနာသမာဓိအဆင့္ေရာက္တဲ့အ ထိသည္ရုပ္စ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။(သို႔) တကယ္လို႔စ်ာန္စိတ္မေစာရင္အရုပ္ စ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့စုတိစိတ္ ထက္စ်ာန္စိတ္အရင္ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္သည္ဒီလူ႔ျပည္မွာေမြး ဖို႔အေၾကာင္းမျဖစ္ေပးဘူး။ဒါေပမယ့္ ရုပ္ျဗဟၼာဘံုမွာ(သို႔)အဲဒီစ်ာန္ရဲ႕အဆင့္ အတိုင္းအရုပ္ျဗဟၼာဘံုမွာျဖစ္ဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။လူျဖစ္လာရ ျခင္းသည္ကာမာဝက်လကုသိုလ္ရဲ႕အ က်ိဳးေပးျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဒါန၊သီ လ၊သမထဘာဝနာပြားမ်ားျခင္း၊သတိ ပဌာန္းပါြးမ်ားျခင္းေတြသည္ကာမက ေနမလြတ္ေျမာက္ေသးဘူး။ဒါေၾကာင့္ ကာမဘံုမွာပဋိသေႏၶစိတ္ကိုျဖစ္ေစ တယ္။
`ဘံု’ဆိုတဲ့စကာလံုးသည္အဓိပၸါယ္၂မ်ိဳး ရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့သမၸယုတၱ တရားရဲ႕ဘံုျဖစ္တဲ့စိတ္ကိုဆိုလိုတယ္။ ဆိုလိုတာကအတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတသိက္တရားအားလံုးျဖစ္တယ္။ၿပီေတာ့ `ဩက’ဆိုတာကေလာကသတၱဝါရဲ႕ ေမြးတဲ့ေနရာကိုဆိုလိုတယ္။ဘံု(၃၁)ဘံု မွာအားလံုးေမြးတဲ့အထဲမွာလူ႔ျပည္ သည္ေမြးတဲ့ေနရာမွာ၁ဘံုျဖစ္တယ္။ စိတ္ေတြအမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီနဲ႔ကြာ ျခားတဲ့အခါႏွင့္အဲဒီစိတ္အမ်ိဳးအစား တစ္မ်ိဳးစီေတြရဲ႕ဆန္းက်ယ္ျခင္းသည္ အမ်ားႀကီးကြာျခားၾကတယ္။တိရစၧာန္ ေလာကမွာေမြးတဲ့ဘံုေတြလည္းကြာျခာ းၾကတယ္။မႏုႆဘံုတစ္ဘံုတည္းသာ ရွိတာမဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ကာမာဝက် လကုသိုလ္ျဖစ္ေပးမယ့္သဒၶါ၊ပညာ၊သ မၸယုတၱတရားေတြရဲ႕အင္အားေတြႏွင့္ ေစတသိက္အားလံုးေတြစုေပါင္းၿပီးအ တူျဖစ္ေပၚၾကတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာဆန္း က်ယ္ျခင္းေတြကြာျခားၿပီးအက်ိဳးေတြ အသီးသီးရရိွခံစားရတယ္။ဆိုလိုတာက လူ႔ဘံုေလာက္သာေမြးလာတာမဟုတ္ပဲ သုဂတိဘံုအမ်ိဳးမ်ိဳးမွာလည္းေမြးၾကတယ္။
အကုသိုလ္တရားေတြလည္းထို႔နည္းတူ ပဲျဖစ္တယ္။အဲဒီအကုသိုလ္ကံေတြအ မ်ိဳးမ်ိဳးလုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာတကယ္လို႔ သတိထားၾကည့္ရင္အကုသိုလ္တရား အရဘယ္ေလာက္အနည္းအမ်ားနဲ႔အ ကုသိုလ္ကံရဲ႕ကြာျခားျခင္းေတြကိုသိ ႏိုင္တယ္။တစ္ခါတေလႀကီးမားတဲ့နာ ႀကီးစိတ္ေတြမျဖစ္ဘူး။တစ္ခါတေလ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈေတြမရိွဘူး။ဒါ ေၾကာင့္ႏိွပ္စက္ၿပီးလုပ္ၾကံဖို႔ဝိရိယေတြ မရွိဘူး။ဒါေပမယ့္ေစတနာအနည္းငယ္ မၽွသာပါဝင္တဲ့လုပ္ရပ္ျဖစ္ၿပီးအဲဒီေသး ငယ္တဲ့သတၱဝါေတြလည္းေသသြားရ တယ္။အဲဒီကံတစ္ခုစီေတြျပဳလုပ္လိုက္ တဲ့အခါမွာသမၸယုတၱတရားေတြနဲ႔ပါဝင္ တယ္။ဆိုလိုတာကေစတသိက္အဆင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္အဲဒီအကုသိုလ္ကံေတြ သည္အကုသိုလ္ဝိပက္ေတြအသီးသီး ျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။စိတ္ သည္ပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ ၿပီးအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွတဲ့အပါယ္ဘံု(၄)ဘံုထဲ မွာေမြးရတယ္။
အက်ိဳးျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ကု သိုလ္ကံႏွင့္အကုသိုလ္ကံေတြသည္အ မ်ိဳးမ်ိဳးဆန္းက်ယ္ၿပီးကြာျခားတဲ့အခါမွာေမြးဖို႔အဲဒီကံနဲ႔သင့္ေတာ္ၿပီးလိုက္ဖက္ တဲ့ဘံုေတြသည္အမ်ားႀကီးရိွၾကတယ္။မႏုႆဘံုတစ္ဘုံထဲသာရိွတာမဟုတ္ဘူ း။`ဘံု’ဆိုတာကသတၱဝါေတြရဲ႕ေမြးတဲ့ ေနရာျဖစ္ၿပီး`ဩကာသ’ေလာကကိုဆို လိုတယ္။အဲဒီသတၱဝါေလာကမွာအား လံုး၃၁ဘံုရိွၿပီးစိတ္ရဲ႕အဆင့္လိုက္အား ျဖင့္ကာမဘံု၁၁ဘံု၊ရုပ္ျဗဟၼာ၁၆ဘံု၊အ ရုပ္ျဗဟၼာ၄ဘံုတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီအ ဆင့္တစ္ဆင့္စီရဲ႕ေမြးတဲ့ေနရာျဖစ္ၿပီး အဆင့္လိုက္အားျဖင့္၃၁ဘံုထက္ပိုမ်ား တာရိွတယ္။ဆိုလိုတာကလူ႔ဘံုမွာဒီ ေလာကတစ္ေလာကထဲရိွတာမဟုတ္ ဘူး။ေနာက္ထပ္တစ္ျခားလူ႔ေလာက ေတြလည္းရိွေသတယ္။အဲဒီကာမဘံု ၁၁ဘံုသည္အပါယ္၄ဘံု၊လူ႔ျပည္၁ဘံု၊ နတ္ျပည္၆ထပ္တို႔ျဖစ္ၿပီးအၾကမ္းပ်င္း အေနနဲ႔ေျပာရရင္အပါယ္၄ဘံုသည္ငရဲ ၁၊တိရစၧာန္၁၊ၿဗိတၱာ၁ႏွင့္အသူရကယ္၁ တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ငရဲဘုံသည္တစ္ျပည္ထဲသာရိွတာမ ဟုတ္ဘူး။ႀကီးမားတဲ့ငရဲျပည္ေတြလည္ းအမ်ားႀကီးရိွၾကတယ္။ဥပမာ-ဆန္ခ်ီဝ ငရဲ၊ကာဆူတငရဲ၊ဆန္ခါတငရဲ၊ေယာလု ဝငရဲ၊မဟာေယာလုဝငရဲ၊တာပနငရဲ၊မ ဟာတာပနငရဲႏွင့္အေဝစိငရဲတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ငရဲျပည္အႀကီးကလြဲၿပီးငရဲျပည္ အငယ္ေတြလည္းရိွေသးတယ္။ဒါေပ မယ့္ပိဋကတ္သံုးပံုမွာအေသးစိတ္နဲ႔အ မ်ားႀကီးမရွင္းျပသြားဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ဘံုအ မ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုရွင္းျပသြား ရတဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကကုသိုလ္ကံ ႏွင့္အကုသိုလ္ကံေတြရဲ႕အက်ိဳးႏွင့္အ ေၾကာင္းေတြကိုျမင္ေစဖို႔အတြက္ေဟာ ေျပာသြားရျခင္းျဖစ္တယ္။မ်က္စိနဲ႔ထိုး ထြင္းစြာမျမင္ႏိုင္တဲ့အရာေတြသည္မ ေျပာသင့္တဲ့အရာျဖစ္ၿပီးပညာေတြကို ပြားမ်ားၿပီးလက္ေတြ႕ျပႏိုင္တဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုေျပာဆိုဆံုးမဖို႔ပိုၿပီးသင့္ ေတာ္တယ္။
အဲဒီအပါယ္ေလးဘံုမွာေမြးလာရင္တ ကယ္လို႔ႀကီးတဲ့အကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳး ေပးျဖစ္မယ္ဆိုရင္ငရဲျပည္မွာေမြးရ တယ္။တကယ္လို႔အရမ္းႀကီးမားတဲ့အ ကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္မယ္ဆိုရင္ အရမ္းခံရခက္တဲ့အေဝစိမဟာငရဲမွာ ေမြးရတယ္။ၿပီးေတာ့ငရဲျပည္ႀကီးကေန လြတ္ေျမာက္သြားတဲ့အခါမွာလည္းငရဲ ျပည္ေသးေသးမွာေမြးရေသးတယ္။အ ကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးကံေတြမကုန္ ေသးတဲ့အခါႏွင့္အဲဒီအကုသိုလ္ကံေတြ လုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာငရဲဘံုေတြအေရွ႕မွာ ေစာင့္ေနတယ္ဆိုတာမစဥ္းစားမိၾကဘူး။ဒါေပမယ့္ဒီေလာကမွာအသက္ရွင္ရိွ ေနေသးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္သြားလို႔မရ ေသးဘူး။ဒီေလာကမွာဒီလူ၊ဒီဘဝျဖစ္ ျခင္းရဲ႕သေဘာကေနမလြတ္ေျမာက္သ ေရြ႕ေတာ့တစ္ျခားဘံုကိုသြားလို႔မရေသ းဘူး။အကုသိုလ္ကံအေၾကာင္းေတြရိွ ေနၿပီးအကုသိုလ္ကံေတြကိုလည္းလုပ္ ၿပီးသြားၿပီးဆိုရင္အသက္ဆံုးသြားတဲ့အ ခါအပါယ္ဘံုတစ္ဘံုဘံုမွာသြားရမယ့္အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္ေစတယ္။
အဲဒီထက္နည္းတဲ့အကုသိုလ္ကံရဲ႕အ က်ိဳးေပးကေတာ့တစ္ျခားအပါယ္ဘံု မွာေမြးဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ဥပ မာ-တိရစၧာန္ေတြသြားျဖစ္ရတယ္။အဲဒီ တိရစၧာန္ေတြသည္ရုပ္ပံုသဏၬန္ေတြအ မ်ိဳးမ်ိဳးရိွၾကတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကေျခ ေထာက္ေတြမ်ားၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကေျခ ေထာက္ေတြနည္းတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကေျခ ေထာက္ေတြမရိွၾကဘူး။တစ္ခ်ိဳ႕ကအ ေတာင္ရိွၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကအေတာင္မရိွဘူး။တစ္ခ်ိဳ႕ကကုန္ေပၚမွာေနၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕က ေရထဲမွာေနၾကတယ္။ေနာက္ၿပီးလကၡ ဏရုပ္ပံုသဏၬန္ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွတာကို ေတြ႕ျမင္ႏိုင္တယ္။စိတ္ရဲ႕ဆန္းက်ယ္ ျခင္းေတြအရလူေတြမွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္ေတြခပ္ဆင္ဆင္နဲ႔တူညီတာ ရိွၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အသား၊အရည္၊ အမ်ိဳးအႏြယ္၊အနိမ့္၊အျမင့္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြမတူညီၾကဘူး။ဒီေလာကမွာလူေတြ ဘယ္ေလာက္ပဲအေရအတြက္မ်ားေနပါ ေစအတိတ္၊ပစၥဳပၸန္ႏွင့္အနာဂတ္ေတြမွာ မတူညီၾကဘူး။ဒါေပမယ့္တိရစၧာန္ေတြ ကလူေတြထက္အရမ္းဆန္းက်ယ္ၿပီးပို ကြာျခားတယ္။ေရထဲကတိရစၧာန္၊ကုန္း ေပၚကတိရစၧာန္၊ပ်ံသန္းႏိုင္တဲ့တိရစၧာန္ ေတြသည္ဆန္းက်ယ္ၿပီးအဲဒီရုပ္ပံုသဏၬန္ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွရတဲ့အေၾကာင္းသည္ `ကံ’အရျဖစ္ရတယ္။အဲဒီထက္နည္းတဲ့ အကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးေတြက ေတာ့ၿပိတၱာဘံုမွာေမြးဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ ေပးတယ္။ၿပိတၱာေတြသည္ငတ္မြတ္ ေခါင္းပါးျခင္းနဲ႔အျမဲတမ္းဆင္းရဲျခင္း ေတြခံစားရတယ္။ၿပီးေတာ့ၿပိတၱာရဲ႕ဘံု ေတြလည္းဆန္းက်ယ္ၿပီးအမ်ိဳးမ်ိဳး ကြာျခားၾကတယ္။
လူေတြသည္တေန႔တာဘဝမွာအနာေရာ ဂါေတြကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီရိွၾကတယ္။ဆိုလို တာကဆာေလာင္တဲ့ေရာဂါေတြရိွတယ္ ။ေရာဂါေတြမရိွဘူးလို႔ေျပာလို႔မရဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဆာေလာင္ျခင္း သည္ႀကီးမားတဲ့ေရာဂါေတြျဖစ္တယ္။ အရမ္းဆာေလာင္တဲ့အခ်ိန္မွာသိႏိုင္ တယ္။တကယ္လို႔အနည္းငယ္သာဆာ ေလာင္ၿပီးအစားအစာေတြကိုသံုး ေဆာင္လိုက္ရင္မသိႏိုင္ေတာ့ဘူး။တ ကယ္လို႔ေကာင္းတဲ့အစားအစာေတြကို စားေနတဲ့အခ်ိန္မွာတကယ္တမ္းက် ေတာ့ဆာေလာင္ျခင္းသည္ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ ခ်မ္းသားျခင္းမဟုတ္ဘူးဆိုတာေမ့ေန တယ္။ဒါေၾကာင့္ဆာေလာင္ျခင္းေတြမ ရိွေတာ့တဲ့အထိသက္သာေအာင္ျပဳျပင္ ရမယ့္အရာေတြျဖစ္တယ္။အရမ္းကို ဆာေလာင္တဲ့သူေတြသည္အစားအစာ ေတြကိုမသံုးေဆာင္ရတဲ့အခါမွာဆာ ေလာင္ျခင္းရဲ႕ဆင္းရဲျခင္းသေဘာေတြ ကိုသိရတယ္။တကယ္လို႔အဲဒီထက္အ ရမ္းကိုဆာေလာင္ရင္ဘယ္လိုျဖစ္လာ မလ?
မိတ္ေဆြေတြအမ်ားႀကီးရွိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦးသည္တေန႔မွာမနက္ပိုင္းကေန ညေနပိုင္းေရာက္တဲ့အထိဖုန္းေျပာေန ရတယ္။အစားအစာေတြမသံုးေဆာင္ ျဖစ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ညေနပိုင္းေရာက္ ေတာ့ျပင္းထန္တဲ့ဆာေလာင္ျခင္းေတြခံစားရတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီ`အူေတြအ သည္ေတြအထိဆာေလာင္တယ္’ဆိုတဲ့ စကားသည္ဘယ္လိုလဲဆိုတာကိုယ္ တိုင္ခံစားရမွသိရတယ္။ၿပီးေတာ့ဆာ ေလာင္ျခင္းကိုေျဖသိမ့္ဖို႔အတြက္အစား အစာေတြကိုျမန္ျမန္နဲ႔သံုးေဆာင္လို႔မရ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တကယ္လို႔ အဲလိုလုပ္မယ္ဆိုရင္မူးလဲသြားႏိုင္ၿပီး ကိုယ္ခႏၶာကိုအႏၱာရယ္ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္တစ္ေျဖးေျဖးနဲ႔ဆာေလာင္ ျခင္းကိုေျဖသိမ့္ၿပီးနည္းနည္းစီနဲ႔သံုး ေဆာင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီလိုသံုး ေဆာင္ေပမယ့္မူးလဲႏိုင္ေသးတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဆာေလာင္ျခင္းသည္ႀကီးမား တဲ့ေရာဂါျဖစ္တယ္ဆိုတာသိျမင္ႏိုင္ တယ္။တေန႔တာဘဝမွာတစ္ျခားေရာ ဂါေတြမေျပာရေသးတဲ့ျဖစ္ေနက်ပံုမွန္ ေရာဂါလည္းရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ၿပိတၱာ ျဖစ္တဲ့သူေတြသည္ဘယ္ေလာက္ထိ ဆာေလာင္ေနမလဲ?
ၿပိတၱာဘုံမွာေရာင္းဝယ္ျခင္းေတြမရိွဘူး ။ကိုယ္တိုင္ထမင္းခ်က္ျပဳတ္ၿပီးလယ္ ယာလုပ္၊စပါးစိုက္တဲ့လုပ္ငန္းေတြမရိွ ဘူး။အစားအစာေတြရလာၿပီးသံုး ေဆာင္ဖို႔အတြက္ဘယ္သူေတြနဲ႔မွလဲ လွယ္ၿပီးေရာင္းဝယ္လို႔မရဘူး။အဲဒီ ၿပိတၱာအျဖစ္နဲ႔ေမြးရျခင္းသည္အကု သိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္တယ္။တစ္ ျခားပုဂၢိဳလ္ေတြကုသိုလ္ျပဳလုပ္ၿပီးအမၽွ ေပးေဝလိုက္တဲ့ကုသိုလ္ေတြကိုသာဓု ေခၚတဲ့ဘယ္ၿပိတၱာမဆိုအဲဒီသာဓုေခၚ လိုက္တဲ့ကုသိုလ္စိတ္ေၾကာင့္ကိုယ့္ရဲ႕ ဘံုမွာသံုးေဆာင္ဖို႔သင့္ေတာ္တဲ့အစားအ စာေတြရရိွဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။(သို႔)ၿပိတၱာဘဝကေနလြတ္ေျမာက္ႏိုင္ တယ္။ၿပိတၱာျဖစ္ေစတဲ့ကံရဲ႕အက်ိဳး ေတြကုန္သြားတဲ့အခါမွာၿပိတၱာဘဝမွ လြတ္ေျမာက္ၿပီးတစ္ျခားဘံုမွာပဋိသ ေႏၶသြားတည္ရတယ္။
အပါယ္ဘံုေနာက္တစ္ဘံုကေတာ့အသူ ရကယ္ဘံုျဖစ္တယ္။အသူရကယ္အ ျဖစ္နဲ႔ေမြးျခင္းသည္တစ္ျခားအကုသိုလ္ ကံထက္နည္းတဲ့အကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳ းေပးျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီအသူရကယ္ဘံုမွာေမြးတဲ့သူသည္ နတ္ျပည္ႏွင့္လူ႔ျပည္လိုမ်ိဳးသာယာ ေပ်ာ္ရႊင္မူေတြဘာမွမရိွဘူး။လူ႔ျပည္ မွာသတင္းစာေတြဖတ္ဖို႔ရိွတယ္။ရုပ္ရွင္ ဇတ္လမ္းေတြၾကည့္ဖို႔ရိွတယ္။သီခ်င္း နားေထာင္ဖို႔ရိွတယ္။ဒါေပမယ့္အသူရ ကယ္ဘုံမွာေတာ့သုဂတိဘုံလိုမ်ိဳးသာယာၿပီးအေပ်ာ္အပါးေတြရွာေဖြဖို႔မရႏိုင္ ဘူး။အကုသိုလ္ကံေတြကြာျခားၿပီးရိွတဲ့ အခါမွာအဲဒီအကုသိုလ္ကံေၾကာင့္ေမြးတဲ့ကံမွာလည္းအေၾကာင္းအရကြာျခား သြားတယ္။ကာမာဝက်လကုသိုလ္ရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ဘံုအတြက္ေတာ့(၇)ဘံု ရိွၿပီးလူ႔ဘံု၁၊နတ္ျပည္၆ဘံုတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။
ပိဋကတ္သံုးပံုမွာလူေတြရဲ႕ေမြးတဲ့ဘံု ေတြကိုေဟာျပသြားတယ္။မႏုႆဘံုဆိုတာကအဲဒီလူေတြရဲ႕ေမြးတဲ့ေနရာသည္ (၄)ကၽြန္းရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။ဘူဖဝီေထ့ကၽြန္း–>ျမင့္မိုရ္ေတာင္ရဲ႕ အေရွ႕အရပ္မွာရိွတယ္။၂။အမလခို ယာကၽြန္း–>ျမင့္မိုရ္ေတာင္ရဲ႕အေနာက္ အရပ္မွာရိွတယ္။၃။ခၽြန္ဖူကၽြန္း(ဒီကမၻာ)–>ျမင့္မိုရ္ေတာင္ရဲ႕ေတာင္အရပ္မွာရိွ တယ္။၄။အူတလကူလူ႔ကၽြန္း–>ျမင့္မိုရ္ ေတာင္ရဲ႕ေျမာက္အရပ္မွာရိွတယ္။ခၽြန္ဖူကၽြန္းျဖစ္တဲ့ဒီကမၻာမွာေမြးတဲ့သူသည္ ခၽြန္ဖူကၽြန္းကိုပဲျမင္ရတယ္။ဘယ္ေနရာ မွာပဲလွည္ပတ္သြားလာေနပါေစခြ်န္ဖူ ကၽြန္မွာရိွတဲ့အာရုံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသာ ျမင္ရတယ္။တစ္ျခားလူေတြရဲ႕ကမၻာ(ေနာက္ထပ္၃ကမၻာ)ျဖစ္တဲ့တစ္ျခားကၽြန္း ကိုသြားေရာက္ဖို႔အတြက္မရႏိုင္ဘူး။
နတ္ျပည္အထပ္လိုက္၆ဘုံရိွတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့တစ္ဘုံေျမာက္နတ္ျပည္ကေတာ့စာတုမဟာရာဇိကာျဖစ္ၿပီး အႀကီးဆံုးျဖစ္တဲ့နတ္မင္းႀကီး၄ပါးရိွ တယ္။ဘယ္သူေတြလဲဆိုေတာ့၁။ ေထာက္ထတာလွနတ္မင္းသည္အေရွ႕ အရပ္မွာအႀကီးျဖစ္တဲ့နတ္မင္းျဖစ္ တယ္။တခါတေလမွာအီထလို႔ေခၚၿပီး လူ(ခြန္ထန္)နတ္သားေတြကိုေစာင့္ ေရွာက္ရတယ္။၂။ေထာက္ဝိလူဟိုနတ္ မင္းသည္ေတာင္အရပ္မွာအႀကီးျဖစ္တဲ့နတ္မင္းျဖစ္တယ္။တခါတေလမွာယာ မလို႔ေခၚၿပီးဂဠုန္နတ္သားေတြကိုေစာင့္ ေရွာက္ရတယ္။၃။ေထာက္ဝိလူပါ့သည္ အေနာက္ရပ္မွာအႀကီးျဖစ္တဲ့နတ္မင္း ျဖစ္တယ္။တခါတေလမွာေထာက္ဝိလူ လို႔ေခၚၿပီးနဂါးနတ္သားေတြကိုေစာင့္ ေရွာက္ရတယ္။၄။ေထာက္ကူေဝ့သည္ ေျမာက္အရပ္မွာအႀကီးျဖစ္တဲ့နတ္သား ျဖစ္တယ္။တခါတေလမွာေထာက္ေဝ့ဆူဝမ္လို႔ေခၚၿပီးဘီလူးနတ္သားေတြကို ေစာင့္ေရွာက္ရတယ္။
စာတုမဟာရာဇိကာျဖစ္တဲ့နတ္ျပည္အ ထပ္သည္လူဘံုကေနမေဝတဲ့ေနရာမွာရိွ ၿပီးပထမအထပ္မွာရိွတဲ့နတ္ျပည္ျဖစ္တယ္။အဲဒီနတ္ရဲ႕ဘံုျဖစ္တဲ့နတ္ျပည္ သည္တင့္တယ္ျခင္းေတြအထပ္လိုက္ အားျဖင့္ပိုၿပီးျမင့္ျမင့္လာတယ္။ႏွစ္ဘုံ ေျမာက္နတ္ျပည္ကေတာ့တာဝတႎသာ ျဖစ္ၿပီးစာတုမဟာရာဇိကာနတ္ျပည္အ ထပ္ထက္ျမင့္တဲ့ေနရာမွာရိွတယ္။တာ ဝတႎသာအထပ္မွာနတ္ပန္းျခံရဲ႕အမည္ ကိုလူေတြခဏခဏၾကားဖူးၾကရမယ္။ တာဝတႎသာအထပ္မွာနတ္ပန္းျခံ(၄)ျခံ ရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့`နံထဝမ္ပန္ းျခံ’သည္အေရွ႕အရပ္မွာရိွတယ္။`ၾကည္လဒါဝမ္ပန္းျခံ’သည္အေနာက္အရပ္ မွာရိွတယ္။`မိစဝမ္ပန္းျခံ’သည္ေျမာက္ အရပ္မွာရိွတယ္။`ဖာလုစဝမ္ပန္းျခံ’ သည္ေတာင္အရပ္မွာရိွတယ္။သံုးဘုံ ေျမာက္နတ္ျပည္ကေတာ့ယာမာျဖစ္ ၿပီးတာဝတႎသာနတ္ျပည္အထပ္ထက္ ျမင့္တဲ့ေနရာမွာရိွတယ္။ေလးဘုံေျမာက္နတ္ျပည္ကေတာ့တုသိတာနတ္ျပည္ ျဖစ္ၿပီးယာမာနတ္ျပည္အထပ္ထက္ျမင့္တဲ့ေနရာမွာရိွတယ္။ငါးဘုံေျမာက္နတ္ ျပည္ကေတာ့နိမၼာရတီျဖစ္ၿပီးတုသိတာ နတ္ျပည္အထပ္ထက္ျမင့္တဲ့ေနရာမွာရွိ တယ္။ေျခာက္ဘုံေျမာက္နတ္ျပည္က ေတာ့ပရနိမိၼတဝသဝတီၱျဖစ္ၿပီးနိမၼာနရ တီနတ္ျပည္အထပ္ထက္ျမင့္တဲ့ေနရာ မွာရိွတယ္။
ဘယ္သူေတြဘယ္နတ္ျပည္အထပ္မွာ ေနခ်င္သလဲ?ရဟႏၱာမဟုတ္ေသးရင္ ထပ္ေမြးရအုံးမယ္။ဒါေပမယ့္ဘယ္ေန ရာမွာေမြးမလဲ?ျဗဟၼာဘုံအထိေတာ့မ ေရာက္ႏိုင္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အဲဒီျဗဟၼာဘုံမွာျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္အျဖစ္နဲ႔ ေမြးႏိုင္ဖို႔အတြက္သည္ဆိုခဲ့ၿပီးတဲ့အတိုင္းမေဇာတဲ့စ်ာန္ကုသိုလ္ေတြရဲ႕အက်ိဳး ေပးျဖစ္ရမယ္။ဒါေၾကာင့္ကာမဘုံရဲ႕တစ္ဘုံဘုံမွာေမြးရတယ္။အပါယ္ဘံုပဲျဖစ္ ျဖစ္(သို႔)သုဂတိဘုံပဲျဖစ္ျဖစ္အေၾကာင္း အရျဖစ္ရတယ္။ဆိုလိုတာကသံသရာ ထဲမွာလုပ္ၿပီးသြားတဲ့ကံတစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ရတယ္။
ရူပါဝက်လဘုံသည္ရုပ္ျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ ေတြရဲ႕ေမြးတဲ့ေနရာျဖစ္ၿပီး၁၆ဘုံရိွ တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ပထမစ်ာန္ မွာဘုံ(၃)ဘုံရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ပါလိစာခ်ာဘုံ၁–>အားေသးၿပီးပထမ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ေမြးတဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။ပူလို ဟိတာဘုံ၁–>အလယ္အလတ္အားရိွ ၿပီးပထမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ကိုထိုးထြင္း စြာသိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြေမြးတဲ့ေနရာျဖစ္ တယ္။အားေကာင္းၿပီးပထမစ်ာန္ကု သိုလ္စိတ္ကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ ေတြေမြးတဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။ဒုတိယစ်ာ န္ဘုံမွာ(၃)ဘုံရိွၿပီးဒုတိယစ်ာန္(သို႔)စတု တၳပုဂၢိဳလ္အရနဲ႔ဒုတိယစ်ာန္မွာထိုးထြင္း စြာသိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕ေမြးတဲ့ေနရာျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့ပဥၥမပုဂၢိဳလ္အရနဲ႔တတိ ယစ်ာန္ေတြျဖစ္ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ပလိတာဖာဘုံ၁၊အပၸမာဏာဖာဘုံ၁၊ အာဖစလာဘုံ၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
တတိယစ်ာန္မွာဘုံ(၃)ဘုံရိွၿပီးပဥၥမပု ဂၢိဳလ္အရနဲ႔စတုတၳစ်ာန္(သို႔)စတုတၳပု ဂၢိဳလ္အရနဲ႔တတိယစ်ာန္မွာထိုးထြင္း စြာသိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ေမြးတဲ့ေနရာျဖစ္ တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ပရိတဆူဖာ ဘုံ၁၊အပၸမာဏဆူဖာဘုံ၁၊ဆူကီဟာဘုံ ၁ဘုံတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စတုတၳစ်ာန္မွာဘုံ၇ဘုံရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေဝဟာဖလာဘုံ၁သည္စတုတၳပုဂၢိဳလ္အရနဲ႔စတုတၳစ်ာန္(သို႔)ပဥၥမပုဂၢိဳလ္အရနဲ႔ပဥၥမစ်ာန္မွာထိုးထြင္းစြာသိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ေမြးတဲ့ ေနရာျဖစ္တယ္။အဆန္ရစာ့တာဘုံ၁ သည္ရုပ္ပဋိသေႏၶေတြပဲရိွတဲ့ပဥၥမစ်ာန္ မွာထိုးထြင္းစြာသိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ေမြးတဲ့ေန ရာျဖစ္တယ္။စိတ္၊ေစတသိက္ေတြေမြး ျခင္းမရိွဘူး။အဝိဟာဘုံ၁၊အတာပါဘုံ၁ ၊ဘူထာဝါ့၅ဘုံ(ဆူထစာဘုံ၁)၊ဆူထစီဘုံ၁၊အကနိထာဘုံ၁တို႔သည္စတုတၳပုဂၢိဳလ္အရစတုတၳစ်ာန္(သို႔)ပဥၥမစ်ာန္ေတြ ရရိွတဲ့အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕ေမြးတဲ့ေန ရာျဖစ္တယ္။
အရုပ္ျဗဟၼာဘုံ၄ဘုံရိွၿပီးအရုပ္စ်ာန္မွာထိုးထြင္းစြာသိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕ေမြးတဲ့ ဘုံျဖစ္ၿပီးအဆင့္လိုက္အားျဖင့္ အာ ဏာစာနာၾကာရတနဘုံ၁၊ဝိညာဥ္နၾကာ ရတနဘုံ၁၊အာကီၾကာရာရတနဘုံ၁၊ေန ဝဆန္ရာနာဆန္ရာရတနဘုံ၁တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဒီအရုပ္ျဗဟၼာ၄ဘုံမွာနာမ္(ခႏၶာ) တရားပဲရိွတဲ့စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြျဖစ္တယ္။ဘယ္ရုပ္ေတြမွျဖစ္ေပၚဖို႔မရိွဘူး။
အဂုၤတၱလနိကယ္တီကာနိပါက်ဴလနိ သုတ္ထဲမွာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကတစ္ ခ်ိဳ႕ပုဂၢိဳလ္ေတြသံသယျဖစ္ၿပီးသိခ်င္တဲ့ ေလာကႏွင့္စႀကၤဝဠာရဲ႕အေၾကာင္းေတြ ကိုအေသးစိတ္အရမဟုတ္ေပမဲ့လည္း ဆိုဆံုးမသြားခဲ့တယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာက သံုးပါးကိုသိေတာ္မူသြားတဲ့ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားရဲ႕ပညာပါရမီကိုသိျမင္ႏိုင္တယ္။ စိတ္ရဲ႕အဓိပၸါယ္ကေတာ့တစ္ခုေသာ စိတ္ဆိုတဲ့အရာသည္သင့္ေတာ္သေလာက္ဆန္းၾကယ္တဲ့သဘာဝတရားျဖစ္ၿပီး သမၸယုတၱတရားရဲ႕အာဏာအရေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။စိတ္ေတြကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီးအမ်ိဳးအစားေတြအ မ်ိဳးမ်ိဳး
ျဖစ္သြားတယ္။ဥပမာ-အမ်ိဳးအစားအ ရ(၄)မ်ိဳးရိွၿပီးကုသိုလ္၁၊အကုသိုလ္၁၊ ဝိပက္၁၊ကိရိယာ၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဘုံ အရ၄ဘုံရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကာ မာဝက်လစိတ္၁ဘုံ၊ရူပါဝက်လစိတ္၁ ဘုံ၊အရူပါဝက်လစိတ္၁ဘုံ၊ေလာကုတၱ ရာစိတ္၁ဘုံတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ကာမာဝက်လစိတ္(၄)မ်ိဳးစလုံးရိွၿပီး ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္၊အကုသိုလ္ ၊ဝိပက္၊ကိရိယာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကာ မာဝက်လစိတ္ကလြဲၿပီးအဲဒီထက္ျမင့္ တဲ့စိတ္သည္အကုသိုလ္မျဖစ္ဘူး။ဆို လိုတာကအကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့ရူပါဝက် လစိတ္မရိွဘူး။အကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့ေလာ ကုတၱရာစိတ္လည္းမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့ကိ ရိယာမွာျဖစ္တာလည္းမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ရူပါဝက်လစိတ္သည္(၃)မ်ိဳးရိွၿပီးကု သိုလ္၊ဝိပက္ႏွင့္ကိရိယာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္သည္ရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေပး ၿပီးရုပ္ျဗဟၼာ(၁၅)ဘုံထဲကျဗဟၼာေလာ ကတစ္ဘုံဘုံမွာျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ၿပီးပဋိ သေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ၿပီး ေတာ့ရူပါဝက်လပဥၥမစ်ာန္သည္ပဋိသ ေႏၶတည္ဖို႔ရုပ္ကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေပးၿပီး အဆန္ရစတာျဗဟၼာဘုံ၁ဘုံထဲမွာအဆန္ရစတာျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာတယ္။ရူ ပါဝက်လကိရိယာသည္ရုပ္စ်ာန္စိတ္အဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့အခါမွာရဟႏၱာ ေတြရဲ႕ကိရိယာစိတ္ျဖစ္တယ္။
ထို႔နည္းတူပဲအရူပါဝက်လစိတ္လည္း(၃)မ်ိဳးရိွၿပီးကုသိုလ္၊ဝိပက္ႏွင့္ကိရိယာ တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ရူပါဝက်လစိတ္ႏွင့္အ ရူပါဝက်လစိတ္ေတြသည္`မဟာခတာ’ စိတ္ေတြျဖစ္တယ္။အဌာစာလိနီထဲက စိတ္တုပါဒကံအခ်က္အလက္ထဲမွာ`မ ဟာခတာ’ရဲ႕အဓိပၸါယ္ကိုရွင္းျပသြား တယ္။ကိေလသာေတြကိုထိန္းခ်ဳပ္လို႔ ရႏိုင္ၿပီးႀကီးမားတဲ့သေဘာျဖစ္ျခင္းမွ ေရာက္ရိွတယ္။ၿပီးေတာ့ၿပီးျပည့္စုံတဲ့ အက်ိဳးေတြရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္`မဟာ ခတာ’လို႔ေခၚတယ္။
ကိေလသာေတြသည္လြယ္လြယ္နဲ႔ထိန္း ခ်ဳပ္လို႔မရတဲ့အရာျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ျမင္လိုက္တာနဲ႔ႀကိဳက္ တယ္(သို႔)မႀကိဳက္ဘူးဆိုတာျဖစ္ေပၚတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ စိတ္ေတြအပၸဏာသမာဓိျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ မွာအဲဒီစ်ာန္စိတ္သည္မေနာဒါြရမွမျမင္၊ မၾကား၊အနံ႔မရ၊အရသာမရအထိအ ေတြ႕ေတြမသိတဲ့အာရုံထဲမွာစိတ္ေတြ ၿငိမ္သက္ၿပီးခိုင္မာလာတယ္။ဘယ္ေလာက္ပဲအခ်ိန္ၾကာၾကာစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာဘဝင္စိတ္သည္ၾကားျဖတ္ဝင္ ၿပီးျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ကာမာဝက်လ စိတ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္နဲ႔မတူဘူး။ဒါေၾကာင့္ အနည္းငယ္သာျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ၿပီးအ ရမ္းတိုေတာင္းတဲ့ပရိတတရားလည္း ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီ ကာမာဝက်လစိတ္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာအ ခ်ိန္ကာလတိုတိုနဲ႔ျမင္တယ္၊ၾကားတယ္။အခ်ိန္ကာလတိုတိုနဲ႔စဥ္းစားေတြး ေတာတယ္။ဒါေၾကာင့္တကယ္တို ေတာင္းတဲ့အခ်ိန္ကာလမွာအာရုံတစ္ ခုခုကိုသိရတယ္။
စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာရူ ပါရုံကိုသိတယ္။ဆိုလိုတာကမ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာသည္ပ်က္သြားတယ္။ စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ကေနမ်က္စိမွျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာေတြကိုလက္ခံသိဖို႔မေနာဒါြ ရဝိထီစိတ္မျဖစ္ခင္ခ်က္ခ်င္းပဲဘဝင္ စိတ္ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚရတယ္။ကာမာ ဝခ်လတရားေတြကေတာ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာႏွင့္အထိအေတြ႕တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အဆင္း၊အသံ၊ အနံ႔၊အရသာႏွင့္အထိအေတြ႕ကိုသိတဲ့ စိတ္ေတြေၾကာင့္`ပရိတတရား’ေတြျဖစ္ ရျခင္းျဖစ္တယ္။`မဟာခတာ’စိတ္ေတြ ကေတာ့ရူပါဝက်လစိတ္ႏွင့္အရူပါဝက်လစိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီအရူပါဝ က်လစိတ္သည္ႀကီးမားတဲ့သေဘာျဖစ္ ျခင္းကိုေရာက္ရိွကိေလသာေတြကိုထိန္ းခ်ဳပ္လို႔ရတဲ့အတြက္ေၾကာင့္`မဟာခ တာစိတ္’ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
အပၸဏာသမာဓိျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာဆိုလို တာကအဲဒီစ်ာန္စိတ္ေတြဆက္လက္ ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့အခ်ိန္မွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွမျမင္ရဘူး၊မၾကားရ ဘူး၊အနံ႔မရဘူး၊အရသာမရဘူး၊အထိ အေတြ႕ေတြမရဘူး။ၿပီးေတာ့ဘယ္အ ဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ ေတြရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုမစဥ္းစားမ ေတြးေတာျဖစ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ကိေလ သာေတြကိုထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္စ်ာန္စိတ္အားလုံးပ်က္သြားတဲ့အခါမွာကာမာဝက်လစိတ္ကဆက္ ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါြရအမ်ိဳးမ်ိဳးမွဝိထီ စိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာတကယ္လို႔ကု သိုလ္မဟုတ္ရင္အကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီ လည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ကိေလသာေတြကိုအႂကြင္းမက်န္ ေအာင္(သမုေစၵ)မၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ေသးတဲ့ အခါမွာျမင္ၿပီး၊ျကားၿပီးေတာ့အကုသိုလ္စိတ္ေတြျဖစ္ေပၚတယ္။ကိုယ္နဲ႔ထိ ေတြ႕တဲ့အခါမွာအကုသိုလ္ျဖစ္ေပၚ တယ္။ဒါေၾကာင့္အကုသိုလ္စိတ္ေတြ ပုံမွန္ျဖစ္ေပၚေနတာဘယ္သူေတြသိသ လဲ?မသိၾကတဲ့အခါမွာကိေလသာေတြ ကိုထိန္းခ်ဳပ္လို႔မရဘူး။ၿပီးေတာ့ကိေလ သာေတြကိုၿငိမ္းသတ္ဖို႔အတြက္ပါြမ်ားရ မယ့္နည္းလမ္းေတြမရိွေသးဘူး။
ကိေလသာကင္းစင္ေတာ္မူေသာဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားသည္တရားေတာ္ေတြ ကိုမသိခင္ကျမင္၊ၾကား၊အနံ႔ရ၊အရသာ၊ အထိအေတြ႕ေတြကိုသိတာကေနဆက္ ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အကုသိုလ္စိတ္ရဲ႕အျပစ္ ေတြကိုျမင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ကိေလ သာေတြကိုထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔အတြက္နည္း လမ္းေတြကိုႀကိဳးစားၿပီးရွာေဖြၾကတယ္ ။ဒါေၾကာင့္ကိေလသာေတြကိုထိန္းခ်ဳပ္ ဖို႔တစ္လမ္းပဲရိွတယ္။ဘာလဲဆိုေတာ့မ ျမင္၊မၾကား၊အနံ႔မရ၊အရသာမရ၊အထိ အေတြ႕ေတြမသိရဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့တကယ္လို႔ျမင္ရင္၊ၾကားရင္၊ အနံ႔ရရင္၊အရသာသိရင္၊အထိအေတြ႕ ေတြကိုသိရင္ကိေလသာေတြကိုတားဆီ းလို႔မရဘူး။ဒီလိုမ်ိဳးေတြသိတဲ့အခါမွာ ေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟေတြကေနၿငိမ္ သက္ျခင္းေတြျဖစ္ေစတဲ့ကုသိုလ္စိတ္ ေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားရျခင္း ျဖစ္တယ္။
မျမင္၊မၾကား၊အနံ႔မရ၊အရသာမသိ၊ ဘယ္အထိအေတြ႕ေတြကိုမွမသိတဲ့အပၸ ဏာသမာဓိေရာက္တဲ့အထိကုသိုလ္ စိတ္ကိုျဖစ္ေစတဲ့အာရုံေတြကလြဲလို႔အဲ ဒီအာရုံတစ္ခုထဲသာစိတ္မွာတည္ၿငိမ္ၿပီ းခိုင္မာလာတယ္။အဲဒီစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တဲ့ အပၸဏာသမာဓိသည္ကိေလသာေတြ ကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့နည္းလမ္းေတြမဟုတ္ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စ်ာန္စိတ္မ ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာကိေလသာေတြျဖစ္ ေပၚတယ္။အဲဒီရူပါဝက်လစိတ္ႏွင့္အရူ ပါဝက်လစိတ္ေတြျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ခဏမွာ ႀကီးမားတဲ့သေဘာျဖစ္ၿပီး`မဟာခတာ’ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မျမင္၊ မၾကား၊အနံ႔မရ၊အရသာမသိ၊ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုမသိတဲ့အေနနဲ႔ကိေလ သာေတြကိုထိန္းခ်ဳပ္လို႔ရတယ္။အရွင္ အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္နဲ႔မတူဘူး။အရွင္အနာ ဂါမ္ပုဂၢိဳလ္သည္ျမင္ၿပီးရင္အဆင္းမွႏွစ္ သက္သာယာျခင္းေတြကိုၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ တယ္။ၾကားၿပီးရင္အသံမွသာယာႏွစ္ သက္ျခင္းေတြကိုၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တယ္။အနံ႔ရၿပီးရင္အနံ႔မွသာယာႏွစ္သက္ျခင္း ေတြကိုၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တယ္။အရသာရၿပီးရင္အရသာမွသာယာႏွစ္သက္ျခင္းကို ၿငိမ္သတ္ႏိုင္တယ္။ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြ ကိုသိၿပီးရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့အပူ၊အေအး၊အမာ၊အေပ်ာ့၊တင္းျခင္း၊လႈပ္ရွားျခင္း ေတြမွသာယာႏွစ္သက္ျခင္းေတြကိုၿငိမ္း သတ္ႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္၄ဘုံအျဖစ္နဲ႔ စိတ္ေတြကြာျခားရျခင္းျဖစ္တယ္။အ ဆင္လိုက္အားျဖင့္၄ဆင့္ျဖစ္ၾကတယ္။ ရူပါဝက်လစိတ္ႏွင့္အရူပါဝက်လစိတ္ ၃မ်ိဳးရိွၿပီးကုသိုလ္၁၊ဝိပက္၁၊ကိရိယာ၁ တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ေလာကုတၱစိတ္၂မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေလာကုတၱရာ ကုသိုလ္အမ်ိဳးအစား၁မ်ိဳးႏွင့္ေလာကုတၱရာကိရိယာစိတ္ေတြမရိွဘူး။
ေလာကုတၱရာစိတ္၈ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေသာတာပတၱိမဂ္စိတ္သည္ ေလာကုတၱရာကုသိုလ္ျဖစ္တယ္။ေသာ တာပတၱိဖိုလ္စိတ္သည္ေလာကုတၱရာဝိ ပက္ျဖစ္တယ္။သဒါဂါမ္မဂ္စိတ္သည္ ေလာကုတၱရာကုသိုလ္ျဖစ္တယ္။သဒါ ဂါမ္ဖိုလ္စိတ္သည္ေလာကုတၱရာဝိပက္ ျဖစ္တယ္။အနာဂါမ္မဂ္စိတ္သည္ေလာ ကုတၱရာကုသိုလ္ျဖစ္တယ္။အနာဂါမ္ ဖိုလ္စိတ္သည္ေလာကုတၱရာဝိပက္ျဖစ္ တယ္။ရဟႏၱာမဂ္စိတ္သည္ေလာကုတၱ ရာကုသိုလ္ျဖစ္တယ္။ရဟႏၱာဖိုလ္စိတ္ သည္ေလာကုတၱရာဝိပက္ျဖစ္တယ္။ ေလာကုတၱရာကုသိုလ္စိတ္သည္ေလာကုတၱရာဝိပက္စိတ္ေတြခ်က္ခ်င္းဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပး တယ္။တစ္ျခားစိတ္ေတြၾကားျဖတ္ျဖစ္ လို႔မရဘူး။တစ္ျခားကုသိုလ္ေတြခ်က္ ခ်င္းအက်ိဳးေပးလို႔မရဘူး။ဆိုလိုတာက ကုသိုလ္စိတ္ကေနခ်က္ခ်င္းဝိပက္စိတ္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚဖို႔မလုပ္ေဆာင္ေပး ဘူး။ဒါေပမယ့္ေလာကုတၱရာကုသိုလ္ သည္တစ္ျခားစိတ္ေတြၾကားျဖတ္မရိွပဲ နဲ႔ခ်က္ခ်င္းေလာကုတၱရာဝိပက္ေတြ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ ေပးတယ္။
အရွင္ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ ေနာက္ထပ္အမ်ားဆံုးေမြးရင္(၇)ဘဝ ထက္မေက်ာ္ဘူး။ဒါေပမယ့္အရွင္ေသာ တာပန္ေတြရဲ႕ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ေသာ တာပတၱိဖိုလ္စိတ္ရဲ႕ပဋိသေႏၶတာဝန္ကို မလုပ္ေဆာင္ဘူး။အဲဒီေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္သည္ဘယ္ဘုံမွာေမြးမလဲဆိုတာကုသိုလ္အက်ိဳးေပးအရေမြးရတယ္။အဲဒီ ဝိပက္စိတ္ဘုံရဲ႕အဆင့္အတိုင္းအဲဒီဘုံမွာပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ ဆိုလိုတာကတကယ္လို႔အဲဒီအရွင္ေသာ တာပန္ပုဂၢိဳလ္နတ္ျပည္မွာေမြးရင္ကာမာဝက်လဝိပက္စိတ္သည္ပဋိသေႏၶတာ ဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။တကယ္လို႔အဲဒီ အရွင္ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္သည္ျဗဟၼာဘုံမွာေမြးခဲ့ရင္ရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ (သို႔)အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ေတြကအဲဒီဘုံမွာပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္(ဘုံ)သည္အ ဓိပၸါယ္၂မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ စိတ္ရဲ႕အစဥ္လိုက္ျဖစ္တဲ့ဘုံ၁မ်ိဳးႏွင့္သတၱဝါေလာကရဲ႕ေမြးျခင္းျဖစ္တဲ့ဘုံ၁မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စိတ္ရဲ႕အစဥ္လိုက္ျဖစ္တဲ့ဘုံ(၄)ဘုံရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကာမာဝက်လစိတ္၁၊ရူပါဝက်လစိတ္၁၊ အရူပါဝက်လစိတ္၁ႏွင့္ေလာကုတၱရာ စိတ္၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။သတၱဝါေလာက ရဲ႕ေမြးျခင္းျဖစ္တဲ့ဘုံဆိုတာကေတာ့သတၱဝါေလာကရဲ႕ေမြးတဲ့ေနရာျဖစ္တဲ့ဩ ကာသေလာက(၃၁)ဘုံရိွၿပီးစိတ္ရဲ႕အ စဥ္လိုက္အားျဖင့္ရိွၿပီးဘာေတြလဲဆို ေတာ့ကာမဘုံ၁၁ဘုံ၊ရုပ္ျဗဟၼာဘုံ၁၆ဘုံ၊ အရုပ္ျဗဟၼာဘုံ၄ဘုံတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
*အပိုင္း ၁၀ * သမၸယုတၱတရားအရနဲ႔စိတ္ေတြကြာျခားၾကတယ္။ဆိုလိုတာကေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာရဲ႕အမ်ိဳးအစား ေတြကြာျခားၾကတယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ေသာမနႆသဟခတံသည္ေသာမနႆေဝဒနာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့စိတ္(ဝမ္းသာမူကိုခံစားျခင္း) ျဖစ္တယ္။ေဒါမနႆသဟခတံသည္ ေဒါမနႆေဝဒနာေစတသိက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္(ဆင္းရဲမူကိုခံစားျခင္း) ျဖစ္တယ္။ဥေပကၡာသဟခတံသည္ဥေပကၡာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ (ေပ်ာ္ရြင္မူ၊ဆင္းရဲမူမရိွတဲ့ခံစားျခင္း) ျဖစ္တယ္။သုခသဟခတံသည္သုခေဝဒ နာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္( ကိုယ္မွခ်မ္းသာမူကိုခံစားျခင္း)ျဖစ္ တယ္။ဒုကၡသဟခတံသည္ဒုကၡေဝဒနာ ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္(ကိုယ္မွဆင္းရဲဒုကၡေတြကိုခံစားရျခင္း)တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
ဘယ္အခ်ိန္မဆိုစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္ မွာအျမဲတမ္းအတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာ ေစတသိက္ေတြရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ေဝဒ နာေစတသိက္တစ္ပါးသည္စိတ္တစ္ပါး နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ေနာက္ၿပီးဘယ္ ေဝဒနာေစတသိက္အမ်ိဳးအစားျဖစ္သ လဲဆိုတာအေၾကာင္းအရျဖစ္ရတယ္။ စိတ္သည္အာရုံရဲ႕လကၡဏအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိတဲ့ေနရာမွာအ ႀကီးအကဲျဖစ္ရတယ္။ဒါေပမယ့္ေဝဒနာ ေစတသိက္သည္အာရုံကိုသိတဲ့အခ်ိန္မွာဝမ္းသားျခင္း(သို႔)ဝမ္းနည္းျခင္း၊ခ်မ္း သာျခင္း(သို႔)ဆင္းရဲျခင္း(သို႔)ဥေပကၡာ ေတြခံစားတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။
စိတ္ေတြအမ်ိဳးအစားအရကြာျခားၾကတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္၊အ ကုသိုလ္၊ဝိပက္ႏွင့္ကိရိယာတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။စိတ္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတသိက္သည္အဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္ မ်ိဳးတည္းျဖစ္ရတယ္။အကုသိုလ္ေစတ သိက္သည္ကုသိုလ္စိတ္၊ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔မရ ဘူး။ကုသိုလ္ေစတသိက္သည္အကုသိုလ္စိတ္၊ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ေတြ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ဝိပက္ေစတ သိက္သည္ကုသိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္ စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚလို႔မရဘူး။ဒါေၾကာင့္ေဝဒနာေစတသိက္ေတြကြာျခားရျခင္းျဖစ္တယ္။ကု သိုလ္၊အကုသိုလ္၊ဝိပက္ႏွင့္ကိရိယာ ေတြျဖစ္ၿပီးတစ္ျခားေစတသိက္ေတြနဲ႔ အတူတူပဲျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္တ ကယ္လို႔ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကတရားသ ေဘာအမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီေတြရဲ႕လကၡေတြကိုအေသးစိတ္နဲ႔ဆိုဆံုးမမသြား ခဲ့ရင္ေဝဒနာေစတသိက္ရဲ႕လကၡဏသ ေဘာေတြကိုနားလည္မူမွားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ ေတြရိွမယ္။ဥပမာ-မေပၽွာ္ရႊင္တဲ့ခံစား ျခင္းျဖစ္တဲ့ကိုယ္မွကိုက္ခဲျခင္း၊နာက်င္ ျခင္းေတြေၾကာင့္ဒုကၡေဝဒနာေတြသည္ ကာယဝိညာဥ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါ ေၾကာင့္စိတ္တစ္ခဏထဲမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ကိုယ္ခႏၶာနဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုသိ တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ေဒါမနႆေဝဒနာကို ခံစားတဲ့အခ်ိန္မဟုတ္ဘူး။
ခႏၶာကိုယ္မွမႀကိဳက္မႏွစ္သက္တဲ့အာရုံနဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခါမွာမေပၽွာ္ရႊင္ဘူး။စိတ္ တစ္ခဏစီနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာေစ တသိက္အရအေသးစိတ္နဲ႔စိတ္တစ္ခဏစီေတြကြာျခားတဲ့အခါမွာဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားကအေသးစိတ္ဆိုဆုံးမသြား တယ္။အဲဒီအကုသိုလ္အမ်ိဳးအစားတစ္ မ်ိဳးစီျဖစ္တဲ့စိတ္သည္ဘာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတာရိွသလဲ?အဲဒီဝိပက္အ မ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီျဖစ္တဲ့စိတ္သည္ ဘာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတာရိွသလဲ? အဲဒီကိရိယာအမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီျဖစ္ တဲ့စိတ္သည္ဘာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တာရိွသလဲ?အဲဒီနာက်င္ျခင္းေတြကိုခံ စားရတဲ့အခ်ိန္တစ္ခဏမွာကိုယ္မွဆင္း ရဲတဲ့ေဝဒနာေတြျဖစ္ၿပီးအကုသိုလ္ဝိ ပက္ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္မႀကိဳက္မ ႏွစ္သက္တဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီဆင္းရဲတဲ့ေဝဒ နာေၾကာင့္ပူျပင္ေသာကေတြျဖစ္ရျခင္း သည္ဝိပက္(အက်ိဳး)ေတြမဟုတ္ဘူး။အဲဒီအခ်ိန္မွာအကုသိုလ္ေဝဒနာႏွင့္အ ကုသိုလ္စိတ္ေတြအတူျဖစ္ေပၚတဲ့အ တြက္စိတ္မေပ်ာ္ရႊင္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
အဘိဓမၼာတရားေတာ္ေတြကိုအေသး စိတ္နဲ႔ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းသည္စိတ္ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာေစတသိက္ရဲ႕ သေဘာတရားေတြကိုမွန္ကန္စြာနား လည္ႏိုင္တယ္။အဲလိုမွမဟုတ္ရင္ဘယ္ အခ်ိန္ကေဝဒနာသည္ကုသိုလ္ျဖစ္သလဲ?ဘယ္အခ်ိန္ကေဝဒနာသည္အကု သိုလ္ျဖစ္သလဲ?ဘယ္အခ်ိန္ကေဝဒနာ သည္ဝိပက္ျဖစ္သလဲ?ဘယ္အခ်ိန္က ေဝဒနာသည္ကိရိယာျဖစ္သလဲဆိုတာ မသိမႈေတြနဲ႔ေသာမနႆေဝဒနာ၊သုခေဝ ဒနာ(သို႔)ဥေပကၡာေဝဒနာထဲမွာၿငိတြယ္ ၿပီးေက်နပ္ေနတယ္။အဂၤုတၱလနိကယ္ ေအကနိပါတ္ဒုတိယပဏၰသနိမိတၱေဝါ ၃၊အပိုက္၃၂၈အခ်က္အလက္ထဲမွာ`ရ ဟန္းတို႔အားလံုးနားေထာင္ၾက!မေကာင္းတဲ့အကုသိုလ္တရားေတြသည္ေဝဒ နာရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရတယ္။ ေဝဒနာမရိွရင္မျဖစ္ေပၚဘူး။အဲဒီေဝဒနာ ေတြကိုစြန္႔လြတ္လိုက္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္အဲဒီမေကာင္းတဲ့အကုသိုလ္တရားေတြသည္ဒီလိုအေၾကာင္းေတြနဲ႔မရိွရျခင္း ျဖစ္တယ္။သညကၡႏၶာျဖစ္တဲ့သညာေစ တသိက္၊သခါၤရကၡႏၶာျဖစ္တဲ့တစ္ျခား ေစတသိက္ေတြႏွင့္ဝိညာကၡႏၶာျဖစ္တဲ့ စိတ္ေတြကိုတစ္ျခားအခ်က္ေတြမွာ ေဟာျပသြားတယ္။အဲဒီခံစားျခင္းျဖစ္ တဲ့ေဝဒနာေစတသိက္သည္တင္းၾကပ္ စြာနဲ႔စြဲလန္းထားျခင္းေတြရဲ႕တည္တဲ့ေန ရာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေဝဒနာေစတသိက္ရဲ႕အမွန္ေတြကိုမသိတဲ့အခါမွာနင္၊ငါ ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ခံစားျခင္းေတြကိုမစြန္႔ လြတ္ႏိုင္ၾကဘူး။
ေဝဒနာေစတသိက္ရဲ႕သေဘာေတြကိုသိ ျခင္းသည္ေဝဒနာရဲ႕လကၡဏေတြကို ေအာက္ေမ့သိႏိုင္ဖို႔အတြက္ေထာက္ပံ့ ေပးတယ္။အဲလိုမွမဟုတ္ရင္အဲဒီတစ္ ေန႔တစ္ေန႔မွာေဝဒနာရိွတယ္ဆိုတာမ ေအာက္ေမ့သိႏိုင္ဘူး။ထို႔နည္းတူပဲတစ္ ေန႔တစ္ေန႔မွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြပဲရိွတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီတရားသေဘာေတြ ကိုသိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္စဥ္းစားၾကည့္လိုက္ရင္တကယ္ လို႔ျမင္ၿပီးေတာ့ဘာခံစားျခင္းေတြမွမရိွ ဘူးဆိုရင္ပူျပင္ေသာကေတြမရိွဘူး။ ၾကားျခင္း၊အနံ႔ရျခင္း၊အရသာရျခင္း၊ အထိအေတြ႕ေတြသိၿပီးတဲ့အခါမွာလည္းဘာခံစားျခင္းေတြမွမရိွဘူးဆိုရင္ ေနာက္ထပ္ဘာပူျပင္ေသာကေတြမွမရိွ ေတာ့ဘူး။ဒါေၾကာင့္မေကာင္းတဲ့ဘယ္ အကုသိုလ္ကံေတြမွမရိွဘူး။ဒါေပမယ့္ခံ စားျခင္းေတြရိွၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာခံ စားျခင္းေတြကိုၿငိတြယ္ၿပီးစြဲလန္းထား တယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္ခ်မ္းသာၿပီးေပၽာ္ရႊင္ေစတဲ့ခံစားျခင္းေတြကိုျဖစ္ေစတဲ့အ ရာေတြကိုလိုခ်င္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ကိုတိုင္မသိပဲအကုသိုလ္တရား ေတြအားလံုးကိုခဏခဏနဲ႔ပုံမွန္ျဖစ္ ေပၚေစတယ္။
တရားေတြအားလုံးသည္အနတၱသ ေဘာေတြျဖစ္တယ္။ဘယ္သူတစ္ဦး တစ္ေယာက္ကမွေဝဒနာေစတသိက္ ေတြမျဖစ္ေပၚေအာင္တားဆီးလို႔မရဘူး ။စိတ္ေတြဘယ္အခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚေနပါ ေစအဲဒီအာရုံတစ္ခဏထဲမွာခံစားတဲ့ေဝ ဒနာေစတသိက္ေတြရိွရတယ္။ဒီအခ်ိန္ မွာေဝဒနာေစတသိက္ေတြျဖစ္တဲ့သုခ ေဝဒနာ၊ဒုကၡေဝဒနာ၊ဥေပကၡာေဝဒနာ၊ ေသာမနႆေဝဒနာႏွင့္ေဒါမနႆေဝဒ နာေတြသည္တစ္မ်ိဳးမဟုတ္တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ရတယ္။တရားေတြကိုေလ့လာသင္ ၾကားျခင္းသည္အေရအတြက္သိဖို႔ႏွင့္ နာမည္သိဖို႔အတြက္သာမဟုတ္ဘူး။ဒါ ေပမယ့္ခံစားျခင္းရိွေနတဲ့လကၡဏသ ေဘာေတြကိုသိဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္တကယ္လို႔ဒီအခ်ိန္မွာခံစားျခင္း ရိွတဲ့လကၡဏသေဘာေအာက္ေမ့သိတဲ့သတိမျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့အဲဒီခံစားျခင္းေတြသည္ျဖစ္ေပၚေပ မယ့္ျပန္ၿပီးေတာ့ပ်က္သြားရတယ္။
အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ခံစားျခင္းေတြရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုမသိတဲ့အခါမွာ စိတ္ခ်မ္းသားျခင္း၊စိတ္ဆင္းရဲျခင္း၊ ဝမ္းသားျခင္း၊ဝမ္းနည္းျခင္း(သို႔)ဥေပ ကၡာျပဳျခင္းျဖစ္တဲ့နင္၊ငါျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ ခံစားျခင္းေတြကိုစြဲထားၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ခံစားျခင္းေတြရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုသတိေအာက္ေမ့သိၿပီးမျဖစ္ေပၚသ ၍ေတာ့နင္၊ငါ၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါျဖစ္တဲ့တ ရားသေဘာေတြရဲ႕အစြဲေတြကိုစြန္႔လြတ္လို႔မရႏိုင္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ခံစားျခင္းေတြကိုလူတိုင္းစြဲၿငိျပီးဘဝမွာအေရးႀကီးဆံုးအရာျဖစ္တယ္။
လူေတြသည္ခ်မ္းသာတဲ့ခံစားျခင္းေတြကိုလိုခ်င္ၾကတယ္။ဆင္းရဲတဲ့ခံစားျခင္း ေတြကိုဘယ္သူမွမလိုခ်င္ၾကဘူး။ဒါ ေၾကာင့္သုခေဝဒနာ(သို႔)ေသာမနႆေဝ ဒနာေတြျဖစ္ေပၚေပးတဲ့နည္းလမ္းေတြရိွ မယ္ဆိုရင္အဲဒီခံစားျခင္းေတြျဖစ္ေပၚဖို႔ ႀကိဳးစားၿပီးရွာေဖြၾကတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာၿငိတြယ္ျခင္းေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာမသိလိုက္ၾကဘူး။ခံစားျခင္းေတြကိုစြဲလန္ းၿပီးႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြာ းတယ္။ခံစားျခင္းေတြသည္အေရးႀကီးတဲ့အရာျဖစ္တယ္လို႔လူေတြစြဲထားတဲ့အခါမွာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကေဝဒနာေစ တသိက္တစ္ပါးသည္ေဝဒနကၡႏၶာျဖစ္ တယ္လို႔ေျပာဆိုဆံုးမသြားျခင္းျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အေရး ႀကီးတဲ့အခ်က္တစ္ခုကနင္၊ငါ၊ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္ဆိုၿပီးတရားသ ေဘာေတြကိုစြဲထားျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီ အမွန္တကယ္ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာ ရဲ႕လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးသတိျဖစ္ေပၚဖို႔သည္ေလ့လာသင္ၾကား ျခင္းႏွင့္တရားသေဘာရဲ႕အေၾကာင္း ေတြကိုပိုၿပီးအေသးစိတ္နဲ႔နာၾကားရ ျခင္းေတြကိုမွီခိုရတယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ေန႔တာဘဝမွာအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုေဝဖန္သံုးသပ္ျခင္းျဖင့္ လက္ေတြ႕ျပရတယ္။
ေဝဒနာေစတသိက္(၄)မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့ေဝဒနာ၁၊အ ကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့ေဝဒနာ၁၊ဝိပက္ျဖစ္တဲ့ ေဝဒနာ၁၊ကိရိယာျဖစ္တဲ့ေဝဒနာ၁ပါး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ေဝဒနာသည္သခၤတ တရားျဖစ္ၿပီးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့အ ေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရတယ္။ကု သိုလ္၊အကုသိုလ္ႏွင့္ဝိပက္ျဖစ္တဲ့ေဝဒ နာေတြသည္ဝိပက္ေတြမဟုတ္တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ကံအေၾကာင္းေၾကာင့္နဲ႔မ ျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္တစ္ ျခားအေၾကာင္းေၾကာင့္နဲ႔ျဖစ္ေပၚရ တယ္။ေဝဒနာ(၅)ပါးအျဖင့္နဲ႔ကိုယ္မွသု ခေဝဒနာႏွင့္ကိုယ္မွဒုကၡေဝဒနာေတြ သည္ဝိပက္အမ်ိဳးျဖစ္ၿပီးကံရဲ႕အက်ိဳး ေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီဝိပက္ျဖစ္တဲ့ေဝဒနာ ေစတသိက္သည္ျပဳလုပ္ၿပီးသြားတဲ့ကံ ျဖစ္ၿပီးအဲဒီဝိပက္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားအရ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွ ထိေတြ႕တဲ့အာရုံေတြကိုခံစားၿပီးျဖစ္ ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။
စကၡဳဝိညာဥ္ျမင္တဲ့အခါဝိပက္စိတ္ျဖစ္ ၿပီးဝိပက္ေစတသိက္ႏွင့္တစ္ျခားဝိပက္ ေစတသိက္ျဖစ္တဲ့ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတယ္။ေသာတဝိညာဥ္၊ဃာန ဝိညာဥ္ႏွင့္ဇိဝွာဝိညာဥ္ေတြလည္းထို႔ နည္းတူပဲျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီ ကိုယ္ခႏၶာနဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ေဖာဌဖာရုံရဲ႕အ မ်ိဳးမ်ိဳးေသာလကၡဏေတြကိုထိုးထြင္း စြာသိၿပီးအကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့ကာယဝိညာဥ္သည္ဒုကၡေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့ကာယဝိညာဥ္ သည္သုခေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။စိတ္အမ်ိဳးအစားအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ေဝဒနာေတြသည္ဘယ္သူမွ ေျပာင္းလဲလို႔မရႏိုင္ဘူး။ကာယဝိညာဥ္ ျဖစ္ေပၚရျခင္းသည္ကံအေၾကာင္း ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရတယ္။ကာယပသာ ဓာတ္ရုပ္သည္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံ ျဖစ္တဲ့မဟာဘူတရုပ္(ေအး၊ပူ၊မာ၊ေပ်ာ့ တင္း၊လႈပ္ရွား)နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခါမွာသုခ ေဝဒနာေတြျဖစ္ေပၚတယ္။
ကာယပသာဓာတ္ရုပ္သည္မႀကိဳက္မ ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံျဖစ္ၿပီးမဟာဘူတရုပ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခါမွာဒုကၡေဝဒနာေတြျဖစ္ ေပၚတယ္။ကိုယ္ခႏၶာမွျဖစ္ေပၚတဲ့ခံစား ျခင္းေတြသည္သုခေဝဒနာ(သို႔)ဒုကၡေဝဒ နာေတြသာျဖစ္ၾကတယ္။ဥေပကၡာေဝဒနာ(သို႔)ေသာမနႆေဝဒနာ(သို႔)ေဒါမန ႆေဝဒနာေတြျဖစ္လို႔မရဘူး။ကိုယ္မွ ေဝဒနာႏွင့္စိတ္မွေဝဒနာေတြဆိုၿပီးခြဲျခားထားတယ္။ကာယဝိညာဥ္သည္သုခေဝ ဒနာ(သို႔)ဒုကၡေဝဒနာျဖစ္တဲ့အခ်ိိန္မွာဝိပက္ျဖစ္ၿပီးအတိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီပူျပင္ေသာကျဖစ္ တဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္မေပ်ာ္ရႊင္တဲ့ခံစားျခင္းေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာအတိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးေတြမဟုတ္ဘူး။အကုသိုလ္တရားေတြကိုစုေစာင္းျခင္းရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္မေပ်ာ္ရႊင္ေစတဲ့ခံစားျခင္းေတြျဖစ္ေပၚရျခင္း ျဖစ္တယ္။ဒုကၡေဝဒနာႏွင့္သုခေဝဒနာ ေတြကလြဲၿပီးရင္အဲဒီဝိပက္တစ္မ်ိဳးသာ ျဖစ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ေဒါမနႆေဝဒနာ သည္အကုသိုလ္တစ္မ်ိဳးသာျဖစ္ရ တယ္။တစ္ျခားေဝဒနာျဖစ္တဲ့အဲဒီေသာ မနႆေဝဒနာႏွင့္ဥေပကၡာေဝဒနာေတြ သည္ကုသိုလ္လည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။အကု သိုလ္လည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ဝိပက္လည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ကိရိယာလည္းျဖစ္ႏိုင္ တယ္။တရားသေဘာေတြအားလံုး သည္အေၾကာင္းအရျဖစ္ေပၚရတယ္။
ေဝဒနာေတြရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကို ေအာက္ေမ့သိဖူးၾကရဲ႕လာ?ဒီအခုခ်ိန္ မွာေဝဒနာေတြျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ေနတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္မ်က္စိ၊နား၊ ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ေတြ ရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုစၿပီးေအာက္ ေမ့သိရင္သိၾကလိမ့္မယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ပုဂၢိဳလ္ေတြကေတာ့ျမင္ျခင္း၊ၾကားျခင္း၊အ နံ႔ရျခင္း၊အရသာရျခင္း၊အထိအေတြ႕သိတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္စဥ္းစားေတြးေတာတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာသိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့နာမ္ တရားရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကို ေအာက္ေမ့သိရင္သိၾကလိမ့္မယ္။ဒါေပ မယ့္အဲေလာက္နဲ႔မလံုေလာက္ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရူပကၡႏၶာ၊ေဝဒနကၡႏၶာ၊သညကၡႏၶာ၊သခၤာရကၡႏၶာႏွင့္ဝိညာကၡႏၶာျဖစ္တဲ့ခႏၶာ(၅)ပါးစလုံးျဖစ္ေပၚေနၿပီး အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိကေအာက္ေမ့သိရတယ္။ဒီအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡေတြကိုေအာက္ေမ့မသိတဲ့ အခါမွာကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္လို႔ မရႏိုင္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကိ ေလသာေတြကိုမသိမႈေတြ(သို႔)သတိမ ရိွျခင္းေတြနဲ႔ၿငိမ္းသတ္လို႔ရႏိုင္တဲ့အရာ ေတြမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့တ ရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုတကယ္ ထိေရာက္စြာနဲ႔ေအာက္ေမ့မသိရင္ကိ ေလသာေတြကိုမၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ဘူး။
အိပ္ေပ်ာ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာေဝဒနာေစတ သိက္ရိွလာ?တရားေတာ္ေတြသည္ေဝ ဖန္သံုးသပ္သင့္ၿပီးစဥ္းစားသင့္တဲ့အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ေဝဖန္သုံးသပ္ေလေလ၊စဥ္းစားေလေလတရားေတာ္ေတြကိုထိုးထြင္း စြားနဲ႔ပိုၿပီးနားလည္ႏိုင္ေလေလျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီအိပ္ေပ်ာ္ေနတဲ့အ ခ်ိန္မွာခံစားျခင္းေတြရိွသလာဆိုတာစဥ္းစားၿပီးေဝဖန္သံုးသပ္သင့္တယ္။အိပ္ ေမာက်ေနတဲ့အခ်ိန္မွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚေနတဲ့ဒီ ေလာကရဲ႕အာရုံေတြကိုမသိရဘူး။မစဥ္းစားဘူး၊အိပ္မက္မမက္ဘူး။အသက္မ ဆံုးေသးတဲ့အခါစိတ္ရဲ႕ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္း ေတြရိွရၿပီးႏိုးလာတဲ့အထိအဲဒီပုဂၢိဳလ္အ ျဖစ္မွဘဝဆက္လက္ရွင္သန္ဖို႔ရိွေနတဲ့ ဘဝင္စိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္အိပ္ေပ်ာ္တဲ့အခ်ိန္ေရာက္တဲ့အထိဆက္ၿပီးေတာ့ဒီေလာကမွာျမင္ ရအံုးမယ္။ဒီေလာကထဲကမ်က္စိ၊နား၊ ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျမင္ဖူး၊ၾကား ဖူး၊ႀကိဳက္ဖူး၊စဥ္းစားေတြးေတာဖူးတဲ့အရာေတြသည္အိပ္ေမာက်ေနတဲ့အ ခ်ိန္မွာဘာတစ္ခုမွမသိေတာ့ဘူး။
အဲဒီအိပ္ေမာက်ေနတဲ့အခ်ိန္မွာဘာအာ ရုံေတြမွျဖစ္ေပၚဖို႔မရိွဘူး။ဒါေပမယ့္စိတ္ ကေတာ့ျဖစ္ေပၚၿပီးပုံမွန္နဲ႔ဆက္လက္ ပ်က္ေနတယ္။နာမ္တရားေလးပါးျဖစ္ တဲ့စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြသည္အတူ ျဖစ္ေပၚရၿပီးခြဲလို႔မရဘူး။အိပ္ေမာက် ေနတဲ့အခ်ိန္မွာဝိပက္စိတ္ျဖစ္ၿပီးအ တိတ္ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္အဲဒီအိပ္ေပ်ာ္ေနတဲ့လူေတြကိုမေသ ေအာင္လုပ္ေပးျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဘဝဆက္လက္ရွင္သန္ဖို႔ရိွေနၿပီးဝိပက္စိတ္ဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္စိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအျမဲတမ္းေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚရတယ္။ ေဝဒနာေစတသိက္သည္စိတ္အပါးတိုင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚရတယ္။ဘဝင္စိတ္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာေစတသိက္သည္ ဘဝင္စိတ္နဲ႔အတူအာရုံတစ္ခုထဲကိုခံစားတဲ့ဝိပက္ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကဒီေလာကရဲ႕အာရုံေတြမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ကိုယ့္ကိုကိုယ္မသိရျခင္းျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္၊နားမွ ၾကားေနတဲ့အခ်ိန္လိုမ်ိဳးႏွင့္အိပ္ေပ်ာ္ေန တဲ့အခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚေနတဲ့ေဝဒနာေစတသိက္ရဲ႕လကၡဏေတြကိုဘယ္သူမွမသိ ႏိုင္ဘူး။ဒါေပမယ့္ႏိုးလာတဲ့အခါမွာဘာ ေတြႏိုးလဲဆိုတာထပ္ၿပီးစဥ္းစားသင့္ တယ္။ရုပ္တရားသည္သိတဲ့သေဘာမ ဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ရုပ္သည္မႏိုး၊အိပ္ မေပ်ာ္ျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္နာမ္တ ရားသည္သိတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။ဒီေလာကထဲမွာျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံေတြကိုမသိတဲ့အခါမွာအိပ္ေပ်ာ္သြားတယ္လို႔ေခၚ တယ္။ဒါေပမယ့္စိတ္သည္ဘဝဆက္ လက္ရွင္သန္ဖို႔အတြက္ဆက္လက္ျဖစ္၊ ပ်က္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္အသက္မ ေသရေသးျခင္းျဖစ္တယ္။
အဲဒီႏိုးတဲ့အခ်ိန္မွာဘာႏိုးသလဲ?စိတ္၊ ေစတသိက္ႏိုးၿပီးမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္ႏွင့္စိတ္ေတြမွအာရုံကိုသိတဲ့ဘယ္ အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာႏိုးတယ္။ဒါေပ မယ့္သတိပဌာန္းေတြကိုပါြးမ်ားၿပီးအ က်ိဳးရိွဖို႔အတြက္ဒီထက္ပိုၿပီးအေသး စိတ္နဲ႔ေဝဖန္သံုးသပ္သင့္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီတရားေတာ္ေတြ ကိုေဟာေျပာရျခင္းသည္ျဖစ္ေပၚတဲ့တ ရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိ ေအာက္ေမ့သိၿပီးကူညီေထာက္ပံ့ေပးဖို႔ အတြက္ရည္ရြယ္ျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့`ဝိရိယာလန္ဖဂါထာ’လည္းျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့သိ ဖို႔ႏွင့္ဝိရိယေတြျဖစ္ေစဖို႔ကူညီေထာက္ပံ့ ေပးတဲ့စကားေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီႏိုးတဲ့အခ်ိန္သည္စိတ္၊ေစတသိက္ ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးနားလည္ထားၾကတဲ့အ တိုင္းဒီေလာကရဲ႕အာရုံေတြကိုသိၾက တယ္။ဒါေပမယ့္ဘာေတြႏိုးသလဲဆိုတာပိုၿပီးေလးနက္စြာနဲ႔စဥ္းစားသင့္တယ္။ စိတ္၊ေစတသိက္ေတြတစ္ၿပိဳင္တည္းအ တူႏိုးလာၿပီးတားဆီးလို႔မရတဲ့အေနနဲ႔ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာေတြကိုသိၿပီးဝိပက္စိတ္ ေတြျဖစ္ေပၚတယ္။
ဝိပက္စိတ္သည္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္ၿပီးျဖစ္ေပၚၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။တစ္ သက္လံုးအိပ္ေပ်ာ္ေနလို႔ရမလာ?ဘယ္ လိုနည္းနဲ႔မွမျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ဒီဘဝမွာေသတဲ့အထိအိပ္ေပ်ာ္သြားတာသည္ကံက ျပဳလုပ္ေပးတာမဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္ ကံကစိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္အေၾကာင္း ျဖစ္တဲ့မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြရိွ ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ႀကိဳက္ႏွစ္ သက္တဲ့အရာေတြကိုျမင္ရင္ကုသိုလ္ကံ ရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္တယ္။မႀကိဳက္၊မႏွစ္ သက္တဲ့အရာေတြကိုျမင္ရင္အကုသိုလ္ ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္တယ္။ေကာင္းတဲ့ အသံကိုၾကားရရင္ကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳ းေပးျဖစ္ၿပီးမေကာင္းတဲ့အသံကိုၾကား ရင္အကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္ တယ္။
တစ္ေန႔တာဘဝမွာဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္ေတြႏိုးလာၿပီးမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ ၊ကိုယ္၊စိတ္မွအာရုံေတြကိုသိတယ္။အဲ ဒါေတြကလြဲၿပီးဘာေတြရိွေသးလဲ?ႏိုး လာၿပီးျမင္၊ၾကား၊အနံ႔ရ၊အရသာရ၊ထိ ေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုသိၿပီးဝိပက္စိတ္ ျဖစ္ေပၚတာကလဲႊလို႔အကုသိုလ္တရား ျဖစ္တဲ့ကိေလသာေတြအားလံုးစၿပီးႏိုး လာတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီ အိပ္ေပ်ာ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာအႏုသယကိ ေလသာေတြရိွေနေသးတယ္။ဆိုလိုတာ ကမၿငိမ္းသတ္ရေသးတဲ့ကိေလသာ ေတြျဖစ္၊ပ်က္ေနၿပီးဘဝင္စိတ္အားလုံး ထဲမွာစုေစာင္းၿပီးရိွေနတယ္။အဲဒီအိပ္ ေပ်ာ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာကိေလသာေတြ သည္ႀကိဳက္တယ္၊မႀကိဳက္ဘူးဆိုတဲ့ တာဝန္ကိုျဖစ္ေပၚၿပီးမလုပ္ေတာ့ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မျမင္ေသးဘူး၊မ ၾကားေသးဘူး၊အနံ႔မရေသးဘူး၊အရ သာမရေသးဘူး၊ၿပီးေတာ့ဒီေလာကရဲ႕ အာရုံေတြကိုမထိေတြ႕ရေသးတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အဲဒီအိပ္ေမာ က်ေနတဲ့အခ်ိန္မွာကိေလသာေတြအား လုံးလည္းအိပ္ေပ်ာ္ေနတယ္။ဒါေပမယ့္ ႏိုးလာတဲ့အခါမွာကိေလသာေတြလည္းႏိုးလာတယ္။ဆိုလိုတာကျမင္ၿပီး၊ၾကား ၿပီး၊အနံ႔ရၿပီး၊အရသာရၿပီး၊ကိုယ္မွထိ ေတြတဲ့အရာေတြကိုသိၿပီးတဲ့ေနာက္ကိ ေလသာေတြအားလံုးသည္အကုသိုလ္ စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ အကုသိုလ္တရားေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစား ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးအေၾကာင္းအရျဖစ္ေပၚ ရတယ္။
စိတ္ေတြကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္တဲ့အခါ မွာဘုံအရ(၄)ဘုံရိွၿပီးကာမာဝက်လဘုံ၊ ရူပါဝက်လဘုံ၊အရူပါဝက်လဘုံႏွင့္ ေလာကုတၱရာဘုံတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီ ဘုံ(၄)ဘုံစလံုးသည္အဆင္လိုက္အား ျဖင့္စိတ္ေတြပိုၿပီးျမင့္ျမတ္လာတယ္။ဒါ ေပမယ့္မ်ားေသာအားျဖင့္လူေတြရဲ႕ စိတ္သည္ကာမာဝက်လဘုံျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာကအဆင္၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ ႏွင့္အထိအေတြ႕ထဲမွာျဖစ္ေနတယ္။ကာ မာဝက်လစိတ္သည္စိတ္ရဲ႕ပထမဘုံအ ဆင့္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကႏိုးလာတဲ့အ ခါမွာျမင္ရတယ္၊ၾကားရတယ္၊ၿပီးေတာ့ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွ တစ္လွည့္စီေျပာင္းလဲေနတယ္။တစ္ေန႔ တစ္ေန႔မွာအဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သည္ပထ မဘုံအဆင့္ကလြဲလို႔အမ်ိဳးအစားအရနဲ႔ ဆိုရင္ညံ့တဲ့အမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကကုသိုလ္စိတ္မျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာ အကုသိုလ္စိတ္ေတြပုံမွန္ႏိုးလာတယ္။ ျမင္တဲ့အခါမွာၿငိတြယ္ၿပီးသာယာတယ္ ။ၾကားတဲ့အခါမွာၾကားတဲ့အသံကိုၿငိ တြယ္ၿပီးေက်နပ္တယ္။ပုံမွန္ဓမၼာတာပဲ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မ်ား ေသာအားျဖင့္ေဒါသမူလစိတ္ထက္ ေလာဘမူလစိတ္ကပိုၿပီးျဖစ္ေပၚတာ မ်ားတယ္။ေဒါသမူလစိတ္သည္ႀကမ္း တမ္းတဲ့စိတ္ရဲ႕သေဘာေတြျဖစ္တယ္။
ေန႔စဥ္နဲ႔အမၽွအကုသိုလ္စိတ္ေတြကု သိုလ္စိတ္ထက္ပိုမ်ားတယ္ဆိုတာအ မွန္ကိုလက္ခံႏိုင္ရတယ္။တကယ္လို႔မ သိခဲ့ရင္အကုသိုလ္ေတြတိုးတက္ပါြးမ်ာ းၿပီးညံ့တဲ့စိတ္ရဲ႕သေဘာကေနမလြတ္ ေျမာက္ႏိုင္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အကုသိုလ္ စိတ္ေတြပုံမွန္နဲ႔အမ်ားႀကီးရိွေသးတယ္။ၿပီးေတာ့အျပစ္ျဖစ္တာကိုမျမင္ပဲအဲဒီ အကုသိုလ္ထဲမွာေက်နပ္ၿပီးသာယာျခင္ းေတြရိွေနေသးတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီႏိုး လာတဲ့ကိေလသာေတြသည္မ်ားေသာ အားျဖင့္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွကိေလသာေတြႀကီးပဲႏိုးလာ တယ္ဆိုတာသိသင့္တယ္။ဘယ္သူ႔ရဲ႕ကိ ေလသာကဘယ္ေလာက္ရႈပ္ေထြးမလဲ? စိတ္ႏွင့္ကိုယ္ေတြကိုဘယ္ေလာက္ပူျပင္ ေသာကေတြျဖစ္ေပၚေစသလဲ?ဆိုတာအကုသိုလ္ရဲ႕အနည္းအမ်ားေပၚမွာမူ တည္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီလိုမ်ိဳးသိလိုက္ တဲ့အခ်ိန္မွာဒါန၊သီလအဆင့္ကေနစိတ္ ရဲ႕ၿငိမ္သက္ျခင္းအဆင့္(သို႔)ျဖစ္ေပၚေန ဆဲျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုေအာက္ေမ့သိတဲ့သတိပဌာန္း အဆင့္ေတြနဲ႔ကုသိုလ္ေတြကိုပိုၿပီးေတာ့ တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားၿပီးရွာေဖြသင့္ တယ္။
ဘယ္သူေတြကေလာဘေတြကိုအရင္ စြန္႔လြတ္လိုက္ၿပီးေနာက္မွအရွင္ေသာ တာပန္ျဖစ္ဖို႔အတြက္ပညာေတြကိုတိုး တက္ေအာင္ပါြးမ်ားၾကတယ္ဆိုတာမ ဟုတ္ဘူး။ေလာဘေတြျဖစ္ေပၚတဲ့ၾကား ကအေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရတဲ့တ ရားသေဘာတစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။ပုဂၢဳိလ္၊သတၱဝါေတြ မဟုတ္ဘူး။ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့တရားသ ေဘာတစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီးအမွန္အတိုင္းရိွတဲ့ ေလာဘရဲ႕လကၡဏေတြကိုပညာက ေအာက္ေမ့သိရတယ္။စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာ(၅)မ်ိဳးရိွၿပီးဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့သုခေဝဒနာသည္ကာယ ဝိညာဥ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ကုသိုလ္ဝိပက္ စိတ္၁ပါး၊ဒုကၡေဝဒနာသည္ကာယဝိညာ ဥ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အကုသိုလ္ဝိပက္ စိတ္၁ပါး၊ေဒါမနႆေဝဒနာသည္ေဒါ သမူလစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္၂ပါး၊ ေသာမနႆေဝဒနာႏွင့္ဥေပကၡာေဝဒနာ သည္ကုသိုလ္၊အကုသိုလ္၊ဝိပက္၊ကိရိ ယာျဖစ္ၿပီးစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ ၁ပါးစုစုေပါင္း၅ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ေဒါမနႆေဝဒနာသည္ကုသိုလ္၊ဝိပက္၊ကိရိယာျဖစ္တဲ့စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔မ ရဘူး။အကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့စိတ္နဲ႔ပဲျဖစ္ေပၚ လို႔ရတယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီေဒါသမူလ စိတ္၂ပါးသာျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ဒီလို မ်ိဳးမသိရင္တစ္ခ်ိဳ႕ပုဂၢိဳလ္ေတြကအကု သိုလ္သည္ကုသိုလ္ျဖစ္တယ္လို႔နား လည္ၾကတယ္။ဥပမာ-ပူျပင္ေသာက ေတြနဲ႔ဒုကၡေရာက္တဲ့သူေတြကိုသနားတဲ့ အခါမွာဆင္းရဲဒုကၡေတြကေနလြတ္ေျမ ာက္ေအာင္ဘယ္သူေတြကသူ႔ကိုကူညီမ လဲ?အဲဒီကရုဏာစိတ္ေတြျဖစ္ေပၚတဲ့အ ခ်ိန္မွာကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ၿပီးကရုဏာေစ တသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္ မသာမယာနဲ႔မေပ်ာ္ရႊင္တဲ့ခံစားခ်က္ ေတြရိွဖူးသလာ?ဆိုတာေဝဒနာရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုသိရတယ္။တကယ္လို႔ေဒါမန ႆနဲ႔ဝမ္းနည္းၿပီးမေပ်ာ္ရႊင္တဲ့ခံစား ခ်က္ေတြရိွရင္အကုသိုလ္စိတ္ေတြျဖစ္ တယ္။
စိတ္သည္ကရုဏာေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူတစ္ခ်ိန္ထဲျဖစ္ေပၚတာမဟုတ္ဘူး။ဒီ လိုသိလိုက္တဲ့အခါမွာဝမ္းနည္းၿပီးမ ေပ်ာ္ရႊင္တဲ့ေဒါမနႆေဝဒနာေတြကိုစြန္႔ လြတ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ဝမ္းနည္းျခင္း ေတြေဒါသေတြမရိွပဲနဲ႔ေပ်ာ္ရႊင္စြာတစ္ပါ းသူေတြကိုဆင္းရဲဒုကၡေတြကေနလြတ္ ေျမာက္ေအာင္ကူညီႏိုင္မယ္။ဒါေၾကာင့္ ဘယ္အခ်ိန္မွာအကုသိုလ္ျဖစ္သလဲဆို တာသိရမယ္။အဲဒါမွအကုသိုလ္ေတြကို စြန္႔လြတ္ႏိုင္မယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အမ်ားအားျဖင့္ဒုကၡနဲ႔ပူျပင္ေသာ ကျဖစ္တဲ့သူေတြကိုသနားတဲ့အခါမွာအဲ ဒီလူေတြနဲ႔အတူဒုကၡျဖစ္ၿပီးစိတ္ေတြဆင္းရဲၾကရတယ္လို႔နားလည္ၾကတယ္။တကယ္လို႔ဒီအခ်ိန္မွာဘယ္လိုခံစားရ သလဲလို႔ေမးရင္တစ္ခ်ိဳ႕ကေအးေအး ေဆးေဆးနဲ႔တစ္ခ်ိဳ႕ကဝမ္းသာၿပီးတစ္ ခ်ိဳ႕ကစိတ္မေပ်ာ္ရႊင္ဘူးလို႔ေျဖၾက တယ္။အဲဒီခံစားျခင္းေတြရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုမွန္ကန္စြာနဲ႔သတိေအာက္ေမ့သိ တဲ့အခ်ိန္ေတာင္မွအမွန္တကယ္ရိွတဲ့ေဝဒနာေတြကိုသိဖို႔ခဲယွဥ္းတယ္။အဲဒီေဝ ဒနာေတြသည္သိတဲ့သေဘာသာျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့နာမ္တရားတစ္မ်ိဳးလည္းျဖစ္ တယ္။
အသံျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာေသာတဝိညာဥ္သည္အဲဒီအသံကိုၾကားၿပီးသိတဲ့သ ေဘာျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာခံစားတဲ့ ေဝဒနာေစတသိက္ရိွၿပီးေသာတဝိညာဥ္ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဖႆေစတသိက္ ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအာရုံေတြနဲ႔ထိေတြ႕တဲ့ အခါမွာေဝဒနာေစတသိက္ေတြမျဖစ္ ေပၚလို႔မရဘူး။စိတ္(သို႔)ေစတသိက္ ေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိစၿပီးေအာ က္ေမ့သိႏိုင္တဲ့အခါမွာမေမ့ေအာင္ကူညီေပးၿပီးစုေစာင္းတဲ့အေၾကာင္းေတြ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဝမ္းနည္းျခင္း(သို႔) ဝမ္သာျခင္း၊ဒုကၡျဖစ္ျခင္း(သို႔)သုချဖစ္ ျခင္းႏွင့္ေအးေအးေဆးေဆးနဲ႔ခံစားရ တဲ့အခ်ိန္မွာအေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚ တဲ့ခံစားျခင္းေတြသာျဖစ္တယ္ဆိုတာသတိကေအာက္ေမ့သိရတယ္။ဒါေၾကာင့္သတိပဌာန္းသည္ဒုကၡေတြစြန္႔လြတ္ ႏိုင္ဖို႔အက်ိဳးေက်းဇူးေတြရိွတယ္။
သမၸယုတၱတရားဆိုတာကစိတ္ကိုခြဲ ျခမ္းစိတ္ျဖာတဲ့ေစတသိက္ေတြကြာျခား ၿပီးသမၸယုတၱ(သို႔)ဝိပၸယုတၱအရနဲ႔အမ်ိဳး အစားေတြဆက္ၿပီးကြာျခားၾကတယ္။ `အကုသိုလ္သမၸယုတၱ(၄)ပါး’ ၁။ဒိဌိခတၱသမၸယုတၱသည္ဒိဌိေစတသိ က္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအျမင္မွားျခင္းျဖစ္တယ္။ပထီ ခသမၸယုတၱသည္ေဒါသေစတသိက္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ဝီစိကိစၥ သည္ဝီစိကိစၥေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကတ ရားသေဘာေတြကိုသံသယရိွျခင္းျဖစ္ တယ္။ဥဒၶစၥသမၸယုတၱသည္ဥဒၶစၥေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္ၿပီးမ ၿငိမ္သက္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ ` ေသာမနႆသမၸယုတၱ၁ပါး’ ဥာဏ္ဏသမၸယုတၱသည္ပညာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
`သမၸယုတၱအရနဲ႔ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္တဲ့ အကုသိုလ္စိတ္(၁၂)ပါး’ ၁။ေလာဘမူလစိတ္၈ပါးသည္ဒိဌိေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။အျမင္မွား ျခင္းျဖစ္တဲ့ဒိဌိခတၱသမၸယုတၱ၄ပါးႏွင့္အ ျမင္မွားျခင္းနဲ႔အတူမျဖစ္ေပၚတဲ့ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတၱ၄ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။၂။ေဒါသမူလစိတ္၂ပါးသည္ပထီခသမၸယုတၱ ျဖစ္ၿပီးေဒါသေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ဒါေၾကာင့္၂ပါးစလံုးသည္ၾကမ္း တမ္းတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။၃။ ေမာဟမူလစိတ္၂ပါးသည္ဝီစိကိစၥေစ တသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးဝီစိကိစၥသမၸ ယုတၱ၁ပါးျဖစ္တယ္။ဥဒၶစၥေစတသိက္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ဥဒၶစၥသမၸယုတၱ၁ပါးလည္းျဖစ္တယ္။စုစုေပါင္းအကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါးသည္သမၸယုတၱ၈ပါးျဖစ္ၿပီးဝိပၸယုတၱ၄ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီဒိဌိခတၱ သမၸယုတၱႏွင့္ေလာဘမူလစိတ္သည္(၄) မ်ိဳးအျဖင့္ကြာျခားၾကတယ္။ဆိုလိုတာ ကေသာမနႆေဝဒနာ၂ပါးနဲအတူျဖစ္ ေပၚၿပီးဥေပကၡာေဝဒနာ၂ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတယ္။
`ေဒါသမူလစိတ္၂ပါး’ အဲဒီေဒါသမူလစိတ္၂ပါးသည္ပတီခနဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဆိုလိုတာကေဒါသ ေစတသိက္သည္ပတီခသမၸယုတၱ၂ပါးစ လံုးျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီေဒါမနႆေဝဒနာျဖစ္ေပၚတဲ့အခါ မွာအျမဲတမ္းလုပ္ၾကံမူေတြနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚၿပီးၾကမ္းတမ္းတဲ့တရားသေဘာ ျဖစ္တဲ့ေဒါသေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ ေသာမနႆေဝဒနာႏွင့္ဥေပကၡာေဝဒနာ ေတြနဲ႔မတူဘူး။ဒါေၾကာင့္ေလာဘမူလ စိတ္(သို႔)ကုသိုလ္စိတ္(သို႔)ဝိပက္စိတ္ ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚႏိုင္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ေဒါသမူလစိတ္၂ပါး သည္ေဒါမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့အခါမွာပတီခသမၸယုတၱ၂ပါးစလံုး ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ေဒါသမူလစိတ္၂ပါးသည္ကြာျခားၾကတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဆံခါလိႏွင့္စဆံခါလိျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အဆံခါလိဆိုတာကယွဥ္တြဲျခင္းကို မမီွခုိပဲနဲ႔ကိုယ္တိုင္ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္၁ပါး ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့စဆံခါလိဆိုတာက ယွဥ္တြဲျခင္းကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
`ေမာဟမူလစိတ္ ၂ပါး’ ေမာဟမူလစိတ္၂ပါးသည္ကြာျခားၿပီးတစ္ပါးကဝီစိကိစၥာသမၸယုတၱျဖစ္ၿပီးဘု ရား၊တရား၊သံဃာ၊ခႏၶာ၊ဓာတ္၊အတိတ္ ပစၥဳပၸန္ႏွင့္အနာဂတ္စသည္တို႔ကိုသံသယျဖစ္တဲ့ဝီစိကိစၥာေစတသိက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတယ္။ေနာက္တစ္ပါးကေတာ့ ဥဒၶစၥသမၸယုတၱျဖစ္တယ္။ေမာဟေစတ သိက္သည္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုမသိတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။အာရုံနဲ႔လက္ေတြ႕ရိွေနတဲ့အခ်ိန္ မွာျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံရဲ႕အမွန္တကယ္ရိွတဲ့လကၡဏေတြကိုမသိႏိုင္ဘူး။ဥပမာ- အခုျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚ တဲ့အရာသည္တရားသေဘာတစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္ဆိုတာမသိၾကဘူး။မသိတဲ့အတြ က္ေၾကာင့္အဲဒီမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚရုံသာျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကို သံသယရိွၿပီးျမင္တဲ့အရာေတြသည္လူ ျဖစ္တယ္။(သို႔)ဘယ္လိုပစၥည္းဥစၥာေတြ ျဖစ္သလဲဆိုတာနားလည္ထားခဲသလို မ်ိဳးမဟုတ္ဘူး။သံသယရိွတဲ့ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္သည္ဝီစိကိစၥာသမၸ ယုတၱျဖစ္တဲ့ေမာဟမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္သံသယရိွျခင္းသည္တစ္ခ်ိန္လုံးျဖစ္ေပၚတာမဟုတ္ဘူး။ဘုရား၊တ ရား၊သဃာေတြရဲ႕အေပၚမွာႏွင့္ျဖစ္ေပၚ တဲ့တရားသေဘာေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသံသယရိွေနတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီ အခ်ိန္မွာဝီစိကိစၥေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ေမာဟမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။
ပုံမွန္အားျဖင့္ျမင္၊ၾကား၊အနံ႔ရ၊အရသာ ရျခင္းႏွင့္ကိုယ္မွထိေတြ႕တဲ့အရားေတြကိုသိတဲ့အခါမွာတကယ္လို႔အဲဒီအခ်ိန္ မွာဆက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သည္အကု သိုလ္စိတ္မျဖစ္ဘူးဆိုရင္တစ္ျခားအ မ်ိဳးအစားျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္စိတ္သည္ ဥဒၶစၥသမၸယုတၱျဖစ္တဲ့ေမာဟမူလစိတ္ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီ အခ်ိန္မွာသံသယရိွျခင္းေတြနဲ႔အတူမ ျဖစ္ေပၚဘူး။ေလာဘေစတသိက္ႏွင့္ေဒါ သေစတသိက္လည္းအတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ဥဒၶစၥသမၸယုတၱျဖစ္ တဲ့ေမာဟမူလစိတ္ရဲ႕လကၡဏေတြကို သိႏိုင္တယ္။သတိေမ့ေနတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံရဲ႕သ ေဘာေတြကိုမသိရဘူး။ၿပီးေတာ့အကု သိုလ္စိတ္သည္ေလာဘေစတသိက္(သို႔)ေဒါသေစတသိက္ႏွင့္ဝီစိကိစၥာေစတသိ က္ေတြနဲ႔အတူမျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာအကုသိုလ္စိတ္သည္ဥဒၶစၥသမၸယုတၱျဖစ္တဲ့ ေမာဟမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္စုစုေပါင္းအကုသိုလ္စိတ္၁၂ပါးသည္သမၸယုတၱ၈ပါးျဖစ္ၿပီးဝိပၸယုတၱ၄ပါးျဖစ္ တယ္။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ထဲကအဝိဇၨာသည္သခၤာရ ရဲ႕အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။သခၤာရသည္ဝိ ညာဥ္ရဲ႕အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ပဋိစၥသမု ပၸါဒ္ထဲမွာသခၤာရဆိုတာကအဘိသခၤာရ ျဖစ္တဲ့ေစတနာေစတသိက္သည္အရမ္း ကိုျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအက်ိဳးေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ကုသိုလ္ကံ(သို႔)အကုသိုလ္ကံေတြျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။တစ္ျခား ေစတသိက္ေတြကစိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေပးတယ္။ဥပမာ-ဖႆေစတ သိက္၊တကယ္လို႔အာရုံေတြကိုထိေတြ႕ တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တဲ့ဖႆေစတ သိက္မရိွရင္ျမင္စိတ္လည္းရိွလို႔မရဘူး။ ၾကားစိတ္၊အနံ႔ရတဲ့စိတ္၊အရသာရတဲ့ စိတ္၊ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုသိတဲ့စိတ္ ႏွင့္အရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစဥ္းစားတဲ့ စိတ္ေတြလည္းရိွလို႔မရဘူး။ဒါေပမယ့္ ဖႆေစတသိက္သည္အဘိသခၤာရမ ဟုတ္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အာရုံ ေတြကိုထိေတြ႕ရုံသာျဖစ္ၿပီးအားလုံး ျပန္ပ်က္သြားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။
ဒါေၾကာင့္သခၤာရကၡႏၶာ၅၀ပါးထဲမွာအဲဒီေစတနာေစတသိက္တစ္ပါးသာအဘိ သခၤာရျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကကုသိုလ္ ကံ(သို႔)အကုသိုလ္ကံအရနဲ႔တကယ့္ကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။ ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအက်ိဳးျဖစ္ေစတဲ့ ကမၼအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ ထဲမွာသခၤာရ၃မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆို ေတာ့ပုညာဘိသခၤာရ၁၊အပုညာဘိသခၤ ာရ၁ႏွင့္အာေဏစာဘိသခၤာရ၁တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။ပုညာဘိသခၤာရဆိုတာကကာ မာဝက်လကုသိုလ္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ေစတနာေစတသိက္ႏွင့္ရူပါဝက်လ စိတ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အပုညာဘိသခၤာရ ဆိုတာကအကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ေစတနာ ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။အာေဏစာဘိသ ခၤာရဆိုတာကအရူပါဝက်လစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတနာေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္မတုန္လႈပ္ပဲခိုင္ျမဲတဲ့ ကုသိုလ္ျဖစ္တယ္။
ကာမာဝက်လစိတ္သည္တစ္ခဏနဲ႔အ နည္းငယ္သာျဖစ္ေပၚၿပီးတုန္လႈပ္လြယ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကာလ တစ္ခုမွာ(၇)ႀကိမ္ျဖစ္ေပၚၿပီးဒါနေပး ျခင္းမေကာင္းမႈကိုေရွာင္က်ဥ္ျခင္းႏွင့္ တစ္ျခားကုသိုလ္ေတြတိုးတက္ေအာင္ ပြားမ်ားျခင္းေတြသည္တစ္ခါတစ္ေလ သာျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္အကုသိုလ္ စိတ္ေတြသည္ကာလ(အခ်ိန္)အမ်ား ႀကီးျဖစ္ေပၚတယ္။ရူပါဝက်လကုသိုလ္ စိတ္သည္ပညာေစတသိက္နဲ႔အတူေပါင္ းစပ္တဲ့ကုသိုလ္ဥာဏသမၸယုတၱျဖစ္ တယ္။အာရုံျဖစ္ၿပီးရုပ္ရိွတဲ့အပၸဏာ သမာဓိအဆင့္ေရာက္တဲ့အထိၿငိမ္သက္ တဲ့စိတ္ျဖစ္ၿပီးကာမာဝက်လကုသိုလ္နဲ႔ တူညီတဲ့မဟာခတၱကုသိုလ္ျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရုပ္ရဲ႕ အာရုံေတြရိွေသးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။အာေဏစာဘိသခၤာရသည္အ ရုပ္စ်ာန္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအာရုံ ျဖစ္ၿပီးရုပ္မရိွတဲ့ပဥၥမစ်ာန္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာစိတ္သည္မတုံလႈပ္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အာရုံျဖစ္တဲ့ရုပ္ မရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ေကာင္းစြာနဲ႔အ က်ိဳးေပးႏိုင္ျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက အရူပါဝက်လစိတ္ရဲ႕အင္အားအရအ ရမ္းရွည္လၽွာၿပီးအသက္ရိွတဲ့အရုပ္ျဗ ဟၼာဘုံထဲမွာအရုပ္စ်ာန္ဝိပက္စိတ္ေတြ ျဖစ္ေပၚေစတယ္။နတ္ျပည္မွာေမြးျခင္း သည္ခ်မ္းသာျခင္းေတြျဖစ္ၿပီးအပယ္ ဘုံႏွင့္လူ႔ဘုံလိုမ်ိဳးခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ဒုကၡဆင္း ရဲေတြေရာဂါအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြႏွင့္အႏၱာရ ယ္ေတြမရိွဘူး။ဒါေပမယ့္နတ္ျပည္မွာ ရုပ္ျဗဟၼာဘုံေလာက္အသက္မရွည္ၾက ဘူး။ၿပီးေတာ့ရုပ္ျဗဟၼာဘုံသည္အရုပ္ ျဗဟၼာဘုံေလာက္အသက္မရွည္ၾကဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အရုပ္ျဗဟၼာဘုံ သည္အာေဏစာဘိသခၤာရျဖစ္တဲ့အ ရုပ္စ်ာန္ကုသိုလ္ရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္ တယ္။
သခၤာရတရားေတြကေတာ့စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။သခၤာရကၡ ႏၶာေတြကေတာ့ေစတသိက္၅၀တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။(ေဝဒနာေစတသိက္ႏွင့္သညာ ေစတသိက္မပါးဘူး။)အဘိသခၤာရေတြ ကေတာ့ေစတနာေစတသိက္၁ပါးျဖစ္တယ္။(သခၤာရကၡႏၶာ၅၀ပါးထဲက၁ပါး ျဖစ္တယ္။)အဲဒီအသခၤာလိႏွင့္သသခၤာ လိေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစားအရစိတ္ရဲ႕ကြာ ျခားျခင္းေတြကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာျခင္းျဖင့္ အဲဒီေစတနာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ကုသိုလ္စိတ္(သို႔)အကုသိုလ္စိတ္(သို႔)ဝိပက္စိတ္(သို႔)ကိရိယာစိတ္ေတြသည္ အသခၤာလိႏွင့္သသခၤာလိေတြရဲ႕အမ်ိဳး အစားအရကြာျခားၾကတယ္။
သသခၤာရဆိုတာကသခၤာရအရနဲ႔အတူ ျဖစ္တဲ့အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒီေနရာမွာသ ခၤာရရဲ႕အဓိပၸါယ္ကေတာ့ကိုယ္တိုင္စြဲ ေဆာင္ျခင္း(သို႔)တစ္ျခားသူေတြစြဲ ေဆာင္ျခင္း(သို႔)ခိုင္းၿပီးလုပ္ေစျခင္းတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။တစ္ေန႔တာဘဝမွာစိတ္ရဲ႕ သေဘာေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကု သိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ေတြျဖစ္ေနပါေစ တစ္ခါတစ္ေလအတိတ္မွစုေဆာင္းျခင္း ကိုမွီခုိၿပီးကိုယ္တိုင္ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ကု သိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ေတြကိုျဖစ္ေစတဲ့ ဘယ္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးမဆိုအား ႀကီးတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးကိုယ္တိုင္ျဖစ္ ေပၚတယ္။ဘယ္စြဲေဆာင္ျခင္းေတြကိုမွ မွီခိုစရာမလိုဘူး။ဒါေပမယ့္တစ္ခါတစ္ ေလအဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့ကုသိုလ္(သို႔)အကု သိုလ္ေတြျဖစ္ေနပါေစအားေပ်ာ့တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ကိုယ့္ရဲ႕စြဲေဆာင္ျခင္းကို မွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚရတယ္။(သို႔)တစ္ျခားသူ ရဲ႕စြဲေဆာင္ျခင္းလည္းရတယ္။အဲဒီစြဲ ေဆာင္ျခင္းကိုမမွီခုိပဲျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္သ ေဘာသည္အသခၤာလိျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကစြဲေဆာင္ျခင္းကိုမမွီခိုဘူး။ၿပီး ေတာ့အဲဒီစြဲေဆာင္ျခင္းကိုမွီခိုၿပီးအား ေပ်ာ့တဲ့ကုသိုလ္ႏွင့္အကုသိုလ္သည္သ သခၤာလိစိတ္ျဖစ္တယ္။
ကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ျဖစ္ရင္လည္းကြာျခားေသးတာကိုျမင္ႏိုင္တယ္။တစ္ ခ်ိဳ႕အခ်ိန္မွာအားႀကီးတဲ့ကုသိုလ္(သို႔) အကုသိုလ္ေတြျဖစ္ၿပီးကိုယ္ရဲ႕စုေဆာင္ းျခင္းေတြရိွၿပီးအေၾကာင္းအရနဲ႔ျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ခါတေလအားေပ်ာ့ တဲ့ကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ေတြျဖစ္ၿပီး ကိုယ္ရဲ႕စြဲေဆာင္ျခင္းကိုမွီခုိရတယ္။(သို႔)တစ္ျခားသူေတြရဲ႕စြဲေဆာင္ျခင္းကိုမွီခိုမွျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။တစ္ခါတစ္ေလအ ကုသိုလ္စိတ္ေတြအားရိွၿပီးအဲဒီအခ်ိန္မွ ာႏွစ္သက္တဲ့အာရုံ(သို႔)မႏွစ္သက္တဲ့အ ာရုံေတြနဲ႔စုေဆာင္းျခင္းအရခ်က္ခ်င္း ျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေပမယ္တစ္ခါတစ္ ေလမွာအဲလိုမ်ိဳးမျဖစ္ဘူး။ဥပမာ-ရုပ္ ရွင္(သို႔)ဇတ္လမ္းေတြသိပ့္မသြားၾကည့္ ခ်င္ဘူး။ဒါေပမယ့္ေဆြမ်ိဳး၊ညီ၊အကို ေတြသူငယ္ခ်င္းေတြေခၚတဲ့အခါမွာသြား လိုက္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာစိတ္သည္သြာ းခ်င္ရဲ႕လာ?သြားလည္းရတယ္။မသြား လည္းေကာင္းတယ္။ဒါေပမယ့္ေခၚတဲ့ သူရိွလို႔သြားလိုက္တယ္။တကယ္လို႔ တစ္ေယာက္ထဲဆိုရင္မသြားဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ခ်က္ခ်င္းသြားတဲ့အ ထိေတာ့အားမရိွေသးဘူး။အဲဒီအမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့တစ္ေန႔တာဘဝမွာဘယ္အ ခ်ိန္မွာအားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္ၿပီးဘယ္ အခ်ိန္မွာအားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္ဆို တာသိႏိုင္တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္စိတ္ရဲ႕အေသး စိတ္ျဖစ္ျခင္းေတြကိုသိျမင္ဖို႔အတြက္အ သခၤာလိစိတ္ႏွင့္သသခၤာလိစိတ္ေတြကိုဆိုဆံုးမသြားျခင္းျဖစ္တယ္။ေစတသိက္ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးအေရအတြက္ရိွတဲ့ စိတ္ျဖစ္ရင္လည္းမကြာျခားၾကဘူး။ဒါ ေပမယ့္စိတ္ရဲ႕သေဘာသည္အသခၤာလိ ႏွင့္သသခၤာလိေတြျဖစ္ၿပီးအတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ေစတသိက္ရဲ႕အားအရကြာျခားၾက တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ႀကီးမားတဲ့ မဟာကရုဏာေတာ္ေတြကိုသိျမင္ဖို႔အ တြက္တရားေတာ္ေတြကိုအေသးစိတ္နဲ႔ ဆိုဆံုးမသြားျခင္းျဖစ္တယ္။
အဌာကထာဓမၼဆံခဏီပေကာ္စိတၱဳပါ ဒကတ္အခ်က္ထဲမွာ`အနႏၱ’ရဲ႕အႀကီး မားဆံုးက်ယ္ျပန္႔ျခင္း၄မ်ိဳးရွင္းျပသြား တယ္။ဒီေနရာမွာ`အနႏၱ’၄မ်ိဳးကိုရွင္းျပ သြားတယ္။`အနႏၱ’မ်ိဳးေတြကေတာ့အာ ကာသဟင္းလင္းျပင္ရဲ႕ဆံုးျခင္းမရိွတဲ့အနႏၱတစ္မ်ိဳး၊စႀကၤာဝဌာရဲ႕ဆံုးျခင္းမရိွ တဲ့အနႏၱတစ္မ်ိဳး၊သတၱနိကယ္ဆိုတဲ့သတၱဝါေတြရဲ႕ဆံုးျခင္းမရိွတဲ့အနႏၱတစ္မ်ိဳ း၊ဗုဒၶဥာဏ္ေတြရဲ႕ဆံုးျခင္းမရိွတဲ့အနႏၱ တစ္မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အေရွ႕ဘက္၊ အေနာက္ဘက္၊ေတာင္ဘက္၊ေျမာက္ ဘက္မွအာကာသရဲ႕က်ယ္ျပန္႔ျခင္းေတြ ကိုခန္႔မွန္းတာေတာ့မွန္ေပမယ့္ယူဇနာတစ္ရာေလာက္ရိွတာလာ(သို႔)ယူဇနာ တစ္ေထာင္ေလာက္ရိွတာလာဆိုတာမ သိႏိုင္ဘူး။ဆိုလိုတာကအေရွ႕ဘက္မွ အာကာသရဲ႕က်ယ္ဝန္းျခင္းေတြခန္႔မွန္း ၾကည့္ရင္ယူဇနာဘယ္ေလာက္ရိွသလဲ? ယူဇနာတစ္ရာ၊ယူဇနာတစ္ေထာင္လာ ဆိုတာဘယ္သူမွခန္႔မွန္းလို႔မရဘူး။တစ္ ျခားအရပ္ေတြလည္းထို႔နည္းတူပဲျဖစ္ တယ္။ျမင့္မိုရ္ေတာင္ႀကီးေလာက္ႀကီး မားတဲ့သံတူႀကီးကိုယူလာၿပီးေျမႀကီးကိုႏွစ္ျခမ္းကြဲသြားေအာင္ထုလိုက္ၿပီးသံ တူႀကီးကိုလြင့္ပစ္လိုက္ရင္သံတူႀကီး သည္ေအာက္ကိုက်သြားမွာေသခ်ာ တယ္။သံတူႀကီးကိုလက္ခံတဲ့ေနရာရိွ ပါ့မလာ?ဒါေၾကာင့္အာကာသဟင္းလင္ းျပင္ႀကီးကိုအဆံုးမရိွတဲ့`အနႏၱ’လို႔ေခၚတယ္။
စႀကၤဝဠာအားလုံးကိုခန္႔မွန္းမယ္ဆိုရင္ ဘယ္ႏွစ္ရာ၊ဘယ္ႏွစ္ေထာင္(သို႔)ဘယ္ ႏွစ္သိန္းရိွတယ္ဆိုတာခန္႔မွန္းလို႔မရဘူး ။တကယ္လို႔နတ္မင္းႀကီး၄ပါးစလုံး သည္အႏွစ္ထာဘုံထဲမွာေမြးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ ျဖစ္တယ္။(ရုပ္ျဗဟၼာဘုံအဆင့္ျဖစ္တဲ့ ဆူထာဝ(၅)ဆင့္ထဲမွာရုပ္ျဗဟၼာဘုံအ ဆင့္သည္အျမင့္ဆံုးအဆင့္ျဖစ္တယ္။) စႀကၤဝဠာတိုက္ကိုျပတ္သြားႏိုင္ၿပီးလၽွင္ ျမန္ျခင္းရိွတဲ့ပုဂၢိဳလ္သည္အားႀကီးတဲ့မု ဆိုးတစ္ေယာက္လိုလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျမႇား ပစ္လိုက္သလိုမ်ိဳး၊ထန္းပင္ရဲ႕အရိပ္ကို ျဖတ္သြားတဲ့ျမႇားလိုမ်ိဳးႏွင့္အဲဒီလိုလၽွင္ ျမန္စြာနဲ႔စႀကၤဝဠာရဲ႕ေတာင့္ကိုစဥ္းစား ၿပီးကိုင္ၾကည့္သလိုမ်ိဳးအဲဒီနတ္မင္းႀကီ းတို႔သည္စႀကၤာဝဠာရဲ႕ေတာင့္ကိုျမင္လို႔ မမွီလိုက္ပဲပရိနိဗၺာန္ကိုအရင္ေရာက္ သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္စႀကၤဝဠာအားလုံး သည္ဒီလိုအဆံုးမရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အနႏၱလို႔ေခၚရျခင္းျဖစ္တယ္။
ေရထဲမွာႏွင့္ကုန္းေပၚမွာေနတဲ့သတၱဝါ ေတြရဲ႕အေရအတြက္သည္စႀကၤာဝဠာ အားလုံးထဲမွာဒီေလာက္အေရအတြက္ ပဲရိွတယ္ဆိုတာမျဖစ္ႏိုင္ဘူး။သတၱနိ ကယ္ထဲမွာဒီလိုအဆံုးမရိွတဲ့အတြက္ အနႏၱလို႔ေခၚရျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအနႏၱ ၃မ်ိဳးစလုံးထက္ဗုဒၶဥာဏ္သည္တကယ့္ `အနႏၱ’အစစ္လို႔ေခၚတယ္။အဆံုးမရိွတဲ့ အာကာသဟင္းလင္းျပင္ကိုျမင္ၾကၿပီး ယူဇနာဘယ္ႏွစ္ရာ၊ဘယ္ႏွစ္ေထာင္၊ ဘယ္ႏွစ္ေသာင္း၊ဘယ္ႏွစ္သိန္းရိွတယ္ ဆိုတာဘယ္သူမွတိုင္းလို႔မရဘူး။(သို႔) စႀကၤဝဠာအားလုံးဘယ္ေလာက္ရိွတယ္ ဆိုတာဘယ္သူမွမေရတြက္ႏိုင္ဘူး။ ဘယ္သူကၾကယ္တာရာႏွင့္စႀကၤဝဠာ ေတြကိုေရတြက္ခ်င္သလဲ?ဘယ္လိုမွ မေအာင္ျမင္ႏိုင္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့စႀကၤာဝဠာသည္အဆံုးမရိွတဲ့အန ႏၱျဖစ္တယ္။(သို႔)စႀကၤာဝဠာထဲမွာေနတဲ့ သတၱနိကယ္ဆိုတဲ့သတၱဝါေတြအားလုံး သည္ဘယ္ေလာက္အေရအတြက္ေတြ ရိွသလဲဆိုတာဘယ္သူမွစာရင္းတင္ထာ းလို႔မရဘူး။လူ၊နတ္၊ျဗဟၼာ၊ကုန္းေပၚက သတၱဝါ၊ေရထဲကသတၱဝါႏွင့္အပါယ္ဘုံ ကသတၱဝါေတြအားလုံးကိုလည္းဘယ္ သူမွစာရင္းတင္လို႔မရဘူး။ဒါေပမယ့္ဗုဒၶ ဥာဏ္ေတာ္သည္အဲဒီအနႏၱ၃မ်ိဳးစလံုး ထက္အဆံုးမရိွတဲ့`အနႏၱ’ျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကစႀကၤာဝဠာထဲမွာသတၱဝါေတြအားလံုးႏွင့္အာကာသဟင္းလင္းျပင္ ေတြပါဒီလိုအဆံုးမရိွတဲ့အေရအတြက္ ေတြရွာလို႔မရိွဘူး။
စႀကၤာဝဠာထဲမွာေရတြက္လို႔မရေအာင္ ရိွေနတဲ့သတၱဝါအားလံုးေတြကိုေအာက္ ေမ့တဲ့အခါမွာအဲဒီသတၱဝါအားလံုးရဲ႕ စိတ္ေတြသည္ဘယ္ေလာက္မ်ားဆန္း က်ယ္လိမ့္မလည္?ကာမာဝက်လျဖစ္ တဲ့ကုသိုလ္စိတ္သည္ေသာမနႆေဝဒ နာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္ဥာ ဏသမၸယုတၱျဖစ္ၿပီးအသခၤာလိျဖစ္ တယ္။(စြဲေဆာင္ျခင္းေတြကိုမမွီိခိုပဲ ျဖစ္ေပၚတယ္။)တစ္ခုေသာသတၱဝါေတြ နဲ႔အမ်ားႀကီးျဖစ္ေပၚတယ္။သတၱဝါေတြ အေရအတြက္အမ်ားႀကီးရိွၿပီးစိတ္ေတြ လည္းအမ်ားႀကီးျဖစ္ေပၚတယ္။ကု သိုလ္စိတ္သည္တစ္ပါးတည္းရိွတာမ ဟုတ္ဘူး။ကာမာဝက်လကုသိုလ္ရဲ႕အ မ်ိဳးအစားအျဖင့္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့ကုသိုလ္ စိတ္သည္ပညာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ ဆိုလိုတာကဥာဏသမၸယုတၱျဖစ္ၿပီးအ သခၤာလိျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီ အင္အားႀကီးတဲ့စိတ္သည္တစ္ပါးတည္ းရိွတာမဟုတ္ဘူး။သတၱဝါအားလံုးရဲ႕ အမ်ိဳးအစားႏွင့္အေရအတြက္အရအ မ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္လူတစ္ ေယာက္ရဲ႕စိတ္သည္တစ္ခဏသာျဖစ္ ေပၚရတယ္။သတၱဝါအားလုံးရဲ႕အေရအတြက္အတိုင္းစိတ္ေတြအမ်ားႀကီး ျဖစ္ေပၚေပမယ့္လည္းအဲဒီကုသိုလ္စိတ္ အားလံုးေတြသည္တစ္မ်ိဳးထဲပဲျဖစ္ၾက တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္သတၱဝါအားလုံး နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ အားလုံးေတြရဲ႕အဆံုးကိုရွာလို႔မရေအာ င္ဆိုဆံုးမသြားတယ္။စႀကၤာဝဠာအားလုံ းထဲမွာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ဒီလိုသေဗၺ ညဳတဥာဏ္ေတြကိုအဆံုးရွာလို႔မရိွဘူး။ ႀကီးမားတဲ့ခ်ိန္ခြင္နဲ႔ခ်ိန္ၾကည့္သလိုခ်ိန္ ခြင္ျပားထဲကိုထည့္ၿပီးေရတြက္လိုက္ တာနဲ႔တူတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီစိတ္ေတြ ကို(ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္)၈ပုံ ေလာက္သာပုံလိုက္ၿပီးဆိုဆံုးမသြား တယ္။ျငင္းဆန္လို႔မရတဲ့အကၡရာအသုံး အႏႈန္းေတြအျဖင့္နဲ႔ကာမာဝက်လကု သိုလ္စိတ္ေတြ၈ပါးကြက္တိရိွတယ္။တ ကယ္တမ္းဆိုရင္ကာမာဝက်လကုသို လ္စိတ္သည္အမ်ားႀကီးရိွတယ္။ဒါေပ မယ့္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကမဟာကုသိုလ္ ၈ပါး(သို႔)အမ်ိဳးအစား၈မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ကာ မာဝက်လကုသိုလ္ေတြကိုေရတြက္ၿပီး သိမ္းဆည္းတယ္။ဒါေၾကာင့္ဥေပကၡာ ေဝဒနာႏွင့္ေသာမနႆေဝဒနာျဖစ္တဲ့ ကြာျခားျခင္း၊ပညာနဲ႔ပါတဲ့ကုသိုလ္ႏွင့္ပ ညာနဲ႔မပါတဲ့ကုသိုလ္အျဖင့္နဲ႔ကြာျခားျခ င္း၊အသခၤာလိႏွင့္သသခၤာလိအျဖင့္နဲ႔ကြ ာျခားျခင္းေတြကိုဘယ္သူမွျငင္းဆန္လို႔မရဘူး။
အိပ္ငိုက္ဖူးသလာ?ေမာပန္းဖူးသလာ? စိတ္ကုန္ဖူးသလာ?တစ္ခါတေလကု သိုလ္ေတြကိုဟိုလိုလုပ္မယ္၊ဒီလိုလုပ္ မယ္လို႔စိတ္ကစဥ္းစားတယ္။ဒါေပမယ့္ အားကစားထလုပ္လိုက္တယ္၊(သို႔)အိပ္ ငိုက္ျခင္းေတြျဖစ္လာတယ္။အဲဒီအခ်ိန္ ေတြမွာစိတ္ရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကို သတိကေအာက္ေမ့သိရဲ႕လာ?တကယ္ လို႔မေအာက္ေမ့ရင္ငါရိွတယ္ဆိုတာျဖစ္ လာတယ္။အိပ္ငိုက္ျခင္းသည္တကယ္ ရိွတယ္။ေနာက္ဆုတ္ျခင္း၊လက္ေလၽွာ့ ျခင္း၊ပင္ပန္းျခင္းႏွင့္စိတ္ႏြမ္းပါးတဲ့ခံစား ျခင္းေတခတကယ္ရိွတယ္။တကယ္လို႔ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့အဲဒီတရားသေဘာ ေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိကေအာက္ ေမ့မသိရင္အဲဒီတရားသေဘာေတြကိုမ သိႏိုင္ဘူး။နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သ တၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။စိတ္ရဲ႕လကၡဏ ေတြသာျဖစ္ၿပီးအေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚၿပီးေတာ့ျပန္ပ်က္သြားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကစိတ္ရဲ႕ အမ်ိဳးအစားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုဆိုဆံုးမ သြားတယ္။ဥပမာ-အသခၤာလိႏွင့္သသခၤ ာလိေတြျဖစ္တဲ့အမ်ိဳးအစားႏွင့္အသခၤာ လိႏွင့္သသခၤာလိျဖစ္တဲ့ေလာဘမူလ စိတ္ေတြလည္းရိွတယ္။အသခၤာလိႏွင့္ သသခၤာလိျဖစ္တဲ့ေဒါသမူလစိတ္လည္း ရိွတယ္။အသခၤာလိႏွင့္သသခၤာလိျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္စိတ္လည္းရိွတယ္။အဲဒီတ ရားသေဘာေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသ တိေအာက္ေမ့သိတဲ့အခ်ိန္မွာနာမ္တရာ းျဖစ္ၿပီးရုပ္တရားေတြမဟုတ္ဘူးဆို တာသိရတယ္။
`အေၾကာင္း’ျဖစ္တဲ့သမၸယုတၱတရားအ ရနဲ႔စိတ္ေတြကြာျခားၾကတယ္။အဲဒီသခၤ ာရတရားျဖစ္တဲ့တရားသေဘာေတြ သည္ဘာအေၾကာင္းေတြကိုမွမမီွခိုပဲ အလိုလိုနဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။သခၤာရတ ရားျဖစ္တဲ့ပရမတၳတရား၃မ်ိဳးရိွၿပီးစိတ္ ၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အ ေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္သည္စိတ္ကို မီွခိုၿပီးျဖစ္ေပၚရတယ္။ၿပီးေတာ့အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြသည္တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္ေတြကိုမွီိခုိၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္ ။ၿပီးေတာ့အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ ႏွင့္ရုပ္ေတြသည္တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္ေတြကိုမွီခို ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့အေၾကာင္း ျဖစ္တဲ့စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြ သည္တစ္ခ်ိဳ႕ရုပ္ကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚရ တယ္။ဒါေၾကာင့္အေၾကာင္းအရစိတ္ ေတြကြာျခားၾကတယ္။ဆိုလိုတာကတစ္ ခ်ိဳ႕စိတ္ေတြသည္အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစ တသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕စိတ္ေတြသည္အေၾကာင္းမဟု တ္တဲ့ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ပရမတၳတရား ေတြကေတာ့ေစတသိက္၆ပါးသာျဖစ္ တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့အေၾကာင္း ေလာဘျဖစ္တဲ့ေစတသိက္၁၊အေၾကာင္းေဒါသျဖစ္တဲ့ေဒါသေစတသိက္၁၊အ ေၾကာင္းေမာဟျဖစ္တဲ့ေမာဟေစတသိ က္၁တို႔ျဖစ္ၿပီးစုစုေပါင္းအေၾကာင္းအကုသိုလ္၃ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အေၾကာ င္းအေလာဘျဖစ္တဲ့အေလာဘေစတ သိက္၁၊အေၾကာင္းအေဒါသျဖစ္တဲ့အ ေဒါသေစတသိက္၁၊အေၾကာင္းအေမာ ဟျဖစ္တဲ့ပညာေစတသိက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ ၿပီးစုစုေပါင္းအေၾကာင္းေသာမနႆ ၃ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ဒီေစတသိက္၆ပါးကလြဲၿပီးတစ္ျခားတ ရားသေဘာအားလံုးေတြသည္အေၾကာ င္းမဟုတ္ဘူး။ကြာျခားတဲ့စိတ္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးတစ္ျခားေစတသိက္ေတြ သည္စိတ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပး တယ္။ဒါေပမယ့္အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့အ ေနနဲ႔အေၾကာင္းျဖစ္တာမဟုတ္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့၂၄ပစၥည္းေရာ က္တဲ့အထိအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ တရားသေဘာအားလုံးထဲမွာအေၾကာင္ းတစ္ခုသာျဖစ္တဲ့အေၾကာင္းေတြျဖစ္ တယ္။အေၾကာင္းႀကီးေတြရဲ႕အမ်ိဳးအ စားအရအဲဒီအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိ က္၆ပါးသည္သစ္ပင္ေတြရဲ႕ေရေသာက္ ျမႇစ္နဲ႔ဥပမာတူတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီသစ္ ပင္ေတြကိုစိမ္းလန္းစိုေျပၿပီးလွပစြာနဲ႔ အသီး၊အပြင့္ေတြမ်ားစြာေပးႏိုင္သလို ဒီအေၾကာင္း၆ပါးျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာတရားသေဘာအားလုံးေတြကိုစိမ္းလန္းစိုေျပေစတယ္ ။ဒါေၾကာင့္အသီး၊အပြင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုပုံမွန္နဲ႔ပိုၿပီးေတာ့ထုတ္လုပ္ေပးတယ္ ။ရဟႏၱာမဟုတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ကု သိုလ္ႏွင့္အကုသိုလ္အေၾကာင္းေတြရိွ ေသးတယ္။ရဟႏၱာျဖစ္ၿပီးတဲ့အခါမွာကု သိုလ္ႏွင့္အကုသိုလ္အေၾကာင္းေတြၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တယ္။ရဟႏၱာေတြရဲ႕စိတ္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့အေလာဘေစတသိက္၊အ ေဒါသေစတသိက္ႏွင့္ပညာေစတသိက္ (အေမာဟ)တို႔သည္အပၹရာခတၱအ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကကုသို လ္ႏွင့္အကုသိုလ္အေၾကာင္းေတြမ ဟုတ္ဘူး။
အဲဒီအပၹရာခတၱတရားျဖစ္တဲ့တရားသ ေဘာေတြသည္ကုသိုလ္၊အကုသိုလ္မ ဟုတ္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဝိပက္စိတ္၊ကိရိယာစိတ္၊ဝိပက္ ေစတသိက္၊ကိရိယာေစတသိက္၊ရုပ္ႏွင့္ နိဗၺာန္တို႔သည္အပၹရာခတၱတရားျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္ ၊အကုသိုလ္ေတြမဟုတ္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အေၾကာင္း၆ပါးကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္ရင္အမ်ိဳးအစား၂ မ်ိဳးျဖစ္ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့အကုသို လ္အေၾကာင္း၃ပါးျဖစ္တဲ့ေလာဘေစ တသိက္၊ေဒါသေစတသိက္၊ေမာဟေစ တသိက္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ေသာမနႆ အေၾကာင္း၃ပါးျဖစ္တဲ့အေလာဘေစတသိက္၁ပါး၊အေဒါသေစတသိက္၁ပါး ၊ပညာေစတသိက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ အေၾကာင္းကုသိုလ္၃ပါးကိုမသံုးပဲအ ေၾကာင္းေသာမနႆ၃ပါးကိုသံုးရတယ္ ။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အေၾကာင္းကု သိုလ္သည္အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္ဝိပ က္ကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တ ယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီေကာင္းၿပီးအေၾကာင္ းျဖစ္တဲ့ေသာမနႆအေၾကာင္းသည္ကု သိုလ္စိတ္၊ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ေသာမနႆကိရိယာစိတ္နဲ႔လည္းအတူျဖစ္ေပၚတယ္။ ဒါေၾကာင့္အေၾကာင္းေသာမနႆသည္ ကုသိုလ္စိတ္တစ္ခုတည္းနဲ႔သာမျဖစ္ ေပၚရျခင္းျဖစ္တယ္။
အေၾကာင္းအျဖစ္နဲ႔ပရမတၳတရား၄ပါးရိွၿပီးစိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္၊နိဗၺာန္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။စိတ္သည္အေၾကာင္းမဟုတ္ ဘူး။ေစတသိက္သည္အေၾကာင္းျဖစ္ တဲ့ေစတသိက္ေတြ၆ပါးသာရိွၿပီးတစ္ ျခားေစတသိက္၄၆ပါးသည္အေၾကာင္း ျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ေတြမဟုတ္ဘူး။ရုပ္ သည္အေၾကာင္းမဟုတ္ဘူး။အဲဒီအ ေၾကာင္းမဟုတ္တဲ့တရားေတြသည္ပါဠိ လို႔`ဏေဟ’အေၾကာင္းမဟုတ္ဘူးလို႔ ေခၚတယ္။ဒါေၾကာင့္တရားအားလုံး ေတြကိုအဖြဲ႕အျဖင့္နဲ႔ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာရင္ ၂ဖြဲ႕ရိွၿပီးအေၾကာင္း(ေဟ)ႏွင့္အေၾကာင္းမဟုတ္တဲ့(ဏေဟ)တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ေစတသိက္၆ပါးသည္အေၾကာင္းျဖစ္ တယ္။စိတ္၊ရုပ္၊နိဗၺာန္ႏွင့္တစ္ျခားေစ တသိက္၄၆ပါးသည္အေၾကာင္းမဟုတ္ တဲ့ဏေဟျဖစ္တယ္။
စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္၄၆ပါးသည္`ဏေဟ ‘ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအၾကာင္းမဟု တ္ဘူး။ဒါေပမယ့္စိတ္ႏွင့္တစ္ခ်ိဳ႕ေစတ သိက္ေတြသည္အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတ သိက္ရိွၿပီးအတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဘယ္စိ တ္ႏွင့္ေစတသိက္မဆိုအေၾကာင္းျဖစ္ တဲ့ေစတသိက္၆ပါးေတြအတူမျဖစ္ေပၚ ဘူးဆိုရင္အဲဒီစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြ သည္အဲဒီစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြသည္ အေဟတုကစိတ္ႏွင့္အေဟတုကေစတသိက္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဘယ္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္မဆိုအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ရိွၿပီးအတူျဖစ္ေပၚရင္အဲဒီစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြသည္သေဟတုကစိတ္ႏွင့္သေဟတုကေစတသိက္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။
အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုျမင္ေနတဲ့စကၡဳဝိညာဥ္သည္ေစတသိက္(၇)ပါးရိွၿပီး စကၡဳဝိညာဥ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ဖႆေစတသိက္သည္စ ကၡဳပသာဓာတ္ကိုထိေတြ႕ၿပီးရူပါရုံ(အာ ရုံ)ကိုထိေတြ႕တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ တယ္။ေဝဒနာေစတသိက္သည္ပုံမွန္နဲ႔ခံ စားတဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ၿပီးဥေပကၡ ာေဝဒနာျဖစ္တယ္။သညာေစတသိက္ သည္ရူပါရုံ(အာရုံ)ကိုမွတ္သားတဲ့တာ ဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ေစတနာေစတ သိက္သည္ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈႏွင့္ရွာ ေဖြမႈေတြေအာင္ျမင္ဖို႔အတြက္အတူျဖစ္ ေပၚၿပီးစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြကိုႏိုး ေဆာ္တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ခ်ီဝိအိျႏၵိယေစတသိက္သည္သဟစာတ အတူျဖစ္တဲ့တရားကိုၾကည့္ရႈေစာင့္ ေရွာက္တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ရတယ္ ။ဆိုလိုတာကစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္အား လုံးေတြရဲ႕ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္ခဏမွာရိွေန ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဧကခတၱာေစတသိက္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံထဲမွာတည္ၿပီး ေနႏိုင္ဖို႔အတြက္တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ရ တယ္။မနသိကာရေစတသိက္သည္အဲဒီ ရူပါရုံ(အာရုံ)ထဲမွာႏွလုံးသြင္းတဲ့တာဝန္ ကိုလုပ္ေဆာင္ရတယ္။ဒီေစတသိက္(၇) ပါးသည္အေၾကာင္း(၆)ပါးျဖစ္တဲ့ေစတ သိက္မဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္စကၡဳဝိညာဥ္သည္အေဟတုကစိတ္မဟုတ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။အဲဒီစကၡဳဝိညာဥ္ရဲ႕ေနာက္ ပိုင္းမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘမူလစိတ္ေတြ ကေတာ့အေၾကာင္း(၂)ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့အေၾကာင္းေစတသိက္ျဖစ္တယ္ ။ဆိုလိုတာကေလာဘေစတသိက္သည္ အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြထဲမွာၿငိတြယ္ ၿပီးသာယာတဲ့သေဘာေတြရိွၿပီးေမာဟေစတသိက္နဲ႔လည္းအတူျဖစ္ေပၚတာရိွ တယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာဘမူလစိတ္သည္ သေဟတုကစိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
အေၾကာင္းအရနဲ႔တရားအားလံုးေတြကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္ရင္(၂)ဖြဲ႕ရိွၾက တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေဟႏွင့္ဏ ေဟ၊သေဟတုကႏွင့္အေဟတုကတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ဆိုလိုတာကနိဗၺာန္ႏွင့္ရုပ္ သည္ဏေဟႏွင့္အေဟတုကျဖစ္တယ္။ စိတ္သည္ဏေဟျဖစ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕မွာ သေဟတုကျဖစ္ၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕မွာအေဟတုကျဖစ္တယ္။ေစတသိက္(၄၆)ပါး သည္ဏေဟျဖစ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕မွာသ ေဟတုကျဖစ္ၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕မွာအေဟတုကျဖစ္တယ္။ေစတသိက္(၆)ပါးျဖစ္တဲ့ ေလာဘေစတသိက္၊ေဒါသေစတသိက္၊ ေမာဟေစတသိက္၊အေလာဘေစတ သိက္၊အေဒါသေစတသိက္ႏွင့္ပညာေစ တသိက္ေတြသည္အေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးေမ ာဟမူလစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ေမာဟမူလစိတ္ကလြဲၿပီးသ ေဟတုကျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ေမာဟမူလစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ ေမာဟေစတသိက္သည္အေဟတုက ျဖစ္တယ္။
ေလာဘေစတသိက္သည္သေဟတုက ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေမာ ဟေစတသိက္နဲ႔အတူအခ်ိန္တိုင္းျဖစ္ ေပၚရတယ္။တကယ္လို႔ေမာဟေစတသိက္မျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္ေလာဘေစတသိက္လည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ဒါေၾကာင့္ ေလာဘေစတသိက္သည္သေဟတုက ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ေမာဟေစတသိက္နဲ႔အတူအခ်ိန္ တိုင္းျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ေဒါသေစတသိက္လည္းသေဟ တုကျဖစ္ၿပီးေလာဘေစတသိက္နဲ႔အလားတူပဲျဖစ္တယ္။ေလာဘေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေမာဟေစတသိက္သည္ေလာဘမူလစိတ္ထဲမွာသေဟတုက ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေလာဘေစတသိက္ရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ေဒါသေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ေမာဟေစတသိက္သည္ေဒါသမူလ စိတ္ထဲမွာသေဟတုကျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အတူျဖစ္ေပၚၿပီးအ ေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေဒါသေစတသိက္ရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ေမာဟမူလ စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေမာဟေစတသိက္သည္အေဟတုကျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေလာဘေစတသိက္ ႏွင့္ေဒါသေစတသိက္ေတြအတူမျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ဖႆေစတသိက္သည္အေၾကာင္းျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္ဖႆေစတသိက္သည္ စိတ္အပါးတိုင္းနဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။တကယ္လို႔အေၾကာင္း၆ပါးထဲမွာဘယ္အ ေၾကာင္းတစ္ပါးပါးကျဖစ္ေပၚတဲ့ေစ တသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္စိတ္မ ဆိုအဲဒီဖႆေစတသိက္သည္သေဟတု ကျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ဘယ္စိတ္မဆို အေဟတုကျဖစ္ရင္အတူျဖစ္ေပၚၿပီးအ ေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္၆ပါးမရိွဘူး။အဲဒီအေဟတုကစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ဖႆေစတသိက္သည္အေဟတုက ျဖစ္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ဖႆေစတသိက္ သည္အေၾကာင္းျဖစ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ တစ္ခါတစ္ေလသေဟတုကျဖစ္ၿပီးတစ္ ခါတစ္ေလအေဟတုကျဖစ္တယ္။အဲဒီ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ်လူေတြရဲ႕ဘဝသည္သေဟတုကစိတ္ႏွင့္သေဟတုကစိတ္ေတြႏွစ္ မ်ိဳးစလုံးရိွၾကတယ္။ဒါေပမယ့္တရား ေတာ္ေတြကိုမနာၾကားရတဲ့အခါဘယ္ အခ်ိန္မွာသေဟတုကစိတ္ျဖစ္ၿပီးဘယ္ အခ်ိန္မွာအေဟတုကစိတ္ျဖစ္သလဲဆို တာမသိႏိုင္ဘူး။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားက စိတ္သေဘာရဲ႕တစ္ခဏစီေတြကိုအ ေသးစိတ္နဲ႔ဆိုဆံုးမသြားတယ္။ၿပီး ေတာ့ဘယ္စိတ္ကဘယ္အခ်ိန္မွာအ ေဟတုကစိတ္ျဖစ္ၿပီးဘယ္စိတ္ကဘယ္ အခ်ိန္မွာသေဟတုကစိတ္ျဖစ္သလဲ?ၿပီ းေတာ့အဲဒီသေဟတုကျဖစ္တဲ့စိတ္သည္အေၾကာင္းေတြဘယ္ေလာက္နဲ႔ျဖစ္ ေပၚၿပီးေစတသိက္ေတြဘယ္ႏွစ္ပါးနဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚသလဲဆိုတာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရာ းကအေသးစိတ္ဆိုဆံုးမသြားတယ္။
ေမာဟမူလစိတ္သည္ေမာဟအေၾကာင္းရိွၿပီးအေၾကာင္းတစ္ေၾကာင္းနဲ႔သာအ တူျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္အေဟတု ကျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ေမာဟမူလ စိတ္သည္အေၾကာင္း(၂)ေၾကာင္းနဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚရတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ေမာဟအေၾကာင္းႏွင့္ေလာဘအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ထဝိေဟတုက ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ေဒါသမူလစိတ္ သည္အေၾကာင္းႏွစ္ေၾကာင္းနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးေမာဟအေၾကာင္းႏွင့္ေဒါသ အေၾကာင့္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ ထဝိေဟတုကျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
အဲဒီကုသိုလ္စိတ္ကေတာ့ေသာမနႆ အေၾကာင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚရတယ္။ဒါမွ မဟုတ္ရင္ကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္လို႔မရဘူး။ ကုသိုလ္စိတ္သည္အမ်ိဳးအစား၂မ်ိဳးရိွ ၿပီးပညာေစတသိက္နဲ႔အတူမျဖစ္ေပၚတဲ့ ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ပညာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ကုသိုလ္စိတ္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဒါေၾကာင့္ပညာနဲ႔အတူမျဖစ္ေပၚ တဲ့ကုသိုလ္စိတ္သည္အေၾကာင္း၂ ေၾကာင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးအေၾကာင္း ျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာ ကအေလာဘအေၾကာင္းႏွင့္အေဒါသအေၾကာင္းေတြသည္ထဝိေဟတုကျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့ပညာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ ေစတသိက္သည္အေၾကာင္း(၃)ေၾကာင္ းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအ ေလာဘအေၾကာင္း၊အေဒါသအေၾကာင္းႏွင့္အေမာဟအေၾကာင္းေတြသည္တီ ေဟတုကေတြျဖစ္ၾကတယ္။ကုသိုလ္ စိတ္ေအေဟတုကမျဖစ္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အေလာဘေစတသိက္ႏွင့္ အေဒါသေစတသိက္ေတြသည္အခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေပၚၿပီးရိွၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
အေၾကာင္းဆိုတဲ့စကားလုံးႏွင့္ပစၥေယာ (အေၾကာင္း)ဆိုတဲ့စကားလံုးေတြသည္ ဘယ္လိုကြာျခားၾကသလဲ?ပစၥေယာ (အေၾကာင္း)သည္တစ္ျခားတရားသ ေဘာေတြကိုျဖစ္ေပၚေစဖို႔ကူညီေထာက္ ပံ့ေပးတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။အဲဒီ အေၾကာင္းရဲ႕အမ်ိဳးအစားႏွင့္သင့္ေတာ္ သေလာက္ေနထိုင္ရတယ္။ဥပမာ-ဖႆ ေစတသိက္သည္ေလာဘေစတသိက္မ ဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္ဖႆေစတသိက္ ႏွင့္ေလာဘေစတသိက္ေတြသည္တစ္ျခားတရားသေဘာေတြကိုကူညီေပးတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။ဒါေပမယ့္ဖႆေစတသိက္ရဲ႕လကၡဏ သေဘာႏွင့္တာဝန္ေတြသည္ကြာျခား ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာဘေစတသိက္ႏွင့္ဖႆေစတသိက္ေတြရဲ႕တာဝန္ေတြသည္ေလာဘေစတသိက္ႏွင့္ကြာျခား ရတဲ့အေၾကာင္းသေဘာေတြျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။
ဖႆေစတသိက္သည္အာဟာရပစၥယ အျဖစ္နဲ႔အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။အာဟာရ သည္အက်ိဳးကိုျဖစ္ေစတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္သစ္ပင္ေတြ ရဲ႕ေရေသာက္ျမႇစ္လိုမ်ိဳးစိမ္းလန္းစိုေျပ ေစတဲ့အထိမခိုင္ျမဲဘူး။အဲဒီအေၾကာင္း ျဖစ္တဲ့တရားသေဘာက်ေတာ့အေၾကာင္းျဖစ္ျခင္းအရနဲ႔ပစၥေယာ(အေၾကာင္း) ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဥပမာ-ေရေသာက္ ျမႇစ္နဲ႔တူတယ္။သစ္ပင္ေတြႀကီးမားလာဖို႔ေရေသာက္ျမႇစ္တစ္မ်ိဳးထဲပဲရိွလို႔မရဘူး။အာဟာရျဖစ္တဲ့ေရ၊ေျမေတြရရိွရ တယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္လို႔ေရေသာက္ ျမႇစ္ျပတ္သြားရင္ေရ၊ေျမေတြလည္းသစ္ပင္ေတြႀကီးမားၿပီးစိမ္းလန္းစိုေျပ ေအာင္လုပ္ေပးလို႔မရဘူး။ေရေသာက္ ျမႇစ္ရိွတဲ့သစ္ပင္ႏွင့္ေရေသာက္ျမႇစ္မရိွတဲ့ျမက္ပင္ေတြသည္အေၾကာင္း(ပစၥ ေယာ)ေတြကြာျခားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ႀကီးမားၿပီးစိမ္းလန္းစိုေျပၾကတယ္။
အေၾကာင္း(၆)မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ ေတြကလြဲၿပီးတစ္ျခားေစတသိက္ႏွင့္ တစ္ျခားတရားသေဘာေတြသည္တစ္ ျခားအေၾကာင္းအျဖင့္နဲ႔အေၾကာင္း(ပစၥေယာ)ျဖစ္တယ္။အေၾကာင္း(ပစၥေယာ) ျဖစ္တဲ့အေနနဲ႔မဟုတ္ဘူး။(၇)က်မ္း ေျမာက္ျဖစ္တဲ့ပဌာန္းက်မ္းထဲမွာအဘိ ဓမၼာပိဋကတ္ရဲ႕ေနာက္ဆံုးက်မ္းျဖစ္ တယ္။အဲဒီအဘိဓမၼာပိဋကတ္ေတာ္ သည္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕အမ်ိဳ းအစားအရတစ္ခုနဲ႔တစ္ခုအေၾကာင္း ျဖစ္ျခင္းအရနဲ႔တရားသေဘာအားလံုး ေတြကိုျပသြားတယ္။ပထမဆံုးအေၾကာ င္းကေတာ့ေဟတုပစၥေယာသည္အ ေၾကာင္းျဖစ္တဲ့တရားသေဘာေတြရဲ႕အ ေရႀကီးျခင္းေတြကိုျပသြားတယ္။အသု ဘပြဲထဲမွာရဟန္းသံဃာေတြကအဘိဓမၼ ာတရားေတြကို`ေဟတုပစၥေယာ’နဲ႔စၿပီး ရြတ္ဆိုၾကတယ္။`ေလာဘပစၥေယာ’ သည္ေလာဘအေၾကာင္း၊ေဒါသအ ေၾကာင္း၊ေမာဟအေၾကာင္း၊အေလာဘ အေၾကာင္း၊အေဒါသအေၾကာင္းႏွင့္အ ေမာဟအေၾကာင္းေတြသည္အဲဒီဘုံဘဝရဲ႕အက်ိဳးေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းျဖစ္ၿပီးတရားသေဘာေတြကို သိဖို႔အတြက္သတိေပးျခင္းျဖစ္တယ္။ ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေစတသိက္(၆)ပါး ျဖစ္တဲ့ေလာဘေစတသိက္၊ေဒါသေစတ သိက္၊ေမာဟေစတသိက္၊အေလာဘေစတသိက္၊အေဒါသေစတသိက္ႏွင့္ပ ညာေစတသိက္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီေတြသည္ကိုယ္ စီ၊ကိုယ္စီအေရးႀကီးျခင္းေတြရိွၾက တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္အ ေၾကာင္းတစ္မ်ိဳးထဲကိုသာဆိုဆံုးမသြား တာမဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့အဲဒီအာရုံကို သိဖို႔စိတ္ျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္ တဲ့အာရုံကိုသာဆိုဆံုးမသြားတာမဟုတ္ ဘူး။ဒါေၾကာင့္အဲဒီအာရုံအရအာရုံအ ေၾကာင္းတရား(အာရမၼဏပစၥေယာ) တစ္ခုသာစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္တယ္။ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားက`၂၄ပစၥည္း’ကိုအမ်ိဳး အစားအေၾကာင္းႀကီးႀကီးအရနဲ႔အ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုအေသးစိတ္ နဲ႔ျပည့္စုံစြာဆိုဆံုးမသြားတယ္။ၿပီးေတာ့ အဲဒီ`၂၄ပစၥည္’အေၾကာင္းႀကီးထဲက တစ္ခ်ိဳ႕အေၾကာင္းေတြရဲ႕အက်ဥ္းေတြ ကိုလည္းဆိုဆံုးမသြားတယ္။
တစ္ျခားအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္စကၡဳပ သာဓာတ္ရုပ္ျဖစ္ေပၚရတယ္။အေၾကာ င္းေၾကာင့္မဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့စကၡဳပ သာဓာတ္သည္အႀကီးျဖစ္တဲ့သေဘာ အေနနဲ႔အေၾကာင္းျဖစ္ရတယ္။ဒါေၾက ာင့္အစိုးရျခင္းအေၾကာင္းတရား(ကၠျႏၵိ ယပစၥေယာ)ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက ကိုယ့္ရဲ႕တာဝန္ေတြထဲမွာအႀကီးျဖစ္တဲ့ သေဘာျဖစ္ၿပီးအေၾကာင္းျဖစ္ရတယ္။ စကၡဳပသာဓာတ္မွာစကၡဳသည္အႀကီးျဖ စ္တယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုျမင္ၿပီးစကၡဳဝိညာဥ္ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾက ာင္းျဖစ္တဲ့ေနရာမွာအႀကီးျဖစ္တဲ့သ ေဘာရိွတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔စကၡဳပသာဓာတ္၊ေသာတပသာဓာတ္၊ဃာ နပသာဓာတ္၊ဇိဝွာပသာဓာတ္ႏွင့္ကာယ ပသာဓာတ္ေတြမရိွဘူးဆိုရင္ဒီရုပ္ခႏၶာ သည္ဘာနဲ႔တူမလဲ?သစ္တံုးႀကီးနဲ႔တူၿပီး မျမင္ႏိုင္၊မၾကားႏိုင္၊အနံ႔မရႏိုင္၊အရသာ ေတြမရႏိုင္ေတာ့ပဲႏွင့္ထိေတြ႕တဲ့အရာေ တြကိုလည္းမသိႏိုင္ေတာ့ဘူး။ဒါေၾကာင့္ ဒီပသာဓာတ္ရုပ္(၅)ပါးစလုံးသည္`အိျႏၵိ ယပစၥေယာ’ျဖစ္ၿပီးအေၾကာင္းေတြျဖစ္ ရျခင္းျဖစ္တယ္။
`ကၠျႏၵိယပစၥေယာ’ဆိုတာကကိုယ့္ရဲ႕တာ ဝန္ထဲမွာသာအႀကီးျဖစ္တယ္။ဥပမာ-စကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္သည္ရူပါရုံကိုထိ ေတြ႕တဲ့ေနရာမွာအႀကီးျဖစ္ၿပီးမ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုျမင္ၿပီးျမင္သိစိတ္(စကၡဳဝိညာဥ္)ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ တစ္ျခားရုပ္ေတြသည္ဒီတာဝန္ေတြကို လုပ္ေဆာင္လို႔မရဘူး။ၿပီးေတာ့မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြသည္ေပၚေပါက္မႈ ေတြထင္ရွားလာ?(သို႔)မထင္ရွားဘူး လာဆိုတာစကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္ရဲ႕ၾကည္ လင္မႈသေဘာေပၚမွာမူတည္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဘယ္သူ႔ရဲ႕လိုလားျခင္းဆႏၵေတြ (သို႔)ေစတနာေတြေပၚမွာမူတည္တာမ ဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္စကၡဳပသာဓာတ္ ရုပ္ႏွင့္ျမင္ျခင္းရဲ႕အစိုးရျခင္းအေၾကာင္ းတရား(ကၠျႏၵိယပစၥေယာ)ေပၚမွာမူတည္တယ္။တရားသေဘာရဲ႕အမ်ိဳးအစာ းအားလံုးသည္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးအ ျဖစ္နဲ႔တစ္ျခားတရားသေဘာျဖစ္ဖို႔အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ေလာဘေစတ သိက္၊ေဒါသေစတသိက္၊ေမာဟေစတ သိက္၊အေလာဘေစတသိက္၊အေဒါသ ေစတသိက္ႏွင့္ပညာေစတသိက္ေတြသည္အေၾကာင္းအရနဲ႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပး ရတယ္။ေန႔စဥ္နဲ႔အမၽွအကုသိုလ္အ ေၾကာင္းေတြအမ်ားႀကီးျဖစ္ေပၚတယ္။ ကုသိုလ္အေၾကာင္းေတြလည္းရိွပါတယ္။ဒါေပမယ့္ႏိွုင္းယွဥ္လိုက္တဲ့အခါမွာ ကုသိုလ္ျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္းသည္အကု သိုလ္ျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္းထက္အမ်ားႀကီး ပို႔နည္းတယ္။
ကုသိုလ္အေၾကာင္းသည္တစ္ေျဖးေျဖးနဲ႔တိုးတက္လာၿပီးအကုသိုလ္အေၾကာင္းထက္အင္အားေတြဘယ္ေတာ့ပိုမ်ား လာမလဲ?အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသ ေဘာေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိၿပီးပညာ ေတြတိုးတက္ပြားမ်ားရမယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိျခင္း သည္ပညာေစတသိက္ျဖစ္ၿပီးအေမာဟ အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့လကၡဏတရားသေဘာေတြကိုပညာနဲ႔ေသခ်ာစြာမသိသေရြ႕ေတာ့အဲဒီေလာဘအေၾကာင္း၊ေဒါသအေၾကာင္း၊ေမာ ဟအေၾကာင္းေတြမတိုးပါြးေအာင္မမ်ားလာေအာင္လုပ္ဖို႔ဆိုတာမျဖစ္ႏိုင္တဲ့အ ရာျဖစ္တယ္။အကုသိုလ္အေၾကာင္းေတြကိုၿငိမ္းသတ္ဖို႔ႏွင့္ေျဖေျဖာက္ဖို႔သည္ အေမာဟျဖစ္တဲ့ပညာကလြဲလို႔တျခားတရားေတြမရိွဘူး။
တရားေတာ္ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကား ၿပီးတဲ့အခါမွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုနားလည္ၿပီးသတိပဌာန္းေတြကိုတိုးတက္ပြားမ်ားတဲ့ ပုဂၢဳိလ္ျဖစ္တယ္။အေမာဟျဖစ္တဲ့ကု သိုလ္ေတြကေတာ့ပညာေတြတစ္ေျဖး ေျဖးနဲ႔တိုးတက္လာၿပီးအရိယာသစၥာ တရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့အခါမွာ အရွင္ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တယ္။အ ရွင္ေသာတာပန္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ကစၿပီးရ ဟႏၱာေရာက္တဲ့အထိအကုသိုလ္တရား ေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္ဆင့္စီ၊တစ္ဆင့္ စီေတြကိုၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအရွင္ေသာတာပန္၊အရွင္သဒၵါဂါမ္၊ အနာဂါမ္အဆင့္ျဖစ္တဲ့အရိယာပုဂၢဳလ္ ျဖစ္တဲ့သူေတြသည္အရွင္ေစခါပုဂၢိဳလ္ ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ကုသိုလ္အ ေၾကာင္းႏွင့္အကုသိုလ္အေၾကာင္းေတြ အားလုံးၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့အထိပညာ ေတြကိုဆက္ၿပီးတိုးတက္ေအာင္ပြား မ်ားရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တ ကယ္လို႔ကုသိုလ္အေၾကာင္းေတြရိွေန ေသးရင္မဆံုးႏိုင္တဲ့ကုသိုလ္ဝိပက္(အ က်ိဳး)ေတြျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပး တယ္။အဲဒီအကုသိုလ္အေၾကာင္းႏွင့္ကု သိုလ္အေၾကာင္းေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးတဲ့ရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕စိတ္သည္အေလာဘ၊အေဒါသ၊အေမာဟနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚေပမယ့္`အဗ်ာကတ’အေၾကာင္း ျဖစ္တယ္။အက်ိဳး(ဝိပက္)ေတြဆက္ၿပီး ျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းမျဖစ္ဘူး။အဲဒီ ေန႔ဘယ္ေတာ့ေရာက္မလဲ?
ပညာေတြကိုပုံမွန္နဲ႔တိုးတက္ေအာင္ပါြး မ်ားၿပီးႀကိဳးစားမယ္ဆိုရင္တစ္ေန႔ေန႔ မွာေရာက္ႏိုင္တယ္။အဲဒီအက်ိဳးေတြကို ထိုးထြင္းစြာသိတဲ့ပုဂၢဳလ္ေတြသည္အ တိတ္မွာအမ်ားႀကီးရိွခဲ့တယ္။တကယ္ လို႔မျဖစ္ႏိုင္ဘူးဆိုရင္အဲဒီလိုအက်ိဳးေတြကိုသိႏိုင္တဲ့ပုဂၢဳိလ္ေတြမရိွဘူး။ဒါေပ မယ့္အဲဒီအက်ိဳးေတြသည္ေမၽွာ္လင့္တဲ့ အတိုင္းလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔မရႏိုင္ဘူး။အ ေၾကာင္းနဲ႔သင့္ေတာ္သေလာက္ပဲျဖစ္ရ တယ္။ဆိုလိုတာကပညာေတြမေပၚ ေပါက္၊မတိုးတက္လာေသးတဲ့အခါမွာ ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္လို႔မရဘူး။ ဒါေၾကာင့္ကိေလသာေတြကိုတကယ္ၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့အထိအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြရဲ႕လကၡဏသေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္ၿပီးပညာေတြ အဆင့္ဆင့္နဲ႔တိုးတက္လာၿပီးျဖစ္ေပၚ ရတယ္။ဒါေၾကာင့္အျမဲတမ္းေအာက္ ေမ့ရမွာကအဲဒီစိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ ေတြရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုနားလည္ ေအာင္ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းသည္ အမွန္တကယ္ရိွၿပီးတစ္ခဏစီျဖစ္ေပၚ တဲ့စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုသိၿပီးသတိပဌာန္းေတြတိုး တက္ေအာင္ပါြးမ်ားဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြသည္ဘယ္ေသာအခ်ိန္မွမ ေျပာင္းလဲသြားဘူး။တကယ္လို႔ေလ့လာ သင္ၾကားၿပီးအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရား သေဘာရဲ႕ေျဖာင့္မတ္တဲ့လကၡဏေတြ ကိုမသိဘူးဆိုရင္ကိေလသာေတြကိုမ ၿငိမ္းသတ္ႏိုင္ဘူး။
အဲဒီအကုသိုလ္အေၾကာင္းကေတာ့တစ္ ျခားအမ်ိဳးျဖစ္လို႔မရဘူး။ေလာဘေစတသိက္၊ေဒါသေစတသိက္၊ေမာဟေစတသိက္ေတြျဖစ္ေပၚေနတဲ့အခ်ိန္မွာအကုသိုလ္အမ်ိဳးျဖစ္ၿပီးအကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အနာဂတ္ေတြမွာလည္းဆက္ခါ၊ဆက္ခါနဲ႔ဆက္လက္စုေဆာင္းသြားတယ္။ေသာမနႆအေၾကာင္း၃ပါးကေတာ့အဲဒီအေလာဘေစတသိက္၁၊အေဒါသေစတသိက္၁၊ပညာေစတသိက္၁ပါးေတြ သည္ကုသိုလ္အမ်ိဳး၊ဝိပက္အမ်ိဳးႏွင့္ကိ ရိယာအမ်ိဳးတို႔ရိွၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့အေလာဘေစတသိက္၊အ ေဒါသေစတသိက္ႏွင့္ပညာေစတသိက္ ေတြသည္ကုသိုလ္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ လို႔ရတယ္။ကုသိုလ္ဝိပက္နဲ႔လည္းျဖစ္ ေပၚလို႔ရတယ္။ေသာမနႆကိရိယာ စိတ္နဲ႔လည္းအတူျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။ `ေသာမနႆ’ဆိုတဲ့စကားလုံးသည္`ကု သိုလ္’ဆိုတဲ့စကားလုံးထက္အဓိပၸါယ္ပုိ ၿပီးက်ယ္ျပန္႔တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ေသာမနႆတရားဆိုတာကကု သိုလ္ျဖစ္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ (သို႔)ကုသိုလ္ဝိပက္ျဖစ္ၿပီးေသာမနႆ ကိရိယာလည္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တ ရားအားလုံးေတြကို(၃)ဖြဲ႕အျဖင့္ခြဲျခမ္း စိတ္ျဖာလိုက္တဲ့အခါမွာကုသလာဓမၼာ၊ အကုသလာဓမၼာ၊အဗ်ာကတာဓမၼာတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။အေၾကာင္း(၆)ပါးျဖစ္တဲ့ ေစတသိက္ကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္ရင္ အေၾကာင္း(၉)ပါးျဖစ္ၿပီးဘာေတြလဲဆို ေတာ့အကုသိုလ္အေၾကာင္း၃ပါး၊ကုသို လ္အေၾကာင္း၃ပါးႏွင့္အဗ်ာကတာအ ေၾကာင္း၃ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
`ေသာမန’ႏွင့္`အေသာမန’ေတြကိုစိတ္ အျဖင့္နဲ႔ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္ရင္`ေသာမ နတရား’သည္ေလာဘမဟုတ္တဲ့ကုသိုလ္တရားျဖစ္ၿပီးေကာင္းျမတ္တဲ့တရား သေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ကုသိုလ္တရားမဟုတ္ဘူး။ဆိုလိုတာကကုသိုလ္ ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္ဝိပက္ျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့ကုသိုလ္ႏွင့္အကုသိုလ္ ေတြကိုအၿပီးၿငိမ္းသတ္လိုက္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ ျဖစ္တဲ့ရဟႏၱာေတြကသာစိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္ျဖစ္တဲ့`ေသာမနကိရိယာ’ေတြ ျဖစ္တယ္။
`အေသာမနတရား’သည္ေသာမနတရာ းနဲ႔ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္တဲ့တရားသေဘာ ျဖစ္တယ္။ေသာမနေစတသိက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚမႈမရိွတဲ့ဘယ္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္မဆိုအဲဒီစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္သည္ `အေသာမန’ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္သမၼ ယုတၱတရားအျဖင့္နဲ႔စိတ္ေတြကိုကြာျခာ းေအာင္ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္ၿပီးေကာင္း ျမတ္တဲ့စိတ္အမ်ိဳးအစားျဖစ္တဲ့`ေသာ မန’ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ`အေသာမန ‘ျဖစ္တဲ့မေကာင္းျမတ္တဲ့စိတ္အမ်ိဳးအစားသည္အဲဒီအေၾကာင္း(၆)ပါးျဖစ္တဲ့ ေစတသိက္နဲ႔ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာထားတယ္။ ေကာင္းျမတ္တဲ့ေစတသိက္ေတြက ေတာ့အေလာဘ၊အေဒါသႏွင့္ပညာေစ တသိက္ေတြျဖစ္ၿပီးေကာင္းျမတ္တဲ့ စိတ္ကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ေသာမနေစတ သိက္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေသာမနႏွင့္ အေသာမနျဖစ္တဲ့စိတ္ကိုအမ်ိဳးအစား အရနဲ႔ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာျခင္းသည္အဲဒီအ ေၾကာင္းအရနဲ႔စိတ္ကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာျခင္ းကေနဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတယ္။ ေသာမနအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ ေတြနဲ႔အတူစုေပါင္းတဲ့ဘယ္စိတ္မဆိုအဲ ဒီစိတ္သည္ေသာမနစိတ္ျဖစ္တယ္။ ေသာမနအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူစုေပါင္းတဲ့ဘယ္စိတ္မဆိုအဲဒီ စိတ္သည္ေသာမနစိတ္ျဖစ္တယ္။အ ေၾကာင္းေသာမနျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ ေတြနဲ႔အတူမစုေပါင္းတဲ့ဘယ္စိတ္မဆို အဲဒီစိတ္သည္အေသာမနစိတ္ျဖစ္တယ္။
အဲဒီပရမထတရားေတြကိုေလ့လာသင္ ၾကားျခင္းသည္စဥ္းစားရတယ္။အ ေၾကာင္းအက်ိဳးေတြကိုကိုယ္တိုင္ေဝ ဖန္သံုးသပ္ရတယ္။အေၾကာင္းအက်ိဳး ေတြကိုမွန္ကန္စြာနဲ႔နားလည္တဲ့အခါမွာ ေသာမနႆတရားႏွင့္အေသာမနႆ တရားအေၾကာင္းေတြကိုေျပာင္းလဲေစ တဲ့ေတြေဝမူေတြမရိွေတာ့ဘူး။အကုသိုလ္စိတ္သည္အကုသိုလ္ေစတသိက္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚၿပီးေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟ ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္အကုသိုလ္ စိတ္သည္ေသာမနႆစိတ္မဟုတ္တာ ေသခ်ာတယ္။
စကၡဳဝိညာဥ္သည္ဘယ္ေလာဘ၊ေဒါသ၊ ေမာဟႏွင့္ေသာမနႆေစတသိက္ေတြ နဲ႔မွအတူမျဖစ္ေပၚဘူး။စကၡဳဝိညာဥ္ သည္ေစတသိက္(၇)ပါးနဲ႔သာအတူျဖစ္ ေပၚတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ဖႆေစ တသိက္၊ေဝဒနာေစတသိက္၊သညာေစ တသိက္၊ေစတနာေစတသိက္၊ဧကာခ တၱာေစတသိက္၊ခ်ီဝိအိျႏၵိယေစတသိက္ ႏွင့္မနသိကာရေစတသိက္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဒီေစတသိက္(၇)ပါးစလုံးသည္ သဗၺစိတၱသာထာရနေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္အပါးတိုင္းနဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚရတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ဒီ ေစတသိက္(၇)ပါးမပါပဲနဲ႔စိတ္ျဖစ္ေပၚ လို႔မရဘူး။ကုသိုလ္စိတ္၊အကုသိုလ္ စိတ္၊ဝိပက္စိတ္၊ကိရိယာစိတ္ႏွင့္ေလာ ကုတၱရာစိတ္(သို႔)ဘယ္စိတ္ေတြျဖစ္ေန ပါေစဒီေစတသိက္(၇)ပါးရိွရၿပီးအတူ ျဖစ္ေပၚရတယ္။ဒီသဗၺစိတၱသာထာရန ေစတသိက္ျဖစ္တဲ့့ေစတသိက္(၇)ပါး သည္`အာစရမာနာ’ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကဘယ္စိတ္ေတြနဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတသိက္သည္အဲဒီစိတ္ နဲ႔တန္းတူျဖစ္တယ္။အကုသိုလ္စိတ္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာဒီသဗၺစိတၱသာထာ ရနေစတသိက္(၇)ပါးလည္းအကုသိုလ္ ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ကုသိုလ္စိတ္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာဒီသဗၺစိတၱသာထာ ရနေစတသိက္(၇)ပါးလည္းကုသိုလ္ေစ တသိက္ျဖစ္တယ္။
စကၡဳဝိညာဥ္သည္သဗၺစိတၱသာထာရန ေစတသိက္(၇)ပါးနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚ ၿပီးရိွတဲ့ဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘယ္ ေသာမနေစတသိက္(သို႔)အကုသိုလ္ေစ တသိက္ေတြနဲ႔မွအတူျဖစ္ေပၚျခင္းေတြမ ရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္စကၡဳဝိညာဥ္သည္အ ေသာမနစိတ္ျဖစ္ၿပီးအကုသိုလ္စိတ္မ ဟုတ္ဘူး။အဲဒီတရားေတာ္ေတြကိုေလ့ လာသင္ၾကားျခင္းသည္အကုသိုလ္တ ရားႏွင့္အေသာမနတရားေတြဘယ္လို ကြာျခားသလဲဆိုတာအေသးစိတ္နဲ႔နား လည္ရတယ္။အကုသိုလ္တရားသည္မ ေကာင္းတဲ့တရားသေဘာျဖစ္ၿပီးအျပစ္ ျဖစ္တယ္။မသာမယာ၊မႀကိဳက္ႏွစ္သက္ တဲ့အက်ိဳးကိုျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ဆင္းရဲရတယ္။အ ေသာမနႆတရားသည္ေသာမနႆ ေစတသိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚျခင္းေတြ မရိွတဲ့စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြျဖစ္တယ္ ။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္အဲဒီတရား ေတာ္ေတြရဲ႕သေဘာတရားေတြကိုပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ဆိုဆုံးမသြားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္တရားေတာ္ေတြကိုေလ့လာ သင္ၾကားတဲ့ပုဂၢဳိလ္ေတြသည္အဲဒီတရာ းသေဘာအတိုင္းကိုမွန္ကန္စြာနဲ႔အေသစိတ္ေဝဖန္သုံုးသပ္ၿပီးနားလည္သေဘာ ေပါက္ရတယ္။
တရားေတာ္ေတြကိုအမ်ိဳးအစားအရအ ဖြဲ႕(၃)ဖြဲ႕ျဖင့္ဆိုဆံုးမသြားၿပီးကုသလာဓ မၼာ၊အကုသလာဓမၼာ၊အဗ်ာကတာဓမၼာ တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကုသိုလ္တရားသည္ကုသိုလ္ဝိပက္ကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ေၾကာင္းျဖစ္တယ္။အကုသိုလ္တရား သည္အကုသိုလ္ဝိပက္ကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဗ်ာက တာတရားသည္ကုသိုလ္၊အကုသိုလ္ ေတြမဟုတ္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္ ။ဒါေၾကာင့္အဗ်ာကတာတရားသည္ဝိ ပက္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္၊ကိရိယာစိတ္ ႏွင့္ေစတသိက္၊ရုပ္ႏွင္နိဗၺာန္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဒါေၾကာင့္အဗ်ာကတာတရား သည္ဝိပက္ႏွင့္ကိရိယာျဖစ္တဲ့စိတ္ႏွင့္ ေစတသိက္ေလာက္သာမဟုတ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။ရုပ္ပရမႏွင့္နိဗၺာန္ပရမလည္း အဗ်ာကတာတရားျဖစ္တယ္။ရုပ္ႏွင့္နိ ဗၺာန္သည္ကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ျဖစ္ လို႔မရဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရုပ္ ႏွင့္နိဗၺာန္သည္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြမ ဟုတ္ဘူး။
တရားေတာ္ေတြရဲ႕အမ်ိဳးအစားေတြကို အဖြဲ႕(၃)ဖြဲ႕အျဖင့္ဆိုဆံုးမသြားၿပီးပရမ တၳတရား(၄)ပါးစလုံးကိုဆိုဆံုးမသြား တယ္။ဒါေပမယ့္အမ်ိဳး(၄)မ်ိဳးအျဖင့္ ဆုံးမသြားၿပီးစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြကို အဓိကဆိုဆံုးမသြားတယ္။အဲဒီအမ်ိဳး(၄)မ်ိဳးအရအတူျဖစ္ေပၚတဲ့အကုသိုလ္ စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြသည္အေသာမနျဖစ္ၿပီးအတူျဖစ္ေပၚတဲ့ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္သည္ေသာမနျဖစ္တယ္။ ဘယ္ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္မဆို ေသာမနေစတသိက္မရိွဘူး။ဥပမာ-အ ေလာဘေစတသိက္ႏွင့္အေဒါသေစတ သိက္တို႔ျဖစ္ၾကၿပီးအတူျဖစ္ေပၚတဲ့အဲဒီ ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္သည္အေသာမနျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကေသာမနေစ တသိက္နဲ႔အတူမျဖစ္ေပၚဘူး။ဘယ္ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္မဆိုေသာမနေစတသိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚမူရိွမယ္ဆို ရင္အဲဒီဝိပက္စိတ္ႏွင့္ကိရိယာစိတ္သည္ ေသာမနျဖစ္တယ္။
စကၡဳဝိညာဥ္ကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးႏွင့္စကၡဳ ဝိညာဥ္အကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးေတြသည္ သဗၺစိတၱသာထာရနေစတသိက္(၇)ပါးနဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ေသာတဝိ ညာဥ္ကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးႏွင့္ေသာတဝိညာဥ္အကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါး၊ဃာနဝိညာ ဥ္ကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါးႏွင္ဃာနဝိညာဥ္အ ကုသိုလ္ဝိပက္၁ပါး၊ဇိဝါွဝိညာဥ္ကုသိုလ္ ဝိပက္၁ပါးႏွင့္ဇိဝါွဝိညာဥ္အကုသိုလ္ဝိ ပက္၁ပါး၊ကာယဝိညာဥ္ကုသိုလ္ဝိပက္ ၁ပါးႏွင့္ကာယဝိညာဥ္အကုသိုလ္ဝိပက္ ၁ပါးတို႔သည္သဗၺစိတၱသာထာရနေစတသိက္(၇)ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၾကတယ္။ ထဝိပန္က်ဝိညာဥ္၁၀ပါးသည္အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့ေသာမနေစတသိက္ေတြမရိွ ဘူး။(ဒီစိတ္၁၀ပါးကလြဲၿပီး)တစ္ျခား စိတ္ႏွင့္အေသာမနစိတ္ေတြသည္အ ေသာမနစိတ္ေတြအားလုံးျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္သည္ ေသာမနစိတ္အပါးတိုင္းေတြမဟုတ္ရ ျခင္းျဖစ္တယ္။အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေသာမနေစတသိက္ရိွတဲ့ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ သည္ေသာမနစိတ္ျဖစ္တယ္။အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ေသာမနေစတသိက္မရိွတဲ့ကု သိုလ္ဝိပက္စိတ္သည္ေသာမနစိတ္မ ဟုတ္ဘူး။
တေန႔တာဘဝမွာစိတ္ရဲ႕တခဏစီေတြ သည္ဒီလိုကြာျခားၾကတယ္။လူ႔ဘုံရဲ႕ ပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္အပါယ္ဘုံရဲ႕ပဋိသေႏၶ စိတ္ေတြမွာကံရဲ႕အက်ိဳးေတြကြာျခား ၾကတယ္။အဲဒီအပါယ္ဘုံထဲမွာပဋိသေႏၶ တည္တဲ့သတၱဝါေတြရဲ႕ပဋိသေႏၶစိတ္ သည္အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ၿပီးအကု သိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးလည္းျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္ငရဲဘုံ(သို႔)ျဗတၱာဘုံ(သို႔)အသူရ ကယ္ဘုံ(သို႔)တရိစၧာန္ဘုံေတြထဲမွာေမြးရျခင္းျဖစ္တယ္။လူအျဖင့္နဲ႔ေမြးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕ပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္တစ္ျခားဘုံအထပ္ထပ္မွာေမြးတဲ့သၾကားမင္းေတြ သည္ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ၿပီးကု သိုလ္ကံအက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္သုဂတိဘုံမွာေမြးရျခင္းျဖစ္ တယ္။လူ႔ဘုံမွာေမြးဖြားလာျခင္းသည္ ကုသိုလ္ဝိပက္ေပမယ့္တစ္ခ်ိဳ႕ေမြးက တည္းကေနဒုကၡိတဘဝျဖစ္ရတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီပဋိသေႏၶ တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့ကုသိုလ္ဝိပက္ စိတ္သည္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ပညာေစတသိက္ေတြမရိွတဲ့ကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳး ေတြျဖစ္ၿပီးအရမ္းအားနည္းတဲ့ကုသိုလ္ ကံျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီပဋိသေႏၶ တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့ကုသိုလ္ဝိပက္ စိတ္သည္ေသာမနေစတသိက္နဲ႔မေပါင္း စပ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအေလာဘေစတသိက္၊အေဒါသေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူမျဖစ္ေပၚဘူး။အရမ္းအား နည္းတဲ့ကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တဲ့အတြက္ျပဳလုပ္ထားတဲ့အကုသိုလ္ကံ သည္ေမြးကတည္းကေနဒုကၡိတဘဝ အျဖင့္နဲ႔ခံစားရတယ္။
အဲဒီေမြးကတည္းကေနဒုကၡိတမျဖစ္တဲ့လူအျဖင့္နဲ႔ေမြးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြမွာလည္း အမ်ိဳးအႏြယ္၊အဆင့္အတန္း၊အသိုင္း အဝိုင္းေတြနဲ႔အမ်ိဳးမ်ိဳးကြာျခားၿပီးေမြး လာၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အဲဒီပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့ ကုသိုလ္ဝိပက္သည္အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ကုသိုလ္ကံရဲ႕အင္အားအရကြာျခားၾက တယ္။တကယ္လို႔ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ အားနည္းတဲ့ပညာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးကုသိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္ တယ္။(သို႔)ပညာေစတသိက္နဲ႔အတူမ ျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္အဲဒီကုသိုလ္ဝိပက္ ျဖစ္တဲ့ပဋိသေႏၶစိတ္သည္ေသာမနေစ တသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ အေၾကာင္း၂မ်ိဳးျဖစ္တဲ့အေလာဘေစ တသိက္ႏွင့္အေဒါသေစတသိက္ေတြ သည္`ထဝိေဟတုက’ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကပညာေစတသိက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွတဲ့ပဋိသေႏၶစိတ္ရိတဲ့ပု ဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြ သည္အဲဒီဘဝမွာေလာကုတၱရာတရား (သို႔)စ်ာန္တရားေတြကိုဘယ္လိုမွမသိ ႏိုင္ဘူး။
အဲဒီပညာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္ပညာနဲ႔အတူေပါင္းစပ္ ၿပီးကံေတြရဲ႕အက်ိဳးေပးျဖစ္တဲ့ပဋိသေႏၶစိတ္ရိွတဲ့ပုဂၢဳိလ္ေတြသည္`တီေဟတု ကပုဂၢိဳလ္’ေတြျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့အေၾကာင္း၃မ်ိဳးျဖစ္တဲ့အေလာဘေစတသိက္၊အေဒါသေစတသိက္ ႏွင့္ပညာေစတသိက္(အေမာဟ)ေတြအ တူျဖစ္ေပၚတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြသည္တရားေတာ္ေတြ ကိုနာၾကားရတဲ့အခါမွာေဝဖန္သုံးသပ္ ျခင္းျဖင့္နားလည္ႏိုင္တယ္။ၿပီးေတာ့ စ်ာန္စိတ္သိႏိုင္တဲ့အထိပညာေတြကို တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားရတယ္။အရိ ယာသစၥာတရား၄ပါးေတြကိုထိုးထြင္း စြာသိၿပီးမဂ္၊ဖိုလ္၊နိဗၺာန္ကိုမ်က္ေမွာက္ ျပဳႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္အေၾကာင္းရဲ႕စု ေစာင္းျခင္းနဲ႔သင့္ေတာ္သေလာက္ဒီဘဝ မွာအရွင္အရိယာပုဂၢဳလ္ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္မေမ့မေလ်ာ့ပဲနဲ႔သတိပ ညာေတြရိွတဲ့ပုဂၢဳိလ္ျဖစ္ရတယ္။
ပဋိသေႏၶစိတ္သည္`တီေဟတုက’ျဖစ္ၿပီးတကယ္လို႔ကုသိုလ္ေတြပါြးမ်ားျခင္း၊ တရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားျခင္းေတြေမ့ ေလ်ာ့ေနရင္ေလာကထဲမွအတတ္ပညာ အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသာကၽြမ္းက်င္တဲ့ပုဂၢိဳ လ္ပဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားဘက္မွာပညာေတြတိုးတက္ေအာင္မပြာ မ်ားဘူးဆိုရင္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရား သေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိႏိုင္ဘူး။အရင္ဘဝကအၾကားႀကီးရိွခဲ့ဘူးတဲ့အ တိတ္ဘဝကတစ္ခ်ိဳ႕ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ တရားေတာ္ေတြကိုစိတ္ဝင္စားတဲ့သူ၊ ေလ့လာသင္ၾကားခဲ့တဲ့သူေတြျဖစ္ႏိုင္ တယ္။(သို႔)ပုဇင္တက္ၿပီးရဟန္း၊သာမ ေဏေတြျဖစ္ခဲ့ဖူးတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီ အရိယာသစၥာတရားကိုထိုးထြင္းစြာသိ ဖို႔သည္ဘယ္လိုပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးနဲ႔သိမလဲဆို တာဘယ္သူမွႀကိဳတင္မသိႏိုင္ဘူး။ဒါ ေၾကာင့္ရဟန္းပုဂၢိဳလ္(သို႔)လူပုဂၢိဳလ္ ေတြအားလံုးသည္ပညာေတြတိုးတက္ ေအာင္ပါြးမ်ားရတယ္။ၿပီးေတာ့ဘဝ တိုင္း၊ဘဝတိုင္းမွာအမွန္တကယ္ရိွၿပီးျဖစ္ေပၚေနဆဲျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိရမယ္။ေနာက္ဆံုးပညာ ရဲရင့္တဲ့ဘဝေရာက္တဲ့အထိအရိယာသစၥာတရားေတြကိုသိႏိုင္မွာျဖစ္တယ္။
အရင္ဘဝတုန္းကတရားေတာ္ေတြကိုစိတ္ဝင္စားခဲ့ဖူးေပမယ့္တရားေတာ္ေတြကိုအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ေလ့လာသင္ၾကား ျခင္းေတြျပဳလုပ္မယ္လို႔ေမၽွာ္လင့္ခဲ့တယ္။ဒါေပမယ့္အရိယာသစၥာတရားေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္ဖို႔အတြက္သည္အ မ်ားႀကီးစုေစာင္းလာခဲ့တဲ့အကုသိုလ္ ေတြရွိေသးတယ္ဆိုတာမေမ့ရဘူး။တ ကယ္လို႔ေမ့ေလ်ာ့တဲ့သူျဖစ္မယ္ဆိုရင္ အကုသိုလ္ထဲမွာသာယာၿပီးေမ့ေလ်ာ့ ျခင္းေတြျဖစ္ေစတယ္။ဒါေၾကာင့္ပဋိသ ေႏၶစိတ္သည္`တီေဟတုက’ျဖစ္ေပမယ့္ အဲဒီဘဝမွာပညာေစတသိက္ကိုေမ့ေလ်ာ့တဲ့သူျဖစ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္သည္မတိုးတက္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တရားေတာ္ေတြကိုနာၾကား ျခင္း၊ေဝဖန္သံုးသပ္ျခင္းႏွင့္အားထုတ္ ျခင္းေတြနဲ႔မပါြးမ်ားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တီေဟတုကျဖစ္ၿပီ းပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္တဲ့ဘဝကိုႏွေျမာ တယ္။ၿပီးေတာ့ပညာေတြပိုၿပီးတိုးတက္ ေအာင္မပါြးမ်ားလိုက္ရဘူး။ေနာက္ဘဝမွာဘယ္ကံကဘယ္ပဋိသေႏၶစိတ္အ မ်ိဳးအစားေတြျဖစ္ေပၚမလဲဆိုတာမေသ ခ်ာဘူး။အပါယ္ဘုံမွာပဋိသေႏၶတာဝန္ ကိုျပဳလုပ္တဲ့အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ ႏိုင္တယ္။(သို႔)ပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တဲ့အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္သည္ ေမြးကတည္းကေနဒုကၡိတျဖစ္တဲ့သူျဖစ္ ရတယ္။(သို႔)ပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္တဲ့ ထဝိေဟတုကကုသိုလ္ဝိပက္သည္အရိ ယာသစၥာတရားကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးပ ညာေတြတိုးတက္ပါြးမ်ားျခင္းမရိွတဲ့သု ဂတိဘုံမွာ`ထဝိေဟတုက’ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ရ တယ္။
ဒါေၾကာင့္ပညာေတြပိုၿပီးတိုးတက္ေအာ င္မပါြးမ်ားရတဲ့တစ္ဘဝစီ၊တစ္ဘုံစီေတြ ကိုႏွေျမာဖို႔ေကာင္းတယ္။ၿပီးေတာ့`တီ ေဟတုက’ပဋိသေႏၶျဖစ္ေပမယ့္ပညာပါြ းမ်ားျခင္းေတြမလုံေလာက္ေသးတဲ့အ ခါဒီဘဝမွာအရိယာသစၥာတရားေတြကို ထိုးထြင္းစြာနဲ႔မသိႏိုင္ဘူး။တီေဟတုကပု ဂၢဳိလ္ျဖစ္တဲ့သူေတြသည္ပစၥဳပၸန္ဘဝမွာ ေယာက္တိုင္းအရိယာသစၥာတရားကို ထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္တာမဟုတ္ဘူး။အဲဒီ ေမြးကတည္းကေနဒကၡိတမျဖစ္တဲ့သူ ေတြရဲ႕အိပ္ေမာက်ေနတဲ့အခ်ိန္မွာဘ ဝင္စိတ္သည္ေသာမနစိတ္ျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပဋိသေႏၶစိတ္ သည္ထဝိေဟတုကျဖစ္ၿပီးအေလာဘ ေစတသိက္ႏွင့္အေဒါသေစတသိက္ေတြ ရိွၿပီးအတူျဖစ္ေပၚတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ပုဂၢဳိလ္ ရဲ႕ပဋိသေႏၶစိတ္သည္တီေဟတုကျဖစ္ ၿပီးအေလာဘေစတသိက္၊အေဒါသေစ တသိက္ႏွင့္ပညာေစတသိက္ေတြရိွၿပီး အတူျဖစ္ေပၚတယ္။အိပ္ေပ်ာ္ေနတဲ့အ ခ်ိန္မွာကိေလသာေတြမျဖစ္ေပၚဘူး။ႏွစ္ သက္ျခင္း၊မႏွစ္သက္ျခင္းေတြမရိွဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မျမင္၊မၾကား၊အ နံ႔မရ၊အရသာေတြမရဘူး။ၿပီးေတာ့စိတ္မွအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုမစဥ္းစာ းရေသးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္ႏိုးလာတဲ့အခါမွာဝမ္းသာမလာ (သို႔)ဝမ္းနည္းမလာ၊ေပ်ာ္ရြင္မလာ(သို႔) ဆင္းရဲမလာဆိုတာတစ္ေန႔တာဘဝမွာ ျဖစ္ေပၚတဲ့အကုသိုလ္စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚမွာမူတည္ၿပီးျဖစ္ရတယ္။
အရင္ဘဝတုန္းကတရားေတာ္ေတြကိုစိတ္ဝင္စားခဲ့ဖူးေပမယ့္တရားေတာ္ေတြကိုအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ေလ့လာသင္ၾကား ျခင္းေတြျပဳလုပ္မယ္လို႔ေမၽွာ္လင့္ခဲ့တယ္။ဒါေပမယ့္အရိယာသစၥာတရားေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္ဖို႔အတြက္သည္အ မ်ားႀကီးစုေစာင္းလာခဲ့တဲ့အကုသိုလ္ ေတြရွိေသးတယ္ဆိုတာမေမ့ရဘူး။တ ကယ္လို႔ေမ့ေလ်ာ့တဲ့သူျဖစ္မယ္ဆိုရင္ အကုသိုလ္ထဲမွာသာယာၿပီးေမ့ေလ်ာ့ ျခင္းေတြျဖစ္ေစတယ္။ဒါေၾကာင့္ပဋိသ ေႏၶစိတ္သည္`တီေဟတုက’ျဖစ္ေပမယ့္ အဲဒီဘဝမွာပညာေစတသိက္ကိုေမ့ေလ်ာ့တဲ့သူျဖစ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္သည္မတိုးတက္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တရားေတာ္ေတြကိုနာၾကား ျခင္း၊ေဝဖန္သံုးသပ္ျခင္းႏွင့္အားထုတ္ ျခင္းေတြနဲ႔မပါြးမ်ားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တီေဟတုကျဖစ္ၿပီ းပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္တဲ့ဘဝကိုႏွေျမာ တယ္။ၿပီးေတာ့ပညာေတြပိုၿပီးတိုးတက္ ေအာင္မပါြးမ်ားလိုက္ရဘူး။ေနာက္ဘဝမွာဘယ္ကံကဘယ္ပဋိသေႏၶစိတ္အ မ်ိဳးအစားေတြျဖစ္ေပၚမလဲဆိုတာမေသ ခ်ာဘူး။အပါယ္ဘုံမွာပဋိသေႏၶတာဝန္ ကိုျပဳလုပ္တဲ့အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ ႏိုင္တယ္။(သို႔)ပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တဲ့အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္သည္ ေမြးကတည္းကေနဒုကၡိတျဖစ္တဲ့သူျဖစ္ ရတယ္။(သို႔)ပဋိသေႏၶတာဝန္ကိုလုပ္တဲ့ ထဝိေဟတုကကုသိုလ္ဝိပက္သည္အရိ ယာသစၥာတရားကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးပ ညာေတြတိုးတက္ပါြးမ်ားျခင္းမရိွတဲ့သု ဂတိဘုံမွာ`ထဝိေဟတုက’ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ရ တယ္။
ဒါေၾကာင့္ပညာေတြပိုၿပီးတိုးတက္ေအာ င္မပါြးမ်ားရတဲ့တစ္ဘဝစီ၊တစ္ဘုံစီေတြ ကိုႏွေျမာဖို႔ေကာင္းတယ္။ၿပီးေတာ့`တီ ေဟတုက’ပဋိသေႏၶျဖစ္ေပမယ့္ပညာပါြ းမ်ားျခင္းေတြမလုံေလာက္ေသးတဲ့အ ခါဒီဘဝမွာအရိယာသစၥာတရားေတြကို ထိုးထြင္းစြာနဲ႔မသိႏိုင္ဘူး။တီေဟတုကပု ဂၢဳိလ္ျဖစ္တဲ့သူေတြသည္ပစၥဳပၸန္ဘဝမွာ ေယာက္တိုင္းအရိယာသစၥာတရားကို ထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္တာမဟုတ္ဘူး။အဲဒီ ေမြးကတည္းကေနဒကၡိတမျဖစ္တဲ့သူ ေတြရဲ႕အိပ္ေမာက်ေနတဲ့အခ်ိန္မွာဘ ဝင္စိတ္သည္ေသာမနစိတ္ျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပဋိသေႏၶစိတ္ သည္ထဝိေဟတုကျဖစ္ၿပီးအေလာဘ ေစတသိက္ႏွင့္အေဒါသေစတသိက္ေတြ ရိွၿပီးအတူျဖစ္ေပၚတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ပုဂၢဳိလ္ ရဲ႕ပဋိသေႏၶစိတ္သည္တီေဟတုကျဖစ္ ၿပီးအေလာဘေစတသိက္၊အေဒါသေစ တသိက္ႏွင့္ပညာေစတသိက္ေတြရိွၿပီး အတူျဖစ္ေပၚတယ္။အိပ္ေပ်ာ္ေနတဲ့အ ခ်ိန္မွာကိေလသာေတြမျဖစ္ေပၚဘူး။ႏွစ္ သက္ျခင္း၊မႏွစ္သက္ျခင္းေတြမရိွဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မျမင္၊မၾကား၊အ နံ႔မရ၊အရသာေတြမရဘူး။ၿပီးေတာ့စိတ္မွအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုမစဥ္းစာ းရေသးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္ႏိုးလာတဲ့အခါမွာဝမ္းသာမလာ (သို႔)ဝမ္းနည္းမလာ၊ေပ်ာ္ရြင္မလာ(သို႔) ဆင္းရဲမလာဆိုတာတစ္ေန႔တာဘဝမွာ ျဖစ္ေပၚတဲ့အကုသိုလ္စိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚမွာမူတည္ၿပီးျဖစ္ရတယ္။
အမ်ားအားျဖင့္တစ္ေန႔တာဘဝမွာႏိုး လာတဲ့အခါကုသိုလ္ျဖစ္တာထက္အကု သိုလ္ျဖစ္တာပိုမ်ားတယ္။စကၡဳဝိညာဥ္ သည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြကိုတစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးျမင္ရတယ္။ၿပီး ေတာ့အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာအမ်ားအားျဖင့္ အကုသိုလ္ခ်ဝနဝိထီစိတ္(၇)ႀကိမ္ျဖစ္ ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ခဏမွာသာျမ င္ရတဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့စကၡဳဝိညာဥ္ရဲ႕(၇)ျပန္နဲ႔ညီတယ္။အဲဒီတစ္ေန႔ တာဘဝမွာအကုသိုလ္တရားေတြဆက္ လက္စုေစာင္းလာျခင္းသည္တကယ့္ကို မ်ားလြန္းတယ္။ဒါေၾကာင့္ေမ့ေလ်ာ့ေနလို႔မသင့္ေတာ္ဘူး။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားဆို ဆံုးမသြားတဲ့တရားေတာ္ေတြကိုအေသးစိတ္နဲ႔နာၾကားရတဲ့အခါမွာဘယ္အခ်ိန္ မွာစိတ္သည္ေသာမနျဖစ္ၿပီးဘယ္အခ်ိန္မွာစိတ္သည္အေသာမနျဖစ္သလဲ?ၿပီး ေတာ့အဲဒီအေသာမနစိတ္သည္အကုသို လ္ျဖစ္သလာ?(သို႔)ဝိပက္ျဖစ္သလာ?(သို႔)ကိရိယာျဖစ္သလာ? အေမး–>ရဟႏၱာေတြသည္အေသာမနစိတ္ရိွသ လာ? အေျဖ–>ရိွတယ္။ အေမး–>ရဟႏၱာေတြသည္အကုသိုလ္စိတ္ရိွ လာ? အေျဖ–>မရိွဘူး။ရဟႏၱာေတြ သည္အေသာမနစိတ္ရိွၿပီးအကုသိုလ္ စိတ္ေတြမရိွဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရဟႏၱာေတြသည္စကၡဳဝိညာဥ္၊ေသာတ ဝိညာဥ္တို႔ရိွၿပီးအေသာမနစိတ္ေတြျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္ရဟႏၱာေတြသည္အကု သိုလ္စိတ္ႏွင့္ကုသိုလ္စိတ္ေတြမရိွဘူး။
ေစတသိက္အားလုံး(၅၂)ပါးရိွၿပီး အာရစမာနာေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာက(၁၃)ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္သည္တူညီတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။(၁၄)ပါးသည္အကုသို လ္ေစတသိက္ျဖစ္ၿပီး(၂၅)ပါးသည္ ေသာမနေစတသိက္ျဖစ္တယ္။တကယ္ လို႔`ေသာမန’ `အေသာမန’လို႔မသုံးဘူး ဆိုရင္ေသာမနႏွင့္အေသာမနျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြမေျဖာင့္ဘူ း။ဥပမာ-ေဝဒနာေစတသိက္သည္ ေကာင္းလာလို႔ေမးရင္လူေတြကေပ်ာ္ ရြင္တဲ့ေဝဒနာေတြျဖစ္တဲ့အခါမွာေကာင္ းတယ္လိုေျဖၾကတယ္။ေပ်ာ္ရြင္တဲ့ေဝဒ နာသည္ေဝဒနာ၅ပါးရဲ႕အဓိပၸါယ္အရနဲ႔ ေျပာရင္ကုသိုလ္ဝိပက္ျဖစ္တဲ့ကာယဝိ ညာဥ္နဲ႔သာျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာေစတသိက္သည္ကိုယ္ခႏၶာရႊင္လန္းေစတဲ့အာရုံ နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္မွာေသာမနေစတ သိက္မရိွဘူး။ဆိုလိုတာကအေလာဘ ေစတသိက္၊အေဒါသေစတသိက္ႏွင့္ပ ညာေစတသိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္တရားသေဘာအရအဲဒီကာယဝိညာဥ္ကုသိုလ္ဝိပက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့သုခေဝဒနာသည္ေသာမနမ ဟုတ္ဘူး။အေသာမနျဖစ္တယ္။ဒီလိုအ ေၾကာင္းေတြေၾကာင့္တရားေတာ္ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားျခင္းသည္ပါဠိစ ကားနဲ႔ေျဖာင့္မတ္ေအာင္တရားသေဘာ ေတြကိုနားလည္ရမယ္။အဲလိုမွမဟုတ္ရင္တရားသေဘာေတြကိုနားလည္မႈ ေတြမွားႏိုင္တယ္။
တကယ္လို႔ဒီအခ်ိန္မွာမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့ရုပ္သည္ေကာင္းလာ?(သို႔)မ ေကာင္းဘူးလာဆိုတာအေမးရိွလာရင္ အေျဖကမျပတ္သားဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ၾကည္လင္လွပၿပီးသာယာ ႏွစ္သက္ဖြယ္ေကာင္းတဲ့ရုပ္ျဖစ္ေနေပ မယ့္ရုပ္သည္ေသာမနတရားမဟုတ္ဘူး။ကုသိုလ္(သို႔)အကုသိုလ္ေတြမဟုတ္ဘူး။ရုပ္သည္ေမတၱာ၊ကရုဏာ၊မုဒိတာမရိွ ဘူး။ၿပီးေတာ့ေကာင္းျမတ္တဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တဲ့ဘယ္တရားသေဘာမဆိုအ တူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။စိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္ေတြကသာေသာမန(သို႔)အေသာမနေတြျဖစ္တယ္။ရုပ္သည္အဲဒီရုပ္ေတြကိုႏွစ္သက္တယ္။(သို႔)မႏွစ္သက္ဘူး ဆိုတဲ့စိတ္ေတြျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့အာရံုျဖစ္တယ္။ရုပ္ ကိုယ္တိုင္ကအဗ်ာကတာတရားျဖစ္ၿပီး ဘာကိုမွမသိဘူး။အဲဒီရုပ္ကိုစိတ္ကႀကိဳ က္လာ(သို႔)မႀကိဳက္ဘူးလာဆိုတာရုပ္ကမသိဘူး။ၿပီးေတာ့အဲဒီရုပ္ကိုစိတ္ ႀကိဳက္(သို႔)မႀကိဳက္ေအာင္လုပ္ဖို႔ရုပ္ ကိုယ္တိုင္ကေစတနာမရိွဘူး။ဘာေၾကာ င့္လဲဆိုေတာ့ရုပ္သည္သိတဲ့သေဘာမ ဟုတ္ဘူး။ဒါေပမယ့္စိတ္သည္ရုပ္ကို ျမင္ခ်င္တယ္။အသံကိုၾကားခ်င္တယ္။ အနံ႔ေကာင္းေကာင္းကိုရခ်င္တယ္။ ေပ်ာ္ရြင္မႈေတြထပ္ၿပီးျဖစ္ေပၚေစတဲ့ခံ စားျခင္းအတြက္စိတ္ႏွစ္သက္တဲ့အရာ ေတြကိုထိေတြ႕ခ်င္တယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာေတြကိုျမင္တဲ့၊နားမွျဖစ္ ေပၚတဲ့အသံကိုၾကားတဲ့၊ႏွေခါင္းမွအနံ႔ရ တဲ့၊လၽွာမွအရသာသိတဲ့၊ကိုယ္ခႏၶာမွအထိအေတြ႕ကိုသိတဲ့အခါေတြမွာစိတ္မွ အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြကိုေန႔တိုင္း၊ေန႔တိုင္းစဥ္းစားယုံ သာျဖစ္တယ္။
ခႏၶာ(၅)ပါးကိုဥပမာနဲ႔ႏိွုင္းယွဥ္ထားတ ယ္။ရူပကၡႏၶာသည္ႏွစ္သက္ခံစားျခင္း ေတြျဖစ္ေစၿပီးအရာေတြကိုလက္ခံတဲ့ ပစၥည္းနဲ႔တူတယ္။ေဝဒနကၡႏၶာသည္အဲဒီ ပစၥည္းထဲမွာရိွတဲ့အစားအစာနဲ႔တူတယ္။သညကၡႏၶာႏွင့္သခါၤရကၡႏၶာသည္အိုးသူ ႀကီးႏွင့္အိုးသူႀကီးကိုဝိုင္းကူတဲ့သူနဲ႔တူ တယ္ဝိညာဥ္နကၡႏၶာသည္အစားအစာ ေတြကိုသံုးေဆာင္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္သည္အႀကီးျဖစ္ၿပီးအာရုံသိျခင္းမွာအႀကီးအကဲ ျဖစ္တယ္။နာမ္တရား(၄)ပါးစလုံးသည္ အတူျဖစ္ေပၚရၿပီးအာရုံတစ္ခုထဲကိုသိ ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္နာမ္တရားေတြ တစ္ခုမွမခြဲၾကဘူး။နာမ္တရား(၁)ပါး ရိွၿပီးက်န္တဲ့နာမ္တရား(၃)ပါးေတြမရိွ လို႔မျဖစ္ဘူး။နာမ္တရား(၂)ပါးရိွၿပီး က်န္တဲ့(၂)ပါးမရိွလို႔မျဖစ္ဘူး။နာမ္တ ရား(၃)ပါးရိွၿပီးက်န္တဲ့(၁)ပါးမရိွလို႔မ ျဖစ္ဘူး။ၿပီးေတာ့အဲဒီခႏၶာ(၅)ပါးရိွတဲ့ဘုံမွာနာမ္တရားသည္ရုပ္တရားကိုမွီခုိ ရတယ္။အဲဒါမွျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။
အဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့အေၾကာင္းတရားေတြကိုေလ့လာ သင္ၾကားျခင္းသည္စိတ္ရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုေသခ်ာစြာသိဖို႔အတြက္ျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္အမ်ိဳးအရ(၄)မ်ိဳး၊အ ဖြဲ႕အရ(၃)ဖြဲ႕ႏွင့္အေၾကာင္းအရအသခါၤ လိ၊သသခါၤလိ၊ေသာမန၊အေသာမနအရ နဲ႔အမ်ိဳးအစားေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးအျဖင့္နဲ႔ခြဲ ျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္တယ္။ေစတသိက္နဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီးဘယ္လိုေတြကြာျခားၾကသလဲဆိုတာတရားအားလံုးရဲ႕အနတၱ ျဖစ္တဲ့သေဘာကိုေဝဖန္သုံးသပ္ၿပီးသ တိျဖစ္ေပၚၿပီးေအာက္ေမ့သိဖို႔အတြက္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္နင္၊ငါ၊ပုဂၢဳလ္၊သတၱဝါမဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့အဲဒီတရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏတစ္ခုစီေတြသည္ရုပ္တရားတစ္ခုစီ၊နာမ္တရားတစ္ခုစီေတြ ရဲ႕လကၡဏေတြျဖစ္တယ္။ဥပမာ-မ်က္ စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ရဲ႕လကၡဏတစ္မ်ိဳး ျဖစ္တယ္။နားမွတစ္မ်ိဳး၊ႏွေခါင္းမွတစ္ မ်ိဳး၊လၽွာမွတစ္မ်ိဳး၊ကိုယ္ခႏၶာမွတစ္မ်ိဳး ကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏမွတစ္မ်ိဳး၊အကုသိုလ္ျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏမွ တစ္မ်ိဳးႏွင့္အဗ်ာကတာျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕ လကၡဏမွတစ္မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။တရားသေဘာအားလုံးရဲ႕လကၡဏေတြကို သိျခင္းႏွင့္နားလည္ျခင္းေတြပိုၿပီးတိုး တက္လာျခင္းသည္အဲဒီတရားသေဘာ ရဲ႕အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာတစ္ခုစီရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိ တဲ့အထိျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လ ကၡဏေတြကိုေဝဖန္သုံးသပ္ရင္းသတိ ျဖစ္ေပၚၿပီးေအာက္ေမ့သိေစဖို႔ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေစတဲ့အေၾကာင္းေတြျဖစ္ တယ္။
စိတ္ေတြကိုေလာကီစိတ္ႏွင့္ေလာကုတၱ ရာစိတ္ဟူ၍ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာထားတယ္။ အရင္ဆံုး`ေလာက’စကားရဲ႕အဓိပၸါယ္ ေတြကိုနားလည္ရတယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘု ရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့အရိယာပုဂၢဳိလ္ေတြ ရဲ႕ဝိနည္းထဲမွာသမၸယုတၱနိကယ္၊သလာ ရတနေဝၚ၊ခ်န္ထေဝၚ(၄)ေလာကသုတ္ မွာအခ်က္အလက္ေတြရိွတယ္။တစ္ခါ ကအရွင္အာနႏၵာသည္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရာ းရဲ႕သီတင္းသံုးေနတဲ့ေနရာကိုသြား ေရာက္ၿပီးျမတ္စြာဘုရားကိုတရားေတြ ေမးျမန္းတယ္။ျမင့္ျမတ္ေသာအရွင္ဘု ရား!ဒီလို`ေလာက၊ေလာက’လို႔ေခၚၾကတဲ့အခါဘယ္ေလာက္အေၾကာင္းေတြ နဲ႔မွ`ေလာက’လို႔ေခၚရျခင္းျဖစ္သလဲ? ထိုအခါဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားက!အာနႏၵာ နားေထာင္အံုး!ပ်က္ဆီးျခင္းရိွတဲ့ဘယ္ အရာမဆိုအဲဒီအရာေတြသည္တရားသ ေဘာအရ(ဓမၼတာ)ျဖစ္ရတယ္။အဲဒါကို `ေလာက’လို႔ေခၚတယ္။အရိယာဝိနည္း ထဲမွာပ်က္ဆီးျခင္းရိွတဲ့ဘယ္အရာမဆို အဲဒီအရာေတြသည္ဓမၼတာျဖစ္တယ္ဆို တာဘာေတြလဲ?မ်က္စိ(စကၡဳ)သည္ပ်က္ဆီးျခင္းရိွၿပီးတရားသေဘာအရျဖစ္ ရတယ္။ျမင္သိစိတ္(စကၡဳဝိညာဥ္)သည္ ပ်က္ဆီးျခင္းရိွၿပီးဓမၼတာျဖစ္တယ္။ထိ ေတြ႕တဲ့မ်က္စိသည္ပ်က္ဆီးျခင္းရိွၿပီးဓမၼတာျဖစ္တယ္။သုခေဝဒနာ၊ဒုကၡေဝဒ နာ(သို႔)အသုခနဲ႔အဒုကၡေဝဒနာေတြျဖစ္ ေပၚရျခင္းသည္ထိေတြ႕တဲ့မ်က္စိ(စကၡဳ)ကအေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ ပ်က္ဆီးျခင္းရိွတဲ့ဓမၼတာျဖစ္တယ္။နား ၊ႏွေခါင္း၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြအထိျဖစ္ ၾကတယ္။
အရိယာပုဂိၢဳလ္ေတြထဲမွာပုံမွန္တရားသေဘာ(ဓမၼတာ)အရျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေပ မယ့္တရားသေဘာရဲ႕ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ ဆီးသြားျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာမသိ ေသးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြအတြက္က်ေတာ့ပုံ မွန္မဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အရွင္အရိယာ ျဖစ္မယ့္သူေတြသည္တကယ္ျဖစ္ေပၚ တဲ့တရားသေဘာရဲ႕ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာသိရမယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘု ရားကအာနႏၵာနားေထာင္အုံး!ပ်က္ဆီး ျခင္းရိွတဲ့ဘယ္အရာမဆိုအဲဒီအရာသည္ပုံမွန္(ဓမၼတာ)ျဖစ္တယ္။အဲဒါကို ေလာကလို႔ေခၚတယ္။အရိယာဝိနည္းထဲမွာျဖစ္၊ပ်က္တဲ့အရားအားလုံးေတြ သည္`ေလာက’ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ `ေလာက’မဟုတ္တဲ့မျဖစ္၊မပ်က္တဲ့တ ရားသေဘာေတြသည္ေလာကထက္သ ာၿပီး`ေလာက’ကေနလြတ္ေျမာက္သြား တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ေလာကုတၱရာျဖစ္ၿပီးနိဗၺာန္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေလာကီႏွင့္ေလာကုတၱရာအမ်ိဳးအစားျဖစ္တဲ့စိတ္ေတြကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ လိုက္တဲ့အခါမွာနိဗၺာန္ရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာမသိတဲ့ဘယ္စိတ္မဆိုအဲဒီစိတ္သည္နိဗၺာန္ျဖစ္တဲ့အာရုံမရိွဘူး။ အဲဒီစိတ္သည္ေလာကီစိတ္ျဖစ္တယ္။ နိဗၺာန္ရိွတ့ဲဘယ္စိတ္မဆိုအဲဒီစိတ္သည္ကိေလသာကိုၿငိမ္းတဲ့အာရုံျဖစ္တယ္။ (သို႔)နိဗၺာန္ရိွၿပီးကိေလသာကိုၿငိမ္းသတ္ ၿပီးတဲ့အာရုံျဖစ္ရင္အဲဒီစိတ္သည္`ေလာ ကုတၱရာစိတ္’ျဖစ္တယ္။
အဲဒီအရိယာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္မယ့္သူသည္ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြကို သိၿပီးေလာကီပညာေတြကိုတိုးတက္ ေအာင္ပါြမ်ားရမယ္။ေလာကီပညာ သည္စက္မႈပစၥည္းေတြထုတ္လုပ္တဲ့ သိပၸံပညာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕သိျခင္းေတြ မဟုတ္ဘူး။အဲဒီရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိပဲတစ္ျခား အရာေတြကိုသိျခင္းသည္ဗုဒၶသာသနာ ထဲမွာေလာကီပညာမဟုတ္ဘူး။ေလာ ကီပညာသည္ေလာကရဲ႕လကၡဏကို သိရတယ္။ဆိုလိုတာကမ်က္စိ၊နား၊ႏွ ေခါင္း၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚ တဲ့တရားသေဘာေတြသည္နိဗၺာန္မဟု တ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ေလာကုတၱရာကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္တဲ့မဂၢစိတ္(၄)ပါးကလြဲၿပီး ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့နိဗၺာန္ ကိုအာရုံရိွတယ္။ၿပီးေတာ့ဖိုလ္စိတ္(၄) ပါးကေတာ့ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးနိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတဲ့ေလာကုတၱရာ ဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။တစ္ျခားစိတ္အား လုံးသည္ေလာကီစိတ္ျဖစ္တယ္။ေလာ ကုတၱရာစိတ္အားလုံး(၈)ပါးရိွၿပီး(၄) တြဲျဖစ္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေသာ တာပတၱိမဂၢစိတ္၁ပါး၊ေသာတာပတၱိဖို လ္စိတ္၁ပါး၊သဒၵါဂါမ္မဂၢစိတ္၁ပါး၊သ ဒၵါဂါမ္ဖိုလ္စိတ္၁ပါး၊အနာဂါမ္မဂၢစိတ္ ၁ပါးအနာဂါမ္ဖိုလ္စိတ္၁ပါး၊အရဟံမဂၢ စိတ္၁ပါး၊အရဟံဖိုလ္စိတ္၁ပါးတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။
တစ္ျခားေသာကံေတြသည္အက်ိဳးေပး တဲ့အခ်ိန္ကာလေရာက္တဲ့အထိတစ္ျခာ းစိတ္ေတြၾကားမွာအမ်ားႀကီးျဖစ္ေပၚတာရိွရတယ္။ဒါေပမယ့္ကံတစ္မ်ိဳးထဲ သာအက်ိဳးေပးၿပီးတစ္ျခားစိတ္ေတြ ၾကားမွာျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ဆိုလိုတာက ေလာကုတၱရာကုသိုလ္ကံသည္ေလာကုတၱရာကုသိုလ္စိတ္ေတြခ်က္ခ်င္းပ်က္ သြားတာနဲ႔ေလာကုတၱရာဝိပက္စိတ္ေတြ ခ်က္ခ်င္းဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေလာကုတၱရာဝိပက္ စိတ္သည္ပဋိသေႏၶတာဝန္၊ဘဝင္တာဝ၃္၊စုတိတာဝန္ႏွင့္တစ္ျခားတာဝန္ေတြ(တစ္ျခားဝိပက္စိတ္)ကိုမလုပ္ေဆာင္ဘူး။
အဌာစာလိနီထဲမွာအတၳဂါထာဓမၼသံခ ပေကာ္၊စိတၱဳပါထကန္မွာအခ်က္အ လက္ေတြရွင္းျပသြားတယ္။`ေလာကီ တရား’ဆိုတဲ့နာမည္သည္အဲဒီေလာက ထဲမွာနက္နဲစြာရိွေနတဲ့အေၾကာင္းေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ `အူတလတရား’ဆိုတဲ့နာမည္ကေတာ့ အဲဒီေလာကကေနလြတ္ေျမာက္သြား တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျမင့္ျမတ္တဲ့တရား ျဖစ္တယ္။`ေလာကုတၱရာ’တရားဆိုတဲ့ နာမည္သည္ေလာကထဲမွနက္နဲစြာမရိွ ေနတဲ့အေၾကာင္းေတြနဲ႔အဲဒီေလာကကေနေက်ာ္တက္သြားတဲ့တရားျဖစ္တယ္။ စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြသည္သခၤာရတရားျဖစ္တယ္။ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။အဲဒီနိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွ တဲ့ေလာကုတၱရာစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ ေတာင္မွျဖစ္၊ပ်က္ေသးတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီေလာကုတၱရာစိတ္ႏွင့္ေလာကီ စိတ္ျဖစ္တဲ့စိတ္ေတြခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္ျခင္းသည္ကိေလသာကိုၿငိမ္းတဲ့(မဂၢ စိတ္)ႏွင့္ကိေလသာကိုၿငိမ္းၿပီးသြားတဲ့ (ဖိုလ္စိတ္)ေတြအျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွ တဲ့ေလာကုတၱရာစိတ္ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
တခါတုန္းကအရွင္အာနႏၵာကဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားကိုေမးေလၽွာက္တယ္။ဘုန္ေတာ္ႀကီးေသာျမတ္စြာဘုရား!`ေလာက သည္ကင္းမဲ့တယ္’လို႔ဒီလိုေခၚၾကတယ္။ ဘယ္ေလာက္အေၾကာင္းေတြနဲ႔မွ`ေလာ ကသည္ကင္းမဲ့တယ္လို႔’ေခၚၾကရျခင္း ျဖစ္သလဲ?ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကအာနႏၵာ နားေထာင္!ကိုယ္ကေနကင္းမဲ့တယ္(သို႔)ကိုယ္ရဲ႕ဥစၥာပစၥည္းေတြကေနကင္းမဲ့တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ေလာကသည္ကင္းမဲ့တယ္လို႔ေခၚရျခင္း ျဖစ္တယ္။ကိုယ္ကေနကင္းမဲ့တယ္(သို႔) ကိုယ့္ရဲ႕ဥစၥာ၊ပစၥ ္းေတြကေနကင္းမဲ့ တယ္ဆိုတာဘာေတြလဲ?စကၡဳ(မ်က္စိ) ကပဲကိုယ္ကေန(သို႔)ကိုယ့္ရဲ႕ပစၥည္း ေတြကေနကင္းမဲ့တယ္။ၿပီးေတာ့ရုပ္၊ စကၡဳဝိညာဥ္(ျမင္သိစိတ္)ႏွင့္စကၡဳထိ ေတြ႕သည္ကိုယ္ကေန(သို႔)ကိုယ္ရဲ႕ပစၥ ည္ေတြကေနကင္းမဲ့တယ္။အေၾကာင္း ျဖစ္ၿပီးစကၡဳထိေတြ႕ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့ သုခေဝဒနာ၊ဒုကၡေဝဒနာ၊အဒုကၡ၊အသုခ ေဝဒနာေတြသည္ကိုယ္ကေန(သို႔)ကိုယ့္ရဲ႕ပစၥည္းေတြကေနကင္းမဲတယ္။စိတ္၊ တရားရတနာ၊မေနာဝိညာဥ္ႏွင့္မေနာထိ ေတြ႕ေတြသည္ကိုယ္ကေန(သို႔)ကိုယ့္ရဲ႕ ဥစၥာ၊ပစၥည္းေတြကေနကင္းမဲ့တယ္။အ ေၾကာင္းျဖစ္ၿပီးမေနာထိေတြ႕ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ဒုကၡေဝဒနာ၊သုခေဝဒနာ၊အ သုခဒုကၡေဝဒနာေတြသည္ကိုယ္ကေန (သို႔)ကိုယ့္ရဲ႕ဥစၥာ၊ပစၥည္းေတြကေနကင္ းမဲ့တယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာကသည္ကင္းမဲ့တယ္လို႔ေခၚရျခင္းျဖစ္တယ္။
ဘာမွမသိပဲနဲ႔ဘယ္လိုကင္းမဲ့သလဲ?ဘယ္ကေနကင္းမဲ့သလဲ?ဘာေတြကင္းမဲ့ သလဲဆိုတာမသိပဲနဲ႔ကင္းမဲ့ေအာင္ျပဳ လုပ္လို႔ရတယ္ဆိုတာမျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ဒါ ေပမယ့္ကိုယ္ကေနကင္းမဲ့တယ္(သို႔) ကိုယ္ရဲ႕ပစၥည္းေတြကေနကင္းမဲ့တယ္ ဆိုတာအမွန္တကယ္ရိွတဲ့အတိုင္းကိုသိ ရမယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မ်က္စိ၊ နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွတစ္မ်ိဳး စီ၊တစ္မ်ိဳးစီျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့တ ရားသေဘာေတြျဖစ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ပုဂၢဳ လ္ေတြမွာတစ္ရက္တေလကိုယ့္ရဲ႕ပစၥ ည္းဥစၥာျဖစ္တဲ့အရာေတြဘာတစ္ခုမွမ ရိွဘူးလို႔ခံစားျခင္းေတြရိွလာတယ္။ၿပီး ေတာ့ဘာျဖစ္လို႔အရင္ကဒီလိုမ်ိဳးေတြ မခံစားဘူးသလဲ?အရင္က`ငါျဖစ္တယ္ ၊ငါ့ဥစၥာျဖစ္တယ္’လို႔စြဲထားခဲ့တယ္။ဒါေပမယ့္တစ္ေန႔မွာတရားေတြကိုခဏ၊ခ ဏနဲ႔ပိုၿပီးနာၾကားရတဲ့အခါစဥ္းစားမႈ ေတြျဖစ္လာတယ္။အားလုံးေတြသည္ ဘာတစ္ခုမွကိုယ့္ရဲ႕ပစၥည္း၊ဥစၥာေတြ ျဖစ္ၿပီးရိွတယ္ဆိုတာမျမင္ရဘူး။ဒါ ေၾကာင့္ကိုယ့္ရဲ႕ပစၥည္းေတြျဖစ္တယ္ ဆိုတာအျမင္မွားၿပီးမစြဲထားသင့္ဘူး။ ၿပီးေတာ့အဲလိုစဥ္းစားရုံနဲ႔မလုံေလာက္ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကိေလသာ ေတြကိုၿငိမ္းလို႔မရဘူး။တကယ္လို႔မသိ ရင္ပညာေတြအမ်ားႀကီးရၿပီးအရွင္အ ရိယာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ခါနီးၿပီးလို႔စဥ္းစားၾက တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဒီလိုမ်ိဳး ခံစားမႈေတြအရင္ကမစဥ္းစားခဲ့ဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ကအဲလိုမ်ိဳးစဥ္းစားၿပီးခံစား ျခင္းေတြျဖစ္ေပၚတာထူးဆန္းတယ္လို႔ ထင္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒါေတြသည္ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းမ ဟုတ္ဘူဆိုတာသိရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့သိတဲ့ဓာတုျဖစ္တ့ဲနာမ္တရာ းရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိေသးတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ျမင္ဆဲ၊ၾကားဆဲ၊အနံ႔ရဆဲ၊ထိေတြ႕တဲ့အ ရာေတြကိုသိဆဲႏွင့္စဥ္းစားဆဲေတြကအ စသိတဲ့သေဘာေတြျဖစ္တယ္။ဘယ္လို `ငါ’မဟုတ္တာလ?ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိၿပီးပညာေတြ တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားၿပီးေဝဖန္သုံး သပ္ရတယ္။ပညာေတြေလ့လာသင္ ၾကားၿပီေအာက္ေမ့သိျခင္းေတြမရိွေသး တဲ့အခါအဓိပၸါယ္ဆီကိုမေရာက္ေသးဘူ း။ဆိုလိာတာကအမွန္တကယ္ရိွတဲ့ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏ ေတြသည္ဒီအခ်ိန္မွာျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့ `ေလာက’မွာျဖစ္ေနဆဲျဖစ္တဲ့ရုပ္တ ရားေတြရဲ႕ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့လ ကၡဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔မသိႏိုင္ျခင္း ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္ တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုဘယ္လိုစဥ္း စားၿပီးနားလည္ေနပါေစကိေလသာ ေတြကိုၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့ပညာရိွၿပီးလို႔ အျမင္မွားၿပီးမစဥ္းစားသင့္ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တကယ္လို႔သတိ ေတြမျဖစ္ေပၚဘူး၊ေအာက္ေမ့မသိဘူး ဆိုရင္တကယ္ရိွတဲ့ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တ ရားရဲ႕ကြာျခားတဲ့လကၡဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့အထိျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုမေဝဖန္မသံုးသပ္ဘူးဆိုရင္မေနာဒါြရမွလကၡဏတစ္ခုစီ ေတြကိုထင္ရွားစြာနဲ႔ထိုးထြင္းစြာသိၿပီးတရားသေဘာအားလုံးေတြသည္ကင္း မဲ့တဲ့ေလာကသာျဖစ္တယ္လို႔ပညာေတြ သိႏိုင္တဲ့အထိမတိုးတက္ေသးဘူး။ဒါ ေၾကာင့္နင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ ျဖစ္တယ္လို႔စြဲလန္းထားျခင္းကေန(ဘာ မွမရိွဘူး)ကင္းမဲ့တယ္။
ဂုတၱနိကယ္ၾကဴလနိေထ့အပိုင္း(၂)မိုလ ခ်မာပါဟာနိေထ့အခ်က္၅၀၅မွာဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားကရဟန္းေတြအားလုံး ကိုေမးျမန္းေတာ္မူတယ္။ရဟန္းတို႔အာ းလုံးနားေထာင္းၾက!ဒီေက်ာင္းဝင္းထဲ မွာရိွေနတဲ့ဘယ္ျမက္၊သစ္ပင္၊သစ္ကိုင္း သစ္ရြက္ေတြကိုယူသြားၿပီးမီးရုွိ႔လိုက္ တယ္။(သို႔)အေၾကာင္းနဲ႔သင့္ေတာ္သလို လုပ္လိုက္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့လူေတြ သည္ငါတို႔ေတြအားလံုးကိုယူသြားၿပီး မီးရုွိ႔လိုက္တယ္။(သို႔)အေၾကာင္းနဲ႔သင့္ ေတာ္သလိုလုပ္လိုက္ၾကတယ္လို႔အရွင္ တို႔အားလုံးဒီလိုစဥ္းစားမႈေတြရိွလာသ လာ?အဲဒီအခ်က္အလက္ေတြကိုဘယ္ လိုအေရးတစ္ႀကီးေတြနဲ႔ျမင္မလဲ?ရ ဟန္း–>အဲလိုမ်ိဳးမဟုတ္ရပါဘူးအရွင္ ဘုရား။ျမတ္စြာဘုရား–>ဒါဆိုဘာအ ေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္သလဲ?ရဟန္း–> ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီအရာေတြ သည္တပည့္ေတာ္တို႔ေတြမဟုတ္ဘူး။ (သို႔)တပည့္ေတာ္တို႔ေတြအားလုံးထက္ သာတဲ့အရာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။အဲလိုမ်ိဳးပါအရွင္ဘုရား။ျမတ္ စြာဘုရား–>ရဟန္းတို႔အားလုံးနား ေထာင္ၾက!ထို႔နည္းတူပဲဘယ္အရာမ ဆိုအရွင္တို႔အားလုံးရဲ႕ဥစၥာမဟုတ္ဘူး ဆိုရင္အရွင္တို႔အားလုံးအဲဒီအရာေတြ ကိုစြန္႔လြတ္လိုက္ၾကပါ။အဲဒီအရာေတြ ကိုအရွင္တို႔အားလုံးစြန္႔လြတ္လိုက္ၿပီး ဆိုရင္တစ္သက္လုံးခ်မ္းသာျခင္းအ တြက္ႏွင့္အက်ိဳးေတြျဖစ္ဖို႔အတြက္ျဖစ္ တယ္။ရဟန္းတို႔အားလုံးနားေထာင္း ၾက!ရုပ္သည္အရွင္တို႔ေတြရဲ႕ပစၥည္းမ ဟုတ္ဘူး။အရွင္တို႔အားလုံးအဲဒီရုပ္ေတြ ကိုစြန္႔လြတ္လိုက္ၾကပါ။အဲဒီရုပ္ကိုအ ရွင္တို႔အားလုံးစြန္႔လြတ္လိုက္ၿပီးဆိုရင္ တစ္သက္လုံးခ်မ္းသာဖို႔ႏွင့္အက်ိဳးေတြ ျဖစ္ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ေဝဒနာ၊သညာ ၊သခၤာရ၊ဝိညာဥ္တို႔ကိုလည္းအရွင္တို႔ အားလံုးစြန္႔လြတ္လိုက္ၿပီးဆိုရင္တစ္ သက္လုံးခ်မ္းသားဖို႔ႏွင့္အက်ိဳးေတြ ျဖစ္ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္လူ ေတြသည္ဘာမွမရိွျခင္း(သုည)ရဲ႕ျဖစ္ ျခင္းအရနဲ႔ေလာကကိုျမင္ၿပီးေဝဖန္သုံး သပ္ၾကတယ္။
ေနာက္ဆံုးအခ်က္မွာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ဆိုဆံုးမသြားတဲ့`ခါမနီနားေထာင္အုံး!တ ရားအားလုံးေတြရဲ႕တစ္ၿပိဳင္တည္းျဖစ္ေပၚၿပီးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့သခါၤရတရာ းအားလုံးသည္ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚျခင္း ကိုလူေတြအမွန္အတိုင္းျမင္တဲ့အခါမွာ အဲဒီအႏၱရယ္ေတြသည္မရိွဘူး။ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုလူေတြကေလာကကိုျမက္ႏွင့္ သစ္ပင္ေတြလိုပညာနဲ႔ထပ္တူျမင္ၿပီး ေဝဖန္သုံးသပ္တဲ့အခါမွာအဲဒီအခ်ိန္မွာ လူေတြသည္ပဋိသေႏၶမရိွေတာ့တဲ့နိဗၺာန္ ကလြဲလို႔တစ္ျခားဘယ္ဘုံ(သို႔)ဘယ္ဘဝေတြကိုမွအလိုမရိွေတာ့ဘူး။ဒါေၾကာင့္ လူေတြသည္ဘာမွမရိွျခင္း(သုည)ရဲ႕ျဖစ္ျခင္းအရနဲ႔ေလာကကိုျမင္ၿပီးေဝဖန္သံု းသပ္ၾကတယ္။စြဲထားဖူးတဲ့ရုပ္ကိုကိုယ့္ ရဲ႕ဥစၥာျဖစ္တယ္လို႔မသိေသးတဲ့အခါႏွင့္ ခံစားဖူးတဲ့ေဝဒနာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုကို ယ့္ရဲ႕ဥစၥာျဖစ္တယ္လို႔မသိေသးတဲ့အခါ ၊ဒီလိုနာမည္နဲ႔ငါျဖစ္တယ္၊ဒီေလာကမွာ ေနၿပီးဒီလိုတာဝန္ေတြရိွတယ္ဆိုၿပီးမွတ္ သားျခင္း(သညာ)အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုမသိေသးတဲ့အခါမွာသခါၤရတရားအား လုံးသည္ကုသိုလ္တရား(သို႔)အကုသို လ္တရားအားလုံးေတြသည္ျမက္၊သစ္ ပင္၊သစ္ကိုင္းႏွင့္သစ္ရြက္ေတြထပ္တူ ျဖစ္ၿပီးတရားသေဘာျဖစ္တဲ့ရုပ္၊ေဝဒ နာ၊သညာ၊သခါၤရႏွင့္ဝိညာဥ္ေတြကိုမသိ ေသးတဲ့အခါမွာၿငိတြယ္ျခင္း(အစြဲ)ေတြ မွမစြန္႔လြတ္ႏိုင္ေသးဘူး။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကတရားေတာ္ေတြ ကိုဆိုဆံုးမသြားၿပီးသတိပဌာန္းေတြတိုး တက္ေအာင္ပါြးမ်ားျခင္းႏွင့္ေဝဖန္သုံး သပ္ျခင္းေတြမရိွေသးတဲ့အခါမွာေလာ ကကိုသိတယ္လို႔မေျပာႏိုင္ေသးဘူး။ဒီ ေလာကမွာေနလာခဲ့တာဘယ္ႏွစ္ႏွစ္၊ ဘယ္ႏွစ္ဘဝႏွင့္ဘယ္ေလာက္အၾကာ ႀကီးျဖစ္ေနပါေစေလာကကိာမသိေသး တဲ့အခါမွာေလာကကေနဘယ္လိုလြတ္ ေျမာက္ႏိုင္မလဲ?ဘယ္ေလာက္ပဲခ်မ္း သာေနပါေစတစ္ခ်ိန္လုံးမခ်မ္းသာႏိုင္ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ခ်မ္းသာ ျခင္းျဖစ္တဲ့ခံစားျခင္းသည္စိတ္ရဲ႕တစ္ခ ဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ တရားသေဘာေတြကိုမေလ့လာမသင္ ၾကားတဲ့အခါ`ေလာက’ဆိုတာဘာလဲ? ဆိုတာမသိႏိုင္ဘူး။ၿပီးေတာ့ေလာကမွာ ဘာေတြရိွသလဲ?မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ရာေတြရိွတယ္ဆိုတာလူတိုင္းသိၾက တယ္။အသံလည္းရိွတယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့အသံကိုၾကားတဲ့အခါမွာအသံျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္လို႔ ၾကားေနဆဲျဖစ္တဲ့သိတဲ့သေဘာႏွင့္သိတဲ့ဓာတု(ဓာတ္)မရိွရင္အသံလည္းျဖစ္ ေပၚလို႔မရဘူး။ဒါေၾကာင့္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံ အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္သိတဲ့သေဘာ၊သိတဲ့ဓာတုျဖစ္တဲ့စိတ္ေတြရိွတယ္ဆိုတာ သိႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္အခ်ိန္တိုင္းျဖစ္၊ ပ်က္ေနတဲ့ေလာကျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ တကယ္လို႔အာရုံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ေပၚ တာမရိွရင္ျဖစ္၊ပ်က္ေနၿပီးသိတဲ့သ ေဘာျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏေတြကို ဘယ္သူမွမသိႏိုင္ဘူး။
ျမင္ျခင္း၊ၾကားျခင္း၊အနံ႔ရျခင္း၊အရသာ ရျခင္း၊ထိေတြ႕ျခင္းေတြရတဲ့အခါမွာ လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့ျဖစ္ ၿပီးပ်က္သြားတဲ့အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တ ရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိဘူး ဆိုရင္နင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ ႏွင့္ပစၥည္းဥစၥာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္တယ္ဆိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြရဲ႕ပုံသဏၬန္ ေတြကိုစြဲထားၾကတယ္။အမွန္တကယ္ ရိွၿပီးတစ္ခဏစီျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕ ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့လကၡဏေတြကိုထိုးထြင္း စြာနဲ႔မသိသေရြ႕ေတာ့အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့ ေလာကကိုသိတယ္လို႔မေျပာႏိုင္ဘူး။ သိပၸံ၊ပထဝီ၊သမိုင္းဘာသာေတြႏွင့္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေသာဘာသာရပ္ေတြနဲ႔ေလာက ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုေလ့လာသင္ၾကား ရေပမယ့္ေနာက္ထပ္ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ မွာလည္းအဲဒီဘာသာရပ္ေတြအားလုံး သည္ဒီေလာကကေနလြတ္ေျမာက္ ေအာင္လုပ္ေပးလို႔မရဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ေလာကကိုမသိတဲ့အခါမွာ ေလာကကေနလြတ္ေျမာက္လို႔မရဘူး။အဲဒီေလာကသည္တစ္ေန႔ေန႔မွာဘာအ နစ္သာရေတြရိွသလဲ?သုခေဝဒနာသည္ အခ်ိန္တိုင္းျဖစ္ၿပီးအားလုံးျပန္ပ်က္ သြားတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီသုခေဝဒနာသည္ေနာက္ထပ္ျပန္လာျဖစ္လို႔မရေတာ့ ဘူး။ဒုကၡေတြနဲ႔အသည္းအသံျဖစ္တဲ့သူ ေတြက်ေတာ့ေလာကကေနလြတ္ ေျမာက္ဖို႔ဘယ္ေလာက္ပဲအလိုရိွေနပါ ေစအမွန္အတိုင္းရိွတဲ့ေလာကကိုမသိ တဲ့အခါမွာလြတ္ေျမာက္လို႔မရဘူး။
အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္ကေတာ့နင္၊ငါ ျဖစ္တယ္၊ပါဂၢိဳလ္၊သတၱဝါျဖစ္တယ္လို႔ စြဲထားတဲ့အရာေတြကိုစြန္႔လြတ္ဖို႔အစဥ္ သင့္ျဖစ္ၾကၿပီးလာ?ဒီအခ်ိန္မွာ`ငါ’တို႔ ေတြဆိုတာမရိွၾကဘူး။ဒါေၾကာင့္ေလာ ကကိုပစ္ထုတ္ဖို႔အစဥ္သင့္ျဖစ္ၿပီးလာ? နင္၊ငါမရိွဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမရိွဘူ းဆိုတာထိုးထြင္းစြာနဲ႔အရင္ဆံုးသိရမယ္ ။အဲဒါမွေလာကကိုၿငိမ္းႏိုင္မယ္။ၿပီး ေတာ့ေလာကကေနလြတ္ေျမာက္ႏိုင္ မယ္။ျမင္ေနဆဲ၊ၾကားေနဆဲေတြကအစ ငါ့ကိုယ္၊ငါ့ဥစၥာေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတာ တစ္ခ်ိဳ႕ကစဥ္းစားယုံေလာက္နဲ႔သီးမခံ ႏိုင္ၾကဘူး။ၿပီးေတာ့ေဆြမ်ိဳး၊မိတ္ေဆြ အေပါင္းအသင္းေတြမရိွဘူး၊ႀကိဳက္ႏွစ္ သက္တဲ့အရာျဖစ္တဲ့ပစၥည္းဥစၥာအမ်ိဳး မ်ိဳးေတြလည္းမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္အမ်ာ းအားျဖင့္ေလာကကေနတကယ္လြတ္ ေျမာက္ဖို႔အလိုမရိွၾကေသးဘူး။ဒါေၾက ာင့္အဲဒီငါ့ကိုယ္၊ငါ့ဥစၥာျဖစ္တယ္လို႔စြဲ ထားျခင္းႏင့္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အရာ ေတြကိုစြန္႔လြတ္ႏိုင္ဖို႔သည္အဲဒီတရား သေဘာေတြရဲ႕အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ေလာ ကႏွင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာအားလုံ းေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့အထိပညာ ေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားရတယ္။
အဲဒီအမွန္တကယ္ရိွတဲ့ေလာကကိုသိဖို႔ သည္မလြယ္ဘူး။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား သည္တရားေတာ္ေတြကိုသိျမင္ေတာ္ မူၿပီးေနာက္ေလာကရဲ႕အေၾကာင္းေတြ ကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။တရားေတာ္ေတြ ကိုနာၾကားရတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္တရား ေတာ္ေတြကိုေဝဖန္းသုံးသပ္ျခင္းျဖင့္က် င့္ၾကံအားထုတ္ၿပီးပညာေတြပိုၿပီးတိုးတက္လာတဲ့အထိအမွန္တကယ္ရိွတဲ့ ေလာကရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိႏိုင္တယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ျခားအခ်ိန္ေတြမွာေလာက ကိုသိရတာမဟုတ္ဘူး။အခုျမင္ေနတဲ့၊ ၾကားေနတဲ့၊အနံ႔ရတဲ့၊အရသာရတဲ့၊ထိ ေတြ႕တဲ့အခ်ိန္မွာႏွင့္စဥ္းစားေနတဲ့အ ခ်ိန္ေတြမွာသာေလာကကိုသိရတယ္။
တရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားၿပီးနားလည္ဖို႔အတြက္ဆက္ၿပီးေလ့လာသင္ ၾကားရတယ္။ၿပီးေတာ့ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့ ေလာကကိုသိတဲ့အထိပညာေတြပိုၿပီး တိုးတက္ေအာင္ျပဳလုပ္ေပးတဲ့နည္း လမ္းေတြရိွတယ္။ၿပီးေတာ့မ်က္စိ၊နား၊ ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚေနတဲ့ တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေဝဖန္ သုံးသပ္ၿပီးသိရတယ္။အဲဒါကလြဲလို႔ ေလာကကိုသိႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းေတြမရိွဘူး။သမ္ယုတၱနိကယ္၊သလာရတနေဝၚ၊ စမိီးထိသုတ္မွာအရွင္စမီးထိကဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားကိုေမးေလၽွာက္ေတာ္မူတယ္။ `ဘုန္းေတာ္ႀကီးေသာျမတ္စြာဘုရား!` ေလာက’လို႔ဒီလိုေခၚၾကတယ္။ဘယ္ ေလာက္အေၾကာင္းေတြနဲ႔ေလာကျဖစ္ ရတယ္။(သို႔)`ေလာက’လို႔ပညတ္ၾက ရသလဲအရွင္ဘုရား?။ထိုအခါဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကစမီးထိနားေထာင္!စကၡဳ၊ ရုပ္၊စကၡဳဝိညာဥ္ေတြသည္စကၡဳဝိညာဥ္ နဲ႔အတူထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့တရားေတြရိွေနတဲ့ဘယ္ေနရာမဆိုအဲဒီေနရာသည္ ေလာကျဖစ္တယ္။(သို႔)ေလာကလို႔ပ ညတ္ထားတဲ့အရာေတြသည္အဲဒီေန ရာမွာရိွေနတယ္။
အဲဒီေလာကကိုသိႏိုင္ျခင္းသည္မ်က္စိရိွ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ေလာကရဲ႕အဆင္းအေရာင္ေတြကိုျမင္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ နားရိွလို႔ေလာကရဲ႕အသံကိုၾကားရျခင္း ျဖစ္တယ္။ႏွေခါင္းရိွလို႔ေလာကရဲ႕အနံ႔ ေတြကိုသိရတယ္။လၽွာရွိလို႔ေလာကရဲ႕ အရသာေတြကိုသိရတယ္။ခႏၶာကိုယ္ရိွ လို႔ေလာကရဲ႕ေအး၊ပူ၊ေပ်ာ့၊မာ၊တင္း၊ လႈပ္ရွားမႈေတြကိုထိေတြ႕ရတယ္။တ ကယ္လို႔ဒီလိုနည္းလမ္းေတြမရိွဘူးဆို ရင္ေလာကေတြျဖစ္ေပၚလို႔ရမလာ?မ ျမင္၊မၾကား၊အနံ႔မရ၊အရသာမရ၊အထိ အေတြ႕မသိ၊မစဥ္းစားတဲ့အခါေတြမွာဘယ္ေလာကကျဖစ္ေပၚမလဲ?ဘယ္ ေလာကမွမျဖစ္ေပၚဘူး။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚေနတဲ့ေလာကကိုစြဲထားျခင္းသည္ ျမင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဘာ ျမင္လဲ?ေလာကကိုျမင္ရတယ္။မ်က္စိ မွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာသည္ေလာကျဖစ္ တယ္။ဘာအသံကိုၾကားသလဲ?ထို႔နည္း တူပဲအသံလည္းေလာကျဖစ္တယ္။တ ကယ္လို႔အသံမရိွဘူးဆိုရင္ၾကားတာလည္းမရိွဘူး။ေလာကရဲ႕အသံလည္းမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္အဲဒီအဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊ အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြနဲ႔ေပါင္းစပ္ ေနတဲ့ေလာကသည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရတယ္ ။တစ္ျခားေနရာမွာေလာကကိုရွာေဖြစ ရာမလိုဘူး။ဘယ္ေလာက၊ဘယ္ေနရာ မွာပဲရိွေနပါေစအဲဒီေလာကျဖစ္ေပၚႏိုင္ ဖို႔သည္မ်က္စိကအေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျမင္ရတယ္။နားကအ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ၾကားရတယ္။ႏွေခါင္းကအေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္အနံ႔ရတယ္။ လၽွာကအေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္အရသာရတယ္။ခႏၶာကိုယ္က အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အထိအေတြ႕ေတြကိုသိရတယ္။ၿပီး ေတာ့အဲဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြရဲ႕အ ေၾကာင္းေတြကိုစိတ္ကစဥ္းစားေတြး ေတာတယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကစမီထိနားေထာင္!စ ကၡဳ၊ရုပ္၊စကၡဳဝိညာဥ္ေတြသည္စကၡဳဝိ ညာဥ္နဲ႔အတူထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့တရား ေတြမရိွတဲ့ဘယ္ေနရာမဆိုေလာက(သို႔) ေလာကလို႔ပညတ္ထားတဲ့အရာေတြ သည္အဲဒီေနရာမွာမရိွဘူး။အမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့ေလာကကိုမသိတဲ့အခါမွာ ေလာကကေနလြတ္ေျမာက္ခ်င္ေပ မယ့္လည္းလြတ္ေျမာက္လို႔မရဘူး။ ေလာကသည္တစ္ခုတည္းရိွတာမဟုတ္ ဘူး။ေလာကမွာေနလာခဲ့တာလည္းၾက ာပါၿပီးအတိတ္ဘဝေတြမွာလည္းတစ္ ျခားေလာကမွာေတြမွာေနလာခဲ့တယ္။ ၿပီးေတာ့ေလာကကိုမသိေသးတဲ့အခါ မွာေလာကမွာဆက္လက္ၿပီးအၾကာႀကီ းေနရအုံးမယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာကကိုမ သိမလိုနဲ႔ေနသြားရင္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ ေလာကကိုမျမင္ႏိုင္ဘူး။ခ်မ္းသာလိုက္၊ ဆင္းရဲလိုက္နဲ႔ပဲေနရတယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားပရိနိဗၺာန္စံသြားၿပီးကိုယ္ခႏၶာေတြရိွေနေသးတယ္လို႔ဒီေခတ္မွာတစ္ခ်ိဳ႕ကေျပာၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ျမတ္စြာဘုရား ကိုဆြမ္းကပ္လႉဒါန္းၿပီးပူေဇာ္ၾကတယ္။
ပိဋကတ္သုံးပုံထဲကသံယုတၱနိကယ္သ လာရတနေဝၚဖခူးနသုတ္မွာအခ်က္အ လက္ေတြကိုေဝဖန္သုံးသပ္ထားတယ္။ တစ္ခ်ိန္တုန္းကအရွင္ဖခူးနကဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားရိွတဲ့ေနရာဆီသို႔သြားေရာက္ဖူ းေျမာ္ၿပီးျမတ္စြာဘုရားကိုေမးေလၽွာက္ ေတာ္မူတယ္။ဘုန္ေတာ္ႀကီးေသာျမတ္ စြာဘုရား!ပုဂၢိဳလ္ေတြကိုပညတ္ေတာ့ မယ့္အခါမွာဘယ္စကၡဳေတြနဲ႔ကိေလသာတဏွာေတြကိုေႏွးေစၿပီးျဖတ္ႏိုင္တဲ့သူ၊လမ္းမွားေတြကိုျဖတ္လို႔ရတဲ့သူ၊သံသရာေတြကိုအုပ္စိုးလို႔ရတဲ့သူ၊ဆင္းရဲျခင္းအားလုံးကိုေက်ာ္ျဖတ္ႏိုင္တဲ့သူ၊ပရိနိဗၺာန္ကိုေက်ာ္လို႔ရၿပီးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြကိုဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားလို႔ပညတ္ၾကတယ္။အဲဒီမ်က္စိ(စကၡဳ)သည္ရိွေသးလာ?ၿပီး ေတာ့ပုဂၢိဳလ္ေတြလို႔ပညတ္ေတာ့မယ့္ အခါမွာဘယ္စိတ္ေတြနဲ႔ကိေလသာတ ဏွာေတြကိုေႏွးေစၿပီးျဖတ္ႏိုင္တဲ့သူ၊ လမ္းမွားေတြကိုျဖတ္ႏိုင္တဲ့သူ၊သံသရာ ေတြကိုအုပ္စိုးလို႔ရတဲ့သူ၊ဆင္းရဲျခင္း အားလုံးကိုေက်ာ္ျဖတ္လို႔ရတဲ့သူ၊ပရိနိ ဗၺာန္ကိုေက်ာ္လို႔ရၿပီးတဲ့သူသည္ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားလို႔ပညတ္ၾကတယ္။အဲဒီစိတ္သည္ရိွေသးလာ?အရင္ဘုရား!ဆုိလိုတာကဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားပရိနိဗၺာန္စံ သြားတဲ့အခါမွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္ႏွင့္စိတ္ေတြရိွအံုးမလာ(သို႔)မရိွ ေတာ့ဘူးလာ?
ထိုအခါဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကဖခူးနနား ေထာင္!ပုဂၢိဳလ္ေတြလို႔ပညတ္ေတာ့မယ့္ အခါမွာဘယ္စကၡဳေတြနဲ႔ကိေလသာတ ဏွာေတြကိုေႏွးေစၿပီးျဖတ္ႏိုင္တဲ့သူ၊ လမ္းမွားေတြကိုျဖတ္ႏိုင္တဲ့သူ၊သံသရာ ေတြကိုအုပ္စိုးလို႔ရတဲ့သူ၊ဆင္းရဲျခင္း အားလုံုးကိုေက်ာ္ျဖတ္လို႔ရတဲ့သူ၊ပရိ နဗၺာန္ကိုေက်ာ္လို႔ရၿပီးတဲ့သူသည္ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားလို႔ပညတ္ၾကတယ္။အဲဒီ စကၡဳသည္မရိွေတာ့ဘူး။ၿပီးေတာ့အဲဒီ စိိ္တ္လည္းမရိွေတာ့ဘူး။ပရိနိဗၺာန္စံသြာ းၿပီးတဲ့ေနာက္မွာမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ႏွင့္စိတ္ေတြေနာက္ထပ္မရိွေတာ့ ဘူး။ပရိနိဗၺာန္စံသြားၿပီးကုသိုလ္ဒါနျပဳ လုပ္ျခင္းရဲ႕အက်ိဳးေတြေၾကာင့္တစ္ေန ရာမွာေရာက္သြားတာမဟုတ္ဘူး။ဒါ ေၾကာင့္တကယ္လို႔အဲသလိုျဖစ္ေနရင္ ေလာကကေနမလြတ္ေျမာက္ေသးဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့ မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ႏွင့္စိတ္ေတြ ရိွေသးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ဆင္းရဲျခင္း ေတြရိွရေသးတယ္။ဆင္းရဲဒုကၡေတြမွ လြတ္ေျမာက္လို႔မရေသးဘူး။
ေလာကသည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္ႏွင့္စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚေနတဲ့အရာ ေတြျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ျမင္စိတ္၊ ၾကားစိတ္၊အနံ႔ရတဲ့စိတ္၊အရသာရတဲ့ စိတ္၊ထိေတြ႕တဲ့စိတ္၊စဥ္းစားတဲ့စိတ္ ေတြမျဖစ္ေပၚရင္ေလာကလည္းမျဖစ္ ေပၚဘူး။သတိေအာက္ေမ့ႏိုင္တဲ့ဘယ္ အခ်ိန္မဆိုမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာကရဲ႕လကၡ ဏျဖစ္တဲ့အာရုံကိုေလ့လာသင္ၾကား ၿပီးေဝဖန္သုံးသပ္ၾကတယ္။ေလာကအ ေၾကာင္းကိုစဥ္းစားေနတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မ ဆိုအဲဒီအခ်ိန္သည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။ၿပီး ေတာ့အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာ ရဲ႕လကၡဏေတြကိုလည္းမသိဘူး။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီအခ်ိန္မွာနင္၊ငါျဖစ္တယ္။ ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့သမုတိအျဖင့္နဲ႔ေလာကကိုသိျခင္းျဖစ္တယ္။ပစၥည္း၊ဥစၥာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြလည္းသမု တိသစၥာအျဖင့္နဲ႔ေလာကျဖစ္ၿပီးပရမတၳ သစၥာမဟုတ္ဘူး။လူေတြသည္ေန႔စဥ္နဲ႔အမၽွသမုတိသစၥာ(သို႔)ပရမတၳသစၥာျဖစ္ တဲ့ေလာကထဲမွာေနၾကရတယ္။စိတ္ သည္သိတဲ့သေဘာျဖစ္ေပမယ့္မျမင္ တဲ့၊မၾကားတဲ့၊အနံ႔မရတဲ့၊အရသာမရ တဲ့၊ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုမသိတဲ့၊မစဥ္ းစားတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္သည္ ဒီေလာကလည္းမျဖစ္ေပၚဘူး။ပဋိသေႏၶ စိတ္ကေတာ့ဒီေလာကရဲ႕ပထမဆံုးစိတ္ ျဖစ္ၿပီးဝိပက္စိတ္ျဖစ္တယ္။အရင္ဘဝရဲ႕ေနာက္ဆံုးစိတ္ျဖစ္တဲ့စုတိစိတ္ကေန ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးပဋိသေႏၶစိတ္ကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ကံတစ္ခုရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္ တယ္။ပဋိသေႏၶစိတ္သည္အရင္ဘဝရဲ႕ စုတိက်ခါနီးစိတ္နဲ႔အတူအာရုံတစ္ခု တည္းကိုသိတယ္။
ဒီေလာကရဲ႕အာရုံကိုပဋိသေႏၶစိတ္မသိ တဲ့အခါမွာဒီေလာကသည္မျဖစ္ေပၚ ေသးဘူး။ၿပီးေတာ့ပဋိသေႏၶစိတ္ပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာအဲဒီပဋိသေႏၶစိတ္ကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ကံသည္ပဋိသေႏၶစိတ္က ေနဆက္လက္ၿပီးဘဝင္စိတ္ကိုျဖစ္ေစ တယ္။ဘဝင္စိတ္သည္ပဋိသေႏၶစိတ္နဲ႔ အတူအာရုံတစ္ခုတည္းမွာရိွၾကတယ္။ အဲဒီဘဝင္စိတ္သည္ျဖစ္၊ပ်က္ၿပီးဘဝ ရွင္သန္ဖို႔ဆက္လက္တာဝန္လုပ္တဲ့အ ခ်ိန္မွာဒီေလာကရဲ႕အားရုံေတြကိုမသိ ဘူး။ၿပီးေတာ့မျမင္ဘူး၊မၾကားဘူး၊အနံ႔ မရဘူး၊အရသာမရဘူး၊ထိေတြ႕ျခင္း ေတြမသိဘူး၊ဘာကိုမွမစဥ္းစားေတာ့ဘူ း။အဲဒီဘဝင္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးပုံမွန္နဲ႔ပ်က္ သြားတဲ့အခ်ိန္မွာဒီေလာကမျဖစ္ေပၚ ေသးဘူး။
ဒါြရဆိုတာကျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာကကိုသိ ၿပီးစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့လမ္းေတြအားလုံး၆ ဒါြရရိွတယ္။ရုပ္၅ဒါြရႏွင့္နာမ္၁ဒါြရတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့စကၡဳ ပသာဓာတ္ရုပ္သည္စကၡဳဒါြရ၁၊ေသာတ ပသာဓရုပ္သည္ေသာတဒါြရ၁၊ဃာနပသာဓာတ္ရုပ္သည္ဃာနဒါြရ၁၊ဇိဝါွပ သာဓာတ္ရုပ္သည္ဇိဝါွဒါြရ၁၊ကာယပ သာဓာတ္ရုပ္သည္ကာယဒါြရ၁၊ဘဝင္ခု ပေစဒစိတ္သည္မေနာဒါြရ၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ပသာဓာတ္ရုပ္တစ္ရုပ္စီေတြ သည္တခ်ိဳ႕ရုပ္နဲ႔သာထိေတြ႕ႏိုင္တဲ့အထူ းလကၡဏေတြရိွၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ကိုယ့္ရဲ႕ကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီဒါြရနဲ႔သာထိေတြ႕ႏိုင္တဲ့အာရုံကိုသိၿပီးစိတ္ကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ လမ္းျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ျမင္ျခင္းတစ္ခုတည္းသာရိွတာမဟုတ္ ဘူး။ၾကားျခင္း၊အနံ႔ရျခင္း၊အရသာရ ျခင္းႏွင့္ကိုယ္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကို သိျခင္းေလာက္သာရိွတာမဟုတ္ဘူး။ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုလည္းစဥ္း စားေသးတယ္။
မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ကေနဆက္ၿပီးအာရုံကိုစိတ္လက္ခံၿပီးသိတဲ့အခါ(သို႔) အဲဒီအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစဥ္း စားတဲ့အခါမွာစိတ္သည္စကၡဳပသာ ဓာတ္ရုပ္၊ေသာတပသာဓာတ္ရုပ္၊ဃာန ပသာဓာတ္ရုပ္၊ဇိဝါွပသာဓာတ္ရုပ္၊ကာ ယပသာဓာတ္ရုပ္ေတြကိုမမွီခိုဘူး။ဒါေပ မယ့္ဒါြရျဖစ္တဲ့အဲဒီမေနာဒါြရလာဝခ် ဏစိတ္မွအရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့ဘဝင္ခုပေစ ဒစိတ္ကိုမွီခုိရတယ္။ဆိုလိုတာကအမ်ိဳး မ်ိဳးေသာအေၾကာင္းေတြကိုစဥ္းစားၿပီး စိတ္ျဖစ္ေပၚေစတဲ့လမ္းျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တကယ္လို႔ဘဝင္ခုပ ေစဒစိတ္သည္စိတ္မွအာရုံကိုသိတဲ့ပထ မဆံုးဝိထီစိတ္ေတြမျဖစ္ေပၚရင္မေနာဒါြ ရလာဝခ်ဏစိတ္လည္းျဖစ္ေပၚလို႔မရ ဘူး။ဒါေၾကာင့္မေနာဒါြရႏွင့္မေနာဒါြရ လာဝခ်ဏစိတ္ေတြကြာျခားရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကဘဝင္ခုပေစဒစိတ္ သည္မေနာဒါြရျဖစ္ၿပီးဝိပက္စိတ္ျဖစ္ တယ္။ဝိထီစိတ္မဟုတ္ဘူး။မေနာဒါြရ လာဝခ်ဏစိတ္သည္မေနာဒါြရမဟုတ္ ဘူး။မေနာဒါြရမွအာရုံကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့ပထမဆံုးဝိထီစိတ္ျဖစ္ၿပီးကိရိယာ စိတ္ျဖစ္တယ္။
တစ္ေန႔တာဘဝမွာအမွန္တကယ္ရိွတဲ့ တရားသေဘာကိုေဝဖန္သံုးသပ္ၿပီးဒါြရ ရဲ႕လကၡဏေတြကိုနားလည္ႏိုင္တဲ့ပုံမွန္ ဘဝေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့ တရားသေဘာတစ္ခုစီေတြသည္ဘယ္ လိုနဲ႔နင္၊ငါေတြမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱ ဝါေတြမဟုတ္ရသလဲ?အခုခ်ိန္မွာမ်က္ စိအလယ္မွာျဖစ္၊ပ်က္ေနၿပီးတကယ္ရိွ တဲ့ရုပ္ျဖစ္တဲ့စကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္ကို ဘယ္သူမွမစဥ္းစားမိဘူး။ဓမၼသံခနီပ ေကာမွာအရွင္ဘာလီက်ခါရတနနီးေထ့ မွာအခ်က္အလက္ေတြရိွတယ္။`ရုပ္’လို႔ ေခၚတဲ့`က်ခါရတန’သည္ဘယ္လိုလဲ?ပ သာဓာတ္ရုပ္ျဖစ္တဲ့ဘယ္စကၡဳမဆိုမ ဟာဘူတရုပ္၄ရုပ္ကိုမွီခိုရတယ္။ရုပ္သ ေဘာေတြႏွစ္ျမႇပ္ေနၿပီးျမင္လို႔မရတဲ့အ ရာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ထိေတြ႕လို႔ရ တယ္။`က်ခါရတန’သည္စကၡဳႏွင့္အာရ တနေတြရဲ႕စုေပါင္းထားတဲ့စကားလုံး ျဖစ္တယ္။`စကၡဳ’ဆိုတာကမ်က္စိ၊`အာ ရတန’ဆိုတာကစုေပါင္းျခင္းႏွင့္ျဖစ္ေပၚ ျခင္းေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္က်ခါရတနဆိုတာကစုေပါင္းျခင္းျဖစ္တဲ့စကၡဳျဖစ္ ၿပီးျဖစ္ေပၚျခင္းလည္းျဖစ္တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကဝိထီစိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာစကၡဳဒါြရမွရူပါရုံကိုျမင္ၿပီးသိတယ္လို႔ဗုဒၶဆိုဆံုးမသြား တယ္။စကၡဳဒါြရတစ္ကာလပ်က္သြား ၿပီးဘဝင္စိတ္ကအႀကိမ္မ်ားစြာဆက္ လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။ၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္မေနာဒါြရမွဆက္ၿပီးအဲဒီ ပ်က္သြားၿပီးျဖစ္တဲ့စကၡဳဒါြရမွျဖစ္ေပၚ တဲ့ရူပါရုံကိုသိၿပီးစိတ္ျဖစ္ေပၚတယ္။မ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ဘဝင္စိတ္ၾကား မွာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီလၽွင္ျမန္ စြာနဲ႔အားလုံးပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါမွာ စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ကေနဆက္ၿပီးမေနာ ဒါြရမွအာရုံကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါ ေၾကာင့္စကၡဳဒါြရမွအာရုံကိုသိတဲ့စိတ္ ေတြမေရာေႏွာဖို႔အတြက္အေသးစိတ္နဲ႔ ဒါြရရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုဗုဒၶျမတ္စြာဘု ရားကဆိုဆံုးမသြားတယ္။ၿပီးေတာ့မ ေနာဒါြရ၊ေသာတဒါြရ၊ဃာနဒါြရ၊ဇိဝါွဒါြ ရႏွင့္ကာယဒါြရမွဆက္ၿပီးအဲဒီအာရုံကို သိတဲ့စိတ္ေတြသည္ထို႔နည္းတူပဲျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကဝိထီစိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာ(၅)ဒါြရထဲမွ ဘယ္ဒါြရတစ္ဒါြရမွာပ်က္သြားၿပီးဘယ္ အာရုံတစ္ခုခုကိုမဆိုသိတဲ့အခါမွာဘဝင္ စိတ္သည္အႀကိမ္မ်ားစြာနဲ႔ၾကားမွာျဖစ္ ေပၚၿပီးစိတ္လည္းအခ်ိန္တိုင္းမေနာဒါြရမွဆက္ၿပီးအဲဒီအာရုံကိုအတူတူသိၿပီး ျဖစ္ေပၚတယ္။
နာမ္တရားဆိုတာကစိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ ေတြလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔အတူဆက္လက္ျဖစ္၊ ပ်က္ေနတယ္။ဒီလိုထိုင္ၿပီးရွိေနတဲ့အခါ မွာျမင္တာႏွင့္ၾကားတာေတြတစ္ၿပိဳင္ တည္းျဖစ္ေနတယ္လို႔ထင္ရတယ္။ဒါ ေပမယ့္အမွန္တကယ္တမ္းက်ေတာ့ဝိ ထီစိတ္သည္ဒါြရတစ္ခုကိုမွီခုိၿပီးအဲဒီဒါြ ရမွအာရုံကိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီး ေတာ့လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ပ်က္သြားတယ္။ဒါြရ တစ္ကာလသည္ကာလဆိုတာကဒါြရ တစ္ခုတည္းမွစိတ္အခါေပါင္းမ်ားစြာ ဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္ေနျခင္းျဖစ္တယ္။ အဲဒီမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာကိုသိရုံ သာျဖစ္တဲ့စကၡဳဒါြရမွျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ရဲ႕ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့လကၡဏေတြကိုမသိ ႏိုင္တဲ့အထိလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္ ပ်က္ျခင္းျဖစ္တယ္။မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရူပါရုံကိုလက္ခံသိၿပီးဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာရဲ႕ရုပ္ပုံသဏၬန္ကိုမွတ္ သားၿပီးအဲဒီမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ သည္တကယ္တမ္းက်ေတာ့မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာသာျဖစ္တယ္ဆိုတာေမ့ ေနၾကတယ္။
စကၡဳဒါြရသည္တကယ္ႀကီးမာက်ယ္ ျပန္႔ၿပီးမျပည့္ႏိုင္တဲ့ပင္လယ္သမုဒၵရာနဲ႔ တူတယ္လို႔ႏိွုင္းယွဥ္ထားတယ္။ဒါေၾကာ င့္စကၡဳပသာဓာတ္နဲ႔ထိေတြ႕ၿပီးအေဝး ႀကီးမွာရိွေနတဲ့ေနမင္း၊လမင္းႏွင့္ၾကယ္ တာရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ႏိုင္ဖို႔သည္ စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚရတယ္။ဒါ ေၾကာင့္စႀကၤဝဠာ၊နင္၊ငါ၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱ ဝါအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ပစၥည္း၊ဥစၥာအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြနဲ႔ျပည့္ေနတဲ့ေလာကျဖစ္တာနဲ႔တူ ေနတယ္လို႔ထင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီ နင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါအမ်ိဳး မ်ိဳးေတြျဖစ္တယ္၊ေနမင္း၊လမင္း၊ ၾကယ္တာရာႏွင့္ပစၥည္း၊ဥစၥာအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြျဖစ္တယ္လို႔ထင္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ ျမင္ျခင္းကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ေျမဓာတ္၊ေရ ဓာတ္၊မီးဓာတ္၊ေလဓာတ္ေတြရဲ႕ရုပ္ပုံ သဏၬန္ေတြသည္အမွန္တကယ္တမ္း က်ေတာ့စိတ္ကစဥ္းစားေတြးေတာတာ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေအး၊ပူ(သို႔)မာ၊ ေပ်ာ့(သို႔)တင္း၊လႈပ္ရွားေတြျဖစ္ေပၚ တဲ့ကာယကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာအမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြကိုသိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္သည္ေလာကကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိ ၾကတယ္။ေလာကဆိုတာကလၽွင္ျမန္စြာ နဲ႔ျဖစ္၊ပ်က္ေနၿပီးပ်က္ဆီးေပ်ာက္ကြယ္ သြားတဲ့တရားျဖစ္တယ္။မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္သည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြ ရဲ႕ရုပ္ပံုသဏၬန္ေတြကိုမွတ္သားျခင္း၊နာ းမွျဖစ္ေပၚတဲ့အသံအနိမ့္အျမင့္ေတြကို မွတ္သားၿပီးအရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕အ ဓိပၸါယ္စကားလုံးေတြရဲ႕ပညတ္ျခင္း ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္တရား သေဘာေတြမွျဖစ္ေပၚၿပီးမပ်က္တဲ့တ ရားေတြမရိွဘူး။
အဌာစာလိနီ၊အတၳဂါထာအခ်က္အ လက္ထဲမွာရိွတယ္။`စိတ္’သည္ဘယ္ လိုဆန္းၾကယ္ေအာင္လုပ္ေပးတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္`စိတ္’လို႔ေခၚသလဲ?ဓမၼာ တာ(တကယ္ရိွျခင္း)အရတစ္ျခားဆန္း ၾကယ္ျခင္းေတြသည္လုပ္ရပ္ဆန္းၾကယ္ ျခင္းထက္ေလာကမွာပိုၿပီးဆန္းၾကယ္ တာမရွိဘူး။ဓမၼာတာအရဆိုရင္လုပ္ရပ္ ဆန္းၾကယ္ျခင္းထဲမွာလက္ယာေျမာက္ ျခင္းသည္ဆန္းၾကယ္ျခင္းတစ္မ်ိဳးျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကအရမ္းကိုလွပတင့္ တယ္ျခင္းေတြရိွတယ္။လက္ယာေျမာ က္တဲ့ပန္ခ်ီဆရာေတြအဲဒီအလုပ္တာဝန္ ေတြကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့အခါမွာမွတ္သား စိတ္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးရုပ္ပုံစံေတြအားလုံး ကိုလုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။လုပ္ငန္းတာ ဝန္ေတြေအာင္ျမင္ေစဖို႔ဒီေနရာမွာဒီလိုပုံစံနဲ႔ဆြဲၿပီးဆန္းၾကယ္တဲ့လုပ္ေဆာင္ျခင္း ႏွင့္ေရးသားျခင္း၊အေရာင္ေတြခ်ျခင္း၊အေရာင္ေတြေဆးခ်ယ္ျခင္းႏွင့္ေဆး ေရာင္ေတြေျဖာင့္ျခင္းကအစလုပ္ၾက တယ္။ဒါေၾကာင့္ဆန္းၾကယ္တဲ့မွတ္သာ းျခင္းေတြျဖစ္ေပၚရတယ္။
ရုပ္သည္ဆန္းၾကယ္တဲ့ေနရာမွာတစ္မ်ိဳ းမဟုတ္ရင္တစ္မ်ိဳးဆန္းၾကယ္ၾကတယ္။ဆိုလိုတာကလက္ယာေျမာက္ျခင္း သည္အဲဒီဆန္းၾကယ္တဲ့လုပ္ရပ္ကေန ေအာင္ျမင္လာျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာ င့္မို႔ေလာကမွာဆန္းၾကယ္တဲ့အတတ္ပ ညာအားလုံးေတြသည္အဲဒီစိတ္ကပဲစဥ္း စားလာၿပီးဒီရုပ္ကဒီရုပ္ရဲ႕အေပၚမွာရိွ ေနၿပီးဒီရုပ္ကေအာက္မွာဒီရုပ္ကေဘး ႏွစ္ဘက္စလုံးမွာအသီးသီးရိွေနၾက တယ္။ၿပီးေတာ့ဆန္းၾကယ္တဲ့ရုပ္နဲ႔တူ ေအာင္လုပ္ယူၾကတယ္။က်န္တာေတြ ကေတာ့ပန္ခ်ီသမားေတြစဥ္းစားၿပီးရ လာတဲ့လုပ္ရပ္ေတြနဲ႔ေအာင္ျမင္ၾက တယ္။အဲဒီဆန္းၾကယ္ျခင္းနဲ႔ေအာင္ျမင္ လာတဲ့စိတ္ကိုလည္းထို႔နည္းတူပဲ`စိတ္’ လို႔ေခၚတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဒီ လုပ္ေဆာင္ျခင္းေတြနဲ႔ဆန္းၾကယ္ၿပီးသ ဘာဝတရားေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့အဲဒီ ဆန္းၾကယ္တဲ့လုပ္ရပ္ေတြလက္ယာ ေျမာက္ေစဖို႔စိတ္ကပဲဆန္းၾကယ္ျခင္း ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္ စဥ္းစားတဲ့အရာအားလုံးေတြကိုဆန္း ၾကယ္တဲ့လုပ္ရပ္အတိုင္းေအာင္ျမင္ေစ တယ္။
ဒါေတြသည္အနည္းငယ္မၽွသာျဖစ္တဲ့ဆန္းၾကယ္ျခင္းလုပ္ရပ္ရဲ႕ဆန္းၾကယ္ တဲ့အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုသာျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္ေန႔စဥ္န႔ဲအမၽွလူေတြလုပ္ေဆာင္တဲ့လုပ္ရပ္ရဲ႕ဆန္းၾကယ္ျခင္းေတြသည္ ကိုယ္၊ႏႈတ္၊စိတ္ေတြမွစၿပီးကုသိုလ္ကံ ျဖစ္တဲ့ဒါန၊သီလ၊ဘာဝနာေတြတိုးတက္ ေအာင္ပါြးမ်ားၿပီး(သို႔)အကုသိုလ္ကံ ျဖစ္တဲ့သူတစ္ပါးအသက္ကိုသတ္ျခင္း၊ ခိုးယူလုယက္ျခင္းေတြသည္အမ်ားႀကီး ဆန္းၾကယ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္ ေတြသည္ဆန္းၾကယ္တဲ့စိတ္ရဲ႕လကၡဏ ေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာျမင္ေတြ႕ႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးေစ့သီးႏွံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္တဲ့ဆန္း ၾကယ္တဲ့အဆင္းဓာတ္အျပင္ဘက္မွာ ပန္း၊သစ္ရြက္၊မ်ိဳးေစ့အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြႏွင့္ ပစၥည္း၊ေတာေတာင္၊ေခ်ာင္းစသည္တို႔ သည္ေျမဓာတ္၊မီဓာတ္၊ေလဓာတ္ႏွင့္ ေရဓာတ္ေတြရဲ႕စုေပါင္းျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတဲဘအရာေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္ေပ်ာ့(သို႔)မာ၊ေအး(သို႔)ပူ၊တင္း (သို႔)လႈပ္ရွား၊ယိုစီး(သို႔)ျပည့္စတဲ့အ ဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္လကၡဏေတြ ရိွၿပီးဆန္းၾကယ္ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့အရာေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္အဆင္း/ရုပ္ဓာတ္သည္အျပင္ ထက္ဆန္းၾကယ္တဲ့အရာကေတာ့စိတ္ ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္ သည္ဆန္းၾကယ္ေအာင္လုပ္ေပးတဲ့သ ေဘာျဖစ္တယ္။
ဆန္းၾကယ္တဲ့အကုသိုလ္ကံေတြသည္တရိစၧာန္ေတြရဲ႕ဆန္းၾကယ္တဲ့ရုပ္ပုံသ ဏၬန္ေတြကိုကြာျခားေအာင္အေၾကာင္း ေတြျဖစ္ေပးတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕တရိစၧာန္ ေတြကေတာ့ေျခေထာက္၂ေခ်ာင္း၊တစ္ ခ်ိဳ႕ကေျခေထာက္၄ေခ်ာင္း၊တစ္ခ်ိဳ႕က ေျခေထာက္အမ်ားႀကီးရိွၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕က ေျခေထာက္ေတြမရိွဘူး။တစ္ခ်ိဳ႕ကေရ ထဲမွာေနၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကကုန္းေပၚမွာေန ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ဆန္းၾကယ္တဲ့ကုသို လ္ကံသည္လူေတြကိုေယာက်္ား၊မိန္းမ ေတြမ်က္နား၊ရုပ္ပုံသဏၬန္ေတြကိုကြာ ျခားေစတယ္။ဒါေၾကာင့္ေဝါဟာရေတြ ကိုျဖစ္ေပၚေစတယ္။ဆိုလိုတာကျဖစ္ ေပၚတဲ့တရားသေဘာအားလုံးရဲ႕လကၡ ဏအေျခအေနေတြကိုထုတ္ေဖာ္တဲ့စ ကားအသုံးအႏႈန္းေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္အရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုေျပာတဲ့ ဘာသာစကားေတြအမ်ားႀကီးရိွတယ္ ဆိုတာကိုျမင္ေတြ႕ႏိုင္တယ္။ဘာေၾကာ င့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီျဖစ္ေပၚၿပီးဆန္းၾကယ္ တဲ့အရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုေခၚဆိုဖို႔အ တြက္စကားအသုံးအႏႈန္း(ေဝါဟာရ) ေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတယ္။ၿပီးေတာ့ေျပာ လိုက္တဲ့စကားေတြသည္ကုန္ဆံုးသြား တဲ့ရက္ေတြမရိွဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့စိတ္သည္ပုုံမွန္ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ျဖစ္ၿပီးဆန္းၾကယ္ေအာင္ျပဳလုပ္ေစ တယ္။ဒါေၾကာင့္ပိုၿပီးေတာ့ဆန္းၾကယ္ ေအာင္စိတ္လုပ္ေဆာင္တဲ့အရာကိုေခၚ ဆိုတဲ့အသုံးအႏႈန္းေတြကိုသမုတိရျခင္း ျဖစ္တယ္။
ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္းမွာသိရမွာကလူေတြ ဘယ္ေနရာမွာပဲေနေန၊ဘာေတြကိုပဲျမင္ ျမင္(သို႔)ဘာေတြကိုပဲေျပာေျပာအားလုံ းေတြသည္အဲဒီအရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကို ဆန္းၾကယ္ေအာင္လုပ္တဲ့စိတ္ရဲ႕ဆန္း ၾကယ္ျခင္းကိုသိျမင္ႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကစိတ္ရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုေအာက္ေမ့သိႏိုင္ဖို႔တရားေတာ္ေတြကိုဆိုဆုံးမသြားတယ္။စိတ္ကိုဆန္း ၾကယ္ေအာင္ျပဳလုပ္ေပးတဲ့ဆန္းၾကယ္ ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္တဲ့အခါမွာအခုခ်ိန္၊အခုခါထိေနာက္ထပ္ဆက္ၿပီးဆန္ းၾကယ္ေအာင္ျပဳလုပ္ေပးတယ္။ၿပီး ေတာ့အျပင္ကအရာေတြကိုစိတ္ကဆန္ းၾကယ္ေအာင္ျပဳလုပ္ေပးရုံေလာက္နဲ႔ဆန္းၾကယ္ျခင္းေတြကိုမေအာက္ေမ့ သင့္ဘူး။အခုခ်ိန္မွာစိတၱာႏူပႆနာသ တိပဌာန္းျဖစ္ၿပီးျဖစ္ေပၚေနတဲ့စိတ္ရဲ႕ လကၡဏေတြကိုသိႏိုင္ဖို႔သည္ျမင္ေနဆဲ အခ်ိန္မွာ၊ၾကားေနဆဲ၊အနံ႔ရဆဲ့အရသာရဆဲ၊စဥ္းစားေနဆဲအခ်ိန္ေတြမွာသိရ တယ္။ဒါေၾကာင့္၆ဒါြရထဲကဒါြရတစ္ခုခု ကိုမွီခုိရတယ္။
အေၾကာင္းတစ္ခုခုကိုစဥ္းစားေနတဲ့အ ခါမွာအဲဒီအေၾကာင္းသည္တစ္ခဏသာ ရိွၿပီးအဲဒီအေၾကာင္းကိုစဥ္းစားတဲ့စိတ္ သည္တစ္ခဏသာရိွတယ္ဆိုတာလူ ေတြစဥ္းစားလာျကတယ္။စိတ္သည္ စဥ္းစားတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။အခုျမင္ ေနဆဲအခ်ိန္၊ၾကားေနဆဲ၊အနံ႔ရဆဲ၊အရ သာရဆဲ၊အထိအေတြ႕သိေနဆဲ(သို႔)အခု စဥ္းစားေနဆဲအခ်ိန္ေတြမွာတကယ္လို႔ စိတ္ကိုမေဝဖန္မသုံးသပ္ရင္ဘယ္အ ခ်ိန္မွာစိတ္ရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိႏိုင္မလဲ ?သံယုတၱနိကယ္၊ခႏၶဝါလေဝၚ၊ခႏၳဳသုတ္ အခ်က္ထဲမွာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားက ရ ဟန္းတို႔အားလုံးနားေထာင္ၾက!စိတ္အ ညစ္အေၾကးေတြရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ သတၱဝါေတြအားလုံးစိတ္မသာယာရ ျခင္းေတြျဖစ္တယ္။စိတ္ၾကည္လင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္သတၱဝါေတြအားလုံး စိတ္သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ၾကတယ္။ရဟန္း တို႔အားလုံးနားေထာင္ၾက!လွည္ပတ္ သြားလာေနတဲ့စိတ္ကိုရဟန္းတို႔အား လုံးျမင္ေတြ႕ၾကၿပီးလာ?ျမင္ပါၿပီးအ ရွင္ဘုရားလို႔ရဟန္းေတြကျပန္ေလၽွာက္ တယ္။
စိတ္ေတြဘယ္လိုလွည္ပတ္သြားလာေနသလဲ?မ်က္စိမွျမင္ျခင္း၊နားမွၾကားျခင္း၊ႏွေခါင္းမွအနံ႔ရျခင္း၊လၽွာမွအရသာသိ ျခင္း၊ကိုယ္မွထိေတြ႕ျခင္းႏွင့္စိတ္ေတြမွ စဥ္းစားျခင္းေတြသည္လွည္ပတ္သြား ေနၾကတယ္။လူေတြသည္အလည္သြား ျခင္းကိုႏွစ္သက္ၾကတယ္။ဘယ္သူမွ တစ္ေနရာထဲမွာပဲေနတာကိုမႏွစ္သက္ ၾကဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဆင္း(ရုပ္)ကိုျမင္ခ်င္ၾကတယ္။အသံကိုၾကား ခ်င္ၾကတယ္။အနံ႔၊အရသာႏွင့္ထိေတြ႕ ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုရခ်င္ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္စိတ္သည္အာရုံထဲမွာျဖစ္ေပၚ ၿပီးဒါြရအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္ႏွင့္စိတ္ေတြမွလွည္ပတ္သြား လာေနတယ္။စိတ္သည္ၿငိမ္ၿငိမ္မေနဘူး ၊ဘယ္သူ႔ရဲ႕စိတ္ေတြကၿငိမ္ၿငိမ္ေနႏိုင္သလဲ?တကယ္လို႔အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တ ရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိမယ္ ဆိုရင္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအာရုံတစ္ခုခုကို သိၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္ဆိုတာသိရ တယ္။ဒါမွအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိႏိုင္မွာျဖစ္ တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကအဲဒီလွည္ပတ္သြား ေနတဲ့စိတ္ႏွင့္အဲဒီစိတ္နဲ႔ပဲရဟန္းေတြ အားလုံးစဥ္းစားၾကတယ္။အဲဒီစိတ္က ပဲလွည္ပတ္သြားေနတဲ့စိတ္ထက္ပိုၿပီး ဆန္းၾကယ္တယ္။အဲလိုအေၾကာင္း ေၾကာင့္ရဟန္းတို႔အားလုံး!ကိုယ့္ရဲ႕စိတ္ ကိုခဏ၊ခဏေဝဖန္သုံးသပ္ၾကပါ။ဒီ စိတ္သည္ရာဂ၊ေဒါသ၊ေမာဟအျဖင့္နဲ႔ ညစ္ႏြမ္းေနတာအၾကာႀကီးရိွခဲ့တယ္။ စိတ္ညစ္ႏြမ္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္သတၱဝါ ေတြအားလုံးစိတ္မသာယာရျခင္းျဖစ္တယ္။စိတ္ၾကည္လင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္သတၱဝါေတြအားလုံးစိတ္မသာယာရ ျခင္းျဖစ္တယ္။စိတ္ၾကည္လင္တဲ့အတြ က္ေၾကာင့္သတၱဝါေတြအားလုံးစိတ္ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ၾကတယ္။ရဟန္းတို႔ အားလုံးနားေထာင္ၾက!ဒီလိုတရိစၧာန္ အားလုံးေတြလိုမ်ိဳးဆန္းၾကယ္တဲ့တစ္ ျခားအဖြဲ႕တစ္ခုကိုျမင္ရေပမယ့္ငါ!ဘု ရားမေဝဖန္မသုံးသပ္ဘူး။
ရဟန္းတို႔အားလုံးနားေထာင္ၾက!အဲဒီ စိတ္ေတြနဲ႔ပဲဒီတရိစၧာန္ေတြစဥ္းစားၾက တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီစိတ္ကပဲအဲဒီတရိ စၧာန္ေတြထက္ပိုၿပီးဆန္းၾကယ္တယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းေၾကာင့္ရဟန္းတို႔ေတြ ကိုယ့္ရဲ႕စိတ္ေတြကိုခဏ၊ခဏေဝဖန္သုံး သပ္ၾကပါ။စိတ္ေတြသည္ရာဂ၊ေဒါသ၊ ေမာဟေတြနဲ႔ညစ္ႏြမ္းေနတာအၾကာႀကီ းရိွခဲ့ၿပီး။စိတ္ညစ္ႏြမ္းတဲ့အတြက္ေၾကာ င့္သတၱဝါေတြအားလုံးစိတ္မသာယာရ ျခင္းျဖစ္တယ္။စိတ္ၾကည္လင္တဲ့အ တြက္ေၾကာင့္စိတ္ေတြသန္႔ရွင္းစင္ ၾကယ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ရဟန္းတို႔ အားလုံးၾကည့္ၾက!ေဆးဆိုးသမား(သို႔) ပန္ခ်ီေရးဆြဲသမားေတြသည္အေရာင္ ဆိုးတဲ့စက္ရိွျခင္း၊ေကာ္ရိွျခင္း၊အဝါ ေရာင္၊အစိမ္းေရာင္၊အနီေရာင္ေတြအာ းလုံးကိုရုပ္ပုံကာခ်ပ္(သို႔)နံရံ(သို႔)စာ ရြက္ထဲမွာညီညာစြာေရးဆြဲၿပီးကိုယ္၊ လက္၊အဂါၤႀကီး၊ငယ္ေတြအားလုံးေတြ နဲ႔ျပည့္စုံတဲ့ေယာက်ာ္း(သို႔)မိန္းမစတဲ့ ရုပ္ေတြကိုေရးဆြဲၾကတယ္။ထို႔နည္းတူ ပဲရဟန္းတို႔အားလုံးနားေထာင္ၾက!တ ရားေတာ္ေတြကိုမနာၾကားရတဲ့ပုထုဇဥ္ ေတြသည္ေနာက္ထပ္ေမြးလာခဲ့ရင္အဲဒီ ခႏၶာ၅ပါးနဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီးျပန္ေမြးလာရ တယ္။ဒါေၾကာင့္ရဟန္းတို႔အားလုံး!အဲဒီ အခ်က္ေတြကိုဘယ္လိုသေဘာရသလဲ?ရုပ္ေတြသည္ျမဲလာ(သို႔)မျမဲဘူးလာ? ရဟန္း–>မျမဲပါဘူးအရွင္ဘုရား၊ျမတ္ စြာဘုရား–>ေဝဒနာ၊သညာ၊သခါၤရ၊ဝိ ညာဥ္ေတြသည္ျမဲလာ(သို႔)မျမဲဘူးလာ? ရဟန္း–>မျမဲပါဘူး၊အရွင္ဘုရား။ျမတ္ စြာဘုရား–>အဲဒီအေၾကာင္းလိုပဲနာ ၾကားရတဲ့အရိယာပုဂၢိဳလ္ေတြဒီလိုျမင္ ၾကတယ္။တစ္ျခားလုပ္ရမယ့္တာဝန္ ေတြဒီထက္အေရးႀကီးတာမရိွဘူးဆို တာေသခ်ာစြာနဲ႔သိၾကတယ္။
ရုပ္ေတြကိုဆြဲတဲ့ပန္ခ်ီဆရာသည္အ ေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳးကိုမွီခိုၿပီးရုပ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ကိုေရးဆြဲၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ဆန္း ၾကယ္ျခင္းေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ရုပ္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ထို႔နည္းတူပဲဒီအ ခ်ိန္မွာလူတစ္ဦးစီေတြရဲ႕စိတ္ေတြသည္ အနာဂတ္မွာဆက္ၿပီးျဖစ္ေပၚမယ့္ရူပကၡႏၶာ၊ေဝဒနကၡႏၶာ၊သညာကၡႏၶာ၊သခါၤရ ကၡႏၶာ၊ဝိညာဥ္ကၡႏၶာေတြကိုေရးဆြဲေနတဲ့ ပန္ခ်ီဆြဲဆရာနဲ႔တူတယ္။
အဌာကာထာသံယုတၱနိကယ္ဒုတိယ ေဝါ၊ပတၱသုတ္အပိုင္း(၆)အခ်က္အ လက္ထဲမွာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကတရား ေတာ္ေတြရဲ႕အသုံးအႏႈန္းသေကၤတေတြ ကိုနားလည္းဖို႔ႏွင့္ရဟန္းေတြအားလုံး ကိုထိုးထြင္းစြာသိျမင္ဖို႔အတြက္ဒီလို လက္ကိုင္ထားျခင္း၊ႀကိဳးစားမႈရိွေစျခင္ းႏွင့္ၾကည္လင္ေစျခင္းျဖင့္တရားေတာ္ ေတြကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။အဲဒီေခတ္ ကာလကဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ဥပါ ဒါန္ခႏၶာ၅ပါးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့တရားဓမၼ ေတြႏွင့္ရဟန္းေတြအားလုံးကိုထိုးထြင္း စြာသိျမင္ေအာင္တည္/လက္ကိုင္ထား ျခင္းၾကည္လင္ျခင္းေတြကိုထပ္ခါ၊ထပ္ခါနဲ႔ဆိုဆံုးမသြားတယ္။အဲဒီရဟန္းေတြ ကလည္းၿငိမ္သက္စြာနဲ႔တရားေတြကိုနာ ၾကားၿပီးစိတ္ဝင္စားစြာျဖင့္ေအာက္ေမ့ ရင္အက်ိဳးေတြေအာင္ျမင္ဖို႔ေဆာင္ရြက္ ၾကတယ္။
`စမာထန္’ဆိုတဲ့စကားဆိုတာကလက္ ကိုင္ထားေစျခင္း၊နားလည္ေစျခင္းႏွင့္ မွန္ကန္ေအာင္ေဝဖန္သုံးသပ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္နားလည္မႈေတြ မွန္ကန္ေအာင္ႏွင့္အက်ိဳးေတြရိွဖို႔အ တြက္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကတရားေတာ္ ေတြကိုဆိုဆံုးမသြားျခင္းျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကတရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားၿပီ းတဲ့အခါမွာလက္ကိုင္ထားျခင္း၊နား လည္ေစျခင္းႏွင့္မွန္ကန္ေအာင္ေဝဖန္ သုံးသပ္ျခင္းေတြရိွလာတယ္။ကုသိုလ္ တရားေတြသည္ကုသိုလ္တရားေတြ ျဖစ္တယ္။အကုသိုလ္တရားသည္အကု သိုလ္တရားေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ တကယ္လို႔ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကအေသး စိတ္နဲ႔မဆံုးမသြားခဲ့ရင္လူေတြကအကု သိုလ္တရားကိုကုသိုလ္တရားျဖစ္တယ္ လို႔အထင္မွားႏိုင္တယ္။ဒါေပမယ့္ကု သိုလ္တရားရဲ႕လကၡဏသေဘာသည္ အကုသိုလ္တရားမဟုတ္ဘူး။အကု သိုလ္တရားရဲ႕လကၡဏသေဘာသည္ ကုသိုလ္တရားမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကဥပါဒါန္ခႏၶာ(၅)ပါး နဲ႔ပတ္သက္တဲ့တရားေတာ္ေတြကိုအ ေသးစိတ္နဲ႔ဆိုဆံုးမသြားျခင္းျဖစ္တယ္။ ဥပါဒါန္ခႏၶာ(၅)ေတြကေတာ့စိတ္၊ေစတ သိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြျဖစ္ၿပီးခြဲလိုက္ရင္ရူပ ကၡႏၶာ၊ေဝဒနကၡႏၶာ၊သညကၡႏၶာ၊သခါၤရကၡ ႏၶာႏွင့္ဝိညာဥ္ကၡႏၶာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဘယ္ေနရာမွာပဲေနေနခႏၶာ(၅) ပါးကေနမလြတ္ေျမာက္ႏိုင္ဘူး။ဒါ ေၾကာင့္ခႏၶာ၅ပါးရဲ႕အေၾကာင္းေတြကို ေလ့လာသင္ၾကားသင့္ၿပီးထိေရာက္စြာ နဲ႔ေဝဖန္သုံးသပ္သင့္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တရားေတာ္ေတြကိုမွန္ကန္ ေအာင္လက္ကိုင္ထားဖို႔ႏွင့္နားလည္မႈ ေတြမမွားဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။