`အာဟန္’ဆိုတဲ့စကားကေတာ့လက္ ကိုင္ထားတဲ့ေနရာမွာႀကိဳးစားမႈေတြျဖစ္ ေပၚေစျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြကိုနား လည္ႏိုင္ဖို႔သည္လၽွင္ျမန္ၿပီးလြယ္ကူစြာ နဲ႔နားမလည္ႏိုင္ဘူး။ဒါေပမယ့္ဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရားေတာ္ ေတြကိုလက္ကိုင္ထားၿပီးနားလည္တဲ့ အထိႀကိဳးစားျခင္းေတြနဲ႔ေဝဖန္သုံးသပ္ ရတယ္။ၿပီးေတာ့တရားသေဘာရဲ႕လ ကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးသတိ ျဖစ္ေပၚတဲ့အထိအမွန္တကယ္ရိွၿပီးပုံမွ န္နဲ႔ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့အထိ ျမတ္စြာဘုရားကတရားေတာ္ေတြကို ဆိုဆံုးမသြားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကယခုခ်က္ခ်င္ းမျဖစ္ေပၚတဲ့(သို႔)သက္ေသမျပႏိုင္တဲ့ တစ္ျခားအေၾကာင္းေတြကိုဆံုးမမသြား ဘူး။ဒါေၾကာင့္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ စကၡဳဝိညာဥ္ရဲ႕အေၾကာင္း၊ျမင္ျခင္းအ ေၾကာင္းႏွင့္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာရဲ႕ အေၾကာင္းေတြကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။ ၿပီးေတာ့ေသာတဝိညာဥ္ရဲ႕အေၾကာင္း၊ အသံကိုသိတဲ့တရားသေဘာရဲ႕အ ေၾကာင္းႏွင့္နားမွျဖစ္ေပၚတဲ့အသံရဲ႕အ ေၾကာင္းေတြကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။ၿပီး ေတာ့သက္ေသျပလို႔ရတဲ့ယခုရိွေနဆဲတ ရားေတြကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။ဒါေၾကာ င့္တရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားၿပီးတဲ့သူ ေတြသည္အဲဒီအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရား သေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့အ ထိျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုေဝဖန္သုံးသပ္သိၿပီးေလ့လာ သင္ၾကားတဲ့ေနရာမွာလည္းႀကိဳးစား မႈေတြရိွၾကတယ္။
`လလုံး’ဆိုတဲ့စကားကေတာ့ခိုင္ျမဲတဲ့ကို ယ့္ရဲ႕ဂုဏ္အျဖင့္နဲ႔ၾကည္လင္ေစျခင္းႏွင့္ တိုးတက္ေစျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။လက္ ကိုင္ထားျခင္း၊ႀကိဳးစားျခင္းႏွင့္ၾကည္လင္ေစျခင္းေတြသည္ပုဂိၢဳလ္တို႔မွာရိွ ၾကၿပီးလာ?ဒါေပမယ့္ကုသိုလ္စိတ္ေတြ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့အခ်ိန္မွာပုဂၢိဳလ္ေတြမွာ ၾကည္လင္တဲ့စိတ္ေတြရိွေနတယ္ဆိုတာ သိႏိုင္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကဆင္းရဲ(ဒုကၡ) ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အသက္ႀကီးလာၿပီးဆိုေတာ့စိုးရိမ္ ေသာကေတြျဖစ္လာတယ္။သတိပဌာန္း ေတြျဖစ္ေပၚတာလည္းအရမ္းနည္း တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာအကုသိုလ္ေတြျဖစ္ တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကဘယ္သူ႔ကို မွအကုသိုလ္ရိွၿပီး(သို႔)စိုးရိမ္ေသာက ေတြရိွရမယ္ဆိုတဲ့တရားေတြကိုဆံုးမမ သြားဘူး။ဒါေပမယ့္ႀကိဳးစားျခင္းႏွင့္ ၾကည္လင္ေစျခင္းေတြရိွဖို႔အတြက္ လက္ကိုင္ထားရတဲ့တရားေတြကိုဆို ဆံုးမသြားတယ္။
အကုသိုလ္ေတြအားလုံးျဖစ္ေပၚရျခင္း သည္အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရၿပီး တားဆီးလို႔မရဘူး။ဘယ္အကုသိုလ္ စိတ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးေတြမဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီအကုသိုလ္ေတြသည္ေပၚေပါ က္ၿပီးျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ျဖစ္ေပၚတဲ့ အကုသိုလ္ရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိ ေအာက္ေမ့သိတဲ့အခ်ိန္မွာၾကည္လင္ ႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့အကု သိုလ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုေလ့လာ သင္ၾကားၿပီးေဝဖန္သုံးသပ္ရမယ္။အဲဒီအကုသိုလ္တရားေတြသည္နင္၊ငါေတြမဟုတ္ဘူး။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတာသိဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ျဖစ္ ေပၚေနဆဲျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္ရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုသတိေအာက္ေမ့သိတဲ့အခါမွာ အဲဒီအခ်ိန္သည္စိတ္ၿငီးေငြ႕ၿပီးမသာ ယာမႈေတြမျဖစ္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ငါ့ကိုယ္၊ငါ့ဥစၥာေတြျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့စိတ္ေတြမရိွေတာ့ဘူး။ၿပီးေတာ့ျဖစ္ ေပၚေနဆဲျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္တရားေတြ ကိုအစြဲေတြမရိွေတာ့တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ စုိးရိမ္ေသာကေတြမရိွေတာ့ဘူး။
ျဖစ္ေပၚတဲ့အကုသိုလ္တရားေတြေလ်ာ့ နည္းသြားဖို႔ႏွင့္ပူျပင္ေသာကေတြထပ္ၿပီ းမမ်ားလာဖို႔အတြက္သတိေအာက္ေမ့သိရမယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီအဲဒီအကုသိုလ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳ လ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့တရား သေဘာေတြကိုသတိနဲ႔ေဝဖန္သုံးသပ္ၿပီး သိရမယ္။ဒါေၾကာင့္သတိပဌာန္းေတြကို တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့အခါမွာ`လ လုံး’ဆိုတဲ့စကားရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကိုထိ ေရာက္စြာနဲ႔နားလည္ရတယ္။ဆိုလိုတာ ကကိုယ့္ရဲ႕ဂုဏ္ေတြနဲ႔ၾကည္လင္ျခင္းႏွင့္ ခိုင္ျမဲျခင္းရိွၿပီးတိုးတက္ေစတယ္။ဆုိလို တာကနင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ မဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုး ထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္တယ္။
အရိယာသစၥာတရားေတြျဖစ္တဲ့သတိရိွ ျခင္းႏွင့္ကုသိုလ္တရားေတြေဟာၾကား ျခင္းေတြကအစအဆံုးအမေတြျဖစ္ တယ္။အဲဒီအဆံုးအမထဲမွာဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့သတိပဌာန္း တရားေတြကလြဲၿပီးတစ္ျခားပုဂၢိဳလ္ေတြ ကတရားေတာ္ေတြကိုထပ္ၿပီးအသစ္ျပဳ လုပ္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့သတိပဌာန္းအ ျဖစ္နဲ႔တစ္ျခားတရားေတြကိုျပဳလုပ္ျခင္ း၊(သို႔)အကုသိုလ္တရားေတြကိုကုသိုလ္ တရားအျဖင့္ျပဳလုပ္ျခင္း(သို႔)ဘယ္သူမ ဆိုအဆံုးအမေတြကိုအဲလိုမ်ိဳးျပဳလုပ္ လာၾကတယ္(သို႔)အဲဒီအရာေတြကိုျပဳ လုပ္ဖို႔ရိွၾကရဲ႕လာ?ဆိုလိုျခင္တာကဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရား ေတာ္ေတြသည္တစ္ျခားသူေတြအသစ္ ျပဳျပင္ၿပီးအသစ္ေျပာင္းလဲလို႔ရႏိုင္လာ?ၿပီးေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြာ းတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တဲ့သတိပဌာန္း ေတြကိုေျပာင္းလဲၿပီးသတိပဌာန္းေတြ မေပးျဖစ္လို႔ရလာ?တစ္ျခားသူေတြက ေဟာၾကားသြားတဲ့အကုသိုလ္တရား ေတြကိုကုသိုလ္တရားျဖစ္ေအာင္လုပ္ လို႔ရလာ?ဒါေၾကာင့္အားလုံးကိုေဝဖန္ သုံးသပ္ၿပီးအေၾကာင္းအက်ိဳးေတြကို နားလည္တဲ့အခါမွာျမတ္စြာဘုရားသိ ေတာ္မူသြားၿပီးဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရား ေတြရဲ႕အဆံုးအမေတြကိုသိႏိုင္တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသိေတာ္မူၿပီးဆိုဆံုးမ သြားတဲ့တရားသေဘာအားလုံးေတြကို ဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွတစ္ ျခားတရားသေဘာျဖစ္ေအာင္ေျပာင္း လဲလို႔မရဘူး။ၿပီးေတာ့နားလည္မႈမွား တဲ့သူေတြရိွႏိုင္တယ္။ဒါေပမယ့္တရား အားလုံးေတြရဲ႕အမွန္တကယ္ရိွတဲ့လကၡ ဏသေဘာေတြကိုေျပာင္းလဲလို႔မရဘူး ။`အာဌာ’ဆိုတာကစိတ္ရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြ ျဖစ္ၿပီးအဲဒီစိတ္(၅)မ်ိဳးကိုအဘိဓမၼာထဝိဖာဝိနီမွာ(၆)မ်ိဳးနဲ႔ရင္းျပသြားတယ္။ဆိုလိုတာကေနာက္တစ္မ်ိဳးအျဖင့္နဲ႔ ဆန္းၾကယ္တဲ့အာရုံျဖစ္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ဆန္းၾကယ္တဲ့စိတ္ကိုရွင္းျပ သြားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္ သည္အာရုံအားလုံးကိုသိႏိုင္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားသ ေဘာေတြဘယ္ေလာက္ပဲဆန္းၾကယ္ေန ပါေစစိတ္ရဲ႕အာရုံေတြျဖစ္ၾကတယ္။ၿပီး ေတာ့အဲဒီအာရုံေတြသည္ပရမတၳတရာ းေတြမဟုတ္ဘူး။ဥပမာ-ဘာသာစကား အမ်ိဳးမ်ိဳးကိုပညတ္ထားတဲ့စိတ္ကိုသိ ႏိုင္တယ္။ဆိုလိုတာကနာမည္၊စကားအ သုံးအႏႈန္းႏွင့္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ သည္အာရုံေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ ဆန္းၾကယ္တဲ့အာရုံေတြေၾကာင့္စိတ္ သည္ဆန္းၾကယ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
စိတ္ရဲ႕လကၡဏေတြ(၂)မ်ိဳးရိွၿပီးသာ မန္ရလကၡဏ(၁)မ်ိဳးႏွင့္သဘာဝလကၡ ဏ(၁)မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စိတ္ရဲ႕သာ မန္ရလကၡဏကေတာ့အနိစၥ၊ဒုကၡႏွင့္အ နတၱတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စိတ္ရဲ႕သဘာဝလ ကၡဏေတြသည္စိတ္ရဲ႕အဓိကလကၡဏ ျဖစ္ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့၁။အာလန္မ နဝိခ်ာနလခဏံ=အာရုံကိုထိုးထြင္းစြာ သိျခင္းရိွတဲ့လကၡဏျဖစ္တယ္။၂။ဘူဖဖူခမလစံ=အရင္ေရာက္ျခင္းရိွၿပီးဆရာ ျဖစ္ျခင္းရိွတယ္။ဆိုလိုတာကအရသာ အာရုံကိုသိတဲ့ေနရာမွာတာဝန္(အႀကီး) ျဖစ္တယ္။၃။စႏူထန္ပက်ဴပထာနံ=အ ဆက္မျပတ္ဆက္စပ္ျခင္းရိွတယ္။ဆို လိုတာကပက်ဴပထာျဖစ္ၿပီးဆက္ လက္ျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။ဆိုလိုတာက ျဖစ္ေပၚတဲ့အေနအေျခေတြျဖစ္တယ္။ ၄။နာမရူပထထာနံ=နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရားရိွၿပီးပထထန္ျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကျဖစ္ခါနီးအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။
စိတ္သည္သခါၤရတရားျဖစ္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုမီွခိုရတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တယ္။ခႏၶာ(၅)ပါးရိွတဲ့ဘုံမွာ တရားသေဘာအားလုံးေတြသည္အလိုလိုနဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။စိတ္သည္နာမ္ တရားႏွင့္ရုပ္တရားကိုမွီခုိရတဲ့ျဖစ္ခါနီး အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။နာမ္တရားတစ္ မ်ိဳးသာရိွတဲ့ဘုံ(အရုပ္ျဗဟၼာဘုံ)မွာရုပ္ ေတြမရိွဘူး။အဲဒီဘုံမွာစိတ္သည္နာမ္တ ရားရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီ ေစတသိက္ကပဲ`ပထထာ’ျဖစ္ၿပီးျဖစ္ခါ နီးအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။
☆သမုတိပညတ္☆ ပရမတၳတရားသည္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္နင္၊ ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမ ဟုတ္ဘူး။ျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳတရား ေတြသည္အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရ ၿပီးအေနအထာတစ္ခုစီေတြသည္စိတ္၊ ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြသာျဖစ္တယ္။ၿပီ းေတာ့လၽွင္ျမန္စြာနဲဘဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့ပရမတၳတရားျဖစ္ တဲ့စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ေတြရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုမသိေသးတဲ့အခါမွာပညတ္ကိုသာသိၾကတယ္။ဆိုလိုတာကတစ္စုံတစ္ ရာျဖစ္ၿပီးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္၊ ပ်က္ေနတဲ့နာမ္ႏွင့္ရုပ္ေတြရဲ႕သေဘာကို စြဲထားျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ပရမတၳ တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ ေတြသည္သမုတိသစၥာရဲ႕ေလာကမွာေန ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ပုံသဏၬန္၊အေနအထားႏွင့္ျဖစ္ေပၚ တဲ့တရားသေဘာေတြကိုစြဲထားၿပီးတစ္စုံတစ္ရာျဖစ္တယ္လို႔စြဲထားၾကတယ္။
အခုခ်ိန္မွာပရမတၳတရားကိုေလ့လာ သင္ၾကားၿပီးပညာေတြတိုးတက္ေအာင္ ပါြးမ်ားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေလ့ လာသင္ၾကားၿပီးပညာေတြပိုၿပီးထိုး ထြင္းစြာနဲ႔ေရာက္တဲ့အထိျဖစ္၊ပ်က္ေန ဆဲျဖစ္တဲ့တရားသေဘာေတြသည္ျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့အခါမွာနင္၊ငါမ ဟုတ္ဘူး၊ပုဂိၢဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ ဘူးဆိုတာထိုးထြင္းစြားနဲ႔သိလိုက္ရ တယ္။တကယ္တမ္းက်ေတာ့ပရမတၳ တရားေတြရဲ႕လကၡဏတစ္ခုစီေတြသာ ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ျမတ္စြာဘုရား ဆိုဆံုးမသြားတဲ့အတိုင္းနဲ႔ေျဖာင္မတ္မွန္ ကန္ၾကတယ္။
အဲဒီနင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပစၥည္းဥစၥာေတြ ျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္ လို႔သမုတိသစၥာကိုကိုစြဲထားၾကတယ္။အဝိဇၨာရဲ႕ေလးနက္ျခင္းႏွင့္မသိမႈေတြ ေၾကာင့္ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္ ကတည္းကစၿပီးနာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တ ရားေတြသည္ျဖစ္၊ပ်က္ၿပီးပုံမွန္နဲ႔ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚေနတယ္။သေႏၶကေနေမြး လာၿပီးတဲ့အခါမွာေပၚေပါက္လာတဲ့အ ရာေတြကိုျမင္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ေပၚ ေပါက္လာတဲ့အသံ၊အနံ႔၊အရသာေတြကိုသိရတယ္။ကိုယ္မွထိေတြ႕တဲ့အေအး ၊အပူ(သို႔)အမာ၊အေပ်ာ့ေတြကိုသိရ တယ္။ဒါေပမယ့္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ရာေတြသည္တရားသေဘာတစ္မ်ိဳး ျဖစ္တယ္ဆိုတာမသိၾကဘူး။ဒါေၾကာင့္ တစ္ခ်ိန္လုံးဆက္လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ေန တဲ့တရားသေဘာရဲ႕အေနအထားေတြ ကိုစြဲထားျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့မျဖစ္၊ မပ်က္သလိုနဲ႔တူၿပီးတစ္စုံတစ္ရာျဖစ္ တယ္လို႔ထင္ရတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာအဖြဲ႕ (ခဏ)ပညတ္ေတြရိွတယ္။ဆိုလိုတာက အစု၊အဖြဲ႕လိုက္ျဖစ္ၿပီးစုေပါင္းတဲ့တရားသေဘာရဲ႕အေနအထားကိုစြဲထားျခင္း ျဖစ္တယ္။
အဲဒီအရာေတြအားလုံးကိုသမုတိအျဖင့္ နဲ႔ဘယ္လိုေခၚသလဲဆိုတာမသိေသးဘူး။ဒါေၾကာင့္အဓိပၸါယ္ေတြကိုမသိေသးတဲ့ကေလးေတြ၊စကားေျပာမတတ္ေသ းတဲ့ကေလးငယ္ေတြႏွင့္တရိစၧာန္ေတြ သည္ႀကီးျပင္းလာတဲ့အထိခဏပညတ္ ကိုသိၾကတယ္။အသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ကိုနား လည္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္သမုတိသစၥာ ကိုသိရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကတူ ညီၿပီးမွန္ကန္စြာနဲ႔နားလည္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ တရားသေဘာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသမုတိ ပညတ္နဲ႔ေခၚရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဘယ္လိုမျဖစ္၊မပ်က္တာနဲ႔တူသလဲ? ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕အေနအ ထားကိုျမင္ဖူးတဲ့ကေလးသည္ႀကီးျပင္း လာတဲ့အခါမွာအဲဒီအရာေတြကိုအဲလိုနဲ႔ ပဲျမင္ေနရေသးတယ္။ဥပမာ-ပစၥည္း၊ ဥစၥာျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြအ မ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တယ္လို႔ျမင္ရတယ္။အမွန္ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ပန္ကန္၊ခြက္၊ဇြန္ းႏွင့္ခရင္းေတြျဖစ္ေနေပမယ့္`မာ’တဲ့သ ေဘာသည္ပထဝီဓာတ္ျဖစ္ၿပီးမာတဲ့ဓာ တု(ဓာတ္)သာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီ တစ္ေန႔တာဘဝမွာဘာကိုျမင္သလဲ? ဘာကိုထိေတြ႕သလဲ?ထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္ မွာလည္းတကယ္ရိွတဲ့အရာ(မာတဲ့သ ေဘာ)ေတြကိုထိေတြ႕ရုံသာျဖစ္တယ္ဆို တာမစဥ္းစားခဲ့ၾကဘူး။ဒါေပမယ့္ရုပ္ပုံ သဏၬန္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ေပၚတဲ့အထိ လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ ေနတဲ့အေနအထားေတြကိုသိထားဖူးခဲ့ တဲ့အတိုင္းဇြန္း၊ခရင္း၊ခြက္၊ပန္ကန္ေတြလို႔ စိတ္ထဲမွာထင္း/မွတ္သားခဲ့တယ္။တ ကယ္တမ္းက်ေတာ့ဇြန္းကိုထိေတြ႕ လိုက္တဲ့အခါမွာ`မာ’တယ္။ခရင္း၊ခြက္၊ ပန္ကန္ေတြလည္း`မာ’တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တကယ္ရိွတဲ့လကၡ ဏသည္မာတဲ့တရားသေဘာသာျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္ရုပ္ပုံသဏၬန္အမ်ိဳးမ်ိဳး ကိုမွတ္သားတဲ့အေနနဲ႔ခြက္သည္ပန္ကန္ မဟုတ္ဘူး၊ဇြန္းသည္ခရင္းမဟုတ္ဘူးဆိုတာသိေစျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ အဲဒီအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာ ေတြသည္`မာ’တဲ့လကၡဏသေဘာရိွတဲ့ ရုပ္တရားသာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ပန္ ကန္သည္ထမင္းစားဖို႔အတြက္၊ခြက္ သည္ေရထည့္ဖို႔အတြက္ႏွင့္ဇြန္းသည္ ဟင္းေတြကိုခတ္ဖို႔အတြက္ျဖစ္ၿပီးအဲဒီ သမုတိသေဘာကိုမွတသားၾကတယ္။
`မာ’တဲ့ဓာတ္ျဖစ္တဲ့အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာသမု တိသေဘာေတြကိုမွတ္သားထားၾက တယ္။ဥပမာ-သံေခ်ာင္းေတြေပါင္းစပ္ လို႔ရလာတဲ့ပစၥည္းေတြနဲ႔ေရဒီယိုေတြ၊T .Vေတြျဖစ္လာတယ္။ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတဲ့နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏတစ္ခုစီေတြကိုမသိတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္အရာဝတၱဳ၊ပစၥည္းေတြအမ်ိဳး မ်ိဳးျဖစ္လာတယ္။အဲဒါေတြအားလုံး သည္ေန႔တိုင္းလိုလိုပုံမွန္နဲ႔ပိုၿပီးမ်ားလာ တဲ့မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြရဲ႕သမု တိပညတ္ေတြကိုမွတ္သားျခင္းျဖစ္ တယ္။စုေပါင္းၿပီးျဖစ္ေပၚလာတဲ့ရုပ္ပုံ သဏၬန္အမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္အေနအထားအမ်ိဳ းမ်ိဳးေတြကိုသိတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအခ်ိန္ သည္`ပညတ္’ကိုသိျခင္းသာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ပရမတၳသစၥာမဟုတ္ဘူး၊သမု တိသစၥာသာျဖစ္တယ္။
မ်က္စိမွခဏပညတ္ကုိသိတာကလြဲၿပီးစာထပညတ္ကိုလည္းသိရေသးတယ္။ ဆိုလိုတာကအသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကို သိရေသးတယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္တရား သေဘာကပရမတၳတရားျဖစ္ၿပီးဘယ္ တရားသေဘာကသမုတိတရားျဖစ္သလဲဆိုတာတစ္ေန႔တာဘဝမွာေသခ်ာစြာ သိရမယ့္အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။သမုတိ ဆိုတာကပရမတၳတရားမဟုတ္တဲ့အ ရာေတြျဖစ္တယ္။ပန္ကန္၊ခြက္၊ဇြန္း၊ေရ ဒီယို၊ကား၊T.Vစတဲ့ရုပ္ပုံသဏၬန္ႏွင့္အေနအထားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိတဲ့အခါ မွာလူေတြသည္သမုတိပညတ္ကိုစကား လံုးအျဖင့္န႔ဲအသံေတြထြက္လာေစ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဘာအသံ ကိုဆိုလိုတာလဲဆိုတာျဖစ္ေပၚတဲအသံ ေတြကိုနားလည္ေအာင္ေခၚရတယ္။ဒါ ေၾကာင့္တရိစၧာန္အျဖင့္နဲ႔ေမြးျခင္းသည္ လူေတြလိုမ်ိဳးအေသးစိတ္နဲ႔သိဖို႔အစြမ္း မရိွဘူး။အသံသည္တကယ္ရိွတဲ့တရား သေဘာျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔အသံမရိွ ဘူးဆိုရင္စကားလုံးအားလုံးလည္းရိွလို႔ မရဘူး။
မ်က္စိရိွတဲ့အတြက္အတြက္အရာအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္တကယ္လို႔အသံမရိွရင္နာမည္ လည္းမရိွဘူး။ျမင္လို႔ရတဲ့အရာေတြကို ေခၚဖို႔အတြက္သုံးမယ့္စကားလုံးေတြ လည္းမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္အသံရဲ႕အဓိပၸါ ယ္ကိုသိျခင္းသည္အေၾကာင္းအမ်ိဳး မ်ိဳးျဖစ္တဲ့နာမည္ႏွင့္စကားေျပာဖို႔၊စ ကားလုံးေတြရိွဖို႔အတြက္လုပ္ေပးတဲ့ `စာထပညတ္’ရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။လူ ေတြသည္သမုတိပညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ တဲ့နာမည္ထဲမွာၿငိတြယ္ေနၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္တရားသေဘာတစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ အသံရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိရျခင္းျဖစ္ တယ္။`အသံ’ဆိုတဲ့စကားလုံးသည္ပါဠိ ဘာသာထဲမွာမရိွဘူး။အဲဒီအသံျဖစ္တဲ့တရားသေဘာသည္ပါဠိဘာသာမွာ`စာ ထရုပ္’လို႔ပညတ္ၿပီးေခၚတယ္။အသံ သည္တကယ္ရိွတဲ့အရာျဖစ္ၿပီးသိတဲ့ သေဘာမဟုတ္ဘူး။အသံသည္ရုပ္တ ရားျဖစ္ၿပီးနားမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာျဖစ္ တယ္။
အဘိဓမၼာ၊ထဝိစာဝိနီထီကာ၊ပရိေခ်(၈) ထဲမွာတစ္ေန႔တာဘဝမွာရိွၿပီးေလးနက္ တဲ့ပရမတၳတရားႏွင့္သမုတိပညတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုရွင္းျပထားၿပီးမွန္ ကန္စြာနဲ႔နားလည္သင့္တယ္။နာမည္ ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရိွႏိုင္ ဖို႔သည္အသံရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။စာထရုပ္(အသံ)ဆိုတဲ့နာမည္ သည္ဒီေနရာမွာသိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့ နာမ္တရားကိုဆိုလိုတာမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အားလုံးေသာအဓိပၸါယ္ထဲမွာရိွေန တယ္။အဲဒီနာမ္သည္အာဏာအျဖင့္နဲ႔နာ မည္(၂)မ်ိဳးရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့အဓိပၸါယ္နဲ႔လိုက္ၿပီးပါသြားတဲ့ နာမ္၁မ်ိဳးႏွင့္ေခတ္အတိုင္းကိုလိုက္တဲ့ နာမ္၁မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
တစ္ေန႔တာဘဝမွာဘာအေၾကာင္းေတြ ကိုေျပာသလဲ?ဘာေၾကာင့္ေျပာသလဲ? ဆိုလိုတဲ့အရာေတြႏွင့္အေၾကာင္းေတြကိုတစ္ပါးသူေတြနားလည္ဖို႔အတြက္ ေျပာတာလာ?ဒါေၾကာင့္နာမ္လို႔ေခၚတဲ့ စာထားရုပ္သည္အဓိပၸါယ္ေၾကာင့္အဓိ ပၸါယ္ထဲမွာရိွေနတယ္။ဆိုလိုတာကအ ေၾကာင္းအရာေတြအားလုံးကိုဆိုလို တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ျခားသူေတြကိုအဲဒီ အဓိပၸါယ္ႏွင့္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုနားလည္ေစျခင္းသည္အဲဒီအေၾကာ င္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြ(သို႔) အဲဒီနာမည္ေတြကိုနားလည္ဖို႔အတြက္ ဘယ္လိုစကား၊ဘယ္လိုဘာသာေတြနဲ႔ တစ္ျခားသူေတြႀကိဳက္သလိုသုံးလာၾက တယ္။ၿပီေတာ့အဘိဓမၼထဝိဖာဝိနီထီ ကာအခ်က္အလက္ထဲမွာေနာက္ထပ္ နာမည္(နာမ္)အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုေျပာ သြားတယ္။နာမည္(၄)ေလးမ်ိဳးရိွၿပီး ဘာေတြလဲဆိုေတာ့၁။စာမန္ရနာမည္ ဆိုတာကအမ်ားသုံးတဲ့နာမည္ျဖစ္ၿပီး ဥပမာ-ေကာင္းကင္၊မိုးေရ၊ေလ၊စပါး စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။၂။ဂုဏ္နာမည္ ဆိုတာကေတာ့ေကာင္းျခင္းဂုဏ္ေတြနဲ႔ ျပည့္စုံတဲ့နာမည္ျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္ၿပီးတကယ္လို႔ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားမဟုတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြဆို ရင္ဒီလိုနာမည္ရိွလို႔မရဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ဂုဏ္ ေက်းဇူးတရားေတြႏွင့္ျပည့္စုံျခင္းမရိွ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။၃။ကိရိ ယာနာမည္ဆိုတာကေတာ့လုပ္ရပ္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕နာမည္ျဖစ္တယ္။၄။ရထီ ခ်နာမည္ဆိုတာကေတာ့စိတ္ႀကိဳက္တဲ့ အတိုင္း(ႀကိဳက္သလို)ေခၚတဲ့နာမည္တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
တရားေတာ္ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကား ျခင္းသည္တကယ္အေသးစိတ္တဲ့အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ျမတ္စြာဘုရာကတရားေတာ္ ေတြကိုသိျမင္ေတာ္မူၿပီးေနာက္မဟာကရုဏာေတာ္ႀကီးမားစြာနဲ႔ဆိုဆံုးမသြားၿပီ းတရားသေဘာေတြအားလုံးကိုေလ့ လာသင္ၾကားရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာ င့္အမွန္တကယ္ရိွၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြကိုနားလည္ၿပီးဗုဒၶသာဝက ေတြကိုကယ္တင္ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ အဘိဓမၼ၊ထဝိဖာဝိနီ၊ဒီကာထဲကပရိေခ် (၇)ထဲမွာအခ်က္အလက္ေတြရိွတယ္။ အေမး–>ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကဘယ္လို အေၾကာင္းေၾကာင့္နဲ႔တရားေတာ္ေတြကိုအမ်ားႀကီးဆိုဆံုးမသြားရသလဲ? အေျဖ–>အေၾကာင္းကေတာ့သတၱဝါ(၃ )ဖြဲ႕ကိုကယ္တင္ဖို႔ဆႏၵရိွတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။သတၱဝါ(၃)ဖြဲ႕ရိွၿပီး ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။မသိမႈအာဏာ အျဖင့္နဲ႔ရုပ္၁၊နာမ္၁၊နာမ္ႏွင့္ရုပ္ႏွစ္မ်ိဳး စလုံး၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။၂။အာဏာအ ျဖင့္နဲ႔အရမ္းရဲရင့္တဲ့အႀကီး၁၊သိမ့္မရဲ တဲ့အႀကီး၁၊အားေပ်ာ့တဲ့အႀကီး၁တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။၃။အာဏာအျဖင့္နဲ႔အတို စကာလုံးကိုႀကိဳက္ျခင္း၁၊အလယ္အလတ္စကားလုံးကိုႀကိဳက္ျခင္း၁၊အေသ းစိတ္စကားလုံးကိုႀကိဳက္ျခင္း၁တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။အဲဒီသတၱဝါ(၃)ဖြဲ႕အားလုံးျဖစ္တဲ့နာမ္ထဲမွာမသိမႈေတြရိွတဲ့သတၱဝါ ေတြသည္ခႏၶာကိုသိၿပီးနားလည္ႏိုင္ဖို႔ သည္အဲဒီခႏၶာထဲမွာနာမ္(၄)မ်ိဳးကိုခြဲ လိုက္ရတယ္။
ရုပ္ထဲမွာမသိမႈေတြရိွတဲ့သတၱဝါေတြ သည္အာရတနကိုသိၿပီးနားလည္ႏိုင္ဖို႔ အတြက္ရုပ္(၁၀)မ်ိဳးႏွင့္ေနာက္ထပ္အာ ရတနတစ္ဝက္ကိုခြဲလိုက္ရတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဓမၼာရတနသည္နာမ္ တရားႏွင့္ရုပ္တရားႏွစ္မ်ိဳးစလုံးေတြရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။နာမ္ႏွင့္ ရုပ္ႏွစ္မ်ိဳးစလုံးထဲမွာမသိမႈေတြရိွတဲ့သ တၱဝါေတြသည္ဓာတု(ဓာတ္)ကိုသိၿပီးနားလည္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ရုပ္ႏွင့္နာမ္ေတြကိုခြဲ လိုက္ရတယ္။အဲဒီႏွစ္မ်ိဳးစလုံးကိုဓာတ္ အဖြဲ႕ထဲမွာအေသးစိတ္နဲ႔သိမ္းထား လိုက္တယ္။
☆အာရတန(၁၂)ပါး☆ အာရတနအတြင္း၆ပါးကေတာ့စကၡာရတန၁ပါး၊ေသာတရတန၁ပါး၊ဃာနရတန၁ပါး၊ဇိဝွာရတန၁ပါး၊ကာယရတန၁ပါး၊မေနာရတန၁ပါးတို႔ျဖစ္ၿပီးအာရတနအျပင္၆ပါးကေတာ့ရူပါရတန၁ပါး၊သ ဒၵါရတန၁ပါး၊ဂႏၶာရတန၁ပါး၊ရသာရတ န၁ပါး၊ေဖာဌဗၺာရတန၁ပါးႏွင့္ဓမၼာရတ န၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အာရတနဆိုတာကစည္းရုံးမႈရိွတဲ့ပရမတၳတရားသေဘာ ျဖစ္တယ္။စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအာရုံကိုတစ္ ခဏ၊တစ္ခဏသိတဲ့အခါမွာအာရတန အတြင္း၆ပါးႏွင့္အာရတနအျပင္၆ပါး ကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ပသာဓာတ္ရုပ္(၅)ပါးႏွင့္စိတ္(၁)ပါး သည္အာရတနအတြင္း၆ပါးျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္သည္သိတဲ့ သေဘာျဖစ္တယ္။ပသာဓာတ္ရုပ္(၅)ပါ းသည္စိတ္ရဲ႕အာရုံကိုသိၿပီးမွီခိုရတဲ့အတြင္းအာရတနျဖစ္တယ္။အဲဒီပရမတၳ တရားကလြဲၿပီးအားလုံးသည္အျပင္ အာရတနျဖစ္တယ္။အာရတန(၁၂)ပါး သည္အာရတနရုပ္၁၀+တဝက္(ဓမၼာရတန)တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဆိုလိုတာကအာရတနအတြင္း၅ပါးႏွင့္အာရတနအျပင္၅ပါး+တဝက္ဓမၼာရတန(စူခူမရုပ္)တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
အာရတန(၁၂)ပါးသည္အာရတနနာမ္ ၁ပါး+တဝက္(ဓမၼာရတန)တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဆိုလိုတာကမနာရတနအတြင္း၁ +တစ္ဝက္ဓမၼာရတန(ေစတသိက္ႏွင့္နိ ဗၺာန္)တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
မေနာဓာတ္သည္အဲဒီဒါြရ(၅)ဒါြရမွအာရုံ(၅)အာရုံကိုသိတဲ့စိတ္(၃)ပါးျဖစ္ တယ္။မေနာဓာတ္(၃)ပါးကေတာ့ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္၁ပါးႏွင့္ဆန္ပတီ ခ်နစိတ္၂ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။မေနာဝိ ညာဥ္ဏဓာတ္သည္မေနာဒါြရမွအာရုံ ကိုသိတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဒါြရကိုမမွီခုိပဲနဲ႔အာရုံကိုသိတယ္။မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္သည္(ထဝိပန္က်ဝိညာ ဥ္၁၀ပါးႏွင့္မေနာဓာတ္၃ပါးကလြဲၿပီး) စိတ္(၇၆)ပါးရိွတယ္။စုစုေပါင္းစိတ္၈၉ ပါးကိုဝိညာဥ္ဏဓာတ္အမ်ိဳးအစားအရ (၇)မ်ိဳးျဖင့္ခြဲလိုက္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့စကၡဳဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊ေသာ တဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊ဃာနဝိညာဥ္ ဏဓာတ္၁ပါး၊ဇိဝါွဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး ၊ကာယဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊မေနာဓာ တ္၁ပါး၊မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
☆ဓာတ္(ဓာတု)၁၈ပါး☆ ပရမတၳတရားသေဘာအားလုံးသည္ ဓာတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီျဖစ္ တယ္။ဒါြရ၆ပါးအရနဲ႔ေပါင္းစပ္လိုက္ ရင္ဒီလိုဓာတ္၁၈ပါးျဖစ္လာတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့၁။စကၡဓာတ္၁,ရုပ္ဓာတ္၁,စကၡဳဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁၊၂။ေသာတဓာ တ္၁,သဒၵါဓာတ္၁,ေသာတဝိညာဥ္ဏဓာ တ္၁၊၃။ဃာနဓာတ္၁,ဂႏၶာဓာတ္၁,ဃာန ဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁၊၄။ဇိဝါွဓာတ္၁,ရသာဓာတ္၁,ဇိဝါွဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁၊၅။ကာရ ဓာတ္၁,ေဖာဌဗၺာဓာတ္၁,ကာယဝိညာဥ္ ဏဓာတ္၁၊၆။မေနာဓာတ္၁,ဓမၼဓာတ္၁, မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၿပီးစု စုေပါင္းဓာတ္၁၈ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ဝိညာဥ္ဏဓာတ္သည္ကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီရဲ႕ အာရုံေတြကိုသာသိႏိုင္တဲ့စိတ္၁၀ပါး ျဖစ္ၿပီးအဲဒီအာရုံတစ္ခုထဲသာျဖစ္တယ္ ။စကၡဳဝိညာဥ္၂ပါးသည္ရူပါရုံတစ္မ်ိဳး ကိုသာသိႏိုင္တယ္။ေသာတဝိညာဥ္၂ပါး သည္သဒၵါရုံတစ္မ်ိဳးကိုသာသိႏိုင္တယ္။ ဃာနဝိညာဥ္၂ပါးသည္ဂႏၶာရုံတစ္မ်ိဳး ကိုသာသိႏိုင္တယ္။ဇိဝါွဝိညာဥ္၂ပါး သည္ရသာရုံတစ္မ်ိဳးကိုသာသိႏိုင္တယ္ ။ကာယဝိညာဥ္၂ပါးသည္ေဖာဌဗၺာရုံ တစ္မ်ိဳးကိုသာသိႏိုင္တယ္။
မေနာဓာတ္သည္အဲဒီဒါြရ(၅)ဒါြရမွအာရုံ(၅)အာရုံကိုသိတဲ့စိတ္(၃)ပါးျဖစ္ တယ္။မေနာဓာတ္(၃)ပါးကေတာ့ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္၁ပါးႏွင့္ဆန္ပတီ ခ်နစိတ္၂ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။မေနာဝိ ညာဥ္ဏဓာတ္သည္မေနာဒါြရမွအာရုံ ကိုသိတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဒါြရကိုမမွီခုိပဲနဲ႔အာရုံကိုသိတယ္။မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္သည္(ထဝိပန္က်ဝိညာ ဥ္၁၀ပါးႏွင့္မေနာဓာတ္၃ပါးကလြဲၿပီး) စိတ္(၇၆)ပါးရိွတယ္။စုစုေပါင္းစိတ္၈၉ ပါးကိုဝိညာဥ္ဏဓာတ္အမ်ိဳးအစားအရ (၇)မ်ိဳးျဖင့္ခြဲလိုက္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့စကၡဳဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊ေသာ တဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊ဃာနဝိညာဥ္ ဏဓာတ္၁ပါး၊ဇိဝါွဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး ၊ကာယဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊မေနာဓာ တ္၁ပါး၊မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
ဒါေၾကာင့္အဲဒီနာမ္ေတြထဲမွာႏွစ္ျမႇပ္ၿပီး လမ္းမွားေနတဲ့သူေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာ ေဝဖန္သုံးသပ္သင့္တယ္။(သို႔)အဲဒီရုပ္ ထဲမွာလမ္းမွားေနတဲ့သူျဖစ္တယ္။(သို႔) ရုပ္ႏွင့္နာမ္ႏစ္မ်ိဳးစလုံးထဲမွာလမ္းမွား ေနရင္ကုသိုလ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုတိုး တက္ေအာင္ပါြးမ်ားဖို႔အတြက္တရား သေဘာအားလုံးကိုမွန္ကန္စြာနဲ႔နား လည္ရတယ္။ၿပီးေတာ့တရားေတာ္ေတြ ရဲ႕အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုအေသး စိတ္နဲ႔ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းႏွင့္နာၾကာ းျခင္းေတြကိုမွီခိုရတယ္။ၿပီးေတာ့အမွန္ တကယ္ရိွၿပီးပုံမွန္နဲ႔ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရား သေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးသတိပဌာန္းေတြျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။
အဘိဓမၼာ၊ထဝိဖာဝိနီထီကာ၊ပရိေခ်၈ ထဲမွာအခ်က္အလက္ေတြရိွတယ္။နာမ္ ပညတ္၆မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။ဝိခ်မာဏံပညတ္သည္တကယ္ရိွတဲ့ တရားသေဘာေတြရဲ႕ေခၚဆိုတဲ့ပညတ္ စကားလုံးျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ရုပ္၊နာမ္၊ ေဝဒနာ၊သညာ၊စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ၂။အဝိခ်မာဏံပညတ္သည္တရားသ ေဘာမရိွတဲ့ပညတ္စကားလုံးျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ထိုင္း၊အဂၤလိပ္ဆိုပါစုိ႔။တကယ္ တမ္းက်ေတာ့ထိုင္း၊အဂၤလိပ္ေတြမရိွဘူ း၊တရားသေဘာပဲရိွတယ္။စိတ္၊ေစတ သိက္ႏွင့္ရုပ္ျဖစ္တယ္။ထိုင္း၊အဂၤလိပ္ သည္တရားသေဘာမဟုတ္ဘူး၊သမုတိ ပညတ္ျဖစ္တယ္။အကုသိုလ္စိတ္သည္ ပရမတၳတရားျဖစ္ၿပီးတကယ္ရိွတဲ့တ ရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အကု သိုလ္စိတ္၊ကုသိုလ္စိတ္ေတြရိွၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ထိုင္း၊အဂၤလိပ္ေတြမရိွဘူး၊ထိုင္းႏွင့္အဂၤလိပ္ဆိုတဲ့စကားလုံးသည္တ ရားသေဘာမရိွတဲ့(အဝိခ်မာဏံ)ပည တ္ျဖစ္တယ္။
၃။ဝိခ်မာေနာဏာဝိခ်မာဏံပညတ္ သည္ရိွတဲ့အရာႏွင့္မရိွတဲ့အရာေတြကို ပညတ္ထားတယ္။ဥပမာ-လူနာမည္ခ် လဘိဥာဏ္ဆိုပါစို႔။အဓိပၸါယ္ေၾကာင့္အ ဘိဥာဏ္(၆)ပါးရိွတယ္။အဘိဥာဏ္ရိွ ၿပီးလူနာမည္ခ်လမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ရိွ တဲ့အရာႏွင့္မရိွတဲ့အရာေတြရဲ႕ပညတ္ ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။၄။အဝိခ်မာေနာ ဏာဝိခ်မာဏံပညတ္သည္မရိွတဲ့အရာ ႏွင့္ရိွတဲ့အရာေတြကိုပညတ္ထားတယ္။ ဥပမာ-မိန္းကေလးရဲ႕အသံဆိုပါစုိ႔။မိန္း ကေလးမရိွဘူး၊အသံကတကယ္ရိွတယ္ ။၅။ဝိခ်မာေနာဏာဝိခ်မာဏံပညတ္ သည္ရိွတဲ့အရာႏွင့္ရိွတဲ့အရာေတြကိုပ ညတ္ထားတယ္။ဥပမာ-စကၡဳဝိဥာဏ္ဆို ပါစို႔၊စကၡဳတကယ္ရိွၿပီးစကၡာပသာဓာ တ္ျဖစ္တယ္။ဝိညာဥ္တကယ္ရိွၿပီးသိ တဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။၆။အဝိခ်မာေနာ ဏာဝိခ်မာဏံပညတ္သည္မရိွတဲ့အရာ ႏွင့္မရိွတဲ့အရာေတြကိုပညတ္ထားတ ယ္။ဥပမာ-အရွင္ဘုရင္ရဲ႕သားေတာ္ဆို ပါစို႔။အရွင္ဘုရင္ႏွင့္ဘုရင္ရဲ႕သားေတာ္ ေတြမရိွဘူးသမုတိပညတ္ပဲျဖစ္တယ္။
☆ အာရုံ(၆)ပါး☆ ၁။ရူပါရုံဆိုတာကမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ အရာျဖစ္ၿပီးစကၡဳဒါြရရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။စကၡဳပသာဓာတ္ကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စ ကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ရူပါ ရုံပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါမွာအႀကိမ္းေပါင္ းမ်ားစြာနဲ႔ဘဝင္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတယ္။ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္ဆက္လက္ၿပီးစကၡဳဒါြရမွပ်က္သြာ းတဲ့ရူပါရုံကိုသိၿပီးလက္ခံတဲ့မေနာဒါြရ ကေနျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္ရူပါရုံ သည္ဒါြရ(၂)ဒါြရကိုသိႏိုင္ျခင္းျဖစ္တယ္ ။ဆိုလိုတာကစကၡဳဒါြရႏွင့္မေနာဒါြရေတြ ရဲ႕ၾကားမွာဘဝင္စိတ္ရိွၿပီးျဖစ္ေပၚရ တယ္။
၂။သဒၵါရုံဆိုတာကအသံျဖစ္ၿပီးနားမွ ျဖစ္ေပၚလို႔ရတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္ ။ေသာတပသာဓာတ္ကိုမွီခုိၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့ဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာ ျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ေနာက္မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ဒါြရတစ္ခုခုမွ အာရုံကိုသိျခင္းရဲ႕ကာလတစ္ခုစီေတြ သည္အဲဒီစကားလုံးေတြကိုသိေနဆဲအ ခ်ိန္ႏွင့္အသံကိုၾကားေနတဲ့အခ်ိန္သည္ ပန္က်ဒါြရမွဝိထီစိတ္ႏွင့္မေနာဒါြရမွဝိ ထီစိတ္ေတြရဲ႕ၾကားမွာဘဝင္စိတ္ကျဖစ္ ေပၚၿပီးရိွရတယ္။စကားလုံးကိုသိေနတဲ့ အခ်ိန္မွာစကားလုံးကိုစဥ္းစားေနဆဲျဖ စ္ၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္မပ်က္ေသးတဲ့အသံကိုသိေန ဆဲျဖစ္တဲ့ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္မဟုတ္ ဘူး။
၃။ဂႏၶာရုံဆိုတာကအနံ႔ျဖစ္ၿပီးႏွေခါင္းမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ ဃာနပသာဓာတ္ကိုမွီခုိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ ဃာနဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ အဲဒီကေနဆက္ၿပီးဘဝင္စိတ္ကၾကား မွာျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ေနာက္မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္သည္ဆက္ၿပီးအဲဒီအနံ႔ကိုသိရတယ္ ။၄။ရသာရုံဆိုတာကအရသာျဖစ္ၿပီး လၽွာမွျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာျဖစ္ တယ္။ဇိဝါွပသာဓာတ္ကိုမွီခုိၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့ဇိဝါွဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ဇိဝါွဒါြရဝိထီစိတ္အားလုံးပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာ ျဖစ္ေပၚၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ ဆက္ၿပီးအဲဒီရသာရုံကိုျဖစ္ေပၚၿပီးသိ ရတယ္။
ေဖာဌဗၺာရုံဆိုတာကကိုယ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့ ေအး(သို႔)ပူ၊ေပ်ာ့(သို႔)မာ၊တင္း(သို႔) လႈပ္ရွားေတြရဲ႕တရားသေဘာျဖစ္တယ္ ။ကာယပသာဓာတ္ကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ ကာယဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ဘဝင္ စိတ္ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ေနာက္မ ေနာဒါြရမွဆက္ၿပီးအဲဒီေဖာဌဗၺာရုံကို ျဖစ္ေပၚၿပီးသိရတယ္။ဒီအာရုံ(၅)ပါးစ လုံးကိုပန္က်ာလန္မန(သို႔)ပန္က်ာရုံလို႔ ေခၚတယ္။ဒီအာရုံ(၅)ပါးစလုံးသည္(၆) ဒါြရမွာျဖစ္ေပၚရတယ္။ဆိုလိုတာက စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာ စကၡဳဒါြရမွရူပါရုံကိုသိၿပီးမေနာဒါြရဝိ ထီစိတ္သည္မေနာဒါြရမွဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚၿပီးရူပါရံုကိုလက္ခံသိရတယ္။ဘ ဝင္စိတ္သည္ၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးသဒၵါ ရုံ၊ဂႏၶာရုံ၊ရသာရုံႏွင့္ေဖာဌဗၺာရုံေတြ လည္းထို႔နည္းတူပဲျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဒီအာရုံ(၅)ပါးစလုံးသည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ျဖစ္တဲ့(၆)ဒါြရမွစိတ္ရဲ႕ အာရုံျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ ေနာက္ထပ္အာရုံတစ္ခုကေတာ့ဓမၼာရုံ ျဖစ္ၿပီးအဲဒီဓမၼာရုံသည္မေနာဒါြရျဖစ္တဲ့ စိတ္တစ္ခုကိုသာသိႏိုင္တယ္။
၆။ဓမၼာရုံသည္စိတ္မွတစ္လမ္းထဲပဲသိ ႏိူင္တဲ့အာရုံျဖစ္တယ္။ဓမၼာရုံ(၆)မ်ိဳးရိွ ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ပသာဓာတ္ရုပ္၅ ပါး၊စူခူမရုပ္၁၆ပါး၊စိတ္၈၉ပါး၊ေစတ သိက္၅၂ပါး၊နိဗၺာန္ႏွင့္ပညတ္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဓမၼာရုံ၅မ်ိဳးဆိုတာကပသာဓာတ္ ရုပ္၅ပါး၊စူခူမရုပ္၁၆ပါး၊စိတ္၈၉ပါး၊ေစ တသိက္၅၂ပါးႏွင့္နိဗၺာန္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္ ။နိဗၺာန္သည္ပရမတၳတရားျဖစ္တယ္။ ဓမၼာရုံတစ္ပါးျဖစ္တဲ့ပညတ္ကေတာ့ပရ မတၳတရားမဟုတ္ဘူး။ပညတ္(ပုညတိ)ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ကေတာ့အဲဒီအေၾကာင္းအရာေတြကိုသိေစႏိုင္အတြက္အဌာစာလိနီစိတၱဳပါထကန္ထဲမွာရွင္းျပထား တယ္။စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္အပါးတိုင္း ျဖစ္တဲ့စကၡဳဒါြရလာဝခ်နစိတ္၊စကၡဳဝိ ညာဥ္၊ဆန္ပတီခ်န၊ဆန္တီလနစိတ္၊ဝို႔ ထဖနစိတ္၊ခ်ဝနစိတ္၊တထာလန္ဖန စိတ္ေတြသည္မပ်က္ေသးတဲ့ရူပါရုံကို သိတယ္။ဒါေၾကာင့္စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးပညတ္မရိွရျခင္းျဖစ္ တယ္။ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္ဆိုတာက ေသာတဒါြရလာဝခ်နစိတ္၊ေသာတဝိညာဥ္၊ဆန္ပတီခ်နစိတ္၊ဆန္တီလနစိတ္၊ဝို႔ထဖနစိတ္၊ခ်ဝနစိတ္၊တထာလန္ဖနစိတ္ေတြသည္မပ်က္ေသးတဲ့အသံကိုသိ တယ္။ဒါေၾကာင့္ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးပညတ္မရိွရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဃာနဒါြရဝိထီစိတ္၊ဇိဝါွဒါြရဝိထီ စိတ္၊ကာယဒါြရဝိထီစိတ္ေတြလည္းထို႔ နည္းတူပဲျဖစ္ၾကတယ္။
ပန္က်ဒါြရမွဝိထီစိတ္(ဘယ္ဒါြရတစ္ဒါြရမဆို)အားလုံးပ်က္သြားတဲ့အခါမွာဘ ဝင္စိတ္သည္ၾကားမွာအႀကိမ္ေပါင္းမ်ာ းစြာျဖစ္ေပၚတယ္။မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးအဲဒီပန္က်ဒါြရမွ(၅) အာရုံထဲမွာပ်က္သြားဆဲျဖစ္တဲ့ဘယ္ အာရုံတစ္ခုခုမဆိုရိွရၿပီးပထမဆံုးကာ လျဖစ္တဲ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ဆက္ လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီပန္ က်ဒါြရဝိထီစိတ္ကေနျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမ ဆံုးကာလျဖစ္တဲ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီပညတ္ေတြမရိွေသးဘူး။မေနာဒါြရဝိထီစိတ္တစ္ကာလစီ ေတြသည္ဝိထီစိတ္၂(သို႔)၃ကာလေတြ ရိွတယ္။ဝိထီစိတ္ဆိုတာကေတာ့မေနာ ဒါြရလာဝခ်နဝိထီစိတ္(၁)ခဏ၊ခ်ဝနဝိထီစိတ္(၇)ခဏ၊တထာလန္ဖနဝိထီစိတ္ (၂)ခဏရိွၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာတ ထာလန္ဖနဝိထီစိတ္မရိွဘူး။မေနာဒါြရ ဝိထီစိတ္(၁)ကာလပ်က္သြားတဲ့အခါ မွာဘဝင္စိတ္သည္အႀကိမ္မ်ားစြာၾကား မွာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ေနာက္ထပ္ ကာလျဖစ္တဲ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ ဆက္ျဖစ္ေပၚၿပီးပညတ္ရိွတယ္။ဆိုလို တာကအဲဒီ(၅)အာရုံထဲမွာဘယ္အာရုံ တစ္အာရုံရဲ႕ရုပ္ပုံသဏၬန္သည္အာရုံ ျဖစ္တယ္။မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ေတြတစ္ ကာလစီပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါမွာဘဝင္ စိတ္ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ေနာက္ထပ္၊ ေနာက္ထပ္ကာလေတြမွာဆက္ျဖစ္ေပၚ တယ္။
မေနာဒါြရဝိထီစိတ္တစ္ကာလစီေတြ သည္ဝိထီစိတ္၂(သို႔)၃ကာလေတြရိွ ၾကတယ္။ဝိထီစိတ္ဆိုတာကေတာ့မ ေနာဒါြရလာဝါခ်နဝိထီစိတ္(၁)ခဏ၊ခ်ဝနဝိထီစိတ္(၇)ခဏ၊တထာလန္ဖနဝိထီ စိတ္(၂)ခဏရိွၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာ တထာလန္ဖနဝိထီစိတ္ေတြမရိွဘူး။မ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္(၁)ကာလပ်က္သြား တဲ့အခါမွာဘဝင္စိတ္သည္အႀကိမ္မ်ား စြာၾကားမွာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္ကာလျဖစ္တဲ့မေနာဒါြဝိထီ စိတ္သည္ဆက္ျဖစ္ေပၚၿပီးပညတ္ရိွရ တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီ(၅)အာရုံထဲမွာ ဘယ္အာရုံတစ္အာရုံရဲ႕ရုပ္ပုံသဏၬန္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္ ေတြတစ္ကာလစီပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါ မွာဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚတယ္။ ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ ေနာက္ထပ္၊ေနာက္ထပ္ကာလေတြမွာ ဆက္ျဖစ္ေပၚတယ္။
ဘဝင္စိတ္ၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးအဓိပၸါယ္ (သို႔)စကားလုံးအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္ကာလတစ္ခုစီရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။လူ၊ပုဂၢိဳလ္ ၊ပစၥည္း၊ဥစၥာအရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ တယ္လို႔သိတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအခ်ိန္မွာ စိတ္သည္ပညတ္ကိုသိၿပီးပရမတၳအာရုံ ကိုမသိဘူး။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳ အာရုံသည္အဲဒီအဆင္းအေရာင္အမ်ိဳး မ်ိဳးေတြသာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္မေနာ ဒါြရဝိထီစိတ္သည္ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြ ျဖစ္တယ္၊ပစၥည္းေတြ၊အရာဝတၳဳအမ်ိဳး မ်ိဳးေတြျဖစ္တယ္လို႔သိတဲ့အခ်ိန္မွာမ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ပညတ္ကိုအာရုံ ရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီအရာေတြသည္ ဘာေတြျဖစ္သလဲဆိုတာသိရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားဆိုတာကပရမ တၳတရားျဖစ္ၿပီးပညတ္မဟုတ္ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပရမတၳတရားသည္ တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ ပရမတၳတရားပါလို႔ဘယ္ပညတ္အသုံး အႏႈန္းကိုမွွမသုံးေပမယ့္လည္းအဲဒီျဖစ္ ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြသည္အဲလို မ်ိဳးလကၡဏေတြတကယ္ရိွၾကတယ္။ပညတ္ကေတာ့ပရမတၳတရားမဟုတ္ဘူး ။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တကယ္ရိွတဲ့တ ရားသေဘာမဟုတ္ဘူူး။ၿပီးေတာ့ပည တ္(ပုညတိ)ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ကေတာ့အဲ ဒီအေၾကာင္းအရားေတြအားလုံးကိုသိ ေစႏိုင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ေတာင္ကုန္း၊ပင္လယ္၊သစ္ပင္စတဲ့ရုပ္ပုံ ေတြကိုျမင္တဲ့အခါမွာရုပ္ပုံ(သို႔)ပန္ခ်ီပုံ ျဖစ္တယ္ဆိုတာသိရတယ္။တကယ့္ ေတာင္ကုန္း၊ပင္လယ္၊သစ္ပင္ေတြမ ဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္တကယ့္ေတာင္ ကုန္း၊ပင္လယ္၊သစ္ပင္ေတြကိုျမင္တဲ့အ ခ်ိန္မွာဘယ္အရာကပညတ္ျဖစ္သလဲ? စပ်စ္သီး၊ပန္းသီး၊မီးဂြတ္သီးစတဲ့ရုပ္ပုံ ေတြကိုျမင္တဲ့အခါႏွင့္တကယ့္စပ်စ္သီး ၊ပန္းသီး၊မီးဂြတ္သီးေတြကိုျမင္တဲ့အခါ မွာဘယ္အရာကပညတ္ျဖစ္သလဲ?တ ရားသည္တရားအတိုင္းအမွန္ျဖစ္ၿပီး နာမည္ကပညတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့လကၡဏေတြကိုသိေစတဲ့အ သုံးအႏႈန္းျဖစ္တယ္။(သို႔)တကယ္ရိွတဲ့ အရာေတြရဲ႕သေဘာႏွင့္အဓိပၸါယ္ေတြ ကိုသိေစတယ္။ဒါေပမယ့္ဘာနာမည္မွ မေခၚရေသးဘူး(သို႔)ဘာနာမည္မွမရိွ ေသးဘူးဆိုေပမယ့္ခဏပညတ္ေတာ့ရိွ ေနၿပီးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္ဘာ သာကိုမွသိဖို႔မလိုဘူး။ဒါေပမယ့္ျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာေတြထဲမွာပညတ္ရိွတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ရင္အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ သည္ဘာလဲဆိုတာသိရတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီအခ်ိန္သည္ပညတ္ကိုသိတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပညတ္ဆိုတာ ကအဲဒီအေၾကာင္းအရာေတြကိုသိေစ ႏိုင္တယ္။နာမည္မေခၚရေသးတဲ့တ ကယ့္သစ္သီးႏွင့္သစ္သီးရဲ႕ပန္ခ်ီပုံကို ျမင္ရုံနဲ႔ဘယ္အရာကပညတ္ျဖစ္သလဲ? (သို႔)ႏွစ္မ်ိဳးစလုံးပဲပညတ္ျဖစ္သလာ?
ပညတ္သည္ပရမတၳမဟုတ္ဘူး။တကယ့္သစ္သီးႏွင့္ပန္ခ်ီပုံသစ္သီးေတြသည္ ဘယ္လိုကြာျခားမႈေတြရိွသလဲ?မ်က္စိမွ ျမင္ေနရတဲ့အခ်ိန္မွာမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ အရာအားလုံးသည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူူး။ပု ဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။(သို႔) ဘယ္ပစၥည္း၊ဥစၥာတစ္စုံတစ္ရာေတြမွမဟုတ္ဘူး။စပ်စ္သီးရုပ္ပုံကိုျမင္တဲ့အ ခ်ိန္ႏွင့္တကယ့္စပ်စ္သီးကိုျမင္တဲ့အ ခ်ိန္ႏွစ္ခုစလုံးသည္စပ်စ္သီးရုပ္ပုံက သာပညတ္ျဖစ္ၿပီးတကယ့္စပ်စ္သီးကို ေတာ့ပညတ္မျဖစ္ဘူးလို႔တစ္ခ်ိဳ႕က ထင္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္ကေတာ့ အဲဒီမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့တကယ့္စပ်စ္ သီးႏွင့္ရုပ္ပုံစပ်စ္သီးႏွစ္မ်ိဳးစလုံးသည္ ဆက္လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္ရဲ႕ပညတ္အာရုံျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့အဆင္း၊အေရာင္ ေတြကိုသာသိရတယ္။မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္ကေတာ့ပညတ္ကိုသိတယ္။ဆိုလို တာကစပ်စ္သီးျဖစ္ရတဲ့အဓိပၸါယ္ႏွင့္အဲ ဒီအေၾကာင္းအရာျဖစ္တဲ့စပ်စ္သီးကို သိေစႏိုင္တယ္။တကယ့္စပ်စ္သီးႏွင့္ရုပ္ ပုံစပ်စ္သီးေတြျဖစ္ေနပါေစအဲဒီစပ်စ္ သီးျဖစ္တယ္လို႔သိလိုက္ျခင္းသည္ပ ညတ္အာရုံျဖစ္ၿပီးပရမတၳအာရုံမဟုတ္ ဘူး။
ဟိုလူ၊ဒီလူေတြျဖစ္တယ္လို႔ျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာပညတ္ျဖစ္ၿပီးပန္ခ်ီပုံႏွင့္တူတဲ့ပ ညတ္ကိုႏႈတ္ထုတ္ဖို႔အတြက္ခက္ခဲတယ္ ဆိုတာအမွန္ကိုသိသင့္တယ္။အဲဒီကု လာထိုင္ကိုျမင္ၿပီးပညတ္ကိုသိတဲ့အ ခ်ိန္သည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳ အာရုံႏွင့္ကိုယ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳအာ ရုံသည္အဲဒီလိုထိေတြ႕လိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ပညတ္မဟုတ္ေတာ့ဘူး။အေမး–>အခု ခ်ိန္မွာခဲတံကိုျမင္တဲ့သမုတိေတြကို လြယ္လြယ္နဲ႔နားမလည္ေသးဘူး။ဆရာ မေျပာသလိုခဲတံကိုျမင္ၿပီးသြားတဲ့အခါ မွာပန္က်ဒါြရမွျဖတ္ၿပီးမေနာဒါြရသို႔ ေရာက္သြားတယ္လို႔ဆိုတယ္၊ဒါေၾကာင့္ ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းေတြရိွသလာ?(သို႔)ပန္က်ဒါြရကိုအရင္ေက်ာ္မသြား ေအာင္ဘယ္လိုက်င့္ၾကံရမလဲ?အေျဖ –>ပညတ္မွာအာရုံဘယ္ေလာက္ရိွမလဲဆိုတာတကယ္နားလည္သေဘာေပါက္ တဲ့အထိနာၾကားရမယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္ သည္ဘယ္ဒါြရမွာပညတ္အာရုံကိုသိသ လဲ?အဲဒီအာရုံျဖစ္ၿပီးပရမတၳတရား စိတ္ရိွတဲ့အခ်ိန္မွာနင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳ လ္သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး၊ဘယ္ပစၥည္း၊ ဥစၥာေတြမွမရိွဘူး။ဘယ္ရုပ္မဆိုအဲဒီလို လႈပ္ရွားတဲ့အေျခအေနျဖစ္ေပၚဖို႔သည္ ဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္ရတဲ့ရုပ္ေတြအမ်ာ းႀကီးရိွရတယ္။ဒါေၾကာင့္လႈပ္ရွားျခင္း ျဖစ္တယ္ဆိုတာျမင္ေစႏိုင္တယ္။ၿပီး ေတာ့ပညတ္ရိွတဲ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးပရမတၳတရားရဲ႕လ ကၡဏေတြကိုပိတ္ပင္တဲ့အထိကာလအ မ်ားႀကီးရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ပရမတၳတရားရဲ႕အ ဓိကလကၡဏေတြကိုမသိရျခင္းျဖစ္ တယ္။
အေမး–>အဲဒါဆိုရင္ပညတ္ဆိုတဲ့စကာ းလုံးကိုဘယ္ေနရာမွာသြားပစ္ထားရမ လဲ? အေျဖ–>ပစ္ထုတ္ခိုင္းတာမဟုတ္ ဘူး။ဒါေပမယ့္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့အ တိုင္းကိုသိရတယ္။သတၱဝါေတြျဖစ္ တယ္၊ပုဂၢဳိလ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္ေတြ ျဖစ္တယ္၊အဲဒီပစၥည္းတစ္စုံတစ္ရာေတြ ျဖစ္တယ္လို႔သိေနတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအ ခ်ိန္မွာမေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ပညတ္ ကိုသိေနတယ္။ အေမး–>ဒါဆိုရင္စကားေတြကိုစဥ္းစားေနတဲ့ သေဘာျဖစ္တာေပါ့?
အေျဖ–>စကားလုံးေတြကိုမစဥ္းစားရ ေသးတဲ့အခ်ိန္မွာရုပ္ပုံသဏၬန္ကိုေတာ့ သိတယ္(သို႔)ျဖစ္ေပၚတဲ့အေျခအေန၊အ ဓိပၸါယ္ကိုသိရင္လည္းပညတ္ျဖစ္တယ္ ။ပရမတၳမဟုတ္ဘူး။တကယ့္တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေျဖာင့္မတ္ၿပီး မွန္ကန္စြာနဲ႔သိရမယ္။အဲဒါမွပရမတၳတ ရားရဲ႕ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားရျခင္းေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္မယ္။ကုလာထိုင္ ပ်က္သြားတာကိုမျမင္ဘူးလို႔ေျပာတဲ့သူ သည္တရားသေဘာတစ္ခုစီေတြစုေပါင္ းၿပီးျဖစ္လာတဲ့ကုလာထိုင္ကိုျမင္လိုက္ ၿပီးပရမတၳတရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုမ ခြဲရေသးတဲ့အခါမွာအဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္ ကိုပဲသိၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္လိုနဲ႔ ၿငိမ္းႏိုင္မလဲ?ဥပမာ-စပ်စ္သီးရုပ္ပုံႏွင့္ အဲဒီတကယ့္စပ်စ္သီးေတြသည္ကာယ ဒါြရမွထိေတြ႕လိုက္တဲ့အခါမွာကြာျခား ၾကသလာ?`မာ’ျခင္းေတြမတူၾကဘူး။ (သို႔)ကြာျခားတဲ့အရင္းခံ(သမုဌာန္)ေတြ ကေန`မာ’တဲ့ဓာတ္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးအမာ အနည္း(သို႔)အမ်ား၊အေပ်ာ့အနည္း(သို႔)အမ်ားေတြျဖစ္ေစတာမွန္ေပမယ့္အ မာသည္ကိုယ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တယ္။စပ်စ္သီးပုံႏွင့္တကယ့္ စပ်စ္သီးေတြပါျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ပန္ ခ်ီပုံျဖစ္တဲ့စပ်စ္သီးကေတာ့တကယ့္စ ပ်စ္သီးရဲ႕အရသာေတြမရိွဘူး။အဲဒီတ ကယ့္စပ်စ္သီးျဖစ္တယ္လို႔သိေစတဲ့စု ေပါင္းၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္သည္တကယ္ တမ္းက်ေတာ့အရသာက၁ရုပ္၊အနံ႔က ၁ရုပ္၊ေအး(သို႔)ပူက၁ရုပ္၊မာ(သို႔)ေပ်ာ့ ၁ရုပ္ႏွင့္တင္း(သို႔)လႈပ္ရွား၁ရုပ္ေတြရိွ ၾကတယ္။စုေပါင္းၿပီးလၽွင္ျမန္စြာျဖစ္၊ ပ်က္တဲ့အခါမွာအဲဒီအေျခအေနအရနဲ႔ ပညတ္ကိုသိေစတယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ဒီအရာေတြသည္မပ်က္သြားဘူး လို႔ထင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္တကယ္ တမ္းက်ေတာ့ပရမတၳတရားရဲ႕လကၡ ဏတစ္ခုစီေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးလၽွင္ ျမန္စြာနဲ႔ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္တ ကယ့္စပ်စ္သီးျဖစ္တဲ့ရုပ္သည္ေအး(သို႔)ပူ၊ေပ်ာ့(သို႔)မာေနပါေစမာတာလည္း ပ်က္တယ္၊အရသာလည္းပ်က္တယ္။
အေမး–>ဒါေပမယ့္တကယ္လို႔မေနာဒါြ ရမွခဲတံျဖစ္တယ္လို႔သိလိုက္ျခင္းသည္ မွားလာ?(သို႔)မွန္လာ? အေျဖ–>မမွားဘူး၊ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အဲဒီအခ်ိန္မွာဓမၼာရုံရိွတယ္။ဆိုလို တာကပညတ္သည္အာရုံျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္မေနာဒါြရဝိထီျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ႏွင့္ စကၡဳဒါြရဝိထီျဖစ္တဲ့အခ်ိန္သည္ကြာျခာ းၾကတယ္ဆိုတာပညာကမွန္ကန္စြာနဲ႔သိ ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ပညာေတြတိုးတက္ ေအာင္မပါြးမ်ားတဲ့သူေတြသည္တစ္စုံ တစ္ရာျဖစ္တယ္လို႔သိလိုက္ျခင္းသည္ စကၡဳဒါြရဝိထီႏွင့္မေနာဒါြရဝိထီေတြစု ေပါင္းၿပီးသိၾကတယ္။ဥပမာ-နင္,ငါ ျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္၊ပစၥည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ်လူေတြသည္ဘာေတြကို ႀကိဳက္ၾကသလဲ?ေလာဘကဘာေတြကို ႀကိဳက္သလဲ?အားလုံးကိုႀကိဳက္ၾက တယ္။ အေမး–>ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အရာေတြ အားလုံးကိုေပါ့။ အေျဖ–>ေလာဘကအားလုံးကိုႀကိဳက္ တယ္။ပညတ္ကိုပါႀကိဳက္တယ္။ေလာ ဘသည္ပညတ္ေတြနဲ႔ျပည့္ေနၿပီးပရမတၳတရားနဲ႔ပညတ္ကိုလည္းႀကိဳက္ တယ္ဆိုတာမျငင္းဆန္ႏိုင္ဘူး။ဘယ္အ ရာတစ္ခုခုမဆိုႀကိဳက္ေနတဲ့အခါမွာအဲ ဒီအခ်ိန္မွာပညတ္ကိုပါႀကိဳက္တယ္။အဲဒီပရမတၳတရားကိုသာႀကိဳက္တာမဟု တ္ဘူး။တကယ္လို႔ခါးပတ္တစ္ေခ်ာင္း ကိုႀကိဳက္ရင္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ေရာင္ကိုႀကိဳက္ၾကတယ္။
အေမး–>အမ်ိဳးအစားကိုပါႀကိဳက္ၾက တယ္ဟုတ္လာ? အေျဖ–>အားလုံးကိုႀကိဳက္ၾကတယ္။ တကယ္လို႔အေရာင္ကိုႀကိဳက္ တယ္လို႔ေျပာရင္ဘာအေရာင္ကိုႀကိဳက္သလဲ?မ်က္ခုံ၊မ်က္စိ၊ႏွေခါင္း၊ပါးစပ္ ျဖစ္တဲ့အေရာင္ေတြကအစျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အေရာင္ေတြမရိွ ရင္မ်က္ခုံ၊မ်က္စိ၊ႏွေခါင္း၊ပါးစပ္ေတြရိွ ပါ့မလာ?မရိွဘူး။ဒါေပမယ့္အေရာင္ကို ျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာအေရာင္သည္အစိမ္း၊ အနီ၊အျပာ၊အဝါ၊အျဖဴစတဲ့အေရာင္ ေတြျဖစ္ေနပါေစအာလုံးေသာအေရာင္ ေတြသည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာသာ ျဖစ္တယ္။အဲသလိုသာျဖစ္ေပမယ့္မ်က္ စိ၊မ်က္ခုံး၊ႏွေခါင္း၊ပါးစပ္ျဖစ္တဲ့အ ေရာင္ေတြကိုႀကိဳက္ၾကေသးတယ္။ဒါ ေတြအားလုံးသည္ပညတ္ကိုႀကိဳက္ျခင္ းျဖစ္တယ္။ပရမတၳတရားသည္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ ဘယ္အရာေတြကိုႀကိဳက္တဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီအခ်ိန္သည္ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ပရမတၳ တရားကိုပါႀကိဳက္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ ပရမတၳတရားရဲ႕ပညတ္ကိုလည္း ႀကိဳက္ၾကတယ္။
အဌာစာလိနီ၊အံခုတဒါြရအခ်က္၁၃၅၂ ဏိေထ့ထဲမွာ`အႀကီးထဲကဒါြရကိုမအုပ္ ခ်ဳပ္တဲ့သူေတြကေတာ့မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြျဖစ္ၿပီးဏိေထ့အင္ စီထဲမွာအခ်က္အလက္ေတြရွင္းျပသြား တယ္။နိမိတ္ကိုစြဲထားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ တယ္ဆိုတဲ့စကားလံုးသည္မိန္းမ၊ေယာ က်္ားဆိုတဲ့နိမိတ္ကိုစြဲထားျခင္းျဖစ္ တယ္။နိမိတ္(ရုပ္ပုံသဏၬန္)ဆိုတဲ့စကား ကိုသုံးတယ္။မိန္းမ၊ေယာက်္ား၊ျဖစ္ တယ္လို႔စြဲထားတဲ့အခ်ိန္မွာပရမတၳတ ရားမဟုတ္ဘူးလို႔ထင္တယ္။မိန္းမ၊ ေယာက်္ားေတြကိုျမင္ရတယ္လို႔သိတဲ့ ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္သည္နိမိတ္ ကိုစြဲထားျခင္းျဖစ္တယ္။(သို႔)မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာရဲ႕ပညတ္ကိုစြဲထားျခင္ းျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳ တရားကိုသိရုံေလာက္သာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္နိမိတ္ျဖစ္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြရဲ႕ပညတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက မိန္းမ၊ေယာက်္ားေတြလို႔နိမိတ္စြဲထား ျခင္းျဖစ္တယ္။(သို႔)နိမိတ္သည္ကိေလ သာေတြရဲ႕ပစၥည္းေတြျဖစ္ၿပီးဆႏၵရာဂရဲ ့့အာဏာေတြအျဖစ္နဲ႔သုဘနိမိတ္ေတြက အစရိွၾကတယ္။တကယ္လို႔ပညတ္ဆိုတဲ့ခါးပတ္ကိုႀကိဳက္ရင္(အဲဒီခါးပတ္ သည္)သုဘနိမိတ္ရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ ဆႏၵရာဂရဲ႕အာဏာေတြအျဖစ္နဲ႔ႀကိဳက္ ျခင္းေတြျဖစ္ေပၚတယ္။တကယ္လို႔ခါး ပတ္မလွဘူူးဆိုရင္(သုဘနိမိတ္မဟုတ္ ရင္)လည္းမႀကိဳက္ဘူး။ဒါေၾကာင့္မ်က္ စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အေရာင္ေတြေၾကာင့္ပညတ္ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကသုဘနိမိတ္ႏွင့္အသုဘနိမိတ္ ေတြျဖစ္တယ္။
ေနာက္ထပ္ရွိတဲ့အခ်က္အလက္ေတြက `အႏုသယကိုစြဲထားတဲ့သူျဖစ္တယ္’ဆို တဲ့စကားလုံးသည္ေျခ၊လက္၊ျပဳံးျခင္း၊ မဲ့ျခင္း၊ေဆြးေႏြးျခင္း၊ၾကည့္ျခင္းႏွင့္ ဘယ္၊ညာလွည့္ၾကည့္ျခင္းေတြနဲ႔ကြာ ျခားတဲ့အေနအထားေတြကိုစြဲၾကတယ္။ `အႏုသယ’သည္အေသးစိတ္နဲ႔အနယ္ ထိုင္တဲ့ကိေလသာေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္ေဝါဟာရအရ`အႏုသယ’ျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကိေလ သာေတြျဖစ္ေပၚတဲ့စက္တစ္ခုျဖစ္တယ္ ။ဆိုလိုတာကကိေလသာေတြျဖစ္ေပၚ ေစတယ္။ဒါေၾကာင့္`အႏုသယ’ကိုနား လည္ႏိုင္ဖို႔မခက္ဘူး။အဲဒီခါးပတ္ကို ႀကိဳက္ရျခင္းသည္နိမိတ္ႏွင့္အႏုသယ ေတြေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ခါး ပတ္ေတြအားလုံးတူေနရင္ဆန္းၾကယ္ တဲ့ကြာျခားျခင္းေတြမျဖစ္ေစဘူး။အႏုသယလည္းမကြာျခားၾကဘူူ။ဒါေပမယ့္ ခါးပတ္သည္အမ်ိဳးအစားအမ်ားႀကီးရိွ ၿပီးအႏုသယအေနနဲ႔ကြာျခားၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္အႏုသယသည္ကိေလသာရဲ႕ ျဖစ္ေပၚတဲ့စက္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကကိေလသာအမ်ိဳးအ စားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတယ္။
အေမး–>တကယ္လို႔ပညတ္ထဲမွာမၿငိဳတယ္ တြယ္ဘူးဆိုရင္ဒါေတြသည္ခဲတံျဖစ္ မွန္းမသိမွာကိုစိုးရိမ္တယ္။ အေျဖ–>အဲဒါမွားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုသိတာမဟုတ္ဘူး။မ်က္စိ မွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီး ပ်က္သြားတယ္။ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးပညတ္ကိုဆက္သိ တယ္။ၿပီးေတာ့ပညာသည္စကၡဳဒါြရမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့ရူပါရုံေတြဘယ္လိုျဖစ္သလဲ ။(သို႔)ပညတ္ကိုစိတ္သိတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္ ဘယ္လိုကြာျခားသလဲ?ဆိုတာအမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြကိုသိရ မယ္။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္၊ႀကိဳ က္ႏွစ္သက္ျခင္းေတြရဲ႕တည္ရာျဖစ္တဲ့ ပစၥည္းေတြျဖစ္တယ္ဆိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ရူ ပါရုံေတြကိုစြဲထားျခင္းကေနစြန္႔လြတ္ ႏိုင္ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့မိန္းမ၊ ေယာက်္ားျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တယ္ဆိုၿပီးျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာသိရျခင္းသည္မေနာဒါြရမွနိမိတ္ (သို႔)ပညတ္ကိုသိျခင္းသာျဖစ္တယ္။သ တိပဌာန္းကိုေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြး မ်ားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္အဲဒီရုပ္တရားႏွင့္နာမ္ တရားေတြရဲ႕ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာမသိေသးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ပုံ မွန္အတိုင္းျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုမသိေသးဘူး။ၿပီေတာ့ အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့ပရမတၳတရားသည္ ပညတ္မဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္မ်က္စိ၊နာ း၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္မွတရားသေဘာ ေတြျဖစ္ေပၚေနတဲ့အခ်ိန္မွားပညာကိုပုံ မွန္နဲ႔တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားရမယ္။
အေမး–>ဆရာမေျပာသလိုပညတ္ သည္ဓမၼာရုံတစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္ဆိုတာ ဟုတ္လာ? အေျဖ–>ပညတ္သည္ဓမၼာရုံျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္မွတစ္နည္းထဲ သာသိႏိုင္တဲ့အာရုံျဖစ္တယ္။အေမး–>ဒါဆိုဒီဓမၼာရုံသည္ပရမတၳအာရုံျဖစ္ မယ္ဆိုရင္ေကာ? အေျဖ–>ဓမၼာရုံသည္အမ်ိဳးအစား(၆) မ်ိဳးရိွၿပီးပရမတၳတရား၅မ်ိဳးႏွင့္ပရမတၳ တရားမဟုတ္တဲ့တရား၁မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဒါေၾကာင့္ပညတ္ရိွၿပီးအာရုံျဖစ္ တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆို(သို႔)အားရုံျဖစ္ၿပီးပ ရမတၳတရားမရိွတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီ အခ်ိန္ေတြသည္ပညတ္ရိွၿပီးအာရုံျဖစ္ တယ္ဆိုတာသိႏိုင္တယ္။ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ပညတ္သည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွပရမတၳတရားရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုပိတ္ပင္ထားတယ္။ဒါေၾကာင့္ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြ ကိုမသိႏိုင္ဘူး။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚေနတဲ့တ ရာသေဘာေတြသည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။ ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။အဲဒီ စကၡဳပသာဓာတ္ကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာ အဆင္း၊အေရာင္သာျဖစ္ေပၚတယ္။ျမင္ ေနတဲ့အခ်ိန္မွာအမွန္ေတြကိုသိၿပီးပ ညာေတြတိုးတက္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲ ဒီအခ်ိန္သည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုစြဲထားျခင္းမွစြန္႔လြတ္ႏိုင္ မယ္။ၿပီးေတာ့ပရမတၳအားရုံႏွင့္ပညတ္ အာရုံေတြရဲ႕ကြာျခားျခင္းေတြကိုသိႏိုင္ ၿပီးမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြ မွလည္းထို႔နည္းတူပဲျဖစ္တယ္။
အိမ္မက္မက္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာဘာအာရုံ ျဖစ္သလဲ?လူတိုင္းအိမ္မက္မက္ၾကတာ ေသခ်ာတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အိမ္မက္မမက္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြကေတာ့ ရဟႏၱာေတြျဖစ္တယ္။ႏိုးလာတဲ့အခါမွာ ကြယ္လြန္သြားၿပီးတဲ့ေဆြမ်ိဳးေတြကို အိမ္မက္တယ္လို႔ေျပာၾကတယ္စသည္ ျဖင့္ပညတ္ကိုျမင္မက္ၾကတယ္။(သို႔)ပ ရမတၳအာရုံကိုျမင္မက္ၾကတယ္။တ ကယ္လိုမေဝဖန္မသုံးသပ္ရင္မသိႏိုင္ဘူ း။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ျမင္တာနဲ႔တူ တယ္။တကယ္တမ္းက်ေတာ့ဘာကို ျမင္သလဲလို႔ေမးတဲ့အခါမွာလူ၊ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္တယ္လို႔ ျပန္ေျပာၾကတယ္။အဲဒါေတြသည္ပ ညတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုျမင္မက္ၾက တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီအ ခ်ိန္မွာစကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ေတြမျဖစ္ေပၚ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အိပ္ေမာ က်(ေပ်ာ္)ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္လူ၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြရဲ႕အ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ၿပီး ေအာက္ေမ့မႈေတြျဖစ္လာတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီအိမ္မက္မက္ေနတဲ့အခ်ိန္ သည္ျမင္ဖူး၊ၾကားဖူးခဲ့တဲ့အရာေတြရဲ႕ ပညတ္အေၾကာင္းေတြကိုေအာက္ေမ့ ၿပီးစဥ္းစားၾကတယ္။လူေတြသည္အ ေၾကာင္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွတဲ့သတင္း စာေတြကိုဖတ္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ရုပ္ပံု ေတြကိုလည္းၾကည့္ၾကတယ္။အဲဒီအ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိေနတဲ့အ ခ်ိန္ႏွင့္ရုပ္ပုံအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕အေၾကာင္း ေတြကိုျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာပညတ္ ေတြအားလုံးကိုေအာက္ေမ့ၿပီးစဥ္းစား တဲ့အခ်ိန္ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ ေန႔တာဘဝမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳတရား ရဲ႕လကၡဏေတြႏွင့္ပညတ္ေတြဘယ္လို ကြာျခားသလဲဆိုတာမသိရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မ်က္စိမွ ျမင္ၿပီးစာေတြကိုပဲဖတ္ဖတ္၊ဘယ္ေနရာမွာအလုပ္ေတြပဲလုပ္လုပ္ဘယ္အခ်ိန္မ ဆိုအဲဒီအခ်ိန္ေတြသည္ပညတ္ေတြကို ေအာက္ေမ့ၿပီးစဥ္းစားၾကတယ္။
နားမွၾကားရတဲ့ေနရာမွာက်ေတာ့ေမြး ကင္းစကေလးဘဝကေနအသံေတြကိုပုံ မွန္နဲ႔ခဏ၊ခဏၾကားရတယ္။ဒါေပမယ့္ အဓိပၸါယ္ေတြကိုမသိနားမလည္ေသးဘူ း။ဘယ္ဘာသာစကားေတြကိုမွလည္း နားမလည္ေသးဘူး။ဒါေပမယ့္အသံအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုၾကားရၿပီးမွတ္သားမႈ ေတြမ်ားလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မွတ္ သားထားတဲ့အသံရဲ႕ပညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြကိုအဓိပၸါယ္နဲ႔ေအာက္ေမ့လာျခင္း ျဖစ္တယ္။ကေလးငယ္ေတြလည္းျမင္ရ တယ္၊ၾကားရတယ္၊အနံ႔ရတယ္၊အရ သာရတယ္၊နာတယ္၊စိတ္ဆိုးတယ္၊ ႀကိဳက္တယ္၊မႀကိဳက္ဘူး၊ငုိတယ္စ သည္ျဖင့္ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုသိ ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ႀကီးျပင္းလာတဲ့က ေလးေတြလိုမ်ိဳးေျပာျပ၊ဆိုျပဖို႔ႏွင့္ရွင္း ျပတဲ့စကားလုံးေတြကိုမသိေသးဘူး။ ဘယ္သူမဆိုေမြးစကတည္းကျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္းအရာအားလုံးေတြကိုမွတ္မိ ၾကရဲ႕လာ?အဲဒီအခ်ိန္တုန္းကလည္း ျမင္တယ္၊ၾကားတယ္စသည္ျဖင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးရိွၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ေျပာျပမယ့္စ ကားေတြမရိွေသးတဲ့အခါႏွင့္အသံရဲ႕အ ဓိပၸါယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုနားမလည္ေသ းတဲ့အခါမွတ္သားထားတဲ့အေၾကာင္းအ ရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္ေျပာက္ဆံုးသြား တယ္။ဒါေပမယ့္ႀကီးျပင္းလာတဲ့အခါ မွာအသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြ၊စကားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိရတယ္။ဒါေၾကာင့္မ်က္စိ မွျမင္ရတဲ့အရာေတြကိုမွတ္သားတဲ့အ ျပင္နားမွၾကားရတဲ့အေၾကာင္းေတြကို လည္းမွတ္သားေသးတယ္။ၿပီးေတာ့ စုေပါင္းလိုက္ရင္အေၾကာင္းအရာအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္လာတယ္။ဒါေၾကာင့္ သမုတိပညတ္ရဲ႕ေလာကသည္ပုိၿပီးမ ဆံုးႏိုင္တဲ့တိုးတက္မႈေတြျဖစ္လာတယ္။
စာထဲကအေၾကာင္းတစ္ခုခုကိုဖတ္ရတဲ့ အခါမွာၾကည့္ရူ႔ဖို႔ႏွင့္အသံၾကားဖို႔အ တြက္ရုပ္ရွင္အျဖင့္နဲ႔လုပ္ၾကေသး တယ္။တကယ္လို႔ႏိုင္ယွဥ္ၿပီးေဝဖန္သုံး သပ္ရရင္ဘယ္ေလာက္မ်ားတဲ့ပရမတၳ တရားရဲ႕သေဘာေတြကိုပိတ္ပင္ထားသ လဲဆိုတာျမင္သိႏိုင္တယ္။ဥပမာ-အဲဒီ ရုပ္ရွင္(T.V)ေတြကိုၾကည့္ေနတဲ့အခ်ိန္ မွာဘာပညတ္ေတြရိွသလဲ?ဘာရုပ္ရွင္ ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုၾကည့္သလဲ?ဘယ္ သူေတြကဘာေတြကိုသရုပ္ေဆာင္သလဲ?ရုပ္ရွင္ကိုသရုပ္ေဆာင္တဲ့သူေတြသည္ T.Vထဲမွာတကယ့္လူေတြနဲ႔တူတယ္။ဒါ ေပမယ့္ရုပ္ရွင္ထဲကသရုပ္ေဆာင္တဲ့သူ ေတြသည္ပညတ္ေတြသာျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီပရမတၳတရားေတြလၽွင္ျမန္ စြာနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့ အခါႏွင္ဟိုလူ၊ဒီလူေတြျဖစ္တယ္လို႔သိ လိုက္တဲ့အခါေတြမွာပညတ္ကိုသိၾကျခင္းသာျဖစ္တယ္။
တစ္ေန႔တာဘဝမွာပရမတၳတရားသ ေဘာေတြသည္အဝိဇၨာေတြနဲ႔ဖုံးပိတ္ခံ ထားရတယ္။ဒါေၾကာင့္ပညတ္ႏွင့္ပရမ တၳတရားရဲ႕ကြာျခားျခင္းေတြကိုမသိရ ဘူး။မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြကို မသိႏိုင္ျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီနင္၊ငါမ ဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ ဘူးဆိုတာဘယ္လိုလဲ?ဒီလိုအေၾကာင္း ေတြေၾကာင့္စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြ ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုေလ့လာသင္ၾကား ရျခင္းျဖစ္တယ္။စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ ရုပ္ေတြကိုအေသးစိတ္နဲ႔ပိုၿပီးေလ့လာ သင္ၾကားျခင္းေၾကာင့္နာၾကားျခင္းရဲ႕ အဆင့္ေတြမွာပညာေတြတိုးတက္လာ ျခင္းျဖစ္တယ္။ပရမတၳတရားရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုသတိေအာက္ေမ့သိၿပီးျပဳ ျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့သခါၤရကၡႏၶာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ပညတ္ရဲ႕ျဖစ္ေပၚတဲ့အေနအ ထားျဖစ္တဲ့အႏုသယႏွင့္နိမိတ္ထဲမွစြဲ လန္းျခင္းေတြကိုစြန္႔လြတ္ေစႏိုင္တယ္။
အေမး–>ပညတ္သည္သတိပဌာန္းရဲ႕ အာရုံေတြျဖစ္လို႔ရလာ? အေျဖ–>မရဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အဲဒီပရမတၳတရားသာသတိပဌာန္ းရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ဇိဝါွပသာဓာတ္နဲ႔ထိ ေတြ႕ၿပီးအရသာျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္အခ်ိန္ မဆိုဇိဝါွဒါြရမွအရသာသိၿပီးစိတ္ျဖစ္ ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ပန္က် ဒါြရလာဝက်နစိတ္ကစၿပီးဇိဝါွဝိညာဥ္၊ ဆန္ပတီခ်နစိတ္၊ဆန္တီရဏစိတ္၊ဝို႔ထ ဖနစိတ္၊ခ်ဝနစိတ္၊တထာလန္ဖနစိတ္ ေတြျဖစ္ၿပီးေတာ့အရသာေတြပ်က္သြား တယ္။ဒါေၾကာင့္စပ်စ္သီးေတြမရိွရျခင္ းျဖစ္ၿပီးပရမတၳတရားျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တ ယ္။ဒါေပမယ့္စုေပါင္းျပီးေပါင္းစပ္လို က္တဲ့အခါမွာတကယ့္စပ်စ္သီးျဖစ္သြား တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္သတိပဌာန္းသည္ပရမတၳတ ရားျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုေအာက္ေမ့တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။ ပုဂၢဳိလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူးဆိုၿပီးအဲဒီတရားသေဘာေတြကိုေဝဖန္သုံးသပ္ ၿပီးသတိနဲ႔သိသင့္တယ္။သတိပဌာန္း ေတြမျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္ဆိုရင္ပညတ္က ေနထြက္သြားေအာင္ပရမတၳတရားရဲ႕ လကၡဏေတြကိုခြဲထုတ္ျခင္းေတြမရိွ ဘူး။ဒါေၾကာင့္တစ္ခ်ိန္လုံးနင္၊ငါျဖစ္ တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြဆိုတဲ့အျမင္ ေတြရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။
အေမး–>ပညတ္ကိုမေနာဒါြရမွသိႏိုင္ တယ္လို႔ဆရာမေျပာတယ္။တကယ္လို႔ မေနာဒါြရမွသတိပဌာန္းေတြပါြးမ်ားမ ယ္ဆိုရင္ပညတ္သည္သတိပဌာန္းရဲ႕ အာရုံျဖစ္လို႔ရတယ္လို႔နာၾကားၿပီးသိ လိုက္ရတယ္။ အေျဖ–>အဲဒါဆိုရင္အခုကတည္းကေန စလိုက္ရမွာေပါ့။အသံကိုၾကားေနတဲ့အ ခါမွာပညတ္ရွိလာ?အသံသည္ပရမတၳ တရားျဖစ္တယ္။အဲဒီအသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ ကိုစိတ္သိတဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္သည္ပညတ္ ကိုသိတယ္။အသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ကိုသိတဲ့ စိတ္သည္ပညတ္ကိုသိတဲ့စိတ္ျဖစ္ၿပီးမ ေနာဒါြရမွဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီအ ခ်ိန္မာစကားတစ္လုံးခ်င္းေတြရဲ႕အဓိပၸါ ယ္ေတြကိုစိတ္ကျဖစ္ေပၚၿပီးစဥ္းစားတ ယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာအဓိပၸါယ္တစ္လုံးစီ ေတြကိုသိေနတဲ့စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္ မ်ိဳးျဖစ္တယ္လို႔သတိပဌာန္းကျဖစ္ေပၚ ၿပီးေအာက္ေမ့သိတယ္။
အေမး–>သတိပဌာန္းသည္ပရမတၳတ ရားကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးပညတ္ကို ေအာက္ေမ့မသိဘူး။တကယ္လို႔အဲလို ဆိုရင္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္မွျဖစ္ ေပၚတဲ့သေဘာေတြသည္မေနာဒါြရက ေနလြတ္ေျမာက္လို႔မရဘူးဟုတ္လာ? ဆိုလိုတာကမ်က္စိၾကည့္လိုက္တာနဲ႔ ျမင္တဲ့သေဘာကျဖစ္ေပၚၿပီးဘဝင္စိတ္ ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးရိွတယ္။ၿပီးေတာ့ မေနာဒါြရမွဆက္ျဖစ္ေပၚတယ္။ အေျဖ–>မေနာဒါြရမွဝိထီစိတ္သည္ပန္ က်ဒါြရမွသိတဲ့ဝိထီစိတ္ႏွင့္အတူရုပ္တစ္ ခုထဲကိုသိရတယ္။တကယ္လို႔ခ်.ဝ.န စိတ္မွပန္က်ဒါြရသည္ေလာဘမူလစိတ္ ျဖစ္ရင္ပထမကာလရဲ႕မေနာဒါြရမွခ်.ဝ.နစိတ္သည္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးထဲျဖစ္တဲ့ေလာဘမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။စကၡဳဒါြရ ဝိထီစိတ္ႏွင့္မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္အရမ္းကိုလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။ဥပ မာ-သစ္ကိုင္းေပၚမွာပ်ံသန္းလာၿပီးနား တဲ့ငွက္နဲ႔တူတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့သစ္ကိုင္းေပၚမွာခ်က္ခ်င္းနားတာ နဲ႔ငွက္ရဲ႕အရိပ္သည္ေျမႀကီးေပၚမွာျဖစ္ ေပၚတယ္။စကၡဳဒါြရမွအာရုံျဖစ္ေပၚၿပီးမ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္မွခ်က္ခ်င္းဆက္ၿပီး ျဖစ္ေပၚတယ္။အရမ္းလၽွင္ျမန္တဲ့ဘဝင္ စိတ္ေတြၾကားမွာအႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ နဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ေနာက္ပရမတၳတရား တစ္မ်ိဳးသည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရူပါရုံ ကိုမသိေအာင္လုပ္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ စကၡဳပသာဓာတ္သည္ထိေတြ႕ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ေပၚရတယ္။
အေမး–>မ်က္စိမွျမင္တဲ့အခါမွာျမင္ တာနဲ႔ခဲတံျဖစ္တယ္။ဒါဆိုရင္ခဲတံဆိုတဲ့စကားလုံးသည္မေနာဒါြရမွျဖစ္ေပၚၿပီး ျဖစ္တယ္။ အေျဖ–>ခဲတံဆိုတဲ့စကားလုံးကုိမစဥ္း စားရေသးကတည္းကပညတ္ကအရင္ ရိွေနၿပီးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ပညတ္ သည္စာထပညတ္(သို႔)ဓမၼပညတ္ ေလာက္သာရည္ရြယ္တာမဟုတ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အသံ(သို႔)စကား လုံးေတြျဖစ္တယ္။ အေမး–>ျမင္ၿပီးေတာ့မွတ္မိတယ္။အဲ ဒါလည္းပညတ္ျဖစ္ၿပီဟုတ္လာ? အေျဖ–>ပညတ္ဆိုတဲ့စကားလုံးသည္ အဲဒီအေၾကာင္းအရာေတြကိုသိေစတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ အေမး–>အဲဒါဆိုမ်က္စိ၊နား၊နာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္ေတြမွဒါြရအားလုံးကိုဆိုလိုတယ္။ မေနာဒါြရကိုလည္းျဖတ္သြားရမယ္ ဟုတ္လာ? အေျဖ–>အာရုံ(၅)ပါးစလုံးထဲမွာအဲဒီရူ ပါရုံ၊သဒၶါရုံ၊ခႏၶာရုံ၊ရသာရုံ၊ေဖာဌဗၺာရုံ ေတြထဲမွာ(၂)ဒါြရကိုပဲစိတ္သိႏိုင္တယ္။ ဆိုလိုတာကစကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္သည္ရူ ပါရုံကိုသိၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္လည္း အဲဒီရူပါရုံကိုသိတယ္။ဘဝင္စိတ္ၾကား ျဖတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးမွသာသဒၶါရုံ၊ခႏၶာရုံ၊ရ သာရုံ၊ေဖာဌဗၺာရုံေတြထဲမွာ(၂)ဒါြရကို စိတ္သိႏိုင္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီဒါြရမွ ဝိထီစိတ္ႏွင့္အဲဒီအာရုံကိုသိၿပီးတဲ့အခါ မွာမေနာဒါြရမွဝိထီစိတ္သည္အဲဒီဒါြရမွ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအာရုံကိုျဖစ္ ေပၚၿပီးသိတယ္။
အေမး–>ဥပမာ-ခ်ဥ္တဲ့အရသာကိုသိရ တယ္ဆိုပါစို႔။ခ်ဥ္တဲ့အခ်ိန္မွာပညတ္ ျဖစ္ၿပီးဟုတ္လာ? အေျဖ–>ဘာခ်ဥ္တာလဲ? အေမး–>ဥပမာ-လိေမၼာ္သီးကိုသုံး ေဆာင္တဲ့အခ်ဥ္ဆိုပါစုိ႔။ အေျဖ–>ခ်ဥ္တဲ့အရသာသည္ပရမတၳ တရားျဖစ္တယ္။လိေမၼာ္သီးခ်ဥ္တယ္လို႔စဥ္းစားလိုက္ျခင္းတယ္ပညတ္ျဖစ္ တယ္။စကားလုံးသည္အသံပညတ္ျဖစ္ တယ္။နာမည္ေပးၿပီးနာမည္ေခၚတဲ့အ ခ်ိန္သည္နာမ္ပညတ္ျဖစ္တယ္။တကယ္ လို႔အသံ၊စကားလုံး၊အဓိပၸါယ္ေတြမရိွ ရင္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြလည္းဒီ လိုမ်ိဳးအမ်ားႀကီးမရိွဘူး။ဒါေပမယ့္အ သံသည္အာရုံျဖစ္တဲ့အခါမွာေသာတဒါြ ရဝိထီမွစိတ္သည္မေနာဒါြရဝိထီစိတ္မွ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္ တယ္။ဘဝင္စိတ္ၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ အခါမွာမွတ္သားၿပီးသိတဲ့အသံအမ်ိဳး မ်ိဳး၊စကားလုံးအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္နာမည္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစဥ္းစားေစတယ္။
အထိဝခ်နတရားဆိုတာကတရားသည္ နာမည္ျဖစ္ၿပီးဘယ္လိုေတြျဖစ္သလဲ? ဆိုလိုတာကပညတ္ေဝါဟာရ၊နာမည္၊ တြက္ခ်က္နည္း၊နာမည္ေပးျခင္း၊နာ မည္ေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊နာမည္အတည္ျပဳ ျခင္းႏွင့္အဲဒီတရားသေဘာေတြရဲ႕နာ မည္ေတြကိုေခၚျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ဒီသဘာဝတရားအားလုံးရဲ႕နာမည္ သည္အထိဝခ်နတရားျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကတရားသည္နာမည္ျဖစ္တယ္။ အားလုံးသည္နာမည္ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဥပမာ-ခဲတံ၊စာအုပ္၊စာပြဲ၊ကုလာထိုင္စ သည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။တရားအားလုံး ရဲ႕နာမည္ကေတာ့အထိဝခ်နပထတ ရားျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကတရားသည္နာမည္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။တ ကယ္လို႔တရားသေဘာမရိွရင္နာမည္ လည္းမရိွဘူး။ဒါေပမယ့္တရားသေဘာ ရိွၿပီးတဲ့အခါမွာနာမည္မရိွတာရိွလာ?
အဌာစာလိနီ၊အတၳဂါထာ၊ဓမၼသံခနီပ ေကာ္အခ်က္ထဲမွာတရားအားလုံးသည္ အထိဝခ်နပထလို႔အမည္ရိွတယ္။ဆိုလိုတာကအမည္ေတြရဲ႕အေၾကာင္းျဖစ္ တယ္။တကယ္လို႔ေတာထဲမွာဝင္သြား ရင္သစ္ပင္အမ်ိဳးအစားအမ်ားႀကီးေတြ ့့ၿပီးတစ္ေယာက္ေယာက္ကဒါကဘာအ ပင္လဲလို႔ေမးတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကအမည္ ကိုသိၿပီးအင္းပင္၊သရက္ပင္၊ကၽြန္းပင္ စတဲ့အပင္ေတြျဖစ္တယ္လို႔ေျပာၾက တယ္။အမည္မရိွတဲ့သစ္ပင္ကိုလည္း နာမည္မရိွတဲ့သစ္ပင္လို႔ေျပာေသးတယ္ ။(သို႔)ဒီအပင္ရဲ႕နာမည္ကိုမသိဘူး။ဒါ ေၾကာင့္အားလုံးသည္သိႏိုင္တဲ့နာမည္ ေတြရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒီအေၾကာင္း ေတြေၾကာင့္နာမည္ရဲ႕အေၾကာင္းမျဖစ္ တဲ့ဘယ္တရားမွမရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ ဆက္လက္ၿပီးရိွတဲ့အခ်က္ကေတာ့`တ ရားအားလုံးႏွင့္အထိဝခ်နပထတရား’ ဆိုတဲ့စကားလုံးေတြျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကတရားသည္နာမည္ရဲ႕အေၾကာင္ းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားလို႔အမည္ ရိွတဲ့တရားသည္နာမည္ရဲ႕အေၾကာင္းမ ျဖစ္တဲ့တရားဆိုတာရိွပါ့မလာဆိုတာကို ရွင္းျပသြားတယ္။
တရားအားလုံးသည္နံပါတ္(၁)ျဖစ္တဲ့တရားထဲမွာစုေပါင္းၿပီးပါဝင္ေနတယ္။ ဘယ္လိုစုေပါင္းၿပီးပါဝင္သလဲ?ဒီနာမ္ပ ညတ္သည္နံပါတ္(၁)ျဖစ္တဲ့တရားျဖစ္ တယ္လို႔ဆိုၾကတယ္။အဲဒီနံပါတ္(၁)ျဖစ္ တဲ့တရားသည္တရား(၄)ဘုံထဲမွာအား လုံးစုေပါင္းၿပီးပါဝင္ေနတယ္။သတၱဝါ ေတြ၊သခါၤရေတြသည္နာမ္ကေနလြတ္ ေျမာက္ၾကတယ္ဆိုတာရိွရဲ႕လာ?တ ကယ္လို႔အမည္ေတြမရိွရင္အတူနား လည္ႏိုင္ဖို႔အတြက္မလြယ္ကူဘူး။ဒါ ေၾကာင့္ပရမတၳတရားျဖစ္ေပမယ့္တ ရားသေဘာေတြျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲ ဒီတရားသေဘာရဲ႕လကၡဏအတိုင္းကို ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကပညတ္သြားတဲ့နာ မည္ေတြကေနလြတ္ေျမာက္လို႔မရေသး ဘူး။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့၁။ခႏၶပညတ္၅၊ ၂။အာရတနပညတ္၁၂၊၃။ဓာတ္(ဓာတု)ပညတ္၁၈၊၄။သစၥာပညတ္၄၊၅။အိျႏၵိ ယ(အႀကီး)ပညတ္၂၂တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
☆အဖြဲ႕ေတြအမ်ားႀကီးရိွတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ပညတ္☆ ဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရားေတြသည္နာမ္ပ ညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕နာမည္ကေနမ လြတ္ေျမာက္ေသးဘူးဆိုတာျမင္သိေစ ခ်င္တယ္။`နိရုတၱိ’ဆိုတာကအကၡရာရဲ႕ အဓိပၸါယ္ေတြေျပာဆိုျခင္းကိုနိရုတၱိလို႔ ေခၚတယ္။အကၡရာအသုံးအႏုွန္း(ဖရာခ်န)လို႔ေခၚတဲ့နာမ္သည္အဓိပၸါယ္ေတြကို သိေအာင္ေၾကျငာျခင္းကိုဆိုလိုတယ္။ `အဘိလာပ’အဘိလလို႔ေခၚတဲ့အသံ သည္စကားေျပာတဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္အသံရဲ႕ အဓိပၸါယ္ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကအသံအတိုင္းျဖစ္ ေနတဲ့စာလုံးေပါင္းေတြရဲ႕စုစည္းျခင္း အဆင့္ေတြျဖစ္တယ္။
အဲဒီပညတ္ေတြ(၂)မ်ိဳးရိွတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့၁။အဓိပၸါယ္ကိုသိခ်င္ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္နာမည္ေပးျခင္း ၂။ အသံအတိုင္းအဓိပၸါယ္ေတြကိုသိေစျခင္ းျဖင့္နာမည္ေပးျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ပညတ္အားလုံးသည္ဒီလိုအေၾကာင္းအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြရိွၾကတယ္။သႏၱာပညတ္–> အေျခအေနေတြကိုႏႈိင္းယွဥ္တဲ့ပညတ္ ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီဘုံေတြရဲ႕ဆ က္လက္ေျပာင္းလဲျခင္းကိုဆိုလိုတယ္။ ဥပမာ-ေျမႀကီး၊ေတာင္ကုန္း၊သစ္ပင္စ သည္တို႔ကိုပညတ္ထားတယ္။သမုတ္ပ ညတ္–>အေျခအေနေတြကိုဆိုလိုတဲ့ပ ညတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဝန္ေဆာင္ မႈေတြကိုစုစည္းျခင္းျဖစ္တယ္။ဥပမာ- ကား၊လွည္းစသည္တို႔ကိုပညတ္ထား တယ္။သမုတိပညတ္–>ေယာက်္ား၊ပု ဂၢိဳလ္တို႔ကိုပညတ္ထားၿပီး`ခႏၶပါက်က’ ကိုဆိုလိုတယ္။ထိစာပညတ္–>အရပ္ ကိုပညတ္ၿပီးလမင္းရဲ႕လွည့္ပတ္ျခင္း ကိုဆိုလိုတယ္။ဥပမာ-ေနထြက္ျခင္းရိွ တဲ့အရပ္စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကာ လပညတ္–>အခ်ိန္ကာလကိုပညတ္ တယ္။ဥပမာ-နံနက္ပိုင္းအခ်ိန္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။မာစာထိပညတ္–>လ၊ရာသီ ေတြကိုပညတ္တယ္။ၿပီးေတာ့လရဲ႕နာ မည္ႏွင့္ေႏြ၊မိုး၊ေဆာင္းစသည္တို႔ကိုပ ညတ္တယ္။အာကာပညတ္–>အေပါ က္ဝ၊ဂူေတြကိုပညတ္တယ္။ေပါင္းစပ္ ျခင္းမေရာက္တဲ့မဟာဘူတရုပ္ရဲ႕အာ ကာသကိုဆိုလိုတယ္။နိမိတၱပညတ္–> ကစည္နိမိတ္ကိုပညတ္တယ္။အဲဒီဘုံနိမိတ္ကိုဆိုလိုတယ္။ၿပီးေတာ့ဘာဝနာရဲ႕ အဆက္မျပတ္ဆက္စပ္ေနတဲ့အထူးအ ေျခအေနကိုဆိုလိုတယ္။
ပညတ္သည္ဒီလိုအေၾကာင္းအရာေတြ အားလုံးႏွင့္ကြာျခားမႈေတြရိွတယ္။ပရ မတၳအျဖင့္နဲ႔မရိွေပမယ့္လည္းအေျခအ ေနေတြနဲ႔စိတ္တုပါထရဲ႕အာရုံေတြျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဓိပၸါယ္ေတြရဲ႕အ ရိပ္ေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီ(ပရမတၳရဲ႕ႏိွုင္း ယွဥ္တဲ့အရာ)အေျခအေနအျဖင့္နဲ႔သတ္ မွတ္လိုက္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အဲဒီပုံသဏၬန္အျဖင့္နဲ႔ႏႈိင္းယွဥ္ထားၿပီး နားလည္ဖို႔၊ေခၚဆိုဖို႔၊အဓိပၸါယ္ကိုသိဖို႔အ တြက္ႏွင့္ေျပာဆိုရတဲ့အေၾကာင္းေတြ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ပညတ္လို႔ေခၚရ ျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လွ်ာ ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွေလာဘမူလစိတ္ သည္အျမဲတမ္းျဖစ္ေပၚေနတယ္။အ ျမင္မွားျခင္းေတြနဲ႔မေပါင္းစပ္တဲ့ေလာ ဘမူလစိတ္ျဖစ္ေပမယ့္ေလာဘမူလ စိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱာဝိပၸယုတ္ျဖစ္တယ္။အဲ ဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳတရားေလာက္သာ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တာမဟုတ္ဘူး။ဒါေပ မယ့္နိမိတ္ႏွင့္သေကၤတအသုံးအႏႈန္း၊ နာမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြႏွင့္ပညတ္အမ်ိဳး မ်ိဳးေတြကုိပါတစ္ခ်ိန္လုံးႀကိဳက္ႏွစ္ သက္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အေၾကာင္းအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုလည္းႀကိဳက္ႏွစ္သက္ ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီတစ္ေန႔တာဘ ဝမွာဘာအာရုံေတြရိွသလဲလို႔ေမးမယ္ ဆိုရင္ေျဖႏိုင္တယ္။အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ ပရမတၳတရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိ ေအာင္ဖုံးပိတ္တဲ့ပညတ္အာရုံေတြရိွ တယ္။
အေမး–>စပ်စ္သီး(သို႔)စပ်စ္သီးရဲ႕ရုပ္ ပုံေတြကိုကိုင္ၾကည့္လိုက္တဲ့အခါမွာအ မာ(သို႔)အေပ်ာ့သာရိွၿပီးဒီမာ/ေပ်ာေတြ သည္ပရမတၳ(အမွန္တကယ္ရိွျခင္း)ျဖစ္တယ္။စပ်စ္သီးရဲ႕အရသာသည္ပရမတၳျဖစ္တယ္။အရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစု ေပါင္းလိုက္ရင္ပညတ္လို႔ေခၚတဲ့တ ကယ့္စပ်စ္သီးေတြျဖစ္လာတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ပညတ္လည္းတကယ့္အမွန္ရိွ ျခင္းျဖစ္တယ္။ အေျဖ–>အရသာျဖစ္တဲ့ရုပ္သည္ျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့စိတ္ရဲ႕(၁၇)ႀကိမ္သာအသက္ရိွ တယ္။စပ်စ္သီးအျဖင့္နဲ႔ျမင္ရတဲ့ရုပ္အ ဆင္းေတြသည္လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီး ပ်က္သြားတယ္။ရုပ္သည္စိတ္ရဲ႕(၁၇) သာအသက္ရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္စပ်စ္သီး တကယ္ရိွရဲ႕လာ?အေမး–>မွတ္သား ျခင္းထဲမွာရိွတယ္။အေျဖ–>ဒါေၾကာင့္ အဲဒီစပ်စ္သီးေတြျဖစ္တဲ့အရာေတြ သည္ပညတ္ေတြျဖစ္တယ္။တကယ္ တမ္းက်ေတာ့အဲဒီအရာေတြသည္ျဖစ္ ၿပီးပ်က္သြားတဲ့အရာသာျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့အဲဒီအရာေတြသည္ျဖစ္ၿပီးပ်က္ သြားတဲ့အမာ(သို႔)အေပ်ာ့ေတြသာျဖစ္ တယ္။အေမး–>ပညတ္သည္ပရမတၳ အမ်ိဳးမ်ိဳးကေနစုေပါင္းလာတဲ့အဖြဲ႕အ စည္းေတြျဖစ္တယ္။ အေျဖ–>ဒါေၾကာင့္စုေပါင္းလာတဲ့တ ရားသေဘာတစ္ခုစီေတြရဲ႕ျဖစ္၊ပ်က္ ျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔မသိေသးတဲ့ အတြက္တစ္စုံတစ္ရာျဖစ္တယ္လို႔အဲဒီ စုေပါင္းၿပီးျဖစ္ေပၚလာတဲ့အေနအထား ေတြကိုစြဲထားတယ္။
အေမး–>ပညတ္သည္တကယ့္အမွန္ ေတြမဟုတ္ဘူး။(သို႔)ပညတ္သည္ပရမ တၳအမ်ိဳးမ်ိဳးကေနလာတယ္။မာ(သို႔) ေပ်ာ့၊ပူ(သို႔)ေအး၊အဆင္း၊အနံ႔၊အရ သာေတြနဲ႔စုေပါင္းတဲ့အဖြဲ႕ေတြျဖစ္တယ္ ။ပစၥည္းျဖစ္ၿပီးအဲသလိုအေရာင္ေတြရိွ တယ္။အဲသလိုပုံသဏၬန္ေတြရိွတယ္။ (သို႔)အဲသလိုရုပ္ပုံသဏၬန္ရိွျခင္းေၾကာင့္ အဲဒီပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာတယ္။ဒါေၾကာင့္ပ ညတ္သည္ပရမတၳမွလာတယ္လို႔ထင္ တယ္။ အေျဖ–>အဲဒီပရမတၳတရားကို ပညတ္မဟုတ္မွန္သိႏိုင္ဖို႔အတြက္သည္ တစ္ဒါြရစီမွာျဖစ္ေပၚတဲ့လကၡဏတစ္ခုစီရဲ႕ပရမတၳတရားေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ပရမတၳတရားေတြကိုခြဲရမယ္။ၿပီး ေတာ့တစ္ဒါြရမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ရဲ႕ျဖစ္၊ ပ်က္ျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိရမယ္။ သဘာဝရုပ္ေတြသည္စိတ္ရဲ႕(၁၇)ႀကိမ္ သာအသက္ရိွၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ အဲဒီစိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္သာျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ရုပ္သည္ရပ္ေနျခင္း(သို႔)လမ္းေလၽွာက္ ျခင္းေတြဘာတစ္ခုမွမလုပ္ရေသးဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့လက္ေျမာက္ လိုက္နဲ႔စိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္ေက်ာ္သြားတယ္ ။ဒါေၾကာင့္လမ္းေလၽွာက္တဲ့သူေတြကို ျမင္ရတယ္ဆိုရင္ရုပ္ပ်က္ၿပီးေတာ့ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတယ္ဆိုတာျမင္သိ လိုက္ရတယ္။
စကၡဳဒါြရဝိထီႏွင့္ကာလမ်ားတဲ့မေနာဒါြ ရဝိထီေတြမွျဖစ္ေပၚၿပီးလမ္းေလၽွာက္ ေနတဲ့သူ(သို႔)လက္ေျမာက္ေနတဲ့သူျဖစ္ တဲ့အထိဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာရိွၿပီးျဖစ္ ေပၚရတယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္တကယ္ တမ္းက်ေတာ့အဲဒီစိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္သည္ တကယ့္ကိုလၽွင္ျမန္တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲ ဒီစိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္အသက္ရိွတဲ့မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္သည္အသံမၾကားရေသး ခင္အရင္ပ်က္ရတယ္။အဲဒီၾကားျခင္း ႏွင့္ျမင္ျခင္းသည္အတူျဖစ္ေပၚတယ္လို႔ ထင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီၾကားတဲ့စိတ္ ႏွင့္ျမင္တဲ့စိတ္သည္စိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္ ထက္ပိုၿပီးကြာျခားတယ္။ဒါေၾကာင့္အ ခုအခ်ိန္မွာမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚေနဆဲျဖစ္တဲ့ ရုပ္သည္၁၇ႀကိမ္အသက္ရိွတယ္။ျမင္ စိတ္အရင္ပ်က္သြားၿပီးမွၾကားစိတ္ျဖစ္ ေပၚလို႔ရတယ္။
ဒါေၾကာင့္အတူျဖစ္ေပၚတယ္လို႔ထင္ရတဲ့အဲဒီၾကားျခင္းႏွင့္ျမင္ျခင္းသည္စကၡဳ ဒါြရဝိထီႏွင့္မေနာဒါြရဝိထီေတြမွဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးရုပ္ေတြဆက္လက္ ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္လမ္းေလၽွာက္ေနတဲ့ သူ(သို႔ )လက္ေျမာက္ေနတဲ့သူႏွင့္လႈပ္ ရွားေနတဲ့သူေတြျဖစ္ေပၚတဲ့အထိဘဝင္ စိတ္ၾကားမွာအမ်ားႀကီးရိွၿပီးျဖစ္ေပၚ တယ္။ဒါေပမယ့္နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရာ းေတြရဲ႕လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာမသိေသးတဲ့အခါမွာအဲဒီ ျဖစ္ေပၚတဲ့မိန္းမ၊ေယာက်ာ္း၊ပုဂၢဳိလ္၊သ တၱဝါေတြႏွင့္အရာဝတၳဳပစၥည္းေတြကို ပညတ္အျဖင့္နဲ႔စြဲထားျခင္းျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ပရမတၳတရားသည္တကယ္ ရိွတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာ င့္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢဳိလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။ဘာအရာဝတၳဳေတြတစ္ခုမွ မဟုတဘူးဆိုတာအဲဒီပရမတၳတရား ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားကတည္းက စၿပီးေအာက္ေမ့သိသင့္တယ္။။
အဲဒီသစၥာတရားျဖစ္တဲ့တရားသည္အစ ကတည္းကေနအဆုံးအထိအမွန္ေတြ ျဖစ္ရမယ္။ၿပီးေတာ့တရားသေဘာအ တိုင္းနားလည္ၿပီးထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့ အထိပညာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြး မ်ားရမယ္။ပရမတၳတရားသည္တ ကယ္ရိွတဲ့အရာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြ မဟုတ္ဘူး။အရသာတကယ္ရိွတယ္။ မာတာလည္းတကယ္ရိွတယ္။အဲဒီအရ သာႏွင့္အမာေတြကိုစပ်စ္သီးလို႔ပညတ္ လိုက္တယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္တကယ္ရိွ တဲ့အရာသည္ရုပ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာ ကရုပ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမရိွဘူး၊ စပ်စ္သီးေတြလည္းမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့ ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားသာရိွတယ္။ပရမတၳတရားသည္ပညတ္မဟုတဘူး။ ပရမတၳတရားျဖစ္တယ္။တရားေတြကို ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းႏွင့္က်င့္ၾကံျခင္း ေတြသည္အစကေနေလ့လာသင္ၾကား တဲ့အတိုင္းေျဖာင့္မတ္ရမယ္။ၿပီးေတာ့ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြနဲ႔ေျဖာင့္မတ္မွန္ကန္ရမယ္ ။ဥပမာ-အဲဒီအနတၱျဖစ္တဲ့ပရမတၳတရာ းကိုေလ့လာသင္ၾကားသြားတဲ့အတိုင္း အမွန္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္တဲ့အ ထိပညာေတြတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ား ျခင္း၊ေဝဖန္သုံးသပ္ျခင္းႏွင့္နာၾကားျခင္ းရဲ႕အဆင့္ေတြသည္ပရမတၳတရားရဲ႕အ ဓိပၸါယ္ေတြကိုထိေရာက္ေစတယ္။
အေမး–>ပညတ္သည္အမွန္ျဖစ္တယ္ ဆိုတာဟုတ္ရဲ႕လာလို႔ခဏတုန္းကနာ ၾကားသူတစ္ေယာက္ကေမးလိုက္ တယ္။တကယ္လို႔အမွန္ေျပာရမယ္ဆို ရင္ပရမတၳသစၥာႏွင့္သမုတိသစၥာဆိုၿပီး ခြဲျခားထားတယ္။ပညတ္သည္သမုတိသစၥာျဖစ္လို႔ရလာ? အေျဖ–>ရတယ္။ဒါေပမယ့္ပညတ္ သည္ပရမတၳမဟုတ္ဘူး။စပ်စ္သီးဆို တဲ့နာမည္သည္ဘာအရသာမွမရိွဘူး။ဒါေပမယ့္အရသာသည္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲ ဒီအရသာကိုပညတ္လိုက္ေတာ့စပ်စ္သီ းျဖစ္သြားတယ္။အဲဒီေလာဘမူလစိတ္ရဲ ့ဒိဌိခတၱာဝိပၸယုတ္သည္ရုပ္ျဖစ္တဲ့အသံ၊ အနံ႔၊အရသာႏွင့္ထိေတြ႕စရာေတြကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၿပီးတစ္ေန႔တာဘဝမွာ ရိွတဲ့ပညတ္ေတြကိုႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့ အျပင္မိစၧာသမာဓိထဲမွာလည္းႀကိဳက္ ႏွစ္သက္ၾကေသးတယ္။ဥပမာ-ကာယ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ျခင္းကိုႀကိဳက္ႏွစ္ သက္တဲ့ပုဂၢိဳလ္သည္တကယ္လို႔စိတ္ ကိုတည္ၾကည္ေစႏိုင္တဲ့(ယိုခ)ေလ့က်င့္ ခန္းလုပ္ၿပီးဝင္ေလထြက္ေလေတြကို မတ္ကာခႏၶာကိုယ္ကိုက်န္းမာေစႏိုင္ တယ္လို႔သိရတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာသမာ ဓိကိုက်င့္ၾကံတဲ့လုပ္ရပ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ကုသိုလ္စိတ္မဟုတ္ တဲ့အခါမွာမိစၧာသမာဓိျဖစ္တဲ့ေလာဘမူ လစိတ္ျဖစ္တယ္။
ဒါေပမယ့္အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အရိယာ သစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိေစ ႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းျဖစ္တယ္လို႔အျမင္မွား တာမဟုတ္ဘူး။အဲဒီအခ်ိန္မွာသမာဓိ (တည္ၾကည္ျခင္း)လုပ္ဖို႔ႀကိဳက္ႏွစ္ သက္ျခင္းသာျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ အခ်ိန္မွာခႏၶာကိုယ္က်န္းမာဖို႔အတြက္ သမာဓိသည္အက်ိဳးရိွတယ္လို႔သိရ တယ္။ဒါေၾကာင့္သမာဓိကိုရလိုျခင္း ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္ တရားေတြကိုပိုၿပီးေဝဖန္သုံးသပ္ရမယ္ လို႔စြဲထားၿပီးအျမင္မွားတာမဟုတ္ဘူး။ တကယ္လို႔အဲလိုမ်ိဳးနားလည္ရင္သမၼာ သတိရဲ႕လကၡဏေတြကိုနားမလည္ႏိုင္ ဘူး။ၿပီးေတာ့သမၼာသတိသည္အနတၱ ျဖစ္တယ္ဆိုတာမသိဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့မိစၧာသမာဓိကိုအရင္သြား လုပ္ခိုင္းတာမဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ရုပ္ တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုသိဖို႔အတြက္ပညာကကူညီေထာက္ ပံ့ေပးရတယ္။
သတိသည္မဂ္ဂင္၈ပါးထဲကမဂ္တစ္ပါး ပါးမွာသမၼာသတိျဖစ္ႏိုင္ဖို႔သည္သမၼာဒိ ဌိရိွတဲ့အခ်ိန္မွာႏွင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုနားလည္တဲ့အ ခါမွာျဖစ္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္မွန္ကန္စြာနဲ႔ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုသတိျဖစ္ေပၚၿပီးေအာက္ေမ့သိဖို႔ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေပးတဲ့သခါၤရကၡ ႏၶာျဖစ္တယ္။ဥပမာ-မ်က္စိမွျမင္ရျခင္း သည္ဘယ္အခ်ိန္မွာပညတ္ျဖစ္ၿပီး ဘယ္အခ်ိန္မွာပရမတၳျဖစ္သလဲဆိုတာ သိႏိုင္တယ္။ၿပီးေတာ့နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ စိတ္ေတြမွလည္းထို႔နည္းတူျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္T.V ပဲၾကည့္ၾကည့္(သို႔)အား ကစားပဲၾကည့္ၾကည့္၊စာပဲဖတ္ဖတ္၊ပန္ ခ်ီပုံပဲၾကည့္ၾကည့္၊ဘာပဲလုပ္လုပ္အား လုံးသည္ဘယ္အခ်ိန္မွာပညတ္ျဖစ္ၿပီး ဘယ္အခ်ိန္မွာပရမတၳျဖစ္သလဲဆိုတာ သိႏိုင္တယ္။အဲလိုမွမဟုတ္ရင္T.Vထဲက အေၾကာင္းေတြသည္ပညတ္ျဖစ္တယ္ ဆိုၿပီးစဥ္းစားၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီ T.Vထဲကအေၾကာင္းမဟုတ္တဲ့အခ်ိန္ မွာပညတ္မဟုတ္ဘူးဆိုတာလည္းစဥ္း စားႏိုင္တယ္။တကယ္ဆိုရင္T.Vထဲက အေၾကာင္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊T.Vထဲကအ ေၾကာင္းမဟုတ္တာပဲျဖစ္ျဖစ္အားလုံး သည္ပညတ္ေတြျဖစ္တယ္။လူေတြရဲ႕ နာမည္ေတြလည္းပညတ္ေတြျဖစ္တယ္ ။ၿပီးေတာ့ဟိုလူ၊ဒီလူေတြျဖစ္တယ္လို႔ သမုတိေပးၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္၊ေစတ သိက္၊ရုပ္ေတြရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကိုသိဖို႔ အတြက္အမည္ေပးလိုက္တဲ့စကားလုံး ေတြျဖစ္တယ္။
ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတ္ ျဖစ္တဲ့မိစၧာသမာဓိသည္ေလာဘမူလ စိတ္ရဲ႕ဒိဌိသမၸယုတ္နဲ႔ကြာျခားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီမိစၧာသမာဓိသည္အရိယာ သစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိေစ ႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းျဖစ္တယ္လို႔နားလည္ ၾကတယ္။ႏိုင္ငံတိုင္းမွာမိစၧာသမာဓိေတြ ေနရာအႏွံအျပားမွာရိွတယ္။ဘာေၾကာ င့္လဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္စ်န္သမၸယုတ္မ ဟုတ္တဲ့သမာဓိလုပ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆို ပညတ္ေတြနဲ႔မေပါင္းစပ္တဲ့အခ်ိန္မွာအဲ ဒီအခ်ိန္သည္မိစၧာသမာဓိျဖစ္တယ္။တ ကယ္လို႔မိစၧာသမာဓိသည္ရုပ္တရားႏွင့္ နာမ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိ ေအာက္ေမ့သိႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းျဖစ္ တယ္လို႔ဘယ္သူမဆိုနားလည္ထားရင္ နားလည္မႈေတြမွားႏိုင္တယ္။ဘာေၾကာ င့္လဲဆိုေတာ့သမၼာသတိသည္မွန္ကန္စြာ နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုေအာက္ေမ့သိဖို႔သည္အရင္ျဖစ္ ေပၚတဲ့ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕ကြာ ျခားတဲ့လကၡဏေတြကိုနားလည္တဲ့အ ခါမွာေအာက္ေမ့သိရတယ္။ဒါေပမယ့္ မိစၧာသမာဓိကိုအရင္လုပ္ၿပီးမွီခိုတဲ့အ ေနနဲ႔မဟုတ္ဘူး။
အေမး–>သမာဓိသည္ဝိပႆနာရဲ႕အနီး ဆံုးအေၾကာင္းျဖစ္တယ္လို႔လခဏာထိ ကမွာေျပာသြားတယ္။ အေျဖ–>ဘယ္သမာဓိကိုဆိုလိုတာလဲ? အေမး–>အနီးဆံုးအေၾကာင္းျဖစ္ႏိုင္တဲ့ သမာဓိကိုဆိုလိုတယ္။အေျဖ–>သမၼာ သတိ၊သမၼာဒိဌိ၊သမၼာသကၤပ၊သမၼာဝါ ယာမႏွင့္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့သမၼာသမာဓိ ျဖစ္ရတယ္။ပညတ္အာရုံသည္တစ္ေန႔ တာဘဝမွာစိတ္ပရမတၳတရားေတြအာ ရုံမရိွတဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ေန႔တာဘဝမွာပညတ္ အာရုံေတြအမ်ားႀကီးရိွၿပီးမ်က္စိမွျမင္ ေနတဲ့အခ်ိန္သည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ရာရဲ႕အေၾကာင္းေတြရိွတယ္။နားမၾကာ းရတဲ့အခ်ိန္သည္ၾကားရတဲ့အသံရဲ႕အ ေၾကာင္းေတြရိွတယ္။ႏွေခါင္းမွအနံ႔ရ တဲ့အခ်ိန္သည္အနံ႔ရတဲ့အေၾကာင္း ေတြရိွတယ္။ကိုယ္မွထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္ သည္ေဖာဌဗၺာရုံရဲ႕အေၾကာင္းေတြရိွ တယ္။လၽွာမွအရသာရတဲ့အခ်ိန္သည္ အရသာရဲ႕အေၾကာင္းေတြရိွတယ္။ေန႔ စဥ္နဲ႔အမွ်အဲဒီစိတ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ သည္အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အ ထိအေတြ႕ေတြကိုသိၾကတယ္။ၿပီး ေတာ့အဲဒီအာရုံေတြရဲ႕အေၾကာင္းအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစဥ္းစားၾကတယ္။ေန႔ စဥ္နဲ႔အမၽွပရမတၳအာရုံႏွင့္ပညတ္အာ ရုံေတြကလြဲၿပီးေနာက္ထပ္တစ္ျခား အာရုံေတြရိွအုံးမလာ?
ေန႔စဥ္နဲ႔အမၽွဒီဘဝ၊အရင္ဘဝ၊ေနာင္ လာမယ့္ဘဝေတြပါမက်န္ဘုံတိုင္းႏွင့္ ေလာကတိုင္းမွာပရမတၳအာရုံႏွင့္ပည တ္အာရုံေတြကလြဲၿပီးတစ္ျခားအာရုံ ေတြရိွႏိုင္အုံးမလာ?မရိွဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့အာရုံ(၆)အာရုံသာရိွတယ္။ ၿပီးေတာ့ပရမတၳတရားကလြဲၿပီးဒီ(၆) အာရုံသည္ပညတ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ေနာက္ထပ္တစ္ျခားအာရုံမရိွရျခင္းျဖစ္ တယ္။ကိေလသာေတြကင္းစင္ေတာ္မူ ေသာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့ ပညတ္သည္အာရုံျဖစ္သလာ?အဲဒီပုဂၢိဳ လ္၊သတၱဝါေတြရဲ႕ဘဝေတြသည္စကၡဳဒါြ ရဝိထီစိတ္မွအားလုံးပ်က္သြားၿပီးတဲ့အ ခါမွာဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္လည္းပရမတၳအာရုံရိွၿပီးကာလတစ္ခုမွာ ပ်က္သြားၿပီးတဲ့စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္နဲ႔တူ တယ္။ၿပီးေတာ့ဘဝင္စိတ္ၾကားမွာျဖစ္ ေပၚၿပီးတဲ့အခါဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့မ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြရဲ႕ရုပ္ပုံသဏၬန္ေတြကိုေအာက္ေမ့ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြသည္ေျမ၊ေရ၊ေလ၊ မီးဓာတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္တစ္မ်ိဳး ျဖစ္တယ္။အဆင္းကိုေျမ၊ေရ၊ေလ၊မီ ဓာတ္ေတြကေနခြဲထုတ္လို႔ရလာ?မရဘူ း။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မဟာဘူတရုပ္ (၄)ရုပ္ရိွတဲ့ဘယ္ေနရာမဆိုအဲဒီေနရာ မွာရုပ္ဆိုတဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရ သာႏွငမ့ေအာဇာေတြရိွရတယ္။ဒါေၾက ာင့္အတူရိွေနၾကၿပီးဘယ္လိုမွခြဲလို႔မရ ဘူး။
မဟာဘူတရုပ္ကေနအဆင္းကိုခြဲထုတ္ လို႔မရတဲ့အခါမွာအဆင္းသည္မ်က္စိမွ ျမင္ေအာင္ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ၿပီးေတာ့ ရုပ္ပုံသဏၬန္အျဖစ္နဲ႔မွတ္သားၿပီးပည တ္ကိုသိေစတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီျမင္ ေအာင္ျဖစ္ေပၚေစတဲ့အရာေတြသည္ ဘာျဖစ္သလဲ?တကယ္လို႔အဆင္းမရိွ ဘူး(သို႔)မဟာဘူတရုပ္ကေနအဆင္း အားလုံးကိုထုတ္လိုက္ရင္လူ၊သတၱဝါ၊ အရာဝတၳဳပစၥည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ လို႔ရအုံးမလာ?ၿပီးေတာ့စိတ္လည္းမ် က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံကိုသိလို႔မရ ေတာ့ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စကၡဳ ပသာဓာတ္ကိုထိေတြ႕တဲ့အရာေတြမရိွ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ကိေလသာကင္းစင္ေတာ္မူေသာဗုဒၶျမ တ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့ပညတ္ သည္အာရုံျဖစ္သလာ?အဲဒီတရားေတာ္ ေတြကိုနာၾကားျခင္းေတြရိွရမယ္။ၿပီး ေတာ့တရားသေဘာရဲ႕အေၾကာင္းအ က်ိဳးေတြကိုေဝဖန္သုံးသပ္ရမယ္။အာရုံ (၂)မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ပရမတၳ တရားႏွင့္ပညတ္တရားတို႔ျဖစ္ၾကတယ္ ။ပရမတၳတရားမွာအာရုံမရိွတဲ့ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္မွာအာရုံရိွ တယ္။မွန္ကန္စြာနဲ႔ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရား သေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိေအာ က္ေမ့ဖို႔အတြက္ခဏ၊ခဏေျပာရျခင္း ျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚေနတဲ့အရာေတြသည္အေရာင္အဆင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြသာျဖစ္ၾကတယ္။
မဟာဘူတရုပ္ကေနအဆင္းေတြခြဲထုတ္လို႔မရတဲ့အခ်ိန္မွာမဟာဘူတရုပ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အဆင္းသည္ပညတ္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ေအာင္ျဖစ္ေပၚေပး ျခင္းျဖစ္တယ္။သတိပဌာန္းျဖစ္ေပၚတဲ့ အခါမွာမွန္ကန္စြာနဲ႔ေဝဖန္သုံးသပ္ၿပီး သတိနဲ႔ေအာက္ေမ့သိႏိုင္တယ္။အဲဒီအ ဆင္းအေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့အရာသည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့တ ရားသေဘာတစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ အဲဒီမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာကိုသိတဲ့အခ်ိန္မွာဘာေတြျဖစ္သလဲ?မေနာဒါြမွ သိတဲ့ဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။တရားေတာ္ ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားၿပီးနားလည္ တဲ့အခါမွာပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြရဲ႕တစ္ ေန႔တာဘဝမွာတစ္ခ်ိဳ႕စိတ္သည္ပရမ တၳတရားကိုအာရုံရိွတယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ ခ်ိဳ႕စိတ္သည္ပညတ္ကိုအာရုံရိွၿပီးဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚတယ္။ဥပမာ-မ်က္စိမွ စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္သာရိွတာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္အဆင္းရိွတဲ့အာရုံလည္းရိွ တယ္။စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္အားလုံးပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာဘဝင္စိတ္ၾကားမွာျဖစ္ ေပၚၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္စကၡဳဒါြ ရဝိထီစိတ္ကေနအဆင္းကိုလက္ခံသိၿပီ းျဖစ္ေပၚတယ္။ပထမဆုံးကာလျဖစ္တဲ့ မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ေတြအားလုံးပ်က္ သြားၿပီးတဲ့အခါမွာဘဝင္စိတ္ၾကားမွာ ျဖစ္ေပၚၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕ကာလ ေတြဆက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ပ ညတ္ကိုအာရုံရိွတယ္။အဲလိုမွမဟုတ္ ရင္ဘဝမွာဘယ္လိုအသက္ရွင္ေနလို႔ရ မလဲ?
တကယ္လို႔စားပြဲ၊ကုလာထိုင္၊ပန္ကန္၊ စလုံ၊ဇြန္း၊အစားအေသာက္ေတြျဖစ္ တယ္ဆိုတဲ့ပညတ္ကိုမသိရင္ဘဝမွာ အသက္ရွင္ေနထိုင္လို႔မရေတာ့ဘူး။တိရိစၧာန္ေတြမွာပညတ္ရဲ႕အာရုံေတြရိွသ လာ?ရိွရမယ္။တကယ္လို႔ပညတ္အာရုံ ေတြမရိွရင္တိရိစၧာန္ေတြလည္းအသက္ ရွင္ေနလို႔မရဘူူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ဘယ္တာကအစာျဖစ္ၿပီးဘယ္ တာကအစာမဟုတ္ဘူးဆိုတာမသိတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ပညတ္မွာအာရုံရိွတဲ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား၊ ရဟႏၱာေတြအားလုံး၊အနာအနာဂါမ္ပုဂၢိဳ လ္၊သဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္၊ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္ ႏွင့္ပုထုဇဥ္စတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ဘယ္လိုေတြကြာျခားၾကသလဲ?အရိယာျဖစ္ တဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ပုထုဇဥ္ျဖစ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြ သည္ပညာေတြမွာကြာျခားၾကတယ္။ ပရမတၳတရားရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုမ သိတဲ့ပုထုဇဥ္ေတြကပညတ္သည္တ ကယ္ရိွတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္လို႔စြဲထာ းၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အရိယာသစၥာတ ရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ ေတြက်ေတာ့တရားအားလုံးေတြသည္ အနတၱျဖစ္တယ္လို႔သိၾကတယ္။မ်က္စိ ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚ တဲ့တရားသေဘာေတြသည္မျမဲၾကဘူး။ ၿပီးေတာ့ပညတ္သည္ပရမတၳတရားမ ဟုတ္ဘူး။ပညတ္ဆိုတဲ့အမည္သည္အဲ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြကိုသိေစႏိုင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ပ ညတ္သည္အဓိပၸါယ္ကိုသိတဲ့အခ်ိန္မွာ စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြရဲ႕အာရုံေတြျဖစ္ ရျခင္းျဖစ္တယ္။(သို႔)ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြျဖစ္တယ္။တကယ္ လို႔စိတ္၊ေစတသိက္မရိွရင္ပညတ္ရိွလို႔ ရလာ?
တရားသေဘာေတြသည္အေၾကာင္းအ က်ိဳးေတြႏွင့္ေဝဖန္သုံးသပ္လို႔ရတဲ့အရာ ေတြျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔စိတ္၊ေစတသိက္မရိွရင္ပညတ္ေတြရိွလို႔မရဘူး။တ ကယ္လို႔ရုပ္တရားသာရိွတယ္၊နာမ္တ ရားမရိွဘူး၊စိတ္၊ေစတသိက္ေတြမရိွဘူး ဆိုရင္ပညတ္ေတြေရာရိွမလာ?မရိွဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရုပ္သည္အာရုံကိုသိတဲ့သေဘာမဟုတ္ဘူး။စိတ္ႏွင့္ေစ တသိက္သည္အာရုံကိုသိတဲ့သေဘာ ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔စိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္ေတြမျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္ပညတ္ ေတြသိျခင္းလည္းမရိွဘူး။ပညတ္ရိွျခင္ းသည္အဲဒီအရိယာျဖစ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္အ ရိယာမျဖစ္တဲ့သူေတြရဲ႕အာရုံေတြသည္ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့အရာေတြျဖစ္တယ္ လို႔ပညတ္ကိုစြဲထားၾကၿပီးအရိယာမ ဟုတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြနဲ႔ကြာျခားၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္အရိယာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တဲ့သူေတြက်ေတာ့စိတ္သည္ဘယ္အခ်ိန္မွာပရ မတၳတရားရဲ႕အာရုံျဖစ္သလဲ?ၿပီးေတာ့ စိတ္သည္ဘယ္အခ်ိန္မွာပညတ္ရဲ႕အာ ရုံျဖစ္သလဲဆိုတာသိၾကတယ္။
ဘယ္အခ်ိန္မဆိုပညတ္ကိုသိတဲ့စိတ္ သည္(ဆိုလိုတာကပညတ္အာရုံရိွတဲ့ အခ်ိန္)အဲဒီအခ်ိန္မွာမိစၧာဒိဌိျဖစ္သလာ ?ပညတ္ရိွၿပီးအာရုံျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳး အစားေပၚမွာမူတည္တယ္။အရိယာပုဂၢိဳ လ္ေတြအားလုံးသည္ပညတ္ရိွတဲ့အာရုံ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အရိယာပုဂၢိဳ လ္ေတြအားလုံးသည္မိစၧာဒိဌိေတြမရိွ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အရိယာပု ဂၢိဳလ္ေတြအားလုံးသည္သမုေစၵအျဖစ္နဲ႔ ဒိဌိေစတသိက္ေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးျဖစ္ တယ္။တကယ္လို႔အေသးစိတ္နဲ႔ေဝဖန္ သုံးသပ္ျခင္းမရိွရင္ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ ဒိဌိခတၱသမၸယုတ္ႏွင့္ေလာဘမူလစိတ္ ရဲ႕ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတ္ေတြဘယ္လိုကြာ ျခားၾကသလဲဆိုတာမသိႏိုင္ဘူး။ေလာ ဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတ္သည္ အာရုံအားလုံးထဲမွာႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၿပီး သာယာၾကတယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ အေရာင္အဆင္းႏွင့္နားမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ သံေတြကိုႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကတယ္။ၿပီး ေတာ့နားမွၾကားတဲ့အသံရဲ႕ပညတ္ လည္းျဖစ္တယ္။ႏွေခါင္း၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွလည္းထို႔နည္းတူျဖစ္ၿပီးတစ္ ေန႔တာဘဝမွာပုံမွန္ရိွေနတယ္။တရားသေဘာရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုအျမင္မွား ျခင္းမရိွတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္ သည္ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱသမၸ ယုတ္မဟုတ္ဘူး။
အရွင္ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္အရွင္သဒါ ဂါမ္ပုဂၢိဳလ္သည္အာရုံ(၆)ပါးစလုံးထဲ မွာျဖစ္ေပၚေနတဲ့ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိ ဌိခတၱဝိပၸယုတ္ေတြရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ အရွင္အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ဓမၼာရုံထဲမွာ ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတ္ရိွ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဆင္း၊ အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြ ရဲ႕အာရုံထဲမွာကာမအာရုံျဖစ္တဲ့ႀကိဳက္ ႏွစ္သက္ျခင္းေတြကိုသမုေစၵအျဖင့္နဲ႔ၿငိမ္ းသတ္ႏိုင္တယ္။ရဟႏၱာေတြက်ေတာ့ အာရုံ(၆)ပါးရိွေပမယ့္ကုသိုလ္တရား ႏွင့္အကုသိုလ္တရားေတြဘာမွမရိွဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရဟႏၱာေတြ သည္ကိေလသာႏွင့္အကုသိုလ္တရား ေတြအားလုံးကိုသမုေစၵအျဖင့္နဲ႔ၿငိမ္း သတ္ႏိုင္ၿပီးျဖစ္တယ္။အဲဒီရဟႏၱာမ ဟုတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ဘယ္အခ်ိန္ မွာပရမတၳတရားျဖစ္ၿပီးဘယ္အခ်ိန္မွာ ပညတ္ျဖစ္တယ္ဆိုတာအမွန္တကယ္ရိွ တဲ့အာရုံရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ကိေလသာအားလုံးကိုမၿငိမ္း သတ္ရေသးတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕ပရမတၳအာရုံႏွင့္ပညတ္အာရုံမွာခ်မ္း သာျခင္း၊ဆင္းရဲျခင္း၊သာယာျခင္းႏွင့္မ သာယာျခင္းေတြကိုျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာ င္းေတြအစဥ္လိုက္ရိွေသးတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဘယ္အခ်ိန္မွာမိစၧာဒိဌိျဖစ္သလဲ ဆိုတာအေသးစိတ္ေဝဖန္သုံးသပ္ၾက တယ္။
ပညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုအျမင္မွားျခင္း နဲ႔စြဲထားတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီပရမတၳတရား မဟုတ္တဲ့အရာသည္တကယ္ရိွတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္သည္ပရမတၳတ ရားမဟုတ္တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ၿပီးသကၠာယဒိဌိျဖစ္တယ္။အဲဒါအျမင္မွားတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့နင္၊ငါ၊တကယ္ရိွ တယ္။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြရိွတယ္၊ပစၥ ည္း၊ဥစၥာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုတကယ္ရိွ တယ္စတဲ့အရာေတြျဖစ္တဲ့ပညတ္ကို စြဲထားၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္သကၠာယဒိဌိ ျဖစ္ၿပီးအျမင္မွားျခင္းျဖစ္တယ္။သကၠာ ယဒိဌိေတြကိုသမုေစၵအျဖင့္နဲ႔မၿငိမ္းႏိုင္ ေသးသေရြ႕ေနာက္ထပ္ပိုၿပီးအျမင္မွား ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့အ ေၾကာင္းေတြရိွေသးတယ္။ဥပမာ-ကံမ ရိွဘူး၊ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြမရိွဘူးလို႔ထင္ ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ေလာကကိုဖန္တီး ေပးတဲ့တန္ခိုးရွင္ဆိုတဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ပုဂၢိဳလ္ ၊သတၱဝါေတြအမ်ားႀကီးရိွတယ္လို႔ထင္ ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္သခါၤရတရားေတြ အားလုံးျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းေတြမ သိတဲ့အခါမွာအျမင္းမွားျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတယ္။ဒါေပမယ့္ ဘယ္အခ်ိန္မဆိုစိတ္သည္ပညတ္အာ ရုံရိွတဲ့အခ်ိန္မွာမိစၧာဒိဌိ(အျမင္မွာျခင္း)ေတြမရိွဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အ ျမင္မွားျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစြဲထား တဲ့အခ်ိန္မွာသာရိွၾကတယ္။
ပညတ္အကုသိုလ္စိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္လို႔ရလာ?ရတယ္။အျမဲတမ္းလိုလိုျဖစ္ေန တယ္။ေလာဘမူလစိတ္သည္ပညတ္ ထဲမွာျဖစ္ေပၚၿပီးႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾက တယ္။ေဒါသမူလစိတ္ကေတာ့ပညတ္ ထဲမွာႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္းမရိွဘူး။ဥပမ- ဟိုလူ၊ဒီလူေတြကိုမႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾက ဘူး။အဲဒီအခ်ိန္မွာဘာေတြကိုအာရုံရိွသ လဲ?ပညတ္ကိုအာရုံရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ ပညတ္သည္ဘယ္အကုသိုလ္အမ်ိဳးအ စားမဆိုအကုသိုလ္အမ်ိဳးအစားတိုင္း ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ပညတ္သည္ကု သိုလ္စိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္လို႔ရလာ?ရတယ္ ။ရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အမွန္ တကယ္ရိွတဲ့ဘဝသည္ဘယ္လိုျဖစ္သ လဲ?ျဖစ္ေနတဲ့အတိုင္းပဲျဖစ္ရတယ္။တ ရားသေဘာတစ္ခုစီေတြရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုေျပာင္းလဲလို႔မရဘူး။(ဒါန)ေပးကမ္း စြန္႔က်ဲတဲ့အခ်ိန္မွာတကယ္လို႔အဲဒီေပး ကမ္းမယ့္အရာေတြသည္ဘာေတြလဲဆို တာမသိဘူးဆိုရင္ကုသိုလ္စိတ္လည္း ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။မေကာင္းမႈ(သီလ) ေတြကိုေရွာင္က်ဥ္တဲ့အခ်ိန္မွာတကယ္ လို႔အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့အရာသည္ဘာေတြ ျဖစ္သလဲဆိုတာမသိဘူးဆိုရင္မေကာင္ းတဲ့ေရွာင္က်ဥ္ျခင္းေတြရိွလို႔မရဘူး။သ မထဘဝနာျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕ၿငိမ္သက္ျခင္း ေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့အ ခ်ိန္မွာပညတ္အာရုံေတြရိွလို႔ရလာ?သ မထဘာဝနာရဲ႕အေၾကာင္း(သို႔)အေသး စိတ္နဲ႔သမထဘာဝနာရဲ႕အာရုံေတြကိုမ ေလ့လာမသင္ၾကားရတဲ့အခ်ိန္မွာေျဖ လို႔မရျခင္းျဖစ္တယ္လို႔တစ္ခ်ိဳ႕ကထင္ ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္လို႔အမွန္ ကိုမေမ့ဘူးဆိုရင္ပရမတၳတရားအာရုံ မရိွတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာပ ညတ္အာရုံရိွတယ္။ၿပီးေတာ့သမထဘာ ဝနာလည္းပညတ္အာရုံရိွလို႔ရတယ္ဆို တာသိလို႔ရႏိုင္တယ္။
သတိပဌာန္းႏွင့္ပန္က်ဒါြရဝိထီစိတ္ေတြ ကလြဲၿပီးစိတ္သည္တစ္ျခားအခ်ိန္မွာပ ညတ္အာရုံရိွရတယ္။ဘယ္တရားသ ေဘာမဆိုအဲဒီပရမတၳတရားကိုသိႏိုင္ ဖို႔သည္သတိပဌာန္းေတြရဲ႕တိုးတက္ပါြး မ်ားျခင္းကိုမွီခိုရတယ္။အဲဒါမွသိလို႔ရ ႏိုင္တယ္။တကယ္လို႔သတိပဌာန္းမျဖစ္ ေပၚတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာပရ မတၳတရားျဖစ္တဲ့တရားသေဘာေတြရဲ႕ လကၡဏေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားၿပီးသိတဲ့ေဝဖန္သုံးသပ္ျခင္းေတြမရိွဘူး။ဒါ ေၾကာင့္တစ္ေန႔တာပုံမွန္ဘဝမွာပရမတၳ တရားအာရုံႏွင့္ပညတ္အာရုံေတြရိွရ ျခင္းျဖစ္တယ္။သတိပဌာန္းေတြတိုး တက္ၿပီးပါြးမ်ားျခင္းသည္အရမ္းကို အေသးစိတ္တဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အမွန္တကယ္ရိွ ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြကိုသိ ၿပီးပညာေတြတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားရ ျခင္းျဖစ္တယ္။
အေမး–>သတိပဌာန္းသည္ပညတ္အာ ရုံေတြမရိွဘူးဆိုရင္မွန္လာ(သို႔)မွားလာ ? အေျဖ–>မွန္တယ္။ အေမး–>ႀကိဳးစားျခင္းေတြနဲ႔သတိပ ဌာန္းပါြးမ်ားၿပီးပညတ္အာရုံသိဖို႔စိတ္ ေတြမေပးျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္မွန္လာ(သို႔) မွားလာ? အေျဖ–>မွားတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့ ဘဝမဟုတ္ဘူး။ပညတ္အာရုံသိဖို႔စိတ္ မေပးျဖစ္ေပၚဘူးဆိုတာဘယ္သူကတာ းလို႔ရသလဲ?ဒါေပမယ့္ပညာေတြတိုး တက္ေအာင္ပါြးမ်ားၿပီးသိႏိုင္တဲ့အထိ အဲဒီပညတ္အာရုံေတြရိွတဲ့အခ်ိန္မွာ(ဆို လိုတာက)နာမ္တရားျဖစ္တဲ့စိတ္သည္ ပညတ္ကိုသိေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တယ္။ဒါမွ မဟုတ္ရင္အဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္အာရုံရိွ လို႔မရဘူး။ဒီလိုအေၾကာင္းေၾကာင့္သ တိပဌာန္းေတြကိုပါြးမ်ားအားထုတ္တဲ့ပု ဂၢိဳလ္ေတြသည္ဘာကိုမွမစဥ္းစားရ ေအာင္းႀကိဳးစားတာမဟုတ္ဘူး။(သို႔) မ်က္စိမွျမင္ဖူးၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြ ကိုမသိေအာင္ႀကိဳးစားတာမဟုတ္ရဘူး ။အဲဒီပုံမွန္နဲ႔သိဖူးတဲ့အရာသည္ဘာေတြ ျဖစ္သလဲ?တကယ္လို႔အဲလိုမ်ိဳးႀကိဳးစာ းလုပ္မယ္ဆိုရင္တကယ့္နာမ္တရားရဲ႕ လကၡဏေတြကိုမသိႏိုင္ဘူး။အဲဒီပညတ္ အာရုံရိွေနတဲ့အခ်ိန္မွာနာမ္တရားျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီအခ်ိန္မွာစိတ္ ႏွင့္ေစတသိက္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးပညတ္ အာရုံရိွၾကတယ္။
သတိပဌာန္းေတြကိုေလ့လာသင္ၾကား ၿပီးေဝဖန္သုံးသပ္ျခင္းျဖင့္ေအာက္ေမ့ သိၿပီးစဥ္းစားတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီ အခ်ိန္မွာသိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့နာမ္တ ရားျဖစ္တယ္။နာမ္တရားသည္သိတဲ့ ဓာတ္ျဖစ္ၿပီးအေျခအေနေတြကိုသိျခင္း လည္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့နင္၊ငါမဟုတ္ ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။စဥ္ းစားျခင္းအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြမ ျဖစ္ေပၚေအာင္စိတ္ကိုတားလို႔မရဘူး။ ဒါေၾကာင့္တရားအားလုံးေတြရဲ႕အနတၱ ျဖစ္တဲ့သေဘာကိုသိၾကတယ္။ဒါေၾကာ င့္ပညာသည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြအားလုံးမွအာရုံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ ရိွၿပီးနာမ္တရားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုသိၾကတယ္။ၿပီးေတာ့နာမ္တ ရားရဲ႕လကၡဏေတြမွာသံသယရိွျခင္း ေတြမွကုန္ႏိုင္မွာျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ ပညတ္ကိုမေပးသိဘူး၊စဥ္းစားျခင္းေတြ မေပးရိွဘူး၊အဲလိုသြားတားမယ္ဆိုရင္ပ ညာေတြပါြးမ်ားအားထုတ္ျခင္းေတြမွမ ျဖစ္ေတာ့ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ တစ္ေန႔တာဘဝမွာအမွန္တကယ္ရိွတဲ့ တရားသေဘာအားလုံးရဲ႕ျဖစ္ေပၚျခင္း ေတြကိုဘယ္သူမွတားလို႔မရဘူး။ဒါေပ မယ့္မသိမႈေတြေၾကာင့္စိတ္မစဥ္းစား ေအာင္ႀကိဳးစားလုပ္ၾကတယ္။(သို႔)ျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာေတြကိုပညတ္မသိေအာင္ ႀကိဳးစားရတယ္လို႔နားလည္ၾကတယ္။
ဒါေၾကာင့္မို႔ဘယ္တရားကိုအားထုတ္တဲ့ နည္းလမ္းေတြမဆိုပညာေတြပါြးမ်ား အားထုတ္ျခင္းမဟုတ္တဲ့ရုပ္တရားႏွင့္ နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုေလ့လာ သင္ၾကားၿပီးအားထုတ္တဲ့နည္းလမ္း ေတြကေနေဝဖန္သုံးသပ္ရတယ္။ဒါေပ မယ့္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တစ္ေန႔တာပုံမွန္ ဘဝကေနမွားေအာင္လုပ္ေစတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီနည္းလမ္းသည္မိစၧာမဂ္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကမိစၧာဒိဌိ၊မိစၧာသမ္က ပၸ၊မိစၧာဝါစာ၊မိစၧာကမၼတ၊မိစၧာအာဇီဝ၊မိ စၧာဝါယာမ၊မိစၧာသတိ၊မိစၧာသမာဓိတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။သတိပဌာန္းေတြကိုပါြး မ်ားအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ဝိပႆနာပါြးမ်ာ းအားထုတ္ျခင္းျဖစ္တဲ့သမၼာမဂၢင္ေတြ မဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အမွန္အတိုင္းရိွ တဲ့အဲဒီတရားသေဘာရဲ႕အေၾကာင္းအ က်ိဳးေတြကိုမသိျခင္းႏွင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့တ ရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိျခင္း ေတြေၾကာင့္အျမင္မွားၿပီးစြဲလန္းတဲ့နား လည္မႈမွားေတြျဖစ္ေစတယ္။ၿပီးေတာ့ အဆင္းအေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ တဲ့အခ်ိန္မွာမသိမႈေတြနဲ႔မွားတဲ့နည္း လမ္းေတြကိုႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကတယ္။
သမ္ယုတၱနိကာယ္၊အပိုင္း၁၂ထဲက သာဝတၱိနိဒါန္းမွာအခ်က္အလက္ေတြ ရိွတယ္။ဆိုလိုတာကဒီအေၾကာင္းေတြ သည္သာဝတၱိၿမိဳ႕မွာျဖစ္ေပၚခဲ့တယ္။ တစ္ခ်ိန္တုန္းကနံနက္ပိုင္းမွာအရွင္အာ နႏၵာသည္သကၤန္းရုံၿပီးသပိတ္ပိုက္ကာ သာဝတၱိၿမိဳးတြင္းသို႔ဆြမ္းခံႂကြလာ တယ္။ၿပီးေတာ့စာႏုေသာနီပုဏၰားသည္ ျမင္းျဖဴလွည္းနဲ႔အတူသာဝတၱိၿမိဳ႕ကေန ထြက္သြားတာကိုျမင္လိုက္တယ္။ၿပီး ေတာ့တပ္ဆင္ထားတဲ့ျမင္းသည္ျမင္း ျဖဴ၊အသုံးအေဆာင္ပစၥည္းေတြလည္း အျဖဴ၊လွည္းကလည္းအျဖဴ၊လွည္းဘီး အျဖဴ၊ႀကိဳးအျဖဴ၊ထီးျဖဴ၊ႀကိမ္လုံးအ ျဖဴ၊ဝတ္တဲ့အဝတ္လည္းအျဖဴ၊ဖိနပ္ ကအျဖဴအားလုံးအျဖဴေတြပဲလို႔ျမင္ လိုက္ရတယ္။ဒီလိုပုဂၢိဳလ္ကိုျမင္လိုက္ တဲ့သူေတြကအဝတ္ျဖဴေတြသည္ျမင့္ ျမတ္တယ္ေနာ္၊အဝတ္ျဖဴေတြရဲ႕အ ဆင္းေတြသည္တကယ့္ကိုျမင့္ျမတ္ တယ္ေနာ္လို႔ဒီလိုေျပာသြားၾကတယ္။
မွတ္ခ်က္//တရားသေဘာေတြကိုမသိ တဲ့အခါအျဖဴေရာင္ေတြကိုျမင္ရုံနဲ႔နား လည္မႈမွားႏိုင္တယ္။နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး ဆိုတဲ့တရားသေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာ နဲ႔မသိပဲနဲ႔တစ္ျခားနည္းလမ္းေတြကိုရွာ ေဖြလာၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အျဖဴေရာင္ ရိွတဲ့အဝတ္သည္ျမင့္ျမတ္တဲ့အဝတ္ ျဖစ္တယ္လို႔နားလည္မႈေတြမွားၾက တယ္။အဲဒီတုန္းကအရွင္အာနႏၵာသည္ သာဝတၱိၿမိဳ႕မွာဆြမ္းခံႂကြၿပီးျပန္လာ တယ္။ၿပီးေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသီ တင္းသုံးတဲ့ေနရာကိုသြားေရာက္ၿပီးရိွခုီ းကန္ေတာ့တယ္။ၿပီးေတာ့သင့္ေတာ္တဲ့ ေနရာမွာထိုင္ၿပီးျမတ္စြာဘုရားကိုျမင္ခဲ့ တဲ့စာႏုေသာနီအေၾကာင္းကိုေလၽွာက္ ထားၿပီးေျပာျပတယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ကအရိယာမဂၢင္၈ပါးကိုဆိုဆံုးမသြား တယ္။အရိယာမဂၢင္၈ပါးသည္ကိေလ သာကိုၿငိမ္းတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္အရာအားလုံးႏွင့္လွည္းျဖဴေတြသည္အျဖဴေတြမဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္ဂါထာအဆုံးအမေတြကို ဆက္ၿပီးေဟာၾကားသြားတယ္။
အဲဒီအရိယာမဂၢစ်ာန္မွာတရားေတြရိွ တယ္။ဆိုလိုတာကသဒၵါႏွင့္ပညာသည္ အဓိကျဖစ္တယ္။လွည္းကိုထိန္းခ်ဳပ္ရ တဲ့ပုဂၢိဳလ္သည္သတိရိွရတယ္။လွည္း ကိုတပ္ဆင္ထားတဲ့အသုံးအေဆာင္ေတြ လိုသီလရိွတယ္။လွည္းဘီးလိုမ်ိဳးခံ ႏိုင္ရည္ရိွတယ္။လွည္းေခါင္မိုးလိုမ်ိဳး လိုခ်င္တဲ့ဆႏၵေတြမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္နာ ႀကီးျခင္းမရိွျခင္း၊ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္မႈမ ရိွျခင္းႏွင့္ေရွာင္က်ဥ္ျခင္းေတြသည္ ေယာက်္ားေကာင္းေတြရဲ႕လကနက္ ေတြျဖစ္တယ္။သီးခံမႈရိွျခင္းသည္သန္ မာတဲ့အကၤ်ီအကာနဲ႔တူတယ္။အဲဒီေယာ က်္ားေကာင္းသည္ရာဂကေနၿငိမ္းသက္ ျခင္းေတြရိွဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒီလို ေကာင္းျမတ္တဲ့က်င့္ၾကံျခင္းေတြသည္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕ကိုယ္မွာရိွမယ္ဆို ရင္အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြသည္သူရဲေကာင္း ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တကယ့္ကိုေအာင္ ျမင္ျခင္းရိွၿပီးေလာကကေနထြက္ခါြ သြားႏိုင္တယ္။ မွတ္ခ်က္//လွည္းအျဖဴႏွင့္အသုံအ ေဆာင္အျဖဴအားလုံးေတြသည္အရိ ယာျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့လမ္းစဥ္ေတြမဟုတ္ ဘူးဆိုတာသိျမင္ႏိုင္တယ္။
အဌကာထာပုဏၰားသုတ္၊အခ်က္အ လက္ထဲမွာစာႏုေသာနီပုဏၰားသည္ (၆)လတစ္ႀကိမ္ၿမိဳ႕တြင္းသို႔လည္ပတ္ ျခင္းေတြလုပ္ဖို႔လူေတြကိုႀကိဳတင္းၿပီး ေၾကျငာေစတယ္။ဒါေၾကာင့္အခုက တည္းကေနစၿပီးဘယ္ေန႔၊ဘယ္ရက္၊ ဘယ္အခ်ိန္ေတြမွာပုဏၰားသည္ၿမိဳ႕တြင္ းသို႔လည္ပတ္လာမယ္ဆိုတဲ့ေၾကျငာ ျခင္းကိုၾကားရတဲ့သူေတြသည္ၿမိဳ႕တြင္း ကေနမထြက္ၾကေသးဘူး။ကိစၥရိွလို႔ ထြက္သြားမဲ့သူေတြလည္းမထြက္ၾက ေသးဘူး။ထြက္သြားလိုက္တဲ့သူေတြဆို လည္းအဲဒီစာႏုေသာနီပုဏၰားၿမိဳ႕တြင္း သို႔လည္ပတ္လာမွာကိုၾကည့္ဖို႔အတြက္ ျပန္လာၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ကုသိုလ္ရိွတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕မဂၤလာ ရိွျခင္းကိုျမင္ရဖို႔ျပန္လာၾကတယ္။ပုဏၰ ားသည္တစ္ေနကုန္ၿမိဳ႕တြင္းမွာလည္ ပတ္သြားမဲ့ဘယ္ေန႔မဆိုအဲဒီေန႔မွာၿမိဳ႕ သူၿမိဳ႕သားေတြအားလုံးသည္အေစား ရီးလမ္းသန္႔ရွင္းေရးေတြလုပ္ၾကတယ္။ လမ္းေတြတစ္ေျပးညီျဖစ္ေအာင္လုပ္ ထားၾကတယ္။ပန္းေတြနဲ႔ျဖဴးၾကတယ္။ စပါးတိုင္(၅)ေနရာႏွင့္ေရအိုးစဥ္ေတြ စိုက္တည္ထားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ ၿမိဳ႕လုံးမွာအေမြးနံ႔သာေတြနဲ႔ျပန္႔နံ႔ေန တယ္။ပုဏၰားႏွင့္တပ္ဆင္ထားတဲ့လွည္း သည္ၿမိဳ႕တြင္းကိုလည္ပတ္လာတယ္။ လွည္းမွာတစ္ကိုယ္လုံးတစ္ေကာင္းလုံး ျဖဴေနတဲ့ျမင္(၄)ေကာင္၊လွည္းဘီးႏွင့္ ဝင္ရုိးပါမက်န္ေၾကးသား(ေငြ)ေတြနဲ႔ တပ္ဆင္ထားတယ္။ေၾကးသားႏွင့္တပ္ ဆင္ထားတဲ့အသုံးအေဆာင္ေတြအား လုံးသည္အျဖဴေတြျဖစ္ၾကတယ္။
လွည္းႏွစ္မ်ိဳးရွိၿပီးဆြဲရတဲ့လွည္းတစ္မ်ိဳ းႏွင့္တပ္ဆင္ထားရတဲ့လွည္တစ္မ်ိဳးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ဆြဲရတဲ့လွည္းသည္ေလး ေထာင့္ပုံသဏၬန္ရိွၿပီးသိပ္မႀကီးဘူူး။လူ ၂(သို႔)၃ေယာက္ေလာက္ပဲတင္လို႔ရႏိုင္ တယ္။ဒါေပမယ့္တပ္ဆင္ထားတဲ့လွည္း ကေတာ့လွည္းအႀကီးျဖစ္ၿပီးရွည္ၿပီး ေတာ့က်ယ္တယ္။အဲဒီလွည္းထဲမွာဖလား၊ထီးႏွင့္ယပ္ေတာင္ေတြကိုကိုင္ရတဲ့လူေတြ၈(သို႔)၁၀ေယာက္အထိရိွၿပီး မတ္တပ္ရပ္ၿပီးေနႏိုင္တယ္။အဲဒီလွည္း ထဲမွာအိပ္လို႔လည္းရတယ္။ၿပီးေတာ့ လွည္းကိုဆြဲရတဲ့ျမင္းသည္အျဖဴျဖစ္ တယ္။အဲဒီျမင္းရဲ႕အသုံးအေဆာင္ေတြ လည္းေငြေတြနဲ႔အားလုံးတပ္ဆင္ထား တယ္။ေငြေတြနဲ႔တပ္ဆင္ထားတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖဴတဲ့လွည္းလို႔ေခၚၾက တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီေနရာေတြမွာလွပ ေအာင္တပ္ဆင္ထားၾကတယ္။
တစ္ျခားလွည္းဘီးေတြကျခေသၤ့သ ေရ၊က်ားသေရအဝါေရာင္အဝတ္ေတြ နဲ႔တပ္ဆင္ထားသလိုမ်ိဳးစာႏုေသာနီပု ဏၰားရဲ႕လွည္းမွာကအဲသလိုဟုတ္ရဲ႕ လာ?ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေကာင္း တဲ့အဝတ္နဲ႔တပ္ဆင္ထားၿပီးႀကိဳးက ေတာ့ေငြႏွင့္ေက်ာက္ေတြတပ္ဆင္ထား တယ္။လွည္းရဲ႕အလယ္မွာဆြဲတင္ထား တဲ့ထီးလည္းအျဖဴျဖစ္တယ္။ေငြနဲ႔တပ္ ဆင္ထားတဲ့(၇)လက္မက်ယ္တဲ့သပတ္ ပုဝါလည္းအျဖဴျဖစ္တယ္။ဝတ္ထားတဲ့ အဝတ္ေတြလည္းအျဖဴျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီအဝတ္ေတြသည္ေရျမႇပ္ တုံးနဲ႔တူတဲ့အေရာင္ရိွတယ္။ဝတ္ထားတဲ့အဝတ္ရဲ႕တန္ဖိုးမွာ(၅၀၀)က်ပ္ရိွ ၿပီးျခဳံထားတဲ့အဝတ္ရဲ႕တန္ဖိုးက(၁၀၀ ၀)က်ပ္ရိွတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီဖိနပ္က် ေတာ့လမ္းေလၽွာက္တဲ့သူ(သို႔)လာၾက ည့္တဲ့သူေတြစီးလို႔ရတယ္။ဒါေပမယ့္ လွည္းေပၚမွာတက္မဲ့ဖိနပ္ကေတာ့ေငြ ေတြနဲ႔ေရာစပ္ထားတယ္။ပုဏၰားရဲ႕အ သုံးအေဆာင္ေတြလည္းေငြနဲ႔ပဲျပဳလုပ္ ထားၾကတယ္။အဲဒီပုဏၰားသည္အျဖဴ ေရာင္နဲ႔လူးထားၿပီးအျဖဴေရာင္ပန္းနဲ႔ တပ္ဆင္ထားၾကတယ္။လက္(၁၀)ေခ် ာင္းမွာလည္းလက္စြပ္ေတြအျပည့္ဆင္ထားတယ္။နားႏွစ္ဖက္လုံးမွာနားကပ္နဲ႔ ဆင္ထားတယ္။အေယာက္တစ္ေသာင္း ရိွတဲ့ပုဏၰားရဲ႕ေဆြမ်ိဳးအသိုင္းအဝိုင္း ေတြလည္းအျဖဴအားလုံးနဲ႔ဆင္ထား ၾကတယ္။အက်ႌႏွင့္အသုံးအေဆာင္ေတြ အားလုံးလည္းပန္းနဲ႔တန္းတူဆင္ထား ၾကတယ္။
စာႏုေသာနီပုဏၰားသည္အေစာႀကီး ေခါင္းေလၽွာ္ၿပီးနံနက္စာကိုသုံးေဆာင္ လိုက္တယ္။ၿပီးေတာ့အဝတ္ျဖဴေတြကို ဝတ္ဆင္ၿပီးကိုယ္ခႏၶာကိုျပင္ဆင္တယ္။ ၿပီးေတာ့တိုက္အိမ္ကေနဆင္းလာၿပီး လွည္ေပၚကိုတက္သြားတယ္။က်န္တဲ့ အဖြဲ႕ေတြလည္းနံ႔သာေတြလူးၿပီးအဝတ္ ေတြနဲ႔ျပင္ဆင္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ပန္းအ ျဖဴေတြအားလုံးႏွင့္ထီးျဖဴကိုကိုင္ၿပီးစာ ႏုေသာနီပုဏၰားကိုဝန္းရံထားတယ္။အဲဒီ ကေနစၿပီးၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားအားလုံးသည္ အမ်ားသူေတြရဲ႕စည္းလုံးခ်င္းအတြက္ လူပ်ိဳေတြကိုအရင္ဆံုးေပါက္ေပါက္ ေတြက်ဲၾကတယ္။ဆက္လက္ၿပီးေတာ့ အသျပာေငြေတြကိုက်ဲၾကတယ္။ၿပီး ေတာ့အမ်ားသူေတြကစုစည္းၿပီးေအာ္ ဟစ္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ေကာင္းျမတ္တဲ့ မဂၤလာအတြက္ပုဏၰားရဲ႕အဝတ္ကိုေျမ ာက္ၿပီးၿမိဳ႕တြင္းသို႔လည္ပတ္သြားၾက တယ္။ျပည္သူျပည္သားေတြအားလုံး သည္မဂၤလာရိွဖို႔ႏွင့္အႏၱာရယ္ကင္းေဝး ဖို႔ကိုလိုလားၾကတယ္။
ကုသိုလ္ရိွတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြအားလုံးသည္ႏွစ္ထပ္ရိွတဲ့တိုက္အိမ္ေပၚကိုတက္ၿပီးျပတင္းေပါက္ပြင့္ကာၾကည့္ၾကတယ္။ပု ဏၰားသည္ေတာင္ဘက္ကေနဦးတည္ ၿပီးလည္ပတ္သြားေပမယ့္သူ႔ရဲ႕ပစၥည္း ဥစၥာေတြႏွင့္အာဏာေတြသည္ၿမိဳ႕တစ္ ၿမိဳ႕လုံးကိုဖုံးလြမ္းလိုက္သလိုနဲ႔တူတယ္ ။ျမင့္ျမတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အရိယာ မဂၢင္(၈)ပါးလိုမ်ိဳးတကယ့္ကိုျမင့္ျမတ္ တယ္လို႔အဲဒီလွည္းကိုျမင္ရတဲ့သူေတြ ကေျပာၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားကအရွင္အာနႏၵာနားေထာင္!လူ ေတြသည္ခ်ီးျမႇင့္ေျမာက္စားျခင္းခံရတဲ့ သူေတြကိုလက္ေဆာင္ပစၥည္းေတြေပး ၾကတယ္ဆိုတာသဘာဝပဲျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့သီခ်င္းေတြဆိုၿပီးခ်ီးျမႇင့္ေပးတဲ့ ကိုယ့္ရဲ႕အလုပ္သမားေတြကိုခ်စ္စရာ ေကာင္းၿပီးၾကည့္စရာေတြေကာင္း တယ္၊ပစၥည္း၊ဥစၥာေတြအမ်ားအျပား ရိွတယ္လို႔ခ်ီးျမႇင့္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ အဲသလိုခ်ီးျမႇင့္လိုက္ရုံေလာက္နဲ႔အဲဒီ သား၊ျမည္းေတြကေျပာတဲ့အတိုင္းခ်စ္ စရာေတြေကာင္းလာတယ္၊ပစၥည္းေတြ ရိွလာတယ္ဆိုတာျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလာ?
ဒီလိုပုဏၰားရဲ႕လွည္းကိုအမ်ားသူေတြ ျမင္ၿပီးခ်ီးျမင့္ေျပာၾကတယ္။ပုဂၢိဳလ္ ေတြအားလုံးကပုဏၰားေတြရဲ႕ျမင့္ျမတ္ တဲ့က်င့္စဥ္ေတြသည္ျမင့္ျမတ္တယ္မွန္ ေပမယ့္လည္းအဲဒီက်င့္စဥ္ေတြကိုခ်ီ ျမႇင့္ရုံေလာက္နဲ႔ျမင့္ျမတ္ႏိုင္တယ္ဆို တာမျဖစ္ႏိုင္ဘူး။အမွန္တကယ္တမ္း က်ေတာ့အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕က်င့္စဥ္ေတြ သည္ညံ့ဖ်င္းၿပီးမေကာင္းတဲ့က်င့္စဥ္ ေတြျဖစ္တယ္။အရွင္အာနႏၵာနားေထာင္ !ပရမတၳအရနဲ႔ဆိုရင္အဲဒီအက်င့္စဥ္ ေတြသည္အရိယာမဂၢင္၈ပါးရဲ႕အမည္ ပဲျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အ ရိယာမဂၢင္သည္ျမင့္ျမတ္ၿပီးအျပစ္ေတြ အားလုံးကေနကင္းေဝးတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အရွင္အရိယာအား လုံးေတြသည္ဒီအရိယာမဂၢင္၈ပါးနဲ႔ပဲ နိဗၺာန္ကိုေရာက္သြားၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ျဗဟၼာေတြရဲ႕က်င့္စဥ္တရား ေတြလို႔ေျပာသင့္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့က်င့္ရမဲ့က်င့္စဥ္တရားေတြ ျဖစ္ၿပီးစစ္ပြဲမွာထူးခၽြန္ၿပီးအႏိုင္ရတဲ့ လွည္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ကိေလသာစစ္ပြဲကိုအႏိုင္ရသြား ၿပီးဒီထက္ပိုၿပီးေအာင္ျမင္တဲ့အရာေတြ မရိွေတာ့ဘူး။
ဒါေတြအားလုံးသည္ကြာျခားတဲ့အခ်က္ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျမင္ရုံကေန ျဖစ္ေပၚၿပီးနားလည္မႈမွားနဲ႔အားထုတ္ တဲ့နည္းလမ္းႏွင့္အျမင္မွားျခင္းေတြျဖစ္ ေပၚေစတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အ ျဖဴေရာင္ေတြသည္မဂၤလာရိွၿပီးကိေလသာေတြကုန္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္ေစတယ္ လို႔ထင္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္တ ကယ္တမ္းက်ေတာ့အဲဒီက်င့္စဥ္သည္ ညံ့ဖ်င္းၿပီးမေကာင္းတဲ့က်င့္စဥ္ေတြ ျဖစ္တယ္လို႔ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကအမွန္ ကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့လူေတြကိုနားလည္မႈမွားေစၿပီး ျမင့္ျမတ္တဲ့က်င့္စဥ္ျဖစ္တယ္လို႔ထင္ ၾကတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္မို႔အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုသိႏိုင္ဖို႔သည္ဝတ္ဆင္ထား တဲ့အေရာင္ေတြႏွင့္ျပင္ဆင္ထားတဲ့အ သုံးအေဆာင္ေတြနဲ႔မဆိုင္ဘူး။ဒါေပ မယ့္သတိပညာေတြျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးကိ ေလသာေတြၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့က်င့္စဥ္ ေတြသည္အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြမွာရိွတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။
** စိတ္(၈၉)ပါးသို႔(၁၂၁)ပါး** စိတ္(၈၉)ပါးေတြကေတာ့ ကာမာဝက်လစိတ္ ၅၄ ပါး၊ ရူပါဝက်လစိတ္ ၁၅ ပါး၊ အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ ပါးႏွင့္ ေလာကုတၱရာစိတ္ ၈ ပါးတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။စိတ္ ၁၂၁ ပါးေတြကေတာ့ ကာမာဝက်လစိတ္ ၅၄ ပါး၊ ရူပါဝက်လစိတ္ ၁၅ ပါး၊ အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ ပါးႏွင့္ ေလာကုတၱရာစိတ္ ၄၀ ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ကာမာဝက်လစိတ္သည္ အိပ္ေပ်ာ္ေနသည္ျဖစ္ေစ(သို႔)ႏိုးေန သည္ျဖစ္ေစေန႔တိုင္း၊အခ်ိန္တိုင္းပုံမွန္ ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့အရင္ဆုံးစိတ္ျဖစ္တယ္ ။အဲဒီရုပ္ပရမတၳ၂၈ ရုပ္ေတြအားလုံးထဲ မွာရုပ္ပရမတၳသည္ကာမအာရုံျဖစ္ တယ္။ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ပရမတၳသည္မ်က္ စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွပုံမွန္ရိွ တဲ့အာရုံျဖစ္တယ္။အဲဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြသည္ ၇ရုပ္ရိွၿပီးခို ခ်လရုပ္(သို႔)ဝိသယရုပ္လို႔ေခၚတယ္။ (ခိုက်လျဖစ္ၿပီးဝိသယျဖစ္တဲ့ရုပ္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးပုံ မွန္သိတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။)ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ ရူပါရုံ ၁ရုပ္=စကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္ ကုိထိေတြ႕တဲ့အခါျဖစ္ေပၚတဲ့အဆင္း၊ သဒၵါရုံ ၁ရုပ္=ေသာတပသာဓာတ္ရုပ္ကို ထိေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚတဲ့အသံ၊ ဂႏၶာရုံ ၁ရုပ္=ဃာနပသာဓာတ္ရုပ္ကိုုထိ ေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚတဲ့အနံ႔၊ ရသာရုံ ၁ရုပ္=ဇိဝါွပသာဓာတ္ရုပ္ကိုထိ ေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚတဲ့အရသာ၊ ေဖာဌဗၺာရုံ ၃ရုပ္=ကာယပသာဓာတ္ ရုပ္ကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚၿပီး ေျမဓာတ္ျဖစ္တဲ့မာ(သို႔)ေပ်ာ့ ၁ရုပ္၊ မီးဓာတ္ျဖစ္တဲ့ေအး(သို႔)ပူ ၁ရုပ္၊ေလ ဓာတ္ျဖစ္တဲ့တင္း(သို႔)လႈပ္ရွား ၁ရုပ္တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီအခ်ိန္တိုင္းဘဝမွာပုံ မွန္ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့စိတ္သည္ဒီရုပ္ေတြနဲ႔ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ကာမာဝက်လစိတ္ရဲ႕အ ရင္ဆံုးစိတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဒီရုပ္ ေတြရိွတဲ့အာရုံကိုဆိုလိုတယ္။(သို႔)ဒီရုပ္ ေတြရဲ႕အေၾကာင္းကိုစဥ္းစားတယ္။
ကာမာဝက်လစိတ္ ၅၄ပါးေတြကေတာ့ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါး၊အေဟတုက စိတ္ ၁၈ပါးႏွင့္ကာမေသာမနစိတ္ ၂၄ ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ *အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါး* အကုသိုလ္စိတ္သည္မေကာင္းျမတ္တဲ့ စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အကုသိုလ္ေစတသိက္ေတြအတူျဖစ္ ေပၚတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အကု သိုလ္စိတ္၁၂ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆို ေတာ့ေလာဘမူလစိတ္၈ပါး၊ေဒါသမူ လစိတ္၂ပါး၊ေမာဟမူလစိတ္၂ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။မူလဆိုတာကေတာ့အကု သိုလ္တရားအားလုံးရဲ႕အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္တယ္။အဲဒီအကုသိုလ္တရားသည္ ၃ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ေလာဘ ေစတသိက္ ၁ ပါး၊ေဒါသေစတသိက္ ၁ ပါး၊ေမာဟေစတသိက္ ၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။စုစုေပါင္းအကုသိုလ္အေၾကာင္း (သို႔) အကုသိုလ္မူလစိတ္ ၃ပါးတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။ေလာဘမူလစိတ္ဆိုတာက ေတာ့ေလာဘေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚတဲ့အာရုံထဲမွာႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၿပီးၿငိ တြယ္ေစတယ္။ေလာဘမူလစိတ္ ၈ပါး ေတြကေတာ့ ၁။ေသာမနႆသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱသမၸယုတၱံ အသံခါလိ–>ေသာမ နႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘ မူလစိတ္သည္ေပ်ာ္ရႊင္မႈကိုခံစားျခင္း ျဖင့္အျမင္မွားျခင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္ ။ဆိုလိုတာကဒိဌိေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚၿပီးစြဲေဆာင္ျခင္းေတြကိုမမွီခိုပဲနဲ႔ျဖစ္ ေပၚတဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
၂။ေသာမနႆသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱသမၸ ယုတၱံ သသံခါလိ–>ေသာမနႆေဝဒ နာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘမူလစိတ္ သည္အျမင္မွားျခင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေဆာင္ျခင္းေတြကိုမွီ ခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ ၃။ေသာမနႆသဟခတၱံ ဒိဌိ ခတၱဝိပၸယုတၱံ အသံခါလိ–>ေသာမန ႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘ မူလစိတ္သည္အျမင္မွားျခင္းေတြနဲ႔မ ျဖစ္ေပၚဘူး။ဆိုလိုတာကဒိဌိေစတသိက္ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့စြဲ ေဆာင္ျခင္းကိုမမွီခိုပဲျဖစ္ေပၚတဲ့အား ေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။၄။ေသာမန သဟခတၱံ ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတၱံသသံခါလိ –>ေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ေလာဘမူလစိတ္သည္အျမင္မွား ျခင္းေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့ စြဲေဆာင္ျခင္းေတြကိုမွီိခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
၅။ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱသမၸ ယုတၱံ အသံခါလိ–>ဥေပကၡာေဝဒနာ (ေပ်ာ္ရႊင္မႈ၊ဆင္းရဲမႈမရိွတဲ့ခံစားျခင္း) နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘမူလစိတ္ သည္အျမင္မွားျခင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းေတြကိုမမွီ ခိုပဲျဖစ္ေပၚတဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ ၆။ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱ သမၸယုတၱံ သသံခါလိ–>ဥေပကၡာေဝဒ နာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘမူလစိတ္ သည္အျမင္မွားျခင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္မႈကိုမွီခိုၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၇။ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတၱံ အသံခါလိ–>ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘမူလစိတ္သည္အ ျမင္မွားျခင္းေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္မႈကိုမမွီခိုပဲျဖစ္ေပၚတဲ့ အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၈။ဥ ေကၡာသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတၱံ သသံ ခါလိ–>ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ေလာဘမူလစိတ္သည္အျမင္မွားျခင္ းေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့စြဲ ေစာင္မႈကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
ေဒါသမူလစိတ္ဆိုတာကေတာ့အာရုံထဲ မွာမႏွစ္သက္တဲ့ၾကမ္းတမ္းတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္ၿပီးေဒါသေစတသိက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ေဒါသေစတ သိက္၂မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။ေဒါမနႆသဟခတၱံ ပဋီခသမၸယုတၱံ အသံခါလိ–>ေဒါမနႆေဝဒနာ(စိတ္မ ခ်မ္းသာတဲ့ခံစားျခင္း)ႏွင့္ႀကမ္းတမ္း တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တဲ့ေဒါသေစတ သိက္သည္ေဒါသမူလစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ တယ္။စြဲေစာင္ျခင္းကိုမမီွခိုပဲျဖစ္ေပၚ တဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ ေဒါမနႆသဟခတၱံ ပါဋီခသမၸယုတၱံ သသံခါလိ–>ေဒါမနႆေဝဒနာႏွင့္ေဒါ သေစတသိက္သည္ေဒါသမူလစိတ္ႏွင့္ အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ ျခင္းကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့ စိတ္ျဖစ္တယ္။
ေမာဟမူလစိတ္ဆိုတာကေတာ့တရား သေဘာအားလုံးရဲ႕အမွန္ေတြကိုမသိတဲ့ တရားသေဘာျဖစ္ၿပီးေမာဟေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ေမာဟမူလစိတ္၂မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲ ဆိုေတာ့ ၁။ဥေပကၡာသဟခတၱံဝိစိကိစၥာ သမၸယုတၱံ–>တရားသေဘာအားလုံးရဲ႕ အမွန္ေတြကိုသံသယရိွၿပီး(ဝိစိကိစၥာေစ တသိက္)ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ေမာဟမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဥဒၶစၥသမၸယုတၱံ–> ေတြေဝျခင္း(ဥဒၶစၥေစတသိက္)ေတြျဖစ္ ေပၚၿပီးဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ေမာဟမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီစိတ္ တစ္ပါးပါးသည္ေစတသိက္ေတြမ်ား စြာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္ တစ္ပါးပါးသည္အဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအ စားအရအနည္းအမ်ားကြာျခားၿပီးေစ တသိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။စိတ္ အပါးတိုင္းသည္အဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအ စားအရေဝဒနာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚျခင္းရိွရတယ္။
အကုသိုလ္စိတ္အပါးတိုင္းသည္အကု သိုလ္သဌာရနေစတသိက္(၄)ပါးနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚျခင္းရိွရတယ္။(အကုသိုလ္စိတ္ အပါးတိုင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတ သိက္)အကုသိုလ္သဌာရနေစတသိက္ ၄ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေမာဟေစ တသိက္ ၁ပါး၊အဟိရိေစတသိက္ ၁ပါး( မေကာင္းမႈထဲမွာအရွက္မရိွတဲ့တရား သေဘာ)၊ဩတပၸေစတသိက္ ၁ပါး(အ ကုသိုလ္တရားေတြရဲ႕အျပစ္ေတြကိုမ ေၾကာက္တဲ့တရားသေဘာ)၊ဥဒၶစၥေစတ သိက္ ၁ပါး(အကုသိုလ္တရားအရေတြ ေဝတဲ့တရားသေဘာ)တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
မူလ(အကုသိုလ္အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟ)အရနဲ႔အကု သိုလ္စိတ္ ၁၂ပါးရဲ႕ကြာျခားျခင္းေတြ ကေတာ့ *ေမာဟမူလစိတ္သည္ေလာ ဘေစတသိက္ႏွင့္ေဒါသေစတသိက္ေတြ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းေတြမရိွဘူး။ *ေဒါသမူလစိတ္သည္ေလာဘေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ *ေလာဘမူလစိတ္သည္ေဒါသေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ ေဝဒနာ ၃ပါး(ဥေပကၡာေဝဒနာ၊ေသာမ နႆေဝဒနာ၊ေဒါမနႆေဝဒနာ)အရနဲ႔ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါးရဲ႕ကြားျခားျခင္း ေတြကေတာ့ *ဥေပကၡာေဝဒနာသည္ ေလာဘမူလစိတ္ႏွင့္ေမာဟမူလစိတ္ ေတြအတူျဖစ္ေပၚလို႔ရၿပီးေဒါသမူလ စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ *ေသာမနႆေဝဒနာသည္ေလာဘမူလ စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔ရၿပီးေဒါသမူလစိတ္ႏွင့္ေမာဟမူလစိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ *ေဒါမနႆေဝဒနာသည္ေဒါသမူလ စိတ္၂ပါးနဲ႔သာျဖစ္ေပၚလို႔ရၿပီးတစ္ျခား စိတ္ေတြနဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။
အကုသိုလ္စိတ္ေနာက္ဆံုးအပါးက ေတာ့ေမာဟမူလစိတ္ ၂ပါးျဖစ္တဲ့အဲဒီ ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဥဒၶစၥသမၸယုတၱံသည္ ဝိစိကိစၥေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္း မရိွတဲ့ေမာဟမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့အကုသိုလ္စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္ မ်ိဳးလည္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အကုသိုလ္ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ေလာ ဘမူလစိတ္ ၈ပါးမျဖစ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မ ဆိုေဒါသမူလစိတ္၂ပါးႏွင့္ေမာဟမူလ စိတ္သည္ဝိစိကိစၥသမၸယုတ္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာအကုသိုလ္စိတ္သည္ေမာ ဟမူလစိတ္ျဖစ္ၿပီးဥဒၶစၥသမၸယုတ္ျဖစ္ တယ္။ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအကုသိုလ္စိတ္ ေတြအားေကာင္းတဲ့အခါမွာအကုသိုလ္ ကိရိယာပုဒ္ ၁၀ပါးကိုလုပ္ႏိုင္တဲ့အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္ေစတယ္။ဘာေတြ လဲဆိုေတာ့ *ကာယကံ ၃ပါး* ၁။ပါဏာတိပါတာ–>ေသေစစိတ္ျဖင့္ အသက္ရိွတဲ့တိရိစၧာန္ေတြကိုသတ္ျခင္း ၁ပါး၊၂။အဒိန္နာဒါနာ–>အရွင္မေပး ေသာသူတစ္ပါး၏ဥစၥာကိုိခုိးယူျခင္း ၁ပါး၊၃။ကာေမသုမိစၧာစာရာ–>သူ တစ္ပါးသားမယားကိုျပစ္မွားျခင္း၁ပါး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
**ဝစီကံ ၄ပါး** မုသာဝါဒါ–>လိမ္လည္လွည့္ျဖားမမွန္ ေသာစကားကိုေျပာဆိုျခင္း ၁ပါး၊ဖရုသ ဝါစာ–>ၾကမ္းတမ္းေသာစကားကိုေျပာ ဆိုျခင္း ၁ပါး၊ပိသုဏဝါစာ–>ဂုန္းေခ်ာ စကား၊ကုန္းတိုက္ေျပာဆိုျခင္း ၁ပါး၊ သမၹပၸလာပဝါစာ–>လြန္ကဲစြာနဲ႔ႂကြားဝါ ေျပာဆိုျခင္း(အႏွစ္အဆံမရိွသိမ္ဖ်င္း ေသာစကား)၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ **မေနာကံ ၃ပါး** အဘိခ်ဏာ–>သူတစ္ပါးပစၥည္းကို ကိုယ့္ပစၥည္းအျဖင့္နဲ႔ရေအာင္ၾကံစည္ ျခင္း ၁ပါး၊ဖရာဘာ–>သူတစ္ပါးကို လုပ္ၾကံဖို႔စဥ္းစားျခင္း၁ပါး၊မိစၧာဒိဌိ–> အျမင္မွားျခင္း(ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြမရိွ ဘူးလို႔အျမင္မွားတဲ့စိတ္နဲ႔စဥ္းစားျခင္း) တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အကုသိုလ္ကိရိယာပုဒ္ ကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေစတဲ့အကုသိုလ္စိတ္ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတနာေစတသိက္ သည္သင့္ေတာ္တဲ့အခ်ိန္ကာလေရာက္ရင္အဲဒီကံရဲ႕အက်ိဳးကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္၇ပါးသည္ကံအ ေၾကာင္း(ကမၼပစၥေယာ)ကိုျဖစ္ေစတယ္ ။
* အေဟတုကစိတ္ ၁၈ပါး* အေဟတုကစိတ္၁၈ပါးေတြကေတာ့အ ေၾကာင္း၆ပါးျဖစ္တဲ့ေစတသိက္နဲ႔အတူ မျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။အေၾကာင္း ၆ပါးျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ေတြကေတာ့ * အကုသိုလ္အေၾကာင္း၃ပါး* ေလာဘေစတသိက္၁ပါး၊ေဒါသေစတ သိက္၁ပါး၊ေမာဟေစတသိက္၁ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ဒီအကုသိုလ္အေၾကာင္း ၃ပါးသည္အကုသိုလ္စိတ္၁၂ပါးနဲ႔သာ ျဖစ္ေပၚၿပီးတစ္ျခားစိတ္ေတြနဲ႔မျဖစ္ ေပၚဘူး။ *ေသာမနႆအေၾကာင္း၃ပါး* အေလာဘေစတသိက္၁ပါး၊အေဒါသ ေစတသိက္၁ပါး၊ပညာေစတသိက္(အ ေမာဟ)၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ေသာမန ႆအေၾကာင္းေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္း ရွိတဲ့ဘယ္စိတ္မဆိုအဲဒီစိတ္သည္ေသာ မနႆစိတ္ျဖစ္ၿပီးေကာင္းျမတ္တဲ့စိတ္ ျဖစ္တယ္။စိတ္၁၈ပါးသည္အေၾကာင္း ၆ပါးျဖစ္တဲ့ေစတသိက္နဲ႔အတူမျဖစ္ေပၚ ဘူး။ဒါေၾကာင့္စိတ္၁၈ပါးသည္အေဟ တုကစိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ အေသာမနႆစိတ္လည္းျဖစ္တယ္။အဲ ဒီက်န္တဲ့တစ္ျခားစိတ္၇၁ပါးသည္အ ေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္၆ပါးနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္၇၁ပါး သည္သေဟတုကစိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။
*အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၇ပါး* ၁။မေကာင္းတဲ့အဆင္းကိုျမင္တဲ့စိတ္ သည္ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ ၂။မေကာင္းတဲ့အသံကိုၾကားတဲ့ စိတ္သည္ဥပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ ၃။မေကာင္းတဲ့အနံ႔ကိုရတဲ့စိတ္ သည္ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ ၄။မေကာင္းတဲ့အရသာကိုသိတဲ့ စိတ္သည္ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတယ္။ ၅။မေကာင္းတဲ့အထိအ ေတြ႕ေတြကိုသိတဲ့စိတ္သည္ဒုကၡေဝဒ နာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ပဥၥဝိညာဥ္၅ပါး သည္ကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီရဲ႕အာရုံ ၅ပါးကို သာသိတယ္။၆။စိတ္သည္အကုသိုလ္ ဝိပက္ျဖစ္တဲ့ပဥၥဝိညာဥ္ကေနအာရုံ ၅ ပါးကိုလက္ခံသိတယ္။ ၇။စိတ္သည္အ ကုသိုလ္ဝိပါက္ျဖစ္တဲ့သမၸတီခ်ဏစိတ္ ကေနအာရုံ ၅ပါးကိုေဝဖန္သုံးသပ္တယ္ ။အကုသိုလ္ဝိပါက္အားလုံးသည္အကု သိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ မႀကိဳက္မႏွစ္သက္တဲ့(အနစ္ထာရုံ)အာ ရုံျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္တယ္။
အေဟတုကကုသိုလ္ဝိပါက္စိတ္ ၈ပါး သည္ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၈ပါး ရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကု သိုလ္ ၁၀ပါးထဲမွာေအာင္ျမင္တဲ့ကု သိုလ္ျဖစ္တဲ့ေစတနာေတြရိွတယ္။ကု သိုလ္ ၁၀ပါးေတြကေတာ့ဒါန၊သီလ၊ ဘာဝနာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကုသိုလ္ေစတနာျဖစ္ေပၚၿပီးကုသိုလ္ကံကိုေအာင္ျမင္ စြာျပဳလုပ္ၿပီးတဲ့အခါမွာအဲဒီကုသိုလ္ ေစတနာသည္အက်ိဳးကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ ကမၼအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက ကာမာဝက်လကုသိုလ္ဝိပါက္စိတ္ ၁၆ ပါးျဖစ္တဲ့ကာမာဝက်လသေဟတုက ကုသိုလ္ပါက္စိတ္ ၈ပါးျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့အေဟတုကကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၈ပါးလည္းျဖစ္တယ္။ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ တဲ့အာရုံႏွစ္မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ (အီထာရုံ)ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံႏွင့္( အတီအီထာရုံ)အရမ္းကိုႀကိဳက္ႏွစ္ သက္တဲ့အာရုံတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကုသိုလ္ကံရဲ႕(ေသာမနႆ)အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ဘယ္ အခ်ိန္မဆိုကုသိုလ္ဝိပါက္သည္အရမ္း ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံကိုျဖစ္ေပၚၿပီး သိတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီအရမ္းႀကိဳက္ ႏွစ္သက္တဲ့အားရုံကိုသိၿပီးေဝဖန္သုံး သပ္တဲ့သမ္တီလနစိတ္သည္ေသာမန ႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။တ ကယ္လို႔ဘယ္အခ်ိန္မဆိုကုသိုလ္ဝိ ပါက္စိတ္သည္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံ ကိုျဖစ္ေပၚၿပီးသိမယ္ဆိုရင္အဲဒီႀကိဳက္ ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံကိုသိၿပီးေဝဖန္သုံး သပ္တဲ့သမ္တီလနစိတ္သည္ဥေပကၡာ ေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။
*အေဟတုကကိရိယာစိတ္ ၃ပါး* ကိရိယာစိတ္ဆိုတာကေတာ့စိတ္သည္ အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္အကု သိုလ္စိတ္ေတြမရိွ/ဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ဝိပါက္စိတ္မဟုတ္ဘူး။ အေဟတုကကိရိယာစိတ္ဆိုတာက ေတာ့အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္နဲ႔ အတူမျဖစ္ေပၚတဲ့ကိရိယာစိတ္ျဖစ္ တယ္။အေဟတုကကိရိယာစိတ္ ၃ပါး ရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။ဥေပကၡာသ ဟခတၱံ ပဥၥဒါြရလာဝခ်နစိတ္ ၁ပါး၊ ၂။ ဥေပကၡာသဟခတၱံ မေနာဒါြရလာဝခ်န စိတ္ ၁ပါး၊ ၃။ေသာမနႆသဟခတၱံ စိ တုပါဒစိတ္ ၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ပဥၥဒါြ ရလာဝခ်နစိတ္(ပဥၥ+ဒါြရ+အာဝခ်န) ဆိုတာကေတာ့ပထမဆုံးျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိ ထီစိတ္ျဖစ္ၿပီးမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္ေတြမွထိေတြ႕တဲ့အာရုံကိုသိတယ္။ကိရိယာစိတ္ႏွင့္ဝိပက္စိတ္ေတြကြာျခာ းၾကတယ္။ဆိုလိုတာကကိရိယာစိတ္ သည္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံႏွင့္မ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံေတြကိုသိႏိုင္ တယ္။အဲဒီဝိပက္စိတ္က်ေတာ့ကုသိုလ္ ဝိပက္စိတ္သည္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာ ရုံကိုသာသိႏိုင္တယ္။အကုသိုလ္ဝိပက္ စိတ္သည္မႀကိဳက္မႏွစ္သက္တဲ့အာရုံ ကိုသာသိႏိုင္တယ္။
ပဥၥဒါြရလာဝခ်နစိတ္သည္ဘယ္အာရုံ မဆိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာမ်က္စိ(နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္)ေတြကိုထိေတြ႕ၿပီး ပ်က္သြားတယ္။စကၡဳဝိညာဥ္သည္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအာရုံတစ္ခု ကိုလက္ခံၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ၿပီး ေတာ့သံတီလနစိတ္သည္ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအာရုံတစ္ခုကိုေဝဖန္သုံး သပ္ၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။စကၡဳဝိ ညာဥ္၊ေသာတဝိညာဥ္၊ဃာနဝိညာဥ္၊ဇိ ဝါွဝိညာဥ္၊ကာယဝိညာဥ္ေတြသည္မ်က္ စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွကံရဲ႕အက်ိဳ းေတြကိုလက္ခံၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲ ဒီကာလတစ္ခုစီေတြမွာပဥၥဒါြရလာဝခ် နစိတ္ေတြအရင္ျဖစ္ေပၚရတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဘယ္ဒါြရကိုအာရုံ ေတြအရင္ထိေတြ႕ရမလဲဆိုတာျဖစ္ေပၚ ၿပီးသိတဲ့ဝိထီစိတ္ေတြရိွရတယ္။အဲဒီ အာဝခ်နလို႔ေခၚတဲ့စိတ္နာမည္ရဲ႕အဓိပၸါ ယ္ကေတာ့ဘဝင္ျဖစ္တဲ့အက်င့္စာရိတၱ ကေနခြဲထုတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့ဒါြရမွထိေတြ႕တဲ့အာရုံဆီကို ေရာက္ရိွသြာတယ္။ပဥၥဒါြရလာဝခ်န စိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာစကၡဳဝိညာဥ္၊ ေသာတဝိညာဥ္၊ဃာနဝိညာဥ္၊ဇိဝါွဝိညာ ဥ္ႏွင့္ကာယဝိညာဥ္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီ ဒါြရေတြမွျမင္၊ၾကား၊အနံ႔၊အရသာႏွင့္အ ထိအေတြ႕ေတြကိုရတယ္။
မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္(မေနာ+ဒါြရ+ အာဝခ်န)သည္စိတ္မွအာရုံကိုသိၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမဦးဆံုးဝိထီစိတ္ျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့အကုသိုလ္စိတ္(သို႔) ကာမာဝက်လစိတ္ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚ တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ရဟႏၱာပုဂၢိ ုလ္ေတြျဖစ္ရင္ကုသိုလ္စိတ္အစားကာ မာဝက်လကိရိယာစိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့အဲဒီပဥၥဒါြရမွသံတီလနစိတ္ ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာမေနာဒါြရလာဝခ် နစိတ္သည္ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးဝို႔ထဖ နတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဝို႔ထဖနစိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မေနာဒါြရမွအာရုံ ျဖစ္ေပၚၿပီးမသိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္အာ ဝခ်နတာဝန္ကိုမလုပ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာကအကုသိုလ္စိတ္နဲ႔မထိေရာ က္တဲ့မနသိကာရေတြဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚၿပီးစိတ္ေတြမွျပဳလုပ္ေပးတဲ့စိတ္ ျဖစ္တယ္။(သို႔)ကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ၿပီးေသ ခ်ာတဲ့မနသိကာရေတြနဲ႔စိတ္ရဲ႕စုေစာင္း ျခင္းအတိုင္းျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ (သို႔)ရဟႏၱာေတြရဲ႕ကိရိယာစိတ္ေတြ ျဖစ္တယ္။ပဥၥဒါြရမွျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္ စိတ္မဆိုသံတီလနစိတ္ကေနဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့ဝို႔ထဖနစိတ္ေတြျဖစ္တယ္ ။(သို႔)စိတ္မွပထမဆုံးအာရုံကိုသိၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္ေတြ ျဖစ္ၿပီးအဲဒီစိတ္တစ္ပါးပါးပ်က္သြားတဲ့ အခါမွာအကုသိုလ္စိတ္(သို႔)ကာမာဝ က်လကုသိုလ္စိတ္(ရဟႏၱာရဲ႕ကာမာဝ က်လကိရိယာစိတ္)ေတြသည္ျဖစ္ေပၚ လို႔ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီစိတ္တစ္ပါးရဲ႕ ၆ ဒါြရစလုံးမွာအကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ကာ မာဝက်လကုသိုလ္စိတ္(ရဟႏၱာရဲ႕ကာမာဝက်လကိရိယာစိတ္)ထက္အရင္ ျဖစ္ေပၚရတယ္။စိတုပါဒတ္စိတ္သည္ ၆ ဒါြရမွအာရုံ ၆ပါးထဲမွာရဟႏၱာေတြကို ျပဳံးယုံသာျဖစ္ေစတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
*ကာမာဝခ်လစိတ္၂၄ပါး* ကာမာဝက်လေသာမနစိတ္၂၄ပါး သည္ကာမာဝက်လအဆင့္မွာေကာင္း ျမတ္တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေကာင္းျမတ္တဲ့ေစတသိက္( ေသာမနႆေစတသိက္)ေတြနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚျခင္းရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ကာမာဝက်လေသာမနႆစိတ္ ၂၄ပါးေတြကေတာ့ကာမာဝက်လကု သုိလ္စိတ္(မဟာကုသိုလ္)၈ပါး၊ကာမာ ဝက်လဝိပက္စိတ္(မဟာဝိပက္)၈ပါး၊ ကာမာဝက်လကိရိယာစိတ္(မဟာကိရိ ယာ)၈ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ *ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၈ပါး* ၁။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔ေပါင္းစပ္ ၿပီးေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ဆိုလိုတာကပညာေစတသိက္( အေမာဟ)နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွၿပီးစြဲ ေစာင္ျခင္းကိုမမွီခိုပဲျဖစ္ေပၚတဲ့အား ေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔ေပါင္းစပ္ ၿပီးေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမီွခုီၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၃။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔မေပါင္းစပ္ တဲ့ေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္မႈကိုမမွီခိုပဲျဖစ္ ေပၚတဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၄။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔မေပါင္းစပ္ တဲ့ေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမွီခိုၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၅။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔ေပါင္းစပ္ ၿပီးဥေပကၡေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမမီွခိုပဲျဖစ္ေပၚ တဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၆။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔ေပါင္းစပ္ ၿပီးဥေပကၡေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၇။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔မေပါင္း စပ္တဲ့ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမမွီခိုပဲ ျဖစ္ေပၚတဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ ၈။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔မ ေပါင္းစပ္တဲ့ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကို မွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။
ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၈ပါးထဲမွာ ေစတနာေစတသိက္သည္ကုသိုလ္ကိရိ ယာဝတၳဳ ၁၀ပါးမွာကုသိုလ္ကံအျဖစ္နဲ႔ ေအာင္ျမင္တယ္။ကုသိုလ္ကိရိယာဝတၳဳ (၁၀)ပါးေတြကေတာ့ ဒါနကုသိုလ္–> ေပးကမ္းစြန္႔က်ဲျခင္းအျဖစ္နဲ႔ေအာင္ျမင္ တဲ့ကုသိုလ္၊သူတစ္ပါးအက်ိဳးေတြျဖစ္ ဖို႔အတြက္ပစၥည္းေတြကိုစြန္႔လြတ္ျခင္း။ သီလကုသိုလ္–>က်င့္ၾကံျခင္းမွေအာင္ ျမင္တဲ့ကုသိုလ္၊ဒုစရုိက္ကံေတြမွေရွာင္ က်ဥ္ျခင္း။ ဘာဝနာကုသိုလ္–>သမထ ႏွင့္ဝိပႆနာေတြကိုပါြးမ်ားျခင္းျဖင့္ ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ အပါက်ရနကု သိုလ္–>ရုိေသထိုက္သူကိုရုိေသျခင္း ျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ ေဝရာဝဇၨ ကုသိုလ္–>လုပ္သင့္တဲ့လုပ္ငန္းေတြကို ကူညီျခင္းျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ ပတိဒါနကုသိုလ္–>တစ္ပါးသူေတြသာဓု ေခၚႏိုင္ဖို႔အတြက္ရိွတဲ့ကုသိုလ္ေတြကိုအ မၽွေပးေဝျခင္းျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကု သိုလ္။ ပတၱာႏုေမာဓနကုသိုလ္–>သူ တစ္ပါးရဲ႕ေကာင္းမႈကုသိုလ္ေတြကိုဝမ္း ေျမာက္စြာနဲ႔သာဓုေခၚျခင္းျဖင့္ေအာင္ ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ ေဒသနာကုသိုလ္–>တ ရားေဟာေျပာျခင္း၊တရားေဆြးေႏြးျခင္ းျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ သာဝနကု သိုလ္–>တရားနာၾကားျခင္းျဖင့္ေအာင္ ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ဒိဌိဇုကမၼ–>အျမင္မွန္ ျခင္းျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။ကုသိုလ္ကိရိယာဝတၳဳ(၁၀)ပါ းထဲမွာစိတ္ေတြမျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္အခ်ိန္ မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာကုသိုလ္စိတ္မျဖစ္ဘူး။
ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္သည္မ်က္ စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွဒါနျဖစ္ ေပးကမ္းစြန္႔က်ဲျခင္း၊သီလျဖစ္တဲ့ဒုစရုိ က္မွေရွာင္က်ဥ္ျခင္း၊ဘာဝနာျဖစ္တဲ့ဝိပ ႆနာပါြးမ်ားျခင္း၊ရုိေသထိုက္သူကိုရုိ ေသျခင္း၊ေဝရာဝဇၨျပဳလုပ္ေပးျခင္း၊တ ရားေဆြးေႏြးျခင္း၊တရားနာၾကားျခင္း ႏွင့္အျမင္မွန္ျခင္းေတြအားလုံးသည္ကု သိုလ္ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကာမာဝ က်လကုသိုလ္သည္မဟာကုသိုလ္လို႔ ေခၚရျခင္းျဖစ္တယ္။ကာမာဝက်လကု သိုလ္စိတ္ ၈ပါးျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာကု သိုလ္ကံေတြေအာင္ျမင္သြားၿပီးျဖစ္တ ယ္။အဲဒီကုသိုလ္ကံကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့ေစ တနာသည္ကမၼပစၥယအေၾကာင္းျဖစ္ၿပီ းကာမာဝက်လကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၁၆ ပါးကိုျဖစ္ေပၚေစတယ္။အေၾကာင္းႏွင့္ အခ်ိန္ကာလေတြသင့္ေတာ္သေလာက္ အဲဒီကံရဲ႕အက်ိဳးေပးေတြျဖစ္တယ္။ ကာမာဝက်လကုသိုလ္ဝိပက္ ၁၆ပါး ေတြကေတာ့အေဟတုကကုသိုလ္ဝိ ပက္ ၈ပါးႏွင့္ကာမာဝက်လသေဟတု ကကုသိုလ္ဝိပက္(မဟာဝိပက္ ၈ပါး) တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ဒီမဟာဝိပက္စိတ္ ၈ပါးသည္ေသာမန ႆေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အ ေၾကာင္းေတြရိွၿပီးသေဟတုကကုသိုလ္ ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာမ နႆေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အ ေၾကာင္းေတြမရိွတဲ့အေဟတုကကု သိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၈ပါးနဲ႔ကြာျခားတယ္။ ကာမာဝက်လေသာမနႆကိရိယာ စိတ္(မဟာကိရိယာစိတ္) ၈ပါးသည္အ ခ်ိန္ကာလမေရာက္ခင္မွာအေၾကာင္း ျဖစ္ေစတဲ့ကုသိုလ္ႏွင့္အကုသိုလ္ေတြ အားလုံးကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးတဲ့ရဟႏၱာေတြ ရဲ႕စိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီကုသိုလ္အရင္ ျဖစ္တဲ့ရဟႏၱာရဲ႕ေသာမနႆစိတ္ရဲ႕သ ေဘာသည္ရဟႏၱာေတြျဖစ္ၿပီးတဲ့အခါ မွာေနာက္ထပ္ဝိပက္စိတ္အေၾကာင္း ေတြမျဖစ္ေပၚတဲ့ကိရိယာစိတ္ျဖစ္တယ္ ။ဒါေၾကာင့္ရဟႏၱာေတြသည္ဝိပက္စိတ္ ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ေတြသာရိွတယ္။ဆိုလို တာကရဟႏၱာမျဖစ္ခင္အတိတ္ကံရဲ႕အ က်ိဳးေပးျဖစ္တဲ့ဝိပက္စိတ္ရိွတယ္။ၿပီး ေတာ့ကုသိုလ္စိတ္မဟုတ္တဲ့ကိရိယာ စိတ္လည္းရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ေနာက္ ထပ္ဘယ္ေတာ့မွဝိပက္စိတ္ျဖစ္ဖို႔အ ေၾကာင္းေတြမရိွေတာ့ဘူူး။
*ရူပါဝက်လစိတ္ ၁၅ပါး* ရူပါဝက်လစိတ္ ၁၅ပါးေတြကေတာ့ရူ ပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္၅ပါး၊ရူပါဝက် လဝိပက္စိတ္ ၅ပါးႏွင့္ရူပါဝက်လကိရိ ယာစိတ္ ၅ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ရူပါဝ က်လစိတ္သည္ကာမာဝက်လစိတ္ ထက္ပိုၿပီးျမင့္တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ကာမ အာရုံကေနလြတ္ေျမာက္တဲ့အထိပိုၿပီး တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားရတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ သည္တိုးတက္ပါြးမ်ားလာျခင္းကိုမီွခို ျခင္းျဖင့္ပုိ၍ခိုင္မာလာၿပီးၿငိမ္သက္ျခင္း ရိွလာတဲ့အထိသမထဘာဝနာျဖစ္လာ တယ္။ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ေတြ ၿငိမ္သက္လာတဲ့အခါမွာသမာဓိေတြအ ဆင့္ဆင့္ျဖစ္လာၿပီးအာရုံထဲမွာစိတ္ ေတြခိုင္မာလာတဲ့အထိအပၸဏာသမာ ဓိျဖစ္လာတယ္။အပၸဏာသမာဓိေတြ ျဖစ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာ ကာမာဝက်လစိတ္ရဲ႕သေဘာကေန လြတ္ေျမာက္တဲ့ရူပါဝက်လကုသိုလ္ စိတ္ျဖစ္တယ္။
*ရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါး* ပထမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါးရိွၿပီးဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ ပူေဆြးေသာကျဖစ္ျခင္ း(ဝိေတာ္)၊ကဲ့ရဲ႕ဆႈတ္ခ်ျခင္း(ဝိၾကား)၊ ဝမ္းေျမာက္ျခင္း(ပီတိ)၊ခ်မ္းသာျခင္း(သုခ)ႏွင့္အာရုံတစ္ခုထဲကိုစူးစိုက္ျခင္း( ဧကခတၱ)တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒုတိယစ်ာန္ ကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆို ေတာ့ဝိၾကား၊ပီတိ၊သုခႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။တတိယစ်ာန္ကုသိုလ္ ၃ပါးေတြကေတာ့ပီတိ၊သုခႏွင့္ဧကခတၱ ာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စတုတၳစ်ာန္ကုသိုလ္ စိတ္ ၂ပါးေတြကေတာ့သုခႏွင့္ဧက ခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ပဥၥမစ်ာန္ကု သိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ဥေပကၡာႏွင့္ ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီပိုၿပီး ျမင့္ျမင့္လာတဲ့စ်ာန္စိတ္သည္အဲဒီရုပ္ စ်ာန္ ၄ပါးရဲ႕အဆင့္လိုက္အားျဖင့္စ်ာန္ ရဲ႕အပါးေတြကိုစြန္႔လြတ္ျခင္းသည္ဒုတိ ယစ်ာန္မွာမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္တတိယ စ်ာန္စိတ္သည္ဒုတိယစ်ာန္ျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။စတုတၳစ်ာန္စိတ္သည္တတိ ယစ်ာန္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ ပဥၥမစ်ာန္စိတ္သည္စတုတၳစ်ာန္ျဖစ္ရ ျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ဝိေတာ္ႏွင့္ဝိၾကားေတြ ကိုတစ္ၿပိဳင္ထဲစြန္႔လြတ္ႏိုင္ၾကတယ္။
*ရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၅ပါး* ပထမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါးရိွၿပီးဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ ဝိေတာ္၊ဝိၾကား၊ပီတိ၊ သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒုတိယ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္၄ပါးေတြကေတာ့ ဝိ ၾကား၊ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။တတိယစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၃ပါး ေတြကေတာ့ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။စတုတၳစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ ပါးကေတာ့သုခႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ပဥၥမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးက ေတာ့ဥေပကၡာႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ရူပါဝက်လစိတ္အားေကာင္းၿပီး ႏႈတ္နဲ႔တစ္ၿပိဳင္တည္းျဖစ္တဲ့အခါမွာဆို လိုတာကသတ္မွတ္ထားတဲ့အခ်ိန္အ တိုင္းကၽြမ္းကၽင္စြာနဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။ ၿပီးေတာ့သတ္မတ္ထားတဲ့အခ်ိန္အ တိုင္းအဆက္မျပတ္ပဲဆက္လက္ျဖစ္၊ ပ်က္ေနတယ္။ၿပီးေတာ့စ်ာန္ကေန ထြက္သြားတယ္။ဆိုလိုတာကသတ္ မွတ္ထားတဲ့အတိုင္းေနာက္ထပ္စ်ာန္ စိတ္ဆက္မျဖစ္ေတာ့ဘူး။အဲဒီစ်ာန္စိတ္ သည္ဘယ္အဆင့္မဆိုစ်ာန္ကုသိုလ္ စိတ္ေတြမေစာက်တဲ့အခါမွာစုတိစိတ္ ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့အေၾကာင္းေတြ ရိွတယ္။စုတိစိတ္ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္သည္စ်ာန္ဝိပက္စိတ္ ေတြပဋိသေႏၶျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးရၿပီးအဲဒီစ်ာန္စိတ္ရဲ႕ ဘုံအတိုင္းရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာ တယ္။
*ရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ ၅ပါး* ပထမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါးရိွၿပီးဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ဝိေတာ္၊ဝိၾကား၊ပီတိ၊သု ခ ႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒုတိယ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါးေတြကေတာ့ ဝိ ၾကား၊ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။တတိယစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၃ပါး ေတြကေတာ့ ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။စတုတၳစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၿပီး ပဥၥမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ ဥေပကၡာႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္သည္အပၸဏာ သမာဓိျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာရဟႏၱာေတြရဲ႕ စိတ္ျဖစ္တယ္။ရူပါဝက်လကိရိယာ စိတ္သည္ရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ျဖစ္ ေပၚဖို႔အေၾကာင္းမျဖစ္ေပးဘူး။
*အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ပါး* အရူပါဝက်လစ်ာန္စိတ္ဆိုတာကေတာ့ ရုပ္ကမၼဌာန္းမွာအာရုံမရိွတဲ့ပဥၥမစ်ာန္ စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အာရုံအျဖစ္နဲ႔ရုပ္ရိွေနေသးတယ္ဆိုရင္ အာရုံျဖစ္တဲ့ကံေတြရိွၿပီးနီးစပ္ျခင္းေတြ ရိွေသးတယ္။ရုပ္ပဥၥမစ်ာန္ကိုေအာင္တဲ့ အခါမွာအဆံုးမရိွတဲ့အာရုံရိွၿပီးရုပ္နိ မိတ္မရိွတဲ့သေဘာကိုေအာက္ေမ့သိ ျခင္းျဖင့္အာရုံျဖစ္တဲ့ရုပ္ကိုမွတ္ေန တယ္။အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ပါးေတြ ကေတာ့ အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး၊အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၄ပါး ႏွင့္အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ ၄ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
*အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး* ၁။အာကာစာဏာက်ရတနကုသိုလ္ စိတ္သည္အာရုံေတြအဆံုးမရိွတဲ့ႀကီး မားက်ယ္ျပန္႔တဲ့ဟင္းလင္းျပင္(အာ ကာ)ကိုေအာက္ေမ့တဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္ စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ဝိညာဥ္ဏက်ရတန ကုသိုလ္စိတ္သည္အဆုံးမရိွတဲ့ဝိညာဥ္ ရိွၿပီးအရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကအာကာစာဏက်ရတနစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္တယ္။ ၃။အာကီက်ရာ ရတနကုသိုလ္စိတ္သည္အာရုံျဖစ္တဲ့ ဘာဆိုဘာမွမရိွတဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အာကာစာဏာက် ရတနစိတ္သည္ဘာအာရုံေတြမွမရိွတာ ကိုသိလိုက္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္အာကာ စာဏက်ရတနစိတ္သည္အာရုံရိွတာ ထက္ပိုၿပီးျမင့္ျမတ္တယ္။ ၄။ေဏဝသ ညာဏာသညာရတနကုသိုလ္စိတ္သည္ အာကီက်ရာရတနစိတ္ေတြမွာအာရုံရိွ တဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာမွ မရိွတဲ့အဲဒီအာရုံရဲ႕အခ်ိန္ေတာင္မွအာကီက်ရာရတနစိတ္ရိွေသးတယ္ဆိုတာ သိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾက ာင့္အရူပစ်ာန္အျမင့္ဆံုးအဆင့္မွာေဏ ဝသညာဏာသညာရတနစိတ္သည္အ ရမ္းအေသးစိတ္တဲ့ျမင့္ျမတ္တဲ့သေဘာ ျဖစ္ၿပီးအာကီက်ရာရတနစိတ္ေတြအာ ရုံရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာသ ညာရိွတယ္လို႔ေျပာလည္းမဟုတ္ဘူး၊ သညာမရိွဘူူးလို႔ေျပာလည္းမဟုတ္ဘူး ။ဒီအရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး သည္ႏႈတ္မေစာတဲ့အခ်ိန္နဲ႔တိုက္ဆိုင္တဲ့ အခ်ိန္မွာဘယ္အရူပစ်ာန္ကုသိုလ္တစ္ ပါးပါးမဆိုစုတိစိတ္ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚ ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ၿပီးေတာ့ စုတိစိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာစုတိစိတ္ ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့အရူပစ်ာန္ကု သိုလ္စိတ္သည္အဲဒီအရူပစ်ာန္စိတ္ရဲ႕ အဆင့္အတိုင္းအရူပစ်ာန္ဘုံမွာအရူပ ျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ၿပီးအရူပါဝက်လဝိ ပက္စိတ္ပဋိသေႏၶျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးရတယ္။
*အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၄ပါး* အာကာစာဏက်ရတနဝိပက္စိတ္၊ဝိ ညာဥ္ဏက်ရတနဝိပက္စိတ္၊အာကီက် ရာရတနဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေဏဝသညာ ဏာသညာရတနဝိပက္စိတ္ေတြထဲက ဘယ္အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္တစ္ပါး ပါးမဆိုပဋိသေႏၶျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီ အရူပစ်ာန္စိတ္ရဲ႕အဆင့္အတိုင္းအရူပ ျဗဟၼာဘုံထဲမွာအရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာၿပီးစုတိက်တဲ့အထိအဲဒီအရူပျဗဟၼ ာပုဂၢိဳလ္အျဖစ္နဲ႔ေနရတယ္။အဲဒီျဗဟၼာ ဘုံရဲ႕သက္တမ္းကုန္သြားတဲ့အထိအဲဒီ အရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဘယ္ရုပ္ခႏၶာေတြမွျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ အဲဒီနာမ္ခႏၶာ ၄ပါးသာရိွတဲ့အရူပျဗဟၼာ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ရတယ္။ * အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္၄ပါး* အာကာစာဏက်ရတနကိရိယာစိတ္၊ဝိ ညာဥ္ဏက်ရတနကိရိယာစိတ္၊အာကီ က်ရာရတနကိရိယာစိတ္ႏွင့္ေဏဝသ ညာဏာသညာရတနကိရိယာစိတ္ျဖစ္ ၾကတယ္။အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ သည္အရူပစ်ာန္ေရာက္တဲ့အထိသမထ ဘာဝနာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ား ၿပီးရဟႏၱာေတြရဲ႕စိတ္ျဖစ္တယ္။အရိ ယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိ ၿပီးရဟႏၱာျဖစ္သြားတဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚ တဲ့အရူပါဝက်လစိတ္သည္ကိရိယာ စိတ္ျဖစ္တယ္။ေနာက္ထပ္ဆက္ၿပီး ေတာ့အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္မ ဟုတ္ေတာ့ဘူး။
*ေလာကုတၱရာစိတ္ ၈ပါး* ေလာကုတၱရာစိတ္သည္နိဗၺာန္ရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းတဲ့စိတ္ အျဖင့္နဲ႔ေလာကုတၱရာကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါ းျဖစ္ၿပီးအမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးတဲ့စိတ္အ ျဖင့္နဲ႔ေလာကုတၱရာဝိပက္စိတ္ ၄ပါးျဖစ္ တဲ့အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္ ။ေလာကုတၱရာ ၈ပါးေတြကေတာ့ ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္)၁ပါး၊ ေသာတာပတၱိဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး၊သ ဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္)၁ပါး၊သဒၵါဂါမိ ဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး၊အနာဂါမိမဂၢစိတ္ (ကုသိုလ္)၁ပါး၊အနာဂါမိဖိုလ္စိတ္(ဝိ ပက္)၁ပါး၊အရဟႏၱမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္) ၁ပါးႏွင့္အရဟႏၱဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကာမာဝက်လကု သိုလ္စ်ာန္သမၸယုတၱစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးေအာက္ေမ့သိတဲ့အခါမွာရုပ္တရား ႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုး ထြင္းစြာသိတဲ့အထိေဝဖန္သုံးသပ္ရ တယ္။ၿပီးေတာ့ဝိပႆနာစ်ာန္ေတြကို အစဥ္လိုက္ထိုးထြင္းစြာသိၿပီးတဲ့အထိ တရားထဲကအျမင္မွားတဲ့အစြဲေတြကို စြန္႔လြတ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ေလာကုတၱ ရာစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့နိဗၺာန္ရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးကိေလသာ ေတြကိုတစ္ဆင့္ၿပီးတစ္ဆင့္အစဥ္လိုက္ ၿငိမ္းသတ္သြားတယ္။
ေသာတပတၱိမဂၢစိတ္သည္ေလာကုတၱ ရာကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ၿပီးသံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ကိ ေလသာျဖစ္တဲ့မိစၧာဒိဌိ၊ဝိစိကိစၥႏွင့္အကု သိုလ္တရားေတြကိုၿငိမ္းတဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေနာက္ ထပ္အပါယ္ဘုံမွာျဖစ္ေပၚ(ေမြး)ဖို႔အ ေၾကာင္းမရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာတာ ပတၱိမဂၢစိတ္ၿငိမ္းၿပီးတဲ့အခါမွာေလာကု တၱရာဝိပက္စိတ္ျဖစ္တဲ့ေသာတာပတၱိ ဖိုလ္စိတ္သည္တစ္ျခားစိတ္ေတြၾကား မွာျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွပဲနဲ႔ခ်က္ခ်င္းဆက္ လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ေသာတာပတၱိ မဂၢစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာကုတၱရာ ဝိပက္စိတ္(ေသာတာပတၱိဖိုလ္စိတ္)ကို အေၾကာင္းျဖစ္ေပးျခင္းျဖင့္ခ်က္ခ်င္း အက်ိဳးေပးတဲ့ကုသိုလ္ကံျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ခ်က္ခ်င္းပဲေသာတာပတၱိမဂၢ စိတ္ကေနဆက္လက္ၿပီးနိဗၺာန္ကိုအာရုံ ရိွတယ္။ကိေလသာကိုၿငိမ္းၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္သည္သေဘာ အရနဲ႔ကြာျခားၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္နိဗၺာ န္ကိုအာရုံရိွတဲ့အခါမွာေသာတာပတၱိ ဖိုလ္စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးအက်ိဳးကို လက္ခံတယ္။ဆိုလိုတာကကိေလသာ ကိုၿငိမ္းၿပီးတဲ့စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာ ရုံရိွတယ္။
သဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္လည္းထို႔နည္းတူပဲ ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကသံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးအေပၚယံ(အ ၾကမ္း)ျဖစ္တဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရ သာ၊အထိအေတြ႕ေတြမွႀကိဳက္ႏွစ္သက္ ျခင္းေတြကိုၿငိမ္းတဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာ င္တယ္။သဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္ၿငိမ္းၿပီးတဲ့အ ခါမွာသဒၵါဂါမိဖိုလ္စိတ္သည္ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚၿပီးကိေလသာကိုၿငိမ္းၿပီးတဲ့ စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။အ နာဂါမ္မိမဂၢစိတ္သည္သံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးအေသးစိတ္ ျဖစ္တဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အ ထိအေတြ႕ေတြမွႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္း ေတြကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တယ္။အနာဂါမ္မိမဂၢစိတ္ၿငိမ္း ၿပီးတဲ့အခါမွာအနာဂါမ္မိဖိုလ္စိတ္ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးကိေလသာကိုၿငိမ္းတဲ့ စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။အ ရဟႏၱမဂၢစိတ္သည္သံသရာထဲမွာတစ္ခ ဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးက်န္ရိွေနေသးတဲ့ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။အရဟႏၱမဂၢစိတ္ၿငိမ္း ၿပီးတဲ့အခါမွာအရဟႏၱဖိုလ္စိတ္သည္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအားလုံးရိွတဲ့ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းတဲ့စိတ္အျဖင့္နဲ႔ နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။
*ေလာကုတၱရာစိတ္ ၄၀ပါး* အဲဒီပိုၿပီးကၽြမ္းက်င္စြာနဲ႔သမထဘာဝနာ ကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ သည္စ်ာန္စိတ္ေတြဘယ္အဆင့္တစ္ ဆင့္မဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာကာမာဝ က်လကုသိုလ္စ်ာန္သမၸယုတၱစိတ္ေတြ တစ္လွည့္စီျဖစ္ေပၚတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာ ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုေအာက္ေမ့သိရတယ္။ရုပ္တရားႏွင့္ နာမ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏေတြပိုထင္ ရွားလာၿပီးပညာကေဝဖန္သုံးသပ္တဲ့အ ခါမွာအျမင္မွားတဲ့ငါဆိုတဲ့စြဲလန္းျခင္း ေတြေလ်ာ့နည္းသြားေအာင္စြန္႔လြတ္ ၾကတယ္။ဘယ္အဆင့္မွာစ်ာန္တစ္ပါး ပါးနဲ႔အတူေလာကုတၱရာစိတ္ေတြဘယ္ အဆင့္မဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီစ်ာန္ အဆင့္ရိွျခင္းျဖင့္အဲဒီေလာကုတၱရာ စ်ာန္အဆင့္ျဖစ္တဲ့မဂၢစိတ္ႏွင့္ဖိုလ္စိတ္ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာကုတၱရာ ၄၀ပါးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာတာ ပတၱိမဂၢသည္ပထမစ်ာန္ ၁၊ဒုတိယစ်ာန္ ၁၊တတိယစ်ာန္ ၁၊စတုတၳစ်ာန္၁၊ပဥၥမ စ်ာန္ ၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ေသာတာပတၱိ ဖိုလ္၊သဒၵါဂါမိမဂၢ၊သဒၵါဂါမိဖိုလ္၊အနာ ဂါမိမဂၢ၊အနာဂါမိဖိုလ္၊အရဟႏၱမဂၢ၊အ ရဟႏၱဖိုလ္ေတြလည္းထို႔နည္းတူပဲျဖစ္ ၾကတယ္။
အဲဒီမဂၢစိတ္ ၄ပါးစလုံးသည္သံသရာထဲ မွာတစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။ဒါ ေပမယ့္ေလာကုတၱရာစ်ာန္ဝိပက္ျဖစ္ တဲ့ဖိုလ္စိတ္သည္ေနာက္ထပ္ျဖစ္ေပၚ လို႔ရေသးတယ္။အဲဒီပုဂၢိဳလ္ရဲ႕စ်ာန္စိတ္ ေတြကၽြမ္းက်င္ျခင္းေတြရိွလာတဲ့အခါ မွာေလာကုတၱရာစ်ာန္ဝိပက္စိတ္ေတြသ ည္တစ္ျခားကာလေတြမွာေနာက္ထပ္ ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ ေနာက္ထပ္ကာလေတြမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ ေလာကုတၱရာစ်ာန္စိတ္သည္အဲဒီကိ ေလသာကိုၿငိမ္းတဲ့မဂၢဝိထီထဲကမဟုတ္ ဘူး။အဲဒီသမာပတ္အက်ိဳးရိွေနတဲ့အခ်ိ န္မွာၾကားျဖတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးတစ္ျခားစိတ္ မရိွပဲဆက္လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာကု တၱရာစ်ာန္ဝိပက္စိတ္(အက်ိဳးစိတ္)ျဖစ္ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္သမာပတ္အက်ိဳး ျဖစ္တယ္။
*ေစတသိက္ ၅၂ပါး* ေစတသိက္ ၅၂ပါးေတြကေတာ့ အန္ရသမာဏေစတသိက္ ၁၃ပါး၊အကု သိုလ္ေစတသိက္ ၁၄ပါးႏွင့္ေသာမနေစ တသိက္ ၂၄ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ *အန္ရသမာဏေစတသိက္ဆို တာကေတာ့အန္ရသမာေစတသိက္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခားေစတသိက္အမ်ိဳ းအစားနဲ႔တူညီတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ အန္ရသမာဏေစတသိက္သည္အကု သိုလ္ေစတသိက္ႏွင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာ အန္ရသမာဏေစတသိက္လည္းအကု သိုလ္ျဖစ္သြားတယ္။အန္ရသမာဏေစ တသိက္သည္ေသာမနေစတသိက္နဲ႔ျဖစ္ ေပၚတဲ့အခါမွာအန္ရသမာဏေစတ သိက္လည္းအကုသိုလ္ျဖစ္သြားတယ္။ အန္ရသမာဏေစတသိက္သည္အကု သိုလ္ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔ရ ၿပီးေသာမနေစတသိက္နဲ႔လည္းအတူ ျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။ဒါေပမယ့္အကုသို လ္ေစတသိက္သည္ေသာမနေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။အန္ရသ မာဏေစတသိက္ ၁၃ပါးသည္၂မ်ိဳးရိွ ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့သဗၺစိတၱသထာ ရဏေစတသိက္ ၇ပါးႏွင့္ပါကီဏကာ ေစတသိက္ ၆ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
သဗၺစိတၱသထာရဏေစတသိက္ ရပါး ေတြကေတာ့စိတ္အပါးတိုင္းနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္ တိုင္းျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္အမ်ိဳးအစားတိုင္း သည္ဒီေစတသိက္ ၇ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ ရတယ္။ထဝိပန္က်ဝိညာဥ္ ၁၀ပါးက ေတာ့ဒီသဗၺစိတၱသထာရဏေစတသိက္ ၇ပါးနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚရတယ္။တစ္ ျခားေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္း မရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ထဝိပန္က်ဝိညာဥ္၁၀ ပါးသည္ေစတသိက္အနည္းဆုံးနဲ႔ျဖစ္ ေပၚရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဒီေစ တသိက္၇ပါးနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚရတယ္ ။တစ္ျခားစိတ္ေတြကေတာ့အဲဒီစိတ္ရဲ႕ အမ်ိဳးအစားအရေစတသိက္၇ပါးထက္ ပိုၿပီးမ်ားတဲ့ေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚျခင္းရိွၾကတယ္။
*သဗၺစိတၱသထာရဏေစတသိက္၇ပါး* ၁။ဖႆေစတသိက္သည္အာရုံကို ထိေတြ႕တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ဖႆ ေစတသိက္ျဖစ္ေပၚၿပီးဘယ္အာရုံကိုထိ ေတြ႕ေနပါေစအတူျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခား စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြကိုအေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာစိတ္ႏွင့္ေစ တသိက္ေတြရဲ႕အလုပ္တာဝန္ေတြကို လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ဖႆေစတသိက္ ထိေတြ႕တဲ့အာရုံထဲမွာစိတ္၊ေစတသိက္ ႏွင့္တစ္ျခားေစတသိက္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီး ကိုယ္စီကိုယ္စီရဲ႕အလုပ္တာဝန္ေတြကို လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ပ်က္သြား တယ္။ဖႆေစတသိက္ရဲ႕အာရုံကိုထိ ေတြ႕ျခင္းသည္အဲဒီအာရုံထဲမွာျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့ေစတသိက္အမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕အေျခအ ေနေတြနဲ႔အတူအာရုံကိုျဖစ္ေပၚေစျခင္း ျဖစ္တယ္။ဥပမာ-အဲဒီအာရုံထဲမွာႏွစ္ သက္ျခင္း(ေလာဘ)(သို႔)မႏွစ္သက္ျခင္ း(ေဒါသ)စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဖႆေစတသိက္သည္အက်ိဳး ျဖစ္တဲ့အာဟာရကိုယူေဆာင္လာျခင္း ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြအတူျဖစ္ေပၚၿပီးအဲ ဒီအခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာ ေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ဖႆေစတ သိက္သည္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခား စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ရဲ႕အေၾကာင္း(အာ ဟာရ)ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
၂။ေဝဒနာေစတသိက္သည္ခံစားတဲ့ေစ တသိက္ျဖစ္တယ္။ဘယ္အာရုံကိုစိတ္ ျဖစ္ေပၚၿပီးသိတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီ အခ်ိန္မွာစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာ ေစတသိက္သည္အဲဒီအာရုံထဲမွာစိတ္ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊စိတ္ဆင္းရဲျခင္း(သို႔)ခ်မ္းသာျခင္းႏွင့္ပုံမွန္ရိွျခင္းေတြကိုခံစားရ တယ္။ေဝဒနာေစတသိက္သည္စိတ္အ ပါးတိုင္းနဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳး အစားအရကြာျခားၾကတယ္။ဥပမာ- ေဒါမနႆေဝဒနာသည္ေဒါႆမူလ စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဥေပကၡာေဝဒ နာသည္ေမာဟမူလစိတ္ႏွင့္ေလာဘမူ လစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။
၃။သညာေစတသိက္သည္အာရုံကိုမွတ္ သားတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။သညာေစ တသိက္သည္သတၱဝါေတြ၊ပုဂၢိဳလ္အမ်ိဳ းမ်ိဳးေတြရဲ႕အေၾကာင္းေတြႏွင့္ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံအားလုံးေတြကို မွတ္သားတယ္။သညာေစတသိက္ သည္အာရုံအားလုံးထဲကခ်မ္းသာျခင္း၊ ဆင္းရဲျခင္း၊ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊ဝမ္းသာျခင္း၊ ဝမ္းနည္းျခင္းႏွင့္ပုံမွန္ရိွျခင္းစတဲ့ခံစား ျခင္းေတြကိုမွတ္သားတယ္။သညာေစ တသိက္သည္တစ္ေန႔တာဘဝမွာၿငိ တြယ္ၿပီးစြဲလန္းျခင္းေတြကိုအားေပးတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ ေဝဒနာေစတသိက္နဲ႔လည္းတူတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဝမ္းသာျခင္း(သို႔)ဝမ္းနည္းျခင္း ေတြခံစားရတဲ့အခါမွာပုံမွန္ခံစားလိုတဲ့ ၿငိတြယ္ၿပီးစြဲလန္းျခင္းေတြသည္အဓိက ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေဝဒနာေစတသိက္ သည္ေဝဒနကၡႏၶာ၁ပါးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့သညာေစတသိက္ သည္သညကၡႏၶာ၁ပါးျဖစ္တယ္။အဲဒီ က်န္ရိွေနတဲ့ေနာက္ထပ္ေစတသိက္အ မ်ိဳးအစား(၅၀)သည္အဲဒီေစတသိက္ရဲ႕ သေဘာအတိုင္းစိတ္ကိုျပဳျပင္ေျပာင္း လဲေစတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီေစတသိက္ (၅၀)သည္သခၤာရကၡႏၶာျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။
၄။ေစတနာေစတသိက္သည္ေစ တသိက္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားအတိုင္းစိတပါ လက္ပါနဲ႔ႀကိဳးစားၿပီးတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့အတူျဖစ္ေပၚတဲ့သမၸယုတၱတရား သည္အဲဒီအခ်ိန္မွာေစတနာေစတသိက္ သည္ကမၼပစၥယျဖစ္တယ္။ဝိပက္စိတ္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတနာေစတသိက္ သည္သဟဇာတကမၼပစၥယျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဝိပက္ျဖစ္တဲ့ေစ တနာရဲ႕တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ၿပီးဝိပက္ စိတ္ႏွင့္တစ္ျခားဝိပက္ေစတသိက္လည္ းအတူျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ကိရိ ယာျဖစ္တဲ့ေစတနာေစတသိက္သည္ကိ ရိယာစိတ္ႏွင့္တစ္ျခားကိရိယာေစတ သိက္နဲ႔အတူေစတနာေတြျဖစ္ေပၚၿပီး တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ၿပီးေတာ့ ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္သဟဇာတကမၼပစၥယျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီကု သိုလ္စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့ကုသိုလ္ေစတနာ (သို႔)အကုသိုလ္စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အကု သိုလ္ေစတနာသည္ဘယ္အကုသိုလ္က မၼပုဒ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔မဆို(သို႔)ဘယ္ကု သိုလ္ကမၼပုဒ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔မဆိုေအာင္ ျမင္ၿပီးတဲ့အခါမွာပ်က္သြားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္နာဏခဏိကကမၼပစၥယျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီကံ ကိုလုပ္ေဆာင္ေပးတဲ့အကုသိုလ္ေစတ နာႏွင့္ကုသိုလ္ေစတနာသည္ေနာက္တစ္ ခ်ိန္မွာဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြျဖ စ္ေပၚဖို႔လုပ္ေဆာင္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ အက်ိဳးေပးကြာျခားတဲ့အခ်ိန္မွာအေၾက ာင္းပ်က္သြားၿပီးျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္ေစ တနာ(သို႔)ကုသိုလ္ေစတနာကေနေနာ က္ထပ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေစတသိ က္ကိုလုပ္ေဆာင္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီကုသိုလ္ေစတနာ(သို႔)အကုသိုလ္ ေစတနာေတြျဖစ္တဲ့ေစတနာကံသည္ နာဏခဏိကကမၼပစၥယျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။
၅။ေအကခတၱာေစတသိက္သည္အာ ရုံထဲမွာတည္ၾကည္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ ၿပီးစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးဘယ္အာရုံကိုသိေန ပါေစေအကခတၱာေစတသိက္သည္အဲ ဒီအာရုံထဲမွာတည္ၾကည္ေနတယ္။ဒါေပ မယ့္အကုသိုလ္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ ေအကခတၱာေစတသိက္သည္ကုသိုလ္ စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေအကခတၱာေစ တသိက္ေလာက္အာရုံထဲမွာတည္ၾက ည္ခိုင္ျမဲတဲ့အားေတြမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့ အၾကာႀကီးဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့အာ ရုံတစ္ခုကိုသိၿပီးစိတ္ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့ဘယ္ အခ်ိန္မဆိုအဲဒီစိတ္တစ္ခဏစီရဲ႕အာရုံ ထဲမွာတည္ၾကည္တဲ့ေအကခတၱာေစတ သိက္ရဲ႕လကၡဏသည္သမာဓိအဆင့္အ အမ်ိဳးမ်ိဳးအျဖင့္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။အာရုံ ထဲမွာကုသိုလ္ေအကခတၱာတည္ၾကည္ တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာအဲဒီ ကုသိုလ္ရဲ႕အစဥ္လိုက္သမၼာသမာဓိ ေတြအဆင့္ဆင့္ျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္ တယ္။
*အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ပါး* အရူပါဝက်လစ်ာန္စိတ္ဆိုတာကေတာ့ ရုပ္ကမၼဌာန္းမွာအာရုံမရိွတဲ့ပဥၥမစ်ာန္ စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အာရုံအျဖစ္နဲ႔ရုပ္ရိွေနေသးတယ္ဆိုရင္ အာရုံျဖစ္တဲ့ကံေတြရိွၿပီးနီးစပ္ျခင္းေတြ ရိွေသးတယ္။ရုပ္ပဥၥမစ်ာန္ကိုေအာင္တဲ့ အခါမွာအဆံုးမရိွတဲ့အာရုံရိွၿပီးရုပ္နိ မိတ္မရိွတဲ့သေဘာကိုေအာက္ေမ့သိ ျခင္းျဖင့္အာရုံျဖစ္တဲ့ရုပ္ကိုမွတ္ေန တယ္။အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ပါးေတြ ကေတာ့ အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး၊အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၄ပါး ႏွင့္အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ ၄ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
*ရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ ၅ပါး* ပထမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါးရိွၿပီးဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ဝိေတာ္၊ဝိၾကား၊ပီတိ၊သု ခ ႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒုတိယ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါးေတြကေတာ့ ဝိ ၾကား၊ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။တတိယစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၃ပါး ေတြကေတာ့ ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။စတုတၳစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၿပီး ပဥၥမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ ဥေပကၡာႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္သည္အပၸဏာ သမာဓိျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာရဟႏၱာေတြရဲ႕ စိတ္ျဖစ္တယ္။ရူပါဝက်လကိရိယာ စိတ္သည္ရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ျဖစ္ ေပၚဖို႔အေၾကာင္းမျဖစ္ေပးဘူး။
*အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၄ပါး* အာကာစာဏက်ရတနဝိပက္စိတ္၊ဝိ ညာဥ္ဏက်ရတနဝိပက္စိတ္၊အာကီက် ရာရတနဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေဏဝသညာ ဏာသညာရတနဝိပက္စိတ္ေတြထဲက ဘယ္အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္တစ္ပါး ပါးမဆိုပဋိသေႏၶျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီ အရူပစ်ာန္စိတ္ရဲ႕အဆင့္အတိုင္းအရူပ ျဗဟၼာဘုံထဲမွာအရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာၿပီးစုတိက်တဲ့အထိအဲဒီအရူပျဗဟၼ ာပုဂၢိဳလ္အျဖစ္နဲ႔ေနရတယ္။အဲဒီျဗဟၼာ ဘုံရဲ႕သက္တမ္းကုန္သြားတဲ့အထိအဲဒီ အရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဘယ္ရုပ္ခႏၶာေတြမွျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ အဲဒီနာမ္ခႏၶာ ၄ပါးသာရိွတဲ့အရူပျဗဟၼာ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ရတယ္။ * အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္၄ပါး* အာကာစာဏက်ရတနကိရိယာစိတ္၊ဝိ ညာဥ္ဏက်ရတနကိရိယာစိတ္၊အာကီ က်ရာရတနကိရိယာစိတ္ႏွင့္ေဏဝသ ညာဏာသညာရတနကိရိယာစိတ္ျဖစ္ ၾကတယ္။အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ သည္အရူပစ်ာန္ေရာက္တဲ့အထိသမထ ဘာဝနာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ား ၿပီးရဟႏၱာေတြရဲ႕စိတ္ျဖစ္တယ္။အရိ ယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိ ၿပီးရဟႏၱာျဖစ္သြားတဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚ တဲ့အရူပါဝက်လစိတ္သည္ကိရိယာ စိတ္ျဖစ္တယ္။ေနာက္ထပ္ဆက္ၿပီး ေတာ့အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္မ ဟုတ္ေတာ့ဘူး။
*အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး* ၁။အာကာစာဏာက်ရတနကုသိုလ္ စိတ္သည္အာရုံေတြအဆံုးမရိွတဲ့ႀကီး မားက်ယ္ျပန္႔တဲ့ဟင္းလင္းျပင္(အာ ကာ)ကိုေအာက္ေမ့တဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္ စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ဝိညာဥ္ဏက်ရတန ကုသိုလ္စိတ္သည္အဆုံးမရိွတဲ့ဝိညာဥ္ ရိွၿပီးအရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကအာကာစာဏက်ရတနစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္တယ္။ ၃။အာကီက်ရာ ရတနကုသိုလ္စိတ္သည္အာရုံျဖစ္တဲ့ ဘာဆိုဘာမွမရိွတဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အာကာစာဏာက် ရတနစိတ္သည္ဘာအာရုံေတြမွမရိွတာ ကိုသိလိုက္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္အာကာ စာဏက်ရတနစိတ္သည္အာရုံရိွတာ ထက္ပိုၿပီးျမင့္ျမတ္တယ္။ ၄။ေဏဝသ ညာဏာသညာရတနကုသိုလ္စိတ္သည္ အာကီက်ရာရတနစိတ္ေတြမွာအာရုံရိွ တဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာမွ မရိွတဲ့အဲဒီအာရုံရဲ႕အခ်ိန္ေတာင္မွအာကီက်ရာရတနစိတ္ရိွေသးတယ္ဆိုတာ သိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾက ာင့္အရူပစ်ာန္အျမင့္ဆံုးအဆင့္မွာေဏ ဝသညာဏာသညာရတနစိတ္သည္အ ရမ္းအေသးစိတ္တဲ့ျမင့္ျမတ္တဲ့သေဘာ ျဖစ္ၿပီးအာကီက်ရာရတနစိတ္ေတြအာ ရုံရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာသ ညာရိွတယ္လို႔ေျပာလည္းမဟုတ္ဘူး၊ သညာမရိွဘူူးလို႔ေျပာလည္းမဟုတ္ဘူး ။ဒီအရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး သည္ႏႈတ္မေစာတဲ့အခ်ိန္နဲ႔တိုက္ဆိုင္တဲ့ အခ်ိန္မွာဘယ္အရူပစ်ာန္ကုသိုလ္တစ္ ပါးပါးမဆိုစုတိစိတ္ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚ ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ၿပီးေတာ့ စုတိစိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာစုတိစိတ္ ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့အရူပစ်ာန္ကု သိုလ္စိတ္သည္အဲဒီအရူပစ်ာန္စိတ္ရဲ႕ အဆင့္အတိုင္းအရူပစ်ာန္ဘုံမွာအရူပ ျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ၿပီးအရူပါဝက်လဝိ ပက္စိတ္ပဋိသေႏၶျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးရတယ္။
ေသာတပတၱိမဂၢစိတ္သည္ေလာကုတၱ ရာကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ၿပီးသံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ကိ ေလသာျဖစ္တဲ့မိစၧာဒိဌိ၊ဝိစိကိစၥႏွင့္အကု သိုလ္တရားေတြကိုၿငိမ္းတဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေနာက္ ထပ္အပါယ္ဘုံမွာျဖစ္ေပၚ(ေမြး)ဖို႔အ ေၾကာင္းမရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာတာ ပတၱိမဂၢစိတ္ၿငိမ္းၿပီးတဲ့အခါမွာေလာကု တၱရာဝိပက္စိတ္ျဖစ္တဲ့ေသာတာပတၱိ ဖိုလ္စိတ္သည္တစ္ျခားစိတ္ေတြၾကား မွာျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွပဲနဲ႔ခ်က္ခ်င္းဆက္ လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ေသာတာပတၱိ မဂၢစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာကုတၱရာ ဝိပက္စိတ္(ေသာတာပတၱိဖိုလ္စိတ္)ကို အေၾကာင္းျဖစ္ေပးျခင္းျဖင့္ခ်က္ခ်င္း အက်ိဳးေပးတဲ့ကုသိုလ္ကံျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ခ်က္ခ်င္းပဲေသာတာပတၱိမဂၢ စိတ္ကေနဆက္လက္ၿပီးနိဗၺာန္ကိုအာရုံ ရိွတယ္။ကိေလသာကိုၿငိမ္းၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္သည္သေဘာ အရနဲ႔ကြာျခားၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္နိဗၺာ န္ကိုအာရုံရိွတဲ့အခါမွာေသာတာပတၱိ ဖိုလ္စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးအက်ိဳးကို လက္ခံတယ္။ဆိုလိုတာကကိေလသာ ကိုၿငိမ္းၿပီးတဲ့စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာ ရုံရိွတယ္။
*ေလာကုတၱရာစိတ္ ၈ပါး* ေလာကုတၱရာစိတ္သည္နိဗၺာန္ရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းတဲ့စိတ္ အျဖင့္နဲ႔ေလာကုတၱရာကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါ းျဖစ္ၿပီးအမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးတဲ့စိတ္အ ျဖင့္နဲ႔ေလာကုတၱရာဝိပက္စိတ္ ၄ပါးျဖစ္ တဲ့အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္ ။ေလာကုတၱရာ ၈ပါးေတြကေတာ့ ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္)၁ပါး၊ ေသာတာပတၱိဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး၊သ ဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္)၁ပါး၊သဒၵါဂါမိ ဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး၊အနာဂါမိမဂၢစိတ္ (ကုသိုလ္)၁ပါး၊အနာဂါမိဖိုလ္စိတ္(ဝိ ပက္)၁ပါး၊အရဟႏၱမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္) ၁ပါးႏွင့္အရဟႏၱဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကာမာဝက်လကု သိုလ္စ်ာန္သမၸယုတၱစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးေအာက္ေမ့သိတဲ့အခါမွာရုပ္တရား ႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုး ထြင္းစြာသိတဲ့အထိေဝဖန္သုံးသပ္ရ တယ္။ၿပီးေတာ့ဝိပႆနာစ်ာန္ေတြကို အစဥ္လိုက္ထိုးထြင္းစြာသိၿပီးတဲ့အထိ တရားထဲကအျမင္မွားတဲ့အစြဲေတြကို စြန္႔လြတ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ေလာကုတၱ ရာစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့နိဗၺာန္ရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးကိေလသာ ေတြကိုတစ္ဆင့္ၿပီးတစ္ဆင့္အစဥ္လိုက္ ၿငိမ္းသတ္သြားတယ္။
*ေလာကုတၱရာစိတ္ ၄၀ပါး* အဲဒီပိုၿပီးကၽြမ္းက်င္စြာနဲ႔သမထဘာဝနာ ကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ သည္စ်ာန္စိတ္ေတြဘယ္အဆင့္တစ္ ဆင့္မဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာကာမာဝ က်လကုသိုလ္စ်ာန္သမၸယုတၱစိတ္ေတြ တစ္လွည့္စီျဖစ္ေပၚတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာ ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုေအာက္ေမ့သိရတယ္။ရုပ္တရားႏွင့္ နာမ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏေတြပိုထင္ ရွားလာၿပီးပညာကေဝဖန္သုံးသပ္တဲ့အ ခါမွာအျမင္မွားတဲ့ငါဆိုတဲ့စြဲလန္းျခင္း ေတြေလ်ာ့နည္းသြားေအာင္စြန္႔လြတ္ ၾကတယ္။ဘယ္အဆင့္မွာစ်ာန္တစ္ပါး ပါးနဲ႔အတူေလာကုတၱရာစိတ္ေတြဘယ္ အဆင့္မဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီစ်ာန္ အဆင့္ရိွျခင္းျဖင့္အဲဒီေလာကုတၱရာ စ်ာန္အဆင့္ျဖစ္တဲ့မဂၢစိတ္ႏွင့္ဖိုလ္စိတ္ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာကုတၱရာ ၄၀ပါးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာတာ ပတၱိမဂၢသည္ပထမစ်ာန္ ၁၊ဒုတိယစ်ာန္ ၁၊တတိယစ်ာန္ ၁၊စတုတၳစ်ာန္၁၊ပဥၥမ စ်ာန္ ၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ေသာတာပတၱိ ဖိုလ္၊သဒၵါဂါမိမဂၢ၊သဒၵါဂါမိဖိုလ္၊အနာ ဂါမိမဂၢ၊အနာဂါမိဖိုလ္၊အရဟႏၱမဂၢ၊အ ရဟႏၱဖိုလ္ေတြလည္းထို႔နည္းတူပဲျဖစ္ ၾကတယ္။
သဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္လည္းထို႔နည္းတူပဲ ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကသံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးအေပၚယံ(အ ၾကမ္း)ျဖစ္တဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရ သာ၊အထိအေတြ႕ေတြမွႀကိဳက္ႏွစ္သက္ ျခင္းေတြကိုၿငိမ္းတဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာ င္တယ္။သဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္ၿငိမ္းၿပီးတဲ့အ ခါမွာသဒၵါဂါမိဖိုလ္စိတ္သည္ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚၿပီးကိေလသာကိုၿငိမ္းၿပီးတဲ့ စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။အ နာဂါမ္မိမဂၢစိတ္သည္သံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးအေသးစိတ္ ျဖစ္တဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အ ထိအေတြ႕ေတြမွႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္း ေတြကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တယ္။အနာဂါမ္မိမဂၢစိတ္ၿငိမ္း ၿပီးတဲ့အခါမွာအနာဂါမ္မိဖိုလ္စိတ္ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးကိေလသာကိုၿငိမ္းတဲ့ စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။အ ရဟႏၱမဂၢစိတ္သည္သံသရာထဲမွာတစ္ခ ဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးက်န္ရိွေနေသးတဲ့ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။အရဟႏၱမဂၢစိတ္ၿငိမ္း ၿပီးတဲ့အခါမွာအရဟႏၱဖိုလ္စိတ္သည္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအားလုံးရိွတဲ့ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းတဲ့စိတ္အျဖင့္နဲ႔ နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။
*သဗၺစိတၱသထာရဏေစတသိက္၇ပါး* ၁။ဖႆေစတသိက္သည္အာရုံကို ထိေတြ႕တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ဖႆ ေစတသိက္ျဖစ္ေပၚၿပီးဘယ္အာရုံကိုထိ ေတြ႕ေနပါေစအတူျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခား စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြကိုအေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာစိတ္ႏွင့္ေစ တသိက္ေတြရဲ႕အလုပ္တာဝန္ေတြကို လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ဖႆေစတသိက္ ထိေတြ႕တဲ့အာရုံထဲမွာစိတ္၊ေစတသိက္ ႏွင့္တစ္ျခားေစတသိက္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီး ကိုယ္စီကိုယ္စီရဲ႕အလုပ္တာဝန္ေတြကို လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ပ်က္သြား တယ္။ဖႆေစတသိက္ရဲ႕အာရုံကိုထိ ေတြ႕ျခင္းသည္အဲဒီအာရုံထဲမွာျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့ေစတသိက္အမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕အေျခအ ေနေတြနဲ႔အတူအာရုံကိုျဖစ္ေပၚေစျခင္း ျဖစ္တယ္။ဥပမာ-အဲဒီအာရုံထဲမွာႏွစ္ သက္ျခင္း(ေလာဘ)(သို႔)မႏွစ္သက္ျခင္ း(ေဒါသ)စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဖႆေစတသိက္သည္အက်ိဳး ျဖစ္တဲ့အာဟာရကိုယူေဆာင္လာျခင္း ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြအတူျဖစ္ေပၚၿပီးအဲ ဒီအခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာ ေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ဖႆေစတ သိက္သည္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခား စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ရဲ႕အေၾကာင္း(အာ ဟာရ)ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
သဗၺစိတၱသထာရဏေစတသိက္ ရပါး ေတြကေတာ့စိတ္အပါးတိုင္းနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္ တိုင္းျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္အမ်ိဳးအစားတိုင္း သည္ဒီေစတသိက္ ၇ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ ရတယ္။ထဝိပန္က်ဝိညာဥ္ ၁၀ပါးက ေတာ့ဒီသဗၺစိတၱသထာရဏေစတသိက္ ၇ပါးနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚရတယ္။တစ္ ျခားေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္း မရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ထဝိပန္က်ဝိညာဥ္၁၀ ပါးသည္ေစတသိက္အနည္းဆုံးနဲ႔ျဖစ္ ေပၚရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဒီေစ တသိက္၇ပါးနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚရတယ္ ။တစ္ျခားစိတ္ေတြကေတာ့အဲဒီစိတ္ရဲ႕ အမ်ိဳးအစားအရေစတသိက္၇ပါးထက္ ပိုၿပီးမ်ားတဲ့ေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚျခင္းရိွၾကတယ္။
၂။ေဝဒနာေစတသိက္သည္ခံစားတဲ့ေစ တသိက္ျဖစ္တယ္။ဘယ္အာရုံကိုစိတ္ ျဖစ္ေပၚၿပီးသိတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီ အခ်ိန္မွာစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာ ေစတသိက္သည္အဲဒီအာရုံထဲမွာစိတ္ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊စိတ္ဆင္းရဲျခင္း(သို႔)ခ်မ္းသာျခင္းႏွင့္ပုံမွန္ရိွျခင္းေတြကိုခံစားရ တယ္။ေဝဒနာေစတသိက္သည္စိတ္အ ပါးတိုင္းနဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳး အစားအရကြာျခားၾကတယ္။ဥပမာ- ေဒါမနႆေဝဒနာသည္ေဒါႆမူလ စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဥေပကၡာေဝဒ နာသည္ေမာဟမူလစိတ္ႏွင့္ေလာဘမူ လစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။
၃။သညာေစတသိက္သည္အာရုံကိုမွတ္ သားတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။သညာေစ တသိက္သည္သတၱဝါေတြ၊ပုဂၢိဳလ္အမ်ိဳ းမ်ိဳးေတြရဲ႕အေၾကာင္းေတြႏွင့္ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံအားလုံးေတြကို မွတ္သားတယ္။သညာေစတသိက္ သည္အာရုံအားလုံးထဲကခ်မ္းသာျခင္း၊ ဆင္းရဲျခင္း၊ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊ဝမ္းသာျခင္း၊ ဝမ္းနည္းျခင္းႏွင့္ပုံမွန္ရိွျခင္းစတဲ့ခံစား ျခင္းေတြကိုမွတ္သားတယ္။သညာေစ တသိက္သည္တစ္ေန႔တာဘဝမွာၿငိ တြယ္ၿပီးစြဲလန္းျခင္းေတြကိုအားေပးတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ ေဝဒနာေစတသိက္နဲ႔လည္းတူတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဝမ္းသာျခင္း(သို႔)ဝမ္းနည္းျခင္း ေတြခံစားရတဲ့အခါမွာပုံမွန္ခံစားလိုတဲ့ ၿငိတြယ္ၿပီးစြဲလန္းျခင္းေတြသည္အဓိက ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေဝဒနာေစတသိက္ သည္ေဝဒနကၡႏၶာ၁ပါးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့သညာေစတသိက္ သည္သညကၡႏၶာ၁ပါးျဖစ္တယ္။အဲဒီ က်န္ရိွေနတဲ့ေနာက္ထပ္ေစတသိက္အ မ်ိဳးအစား(၅၀)သည္အဲဒီေစတသိက္ရဲ႕ သေဘာအတိုင္းစိတ္ကိုျပဳျပင္ေျပာင္း လဲေစတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီေစတသိက္ (၅၀)သည္သခၤာရကၡႏၶာျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။
၄။ေစတနာေစတသိက္သည္ေစ တသိက္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားအတိုင္းစိတပါ လက္ပါနဲ႔ႀကိဳးစားၿပီးတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့အတူျဖစ္ေပၚတဲ့သမၸယုတၱတရား သည္အဲဒီအခ်ိန္မွာေစတနာေစတသိက္ သည္ကမၼပစၥယျဖစ္တယ္။ဝိပက္စိတ္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတနာေစတသိက္ သည္သဟဇာတကမၼပစၥယျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဝိပက္ျဖစ္တဲ့ေစ တနာရဲ႕တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ၿပီးဝိပက္ စိတ္ႏွင့္တစ္ျခားဝိပက္ေစတသိက္လည္ းအတူျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ကိရိ ယာျဖစ္တဲ့ေစတနာေစတသိက္သည္ကိ ရိယာစိတ္ႏွင့္တစ္ျခားကိရိယာေစတ သိက္နဲ႔အတူေစတနာေတြျဖစ္ေပၚၿပီး တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ၿပီးေတာ့ ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္သဟဇာတကမၼပစၥယျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီကု သိုလ္စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့ကုသိုလ္ေစတနာ (သို႔)အကုသိုလ္စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အကု သိုလ္ေစတနာသည္ဘယ္အကုသိုလ္က မၼပုဒ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔မဆို(သို႔)ဘယ္ကု သိုလ္ကမၼပုဒ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔မဆိုေအာင္ ျမင္ၿပီးတဲ့အခါမွာပ်က္သြားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္နာဏခဏိကကမၼပစၥယျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီကံ ကိုလုပ္ေဆာင္ေပးတဲ့အကုသိုလ္ေစတ နာႏွင့္ကုသိုလ္ေစတနာသည္ေနာက္တစ္ ခ်ိန္မွာဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြျဖ စ္ေပၚဖို႔လုပ္ေဆာင္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ အက်ိဳးေပးကြာျခားတဲ့အခ်ိန္မွာအေၾက ာင္းပ်က္သြားၿပီးျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္ေစ တနာ(သို႔)ကုသိုလ္ေစတနာကေနေနာ က္ထပ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေစတသိ က္ကိုလုပ္ေဆာင္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီကုသိုလ္ေစတနာ(သို႔)အကုသိုလ္ ေစတနာေတြျဖစ္တဲ့ေစတနာကံသည္ နာဏခဏိကကမၼပစၥယျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။
၅။ေအကခတၱာေစတသိက္သည္အာ ရုံထဲမွာတည္ၾကည္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ ၿပီးစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးဘယ္အာရုံကိုသိေန ပါေစေအကခတၱာေစတသိက္သည္အဲ ဒီအာရုံထဲမွာတည္ၾကည္ေနတယ္။ဒါေပ မယ့္အကုသိုလ္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ ေအကခတၱာေစတသိက္သည္ကုသိုလ္ စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေအကခတၱာေစ တသိက္ေလာက္အာရုံထဲမွာတည္ၾက ည္ခိုင္ျမဲတဲ့အားေတြမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့ အၾကာႀကီးဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့အာ ရုံတစ္ခုကိုသိၿပီးစိတ္ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့ဘယ္ အခ်ိန္မဆိုအဲဒီစိတ္တစ္ခဏစီရဲ႕အာရုံ ထဲမွာတည္ၾကည္တဲ့ေအကခတၱာေစတ သိက္ရဲ႕လကၡဏသည္သမာဓိအဆင့္အ အမ်ိဳးမ်ိဳးအျဖင့္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။အာရုံ ထဲမွာကုသိုလ္ေအကခတၱာတည္ၾကည္ တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာအဲဒီ ကုသိုလ္ရဲ႕အစဥ္လိုက္သမၼာသမာဓိ ေတြအဆင့္ဆင့္ျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္ တယ္။
၆။ခ်ီဝိအိျႏၵိယေစတသိက္သည္မပ်က္သြားေသးတဲ့သမၸယုတၱတရားေတြဆက္ လက္ၿပီးအသက္ရွင္ေနႏိုင္ဖို႔ႏွင့္တည္တံ့ ခိုင္ျမဲဖို႔အတြက္ေစာင့္ေရွာက္ေပးတဲ့ေစ တသိက္ျဖစ္တယ္။အဲဒီျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ နာမ္တရားေတြေတာင္မွတစ္ခဏနဲ႔သာ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ဖို႔သည္အေၾကာင္းကို မွီခိုရေသးတယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီအခ်ိန္ မွာအတူျဖစ္ေပၚတဲ့ခီ်ဝိအိျႏၵိယေစတသိက္ရဲ႕ေစာင့္ေရွာက္မႈေၾကာင့္အသက္ရွင္ ေနႏိုင္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ခ်ီဝိအိျႏၵိယေစတသိက္သည္အိျႏၵိယအေၾကာင္းျဖစ္ ျခင္းအရနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္နဲ႔ေစတ သိက္ေတြရဲ႕အေၾကာင္းျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကတစ္ခဏနဲ႔သာအသက္ရွင္ေနႏိုင္ဖို႔အတြက္အတူျဖစ္ေပၚၿပီးမပ်က္သြားေသးတဲ့သမၸယုတၱတရားကို ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ေနရာမွာအႀကီးအကဲ ျဖစ္တယ္။
၇။မနသိကာရေစတသိက္သည္အာရုံထဲမွာစိတ္ဝင္စားျခင္းႏွင့္စိတ္ေတြပါတဲ့ ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။အာရုံထဲမွာစိတ္ ဝင္စားျခင္းသည္တစ္ျခားေစတသိက္ ေတြကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေစတယ္။အာရုံ ကိုေအာက္ေမ့ျခင္းႏွင့္ေလာကထဲမွာမ ဆုံးႏိုင္တဲ့အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာဆန္းၾကယ္ ျခင္းေတြကိုျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေစတယ္။ အဲဒီတရားဘက္မွာက်ေတာ့ေလာကနဲ႔ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္တယ္။ဒီသဗၺစိတၱသာ ထာရဏေစတသိက္ ၇ပါးသည္ဘယ္ စိတ္အမ်ိဳးအစားနဲ႔ျဖစ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္ မဆိုအဲဒီစိတ္အမ်ိဳးအစားနဲ႔တန္းတူ ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကကုသိုလ္စိတ္နဲ႔ ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာကုသိုလ္ျဖစ္ၿပီးအကု သိုလ္စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအကုသို လ္ျဖစ္တယ္။ဝိပက္စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အ ခါမွာဝိပက္ျဖစ္ၿပီးကိရိယာစိတ္နဲ႔ျဖစ္ ေပၚတဲ့အခါမွာကိရိယာျဖစ္တယ္။ကာ မာဝက်လစိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာကာ မာဝက်လျဖစ္တယ္။ရူပါဝက်လစိတ္နဲ႔ ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာရူပါဝက်လျဖစ္ တယ္။အရူပါဝက်လစိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့ အခါမွာအရူပါဝက်လျဖစ္တယ္။ေလာကုတၱရာစိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာေလာ ကုတၱရာျဖစ္တယ္။
ပကီဏကာေစတသိက္ ၆ပါးဆိုတာက ေတာ့အကုသိုလ္ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚလို႔ရၿပီးေသာမနေစတသိက္နဲ႔လည္း အတူျဖစ္ေပၚလို႔ရတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစာ းအရတစ္ခ်ိဳ႕စိတ္ေတြနဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ *ပကီဏကာေစတသိက္ ၆ပါး* ၁။ဝိသာကာေစတသိက္(ဝိတက္ေစတ သိက္)သည္ထိေတြ႕တဲ့ဖႆေစတသိက္ ရဲ႕အာရုံထဲမွာစူးစိုက္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဝိတက္ေစတသိက္သည္စိတ္ ၅၅ ပါးနဲ႔ျဖစ္ေပၚရတယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ကာမာဝက်လစိတ္ ၄၄ပါးႏွင့္ပထ မစ်ာန္စိတ္ ၁၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ထဝိ ပန္က်ဝိညာဥ္ ၁၀ပါးႏွင့္ဒုတိယစ်ာန္၊တ တိယစ်ာန္၊စတုတၳစ်ာန္၊ပဥၥမစ်ာန္ေတြ နဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ဝိတက္ေစတသိက္ သည္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတသိက္ႏွင့္ စိတ္ရဲ႕သေဘာအရအာရုံထဲမွာစူးစိုက္ ေနတယ္။အဲဒီအာရုံထဲမွာစူးစိုက္ေနတဲ့ ဝိတက္ေစတသိက္သည္ေလာကရဲ႕ေျခ ေထာက္နဲ႔တူတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အဲဒီ(စိတ္ျဖစ္ေပၚျခင္းအရ)ဝိတက္ေစတသိက္အရေလာကကိုေလၽွာက္လွမ္းေစတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
၆။ဆႏၵေစတသိက္သည္စိတ္၆၉ပါးနဲ႔ ျဖစ္ေပၚၿပီးအလုပ္တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ ဖို႔ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တ ယ္။အေဟတုကစိတ္ ၁၈ပါးႏွင့္ေမာဟမူလစိတ္၂ပါးတို႔နဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ဒါေၾကာင့္အေဟတုကစိတ္ သည္အေၾကာင္းေစတသိက္နဲ႔ျဖစ္ေပၚ ျခင္းမရိွတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီေမာဟမူ လစိတ္ကေတာ့ေမာဟမူလစိတ္ေတြအ တူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွေပမယ့္ေလာဘေစတသိက္(သို႔)ေဒါသေစတသိက္ေတြအတူ ျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွတဲ့အခါမွာဆႏၵေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဆႏၵေစတ သိက္သည္ဆႏၵေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့တစ္ျခားစိတ္(သို႔)ေဒါသမူလ စိတ္(သို႔)ေလာဘမူလစိတ္ေတြရဲ႕သ ေဘာအရႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့တရားသ ေဘာေတြျဖစ္တယ္။
၄။ဝိရိယေစတသိက္သည္သဟဇာတ တရားကိုေနာက္မဆုတ္ပဲႀကိဳးစားပန္း စားနဲ႔ဆြဲေဆာင္ေပးတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဝိရိယေစတသိက္သည္စိတ္ ၇၃ ပါးနဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။အေဟတုကစိတ္ ၁၆ပါးနဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ ၁ပါး၊ထ ဝိပန္က်ဝိညာဥ္၁၀ပါး၊သံပတီခ်နစိတ္ ၂ပါးႏွင့္သံတီလနစိတ္ ၃ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဒီစိတ္၁၆ ပါးသည္ဝိရိယေစတသိက္ေတြအေၾကာ င္းျဖစ္ဖို႔မရိွေအာင္ကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီရဲ႕ တာဝန္ေတြကိုလုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ ၅။ပီတိေစတသိက္သည္ေပၽွာ္ရႊင္၊ခ်မ္း ေျမ့စြာနဲ႔ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာရိွတဲ့ေစတ သိက္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီေသာမန ႆေဝဒနာနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚရျခင္း ျဖစ္တယ္။တစ္ျခားေဝဒနာနဲ႔အတူမျဖစ္ ေပၚဘူး။ပီတိေစတသိက္သည္ေသာမန ႆေဝဒနာ ၅၁ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္း ရိွၿပီးစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဆိုလိုတာကကာမေသာမနႆစိတ္ ၁၈ပါး၊ပထ မစ်ာန္စိတ္ ၁၁ပါး၊ဒုတိယစ်ာန္စိတ္ ၁၁ ပါး၊တတိယစ်ာန္စိတ္ ၁၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚျခင္းရိွတဲ့စိတ္သည္အဲဒီပီတိေစတ သိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွတဲ့စိတ္ ၁၁ပါးရိွတယ္။ဆိုလိုတာကစတုတၳစ်ာန္ စိတ္၁၁ပါးျဖစ္တယ္။ဒီလိုျဖစ္ရတဲ့အ ေၾကာင္းကေတာ့စတုတၳစ်ာန္စိတ္သည္ ပီတိေစတသိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွတဲ့တတိယစ်ာန္စိတ္ထက္ပိုၿပီးျမင့္ ျမတ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
၂။ဝိစာရေစတသိက္သည္ဝိတက္အ တိုင္းကိုထိန္းေပးတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဝိတက္ဘယ္လိုပဲစူစိုက္ေနပါေစ ဝိစာရေစတသိက္လည္းအဲသလိုနဲ႔ပဲ ထိန္းသိမ္းေပးတယ္။ဝိစာရေစတသိက္ သည္စိတ္ ၆၆ပါးနဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ကာမာဝက်လစိတ္ ၄၄ ပါး၊ပထမစ်ာန္စိတ္ ၁၁ပါးႏွင့္ဒုတိယ စ်ာန္စိတ္ ၁၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ထဝိ ပန္က်ဝိညာဥ္ ၁၀ပါးႏွင့္တတိယစ်ာန္၊ စတုတၳစ်ာန္၊ပဥၥမစ်ာန္ေတြနဲ႔မျဖစ္ေပၚ ဘူး။ဝိတက္ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ဘယ္စိတ္မဆိုအဲဒီစိတ္သည္ဝိစာရ ေစတသိက္လည္းအတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွ ရတယ္။ဝိတက္ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚျခင္းမရိွတဲ့ဝိစာရေစတသိက္ရိွတဲ့ စိတ္ ၁၁ပါးနဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ဆိုလိုတာက ဒုတိယစ်ာန္စိတ္ ၁၁ပါးနဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ ၃။အထိေမာကၡေစတသိက္သည္အာရုံ ထဲမွာသံသယမရိွတဲ့စိတ္ကိုထိုးစိုက္တဲ့ ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။အထိေမာကၡေစ တသိက္သည္စိတ္ ၇၈ပါးနဲ႔ျဖစ္ေပၚ တယ္။ထဝိပန္က်ဝိညာဥ္ ၁၀ပါးႏွင့္ ေမာဟမူလစိတ္၊ဝိခ်ီကီခ်ာသမၸယုတ္ ၁ပါးနဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။အထိေမာကၡေစတ သိက္သည္အာရုံထဲမွာသံသယမရိွတဲ့ စိတ္ကိုထိုးစိုက္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္ ။ဒါေၾကာင့္ေမာဟမူလစိတ္ႏွင့္ဝိခ်ီကီ ခ်ာသမၸယုတ္ေတြမျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္ တယ္။
၄။ဝိရိယေစတသိက္သည္သဟဇာတ တရားကိုေနာက္မဆုတ္ပဲႀကိဳးစားပန္း စားနဲ႔ဆြဲေဆာင္ေပးတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဝိရိယေစတသိက္သည္စိတ္ ၇၃ ပါးနဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။အေဟတုကစိတ္ ၁၆ပါးနဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ပန္က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္ ၁ပါး၊ထ ဝိပန္က်ဝိညာဥ္၁၀ပါး၊သံပတီခ်နစိတ္ ၂ပါးႏွင့္သံတီလနစိတ္ ၃ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဒီစိတ္၁၆ ပါးသည္ဝိရိယေစတသိက္ေတြအေၾကာ င္းျဖစ္ဖို႔မရိွေအာင္ကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီရဲ႕ တာဝန္ေတြကိုလုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ ၅။ပီတိေစတသိက္သည္ေပၽွာ္ရႊင္၊ခ်မ္း ေျမ့စြာနဲ႔ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာရိွတဲ့ေစတ သိက္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီေသာမန ႆေဝဒနာနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚရျခင္း ျဖစ္တယ္။တစ္ျခားေဝဒနာနဲ႔အတူမျဖစ္ ေပၚဘူး။ပီတိေစတသိက္သည္ေသာမန ႆေဝဒနာ ၅၁ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္း ရိွၿပီးစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဆိုလိုတာကကာမေသာမနႆစိတ္ ၁၈ပါး၊ပထ မစ်ာန္စိတ္ ၁၁ပါး၊ဒုတိယစ်ာန္စိတ္ ၁၁ ပါး၊တတိယစ်ာန္စိတ္ ၁၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚျခင္းရိွတဲ့စိတ္သည္အဲဒီပီတိေစတ သိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွတဲ့စိတ္ ၁၁ပါးရိွတယ္။ဆိုလိုတာကစတုတၳစ်ာန္ စိတ္၁၁ပါးျဖစ္တယ္။ဒီလိုျဖစ္ရတဲ့အ ေၾကာင္းကေတာ့စတုတၳစ်ာန္စိတ္သည္ ပီတိေစတသိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွတဲ့တတိယစ်ာန္စိတ္ထက္ပိုၿပီးျမင့္ ျမတ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
၆။ဆႏၵေစတသိက္သည္စိတ္၆၉ပါးနဲ႔ ျဖစ္ေပၚၿပီးအလုပ္တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ ဖို႔ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တ ယ္။အေဟတုကစိတ္ ၁၈ပါးႏွင့္ေမာဟမူလစိတ္၂ပါးတို႔နဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ဒါေၾကာင့္အေဟတုကစိတ္ သည္အေၾကာင္းေစတသိက္နဲ႔ျဖစ္ေပၚ ျခင္းမရိွတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီေမာဟမူ လစိတ္ကေတာ့ေမာဟမူလစိတ္ေတြအ တူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွေပမယ့္ေလာဘေစတသိက္(သို႔)ေဒါသေစတသိက္ေတြအတူ ျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွတဲ့အခါမွာဆႏၵေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဆႏၵေစတ သိက္သည္ဆႏၵေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့တစ္ျခားစိတ္(သို႔)ေဒါသမူလ စိတ္(သို႔)ေလာဘမူလစိတ္ေတြရဲ႕သ ေဘာအရႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့တရားသ ေဘာေတြျဖစ္တယ္။
*အကုသိုလ္ေစတသိက္ ၁၄ပါး* အကုသိုလ္ေစတသိက္ဆိုတာကေတာ့မ ေကာင္းျမတ္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ ဘယ္စိတ္ေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီ စိတ္သည္အကုသိုလ္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္အကုသိုလ္ေစတသိက္သည္အဲ ဒီအကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါးနဲ႔သာျဖစ္လို႔ရ တယ္။ကုသိုလ္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔ မရဘူး။ဝိပက္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔မ ရဘူး။အကုသိုလ္ေစတသိက္တစ္ပါးစီ ေတြသည္အဲဒီအကုသိုလ္စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳး အစားအရအကုသိုလ္စိတ္နဲ႔သာအတူ ျဖစ္ေပၚရတယ္။ဒါေပမယ့္အကုသိုလ္ စိတ္အပါးတိုင္းသည္အကုသိုလ္ေစတ သိက္ ၄ပါးရိွရတယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ေမာဟေစတသိက္၊ဟီရိေစတ သိက္၊ဩတပၸေစတသိက္၊ဥဒၶစၥေစတ သိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚရတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဒီအကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါးသည္အ ကုသိုလ္သာထာရဏေစတသိက္ျဖစ္ရ တယ္။ဒီအကုသိုလ္သာထာရဏေစတ သိက္ ၄ပါးကလြဲၿပီးတစ္ျခားအကုသိုလ္ ေစတသိက္လည္းအဲဒီအကုသိုလ္စိတ္နဲ႔ သင့္ေတာ္သေလာက္အကုသိုလ္စိတ္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚရတယ္။
၁။ေမာဟေစတသိက္သည္အမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုမသိတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ ေမာဟေစတသိက္သည္အကုသိုလ္ စိတ္ ၁၂ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ ၂။အဟီရိေစတသိက္သည္အကုသိုလ္ တရားေတြနဲ႔ရွက္ျခင္းမရိွတဲ့ေစတသိက္ ျဖစ္ၿပီးအကုသိုလ္ ၁၂ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတယ္။ ၃။အေနာတၱပၸေစတသိက္ သည္အကုသိုလ္တရားေတြရဲ႕အႏၱရယ္ ေတြကိုေျခာက္ျခင္းမရိွတဲ့ေစတသိက္ ျဖစ္ၿပီးအကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါးနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတယ္။ ၄။ဥဒၶစၥေစတသိက္သည္ အာရုံထဲမွာၿငိမ္သက္ျခင္းမရိွတဲ့ေစတ သိက္ျဖစ္ၿပီးအကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါးနဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတယ္။ ၅။ေလာဘေစတ သိက္သည္အာရုံကိုလိုလာၿပီးၿငိတြယ္ တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ေလာ ဘမူလစိတ္ ၈ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ ၆။ဒိဌိေစတသိက္သည္တရားသေဘာ ထဲမွာအျမင္မွားတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားသေဘာရဲ႕အ ေၾကာင္းအက်ိဳးအရမမွန္ကန္တဲ့က်င့္ ၾကံအားထုတ္မႈနည္းလမ္းေတြထဲမွာစြဲ လန္းျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့မွားေနတဲ့ လုပ္ရပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုႀကိဳးစားလုပ္ ေဆာင္ၾကတယ္။ကိုယ္၊ႏႈတ္၊စိတ္ေတြမွ မွားတဲ့က်င့္ၾကံမႈေတြကိုႀကိဳးစားလုပ္ ေဆာင္ၿပီီးအျမင္မွားတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မ ဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာဒိဌိေစတသိက္သည္ ေလာဘမူလစိတ္၄ပါးႏွင့္ဒိဌိခတၱာသမၸ ယုတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီး အရိယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္း စြာသိတဲ့အခါမွာဒိဌိေစတသိက္သည္ သမုေစၵအျဖစ္နဲ႔ၿငိမ္းၿပီးေနာက္ထပ္မ ျဖစ္ေပၚေတာ့ဘူး။ဒါေၾကာင့္ေသာတာ ပန္းျဖစ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ေနာက္ထပ္ ေလာဘမူလစိတ္မွာဒိဌိခတၱာသမၸယုတ္ ၄ပါးေတြမရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။
ရ။မာနေစတသိက္သည္ကိုယ့္ကိုယ္ကို မာန္တက္ၿပီးအထင္ႀကီးေနတဲ့ေစတ သိက္ျဖစ္တယ္။ေလာဘမူလစိတ္သည္ ဒိဌိခတၱာဝိပၸယုတ္ ၄ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။အဲဒီေလာဘမူလဒိဌိခတၱာဝိပၸ ယုတ္၄ပါးသည္တစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာ မာနေစတသိက္အတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွျပီး တစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာတစ္ခ်ိဳ႕ကာလ ေတြမွာမာနေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ ျခင္းမရိွဘူး။အရိယာသစၥာတရားေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးရဟႏၱာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ တဲ့အခါမွာမာနေစတသိက္သည္သမုေစၵ အျဖစ္နဲ႔ၿငိမ္းၿပီးေနာက္ထပ္မျဖစ္ေပၚ ေတာ့ဘူး။ ၈။ေဒါသေစတသိက္သည္ ၾကမ္းတမ္းတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ ဖ်က္ဆီးျခင္း၊ပူေလာင္ျခင္းႏွင့္စိတ္မ သာမယာတဲ့တရားသေဘာေတြျဖစ္ၿပီး ေဒါသေစတသိက္ ၂ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။အရိယာသစၥာတရားကိုထိုးထြင္း စြာသိၿပီးအရွင္အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္အဆင့္ ေရာက္တဲ့အခါမွာေဒါသေစတသိက္သည္သမုေစၵအျဖစ္နဲ႔ၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္အရွင္ေသာတာပန္းပုဂၢိဳလ္ သည္စိတ္ဆင္းရဲျခင္းေတြရိွရေသး တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေဒါသမူ လစိတ္ ၂ပါးစလုံးက်န္ရိွေနေသးတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
၉။ဧႆာေစတသိက္သည္ရုဏ္ပကာ သဏ၊အေမြဆိုင္ပစၥည္း၊ရုပ္ပစၥည္းေတြ အားလုံးျဖစ္တဲ့တစ္ပါးသူေတြရဲ႕ပစၥည္း ဥစၥာေတြကိုမနာလိုတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ဧႆာေစတသိက္သည္ေဒါသမူ လစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။အဲဒီေဒါသ မူလစိတ္ ၂ပါးသည္တစ္ခ်ိဳ႕ကာလမွာဧ ႆာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွ ၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကာလမွာဧႆာေစတသိက္ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။အရိယာသ စၥာတရားကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးေသာတာ ပတၱိမဂၢစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာဧႆာ ေစတသိက္ကိုသမုေစၵအျဖစ္နဲ႔ၿငိမ္းသ တ္ႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္အရွင္အရိယာ ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ေနာက္ထပ္ဧႆာေစ တသိက္ေတြမရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။
မေစၧရိယေစတသိက္သည္ကိုယ့္ရဲ႕ပစၥ ည္းဥစၥာေတြကိုေပးဖို႔ကပ္ေစးနဲတဲ့ေစ တသိက္ျဖစ္တယ္။ကိုယ္ကိုယ့္ပစၥည္ ေတြကိုတစ္ျခားသူေတြအတြက္အက်ိဳးရိွၿပီးသုံးေဆာင္ဖို႔ဆုိရင္ေပးဖို႔အလိုမရိွ ဘူး။မေစၧရိယေစတသိက္သည္ေဒါသမူ လစိတ္၂ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚရတယ္။ဒါ ေပမယ့္ေလာဘမူလစိတ္နဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မေစၧရိယေစတ သိက္ျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအ ခ်ိန္မွာစိတ္သည္ပူေလာင္ၿပီးမေပၽွာ္ရႊင္ ဘူး။ဒါေၾကာင့္မေစၧရိယေစတသိက္ သည္ေလာဘမူလစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ လို႔မရျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ေလာဘမူလစိတ္သည္အဲဒီဥေပကၡာေဝဒနာႏွင့္ေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔သာ အတူျဖစ္ေပၚတယ္။မေစၧရိယေစတ သိက္သည္ေဒါမနႆေဝဒနာနဲ႔အခ်ိန္ တိုင္းျဖစ္ေပၚရတယ္။အဲဒီေဒါသမူလစိ တ္၂ပါးသည္တစ္ခ်ိဳ႕ကာလမွာမေစၧရိယေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွၿပီး တစ္ခ်ိဳ႕ကာလမွာမေစၧရိယေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။အရိယာသ စၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီး ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါ မွာမေစၧရိယေစတသိက္သည္သမုေစၵ အျဖစ္နဲ႔ၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တယ္။အရိယာပု ဂၢိဳလ္ျဖစ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ေနာက္ ထပ္မေစၧရိယေစတသိက္ေတြမရိွေတာ့ ဘူး။ဒါေပမယ့္ပုထုဇဥ္ျဖစ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ ေတြကေတာ့ပစၥည္း၊ဥစၥာအားလုံးေတြကိုမစြန္႔လြတ္ႏိုင္ရေသးျခင္းသည္ေလာ ဘေစတသိက္ေတြရိွေနေသးတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္မေစၧရိယ ကေနကင္းမဲ့ေနတဲ့ပုထုဇဥ္(အရွင္ေစခ ပုဂၢိဳလ္)ေတြသည္ေကာင္းျမတ္ၿပီးသင့္ ေတာ္တဲ့နည္းလမ္းေတြကိုေရာက္တဲ့အ ခါမွာအဲဒီပစၥည္းေတြကိုဒါန(စြန္႔က်ဲ)အ ျဖစ္နဲ႔စြန္႔လြတ္လို႔ရတယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္သည္ မေစၧရိယကိုသမုေစၵအျဖစ္နဲ႔ၿငိမ္းသတ္ ႏိုင္တယ္။
ကုကၠဳစၥေစတသိက္သည္မလုပ္ျဖစ္တဲ့ ကုသိုလ္ႏွင့္လုပ္ၿပီးသြားတဲ့အကုသိုလ္ ေတြထဲစိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္ၿပီးပူ ျပင္ေသာကျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။ကုကၠဳစၥေစတသိက္သည္ေဒါသ မူလစိတ္ ၂ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္ ။တစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာေဒါသမူလစိတ္ သည္ကုကၠစၥေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာေဒါသမူလစိတ္သည္ကုကၠစၥေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚျခင္းမရိွဘူး။အနာဂါမိမဂၢစိတ္နဲ႔ကု ကၠစၥေစတသိက္ကိုသမုေစၵအျဖစ္နဲ႔ၿငိမ္း သတ္ႏိုင္တယ္။ ၁၂။ထိနေစတသိက္ သည္စိတ္ပ်က္ျခင္း၊စိတ္ႏွလုံးမသာမ ယာျခင္းေတြျဖစ္ေစတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ တယ္။အကုသိုလ္သသံခါလိစိတ္၅ပါးနဲ႔ ျဖစ္ေပၚၿပီးေလာဘမူလစိတ္သသံခါလိ ၄ပါးႏွင့္ေဒါသမူလစိတ္သသံခါလိတစ္ ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကာလမွာ အကုသိုလ္သသံခါလိသည္ထိနေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ ကာလေတြမွာအကုသိုလ္သသံခါလိ သည္ထိနေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ ျခင္းမရိွဘူး။
၁၃။မိတၱေစတသိက္သည္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ထိုင္းမိုင္းျခင္း၊ငိုက္မ်ဥ္းျခင္းစတဲ့ေစ တသိက္ကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ေစတသိက္ ျဖစ္တယ္။မိတၱေစတသိက္သည္အကု သိုလ္သသံခါလိ ၅ပါးနဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။ မိတၱေစတသိက္သည္ထိနေစတသိက္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ထိနေစတသိက္ႏွင့္မိတၱေစတ သိက္သည္အခ်ိန္တိုင္းမွာအတူျဖစ္ ေပၚၾကတယ္။ခြဲထုတ္လို႔မရဘူး။ထိနေစ တသိက္ႏွင့္မိတၱေစတသိက္သည္အရဟႏၱမဂၢစိတ္နဲ႔သမုေစၵအျဖစ္ၿငိမ္းသတ္ ႏိုင္တယ္။ ၁၄။ဝိစိကိစၥာေစတသိက္ သည္ရတနာသုံးပါး၊အရိယာသစၥာတ ရား၊ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡ ဏေတြထဲမွာသံသယရိွတဲ့ေစတသိက္ ျဖစ္တယ္။ဝိစိကိစၥာေစတသိက္သည္ ေမာဟမူလစိတ္၁ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ဝိစိကိစၥာေစတသိက္ကိုေသာ တာပတၱိမဂၢစိတ္နဲ႔သမုေစၵအျဖစ္ၿငိမ္း သတ္ႏိုင္တယ္။အကုသိုလ္ေစတသိက္ ၁၄ပါးကိုလြယ္ကူစြာမွတ္သားဖို႔အတြက္ ဒီလိုအဖြဲ႕အျဖစ္နဲ႔ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာရျခင္း ျဖစ္တယ္။မိုက်တူကာ(ေစတသိက္၄ပါးရိွတဲ့ေမာဟေစတသိက္)ေတြကေတာ့ အကုသိုလ္သာထာရဏေစတသိက္၄ပါးျဖစ္ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေမာဟေစတသိက္၁ပါး၊အဟီရိေစတသိက္၁ပါး၊ အေနာတၱပၸေစတသိက္၁ပါး၊ဥဒၶစၥေစ တသိက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။လိုတီကာ (ေစတသိက္၃ပါးရိွတဲ့ေလာဘေစတသိက္)ေတြကေတာ့ေလာဘေစတသိက္ ၁ပါး၊ဒိဌိေစတသိက္၁ပါး၊မာနေစတ သိက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒိဌိေစတ သိက္သည္ေလာဘေစတသိက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးမာနေစတသိက္လည္းေလာ ဘေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါ ေပမယ့္ဒိဌိေစတသိက္ႏွင့္မာနေစတ သိက္သည္အတူမျဖစ္ေပၚၾကဘူး။ဒါ ေၾကာင့္မာနေစတသိက္သည္မေသခ်ာ တဲ့အေနနဲ႔ေလာဘမူလစိတ္ဒိဌိခတၱဝိပၸ ယုတ္၄ပါးနဲ႔ျဖစ္ရတယ္။ဆိုလိုတာက တစ္ခါတစ္ေလမွာေလာဘမူလစိတ္ ျဖစ္ၿပီးမာနေစတသိက္မရိွတဲ့ဒိဌိခတၱ ဝိပၸယုတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ တစ္ခါတစ္ေလမွာေလာဘမူလစိတ္ျဖစ္ ၿပီးမာနေစတသိက္ရိွတဲ့ဒိဌိခတၱဝိပၸ ယုတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။
ထိုက်တူကာ(ေစတသိက္၄ပါးရိွတဲ့ေဒါ သေစတသိက္)ေတြကေတာ့ေဒါသေစ တသိက္၁ပါး၊ဧႆာေစတသိက္၁ပါး၊ မေစၧရေစတသိက္၁ပါး၊ကုကၠဳစၥေစတ သိက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဧႆာေစ တသိက္၊မေစၧရေစတသိက္၊ကုကၠဳစၥေစ တသိက္တို႔သည္မေသခ်ာတဲ့အေနနဲ႔ေဒါ သေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီး ေတာ့တစ္ၿပိဳင္တည္းနဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီေဒါသမူလစိတ္ ၂ပါးသည္ တစ္ခ်ိဳ႕ကာလမွာဧႆာေစတသိက္၊ မေစၧရေစတသိက္ႏွင့္ကုကၠဳစၥေစတ သိက္ေတြအတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူူး။ ၿပီးေတာ့တစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာဧႆာ ေစတသိက္(သို႔)မေစၧရေစတသိက္(သို႔) ကုကၠဳစၥေစတသိက္ေတြသည္တစ္ခဏ မွာတစ္ပါးသာအတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွတယ္။ထီထုကာ(ေစတသိက္ ၂ပါးရိွတဲ့ထိန ေစတသိက္)ေတြကေတာ့ထိနေစတသိက္၁ပါးႏွင့္မိတၱေစတသိက္၁ပါးတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။ဒီေစတသိက္၂ပါးသည္မခြဲ ၾကဘူး။ဘယ္အခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚေနပါေစ အခ်ိန္တိုင္းမွာအတူျဖစ္ေပၚရတယ္။စုစု ေပါင္းအကုသိုလ္ေစတသိက္၄ဖြဲ႕သည္ အကုသိုလ္ေစတသိက္၁၃ပါးျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ဝိစိကိစၥာေစတသိက္၁ပါးနဲ႔ ေပါင္းလိုက္ရင္အကုသိုလ္ေစတသိက္ ၁၄ပါးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
*ေသာမနေစတသိက္ ၂၅ပါး* ေသာမနေစတသိက္သည္ေကာင္းျမတ္ တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ဘယ္စိတ္နဲ႔မဆိုအတူျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီစိတ္ သည္ေသာမနစိတ္ျဖစ္ၿပီးေကာင္းျမတ္ တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ေသာမနေစတသိက္ သည္အကုသိုလ္ေစတသိက္နဲ႔ကြာျခားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အကု သိုလ္ေစတသိက္သည္အဲဒီအကုသိုလ္ စိတ္၁၂ပါးနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚရတယ္။ ဒါေပမယ့္ေသာမနေစတသိက္သည္ကု သိုလ္စိတ္၊ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေသာမ နကိရိယာစိတ္ေတြနဲ႔လည္းအတူျဖစ္ ေပၚလို႔ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ေသာမနေစ တသိက္သည္ကာမာဝက်လကုသိုလ္ (မဟာကုသိုလ္)ရူပါဝက်လကုသိုလ္၊ အရူပါဝက်လကုသိုလ္၊ေလာကုတၱရာ ကုသိုလ္၊ကာမာဝက်လသေဟတုကဝိ ပါက္(မဟာဝိပါက္)၊ရူပါဝက်လဝိပါက္၊ အရူပါဝက်လဝိပါက္၊ေလာကုတၱရာဝိ ပါက္၊ကာမာဝက်လသေဟတုကကိရိ ယာ(မဟာကိရိယာ)ရူပါဝက်လကိရိ ယာႏွင့္အရူပါဝက်လကိရိယာေတြနဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္တယ္။
သောမနစေတသိက်သည်ဒီသောမနစေတသိက်ရဲ့အမျိုးအစားအရသောမနစိတ်နဲ့အတူ ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။သောမနသာထာရဏစေတသိက်၁၉ပါးသည်သောမန စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။၂။ဝိရတီစေတသိက်၃ပါးသည်စိတ်၁၆ပါးနဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ ဘာတွေလဲဆိုတော့မဟာကုသိုလ်၈ပါးနှင့်လောကုတ္တရာ၈ပါး(သို့)၄၀ပါးတို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၃။အပ္ပမရာ၂ပါးသည်စိတ်၂၈ပါးနဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့မဟာကုသိုလ်စိတ်၈ပါး၊မဟာ ကိရိယာ၈ပါးနှင့်ရူပါဝကျလကုသိုလ်၄ပါး၊ရူပါဝကျလဝိပက်၄ပါး၊ရူပါဝကျလကိရိယာ၄ပါးတို့ဖြစ်ကြ တယ်။ပဉ္စမစျာန်နဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ပညာစေတသိက်၁ပါးသည်စိတ်၄၇ပါးနဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဘာတွေလဲဆို တော့ကာမာဝကျလဉာဏသမ္ပယုတ်၁၂ပါး၊မဟာခတ္တစိတ်၂၇ပါးနှင့်လောကုတ္တရာစိတ်၈ပါးတို့ဖြစ်ကြ တယ်။
*သောမနသာထာရဏစေတသိက်၁၉ပါး* ၁။သဒ္ဒါစေတိက်သည်သန့်ရှင်းပြီးကြည်လင်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။နှိုင်ယှဉ်လိုက်ရင်ကျောက် ချဉ်(သို့)ကြည်လင်ပြီးမနှောက်တဲ့ရေနဲ့တူတယ်။သဒ္ဒါစေတသိက်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာအကုသိုလ် တရားအားလုံးသည်ရွံ့နွန်ပွက်ထဲမှာနှစ်မြှပ်တာနဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။ဆိုလိုတာကအကုသိုလ်တွေအား လုံးဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီအချိန်မှာသဒ္ဒါသည်ကုသိုလ်တရားထဲမှာကြည်လင်း တဲ့သဘောတွေဖြစ်နေတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ ၂။သတိစေတသိက်သည်ကုသိုလ်အားလုံးထဲ မှာအောက်မေ့နိုင်တဲစေတသိက်ဖြစ်တယ်။အဲဒီနေ့စဉ်နဲ့အမျှအကုသိုလ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာအဲဒီ အချိန်သည်ဒါန၊သီလ၊ဘာဝနာတွေထဲမှာသတိအောက်မေ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းတွေမရှိဘူး။ဒါန၊သီလ၊ ဘာဝနာထဲမှာကုသိုလ်စိတ်တွေဖြစ်ပေါ်တဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာသတိစေတသိက်သည် အဲဒီကုသိုလ်အမျိုးမျိုးတွေကိုဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့တယ်။
ဟိရိစေတသိက်သည်အကုသိုလ်တရားတွေမှာရှက်ခြင်းရှိတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်ကုသိုလ်စိတ်ဖြစ် ပေါ်တဲ့အခါမှာအကုသိုလ်တရားတွေကိုရှက်တယ်။ဒါကြောင့်ဟီရိစေတသိက်ရဲ့လက္ခဏသည်မသန့် ရှင်းတဲ့အရာတွေကိုရွံပြီးမကိုင်တွယ်ခြင်းဖြင့်နိုင်းယှဉ်ထားတယ်။ ၄။ဩတပ္ပစေတသိက်သည်အကု သိုလ်တရားအားလုံးတွေရဲ့အပြစ်တွေကိုကြောက်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ဘယ်အချိန်မဆိုသေး ငယ်တဲ့အကုသိုလ်တရားအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာအဲဒီအကုသိုလ်တရားရဲ့အပြစ်တွေကို ကြောက်ခြင်းတွေမရှိဘူး။ဒါကြောင့်ဩတပ္ပစေတသိက်ရဲ့လက္ခဏတွေသည်သံပူမီးတုံးကြီးကိုမ ကိုင်တွယ်ခြင်းနဲ့နိုင်းယှဉ်ထားတယ်။ ၅။အလောဘစေတသိက်သည်အာရုံထဲမှာငြိတွယ်ခြင်းမရှိ တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ဘယ်အချိန်မဆိုတကယ်လို့အာရုံထဲမှာငြိတွယ်ပြီးသာယာခြင်းတွေရှိ တဲ့အချိန်မှာဒါန၊သီလ၊ဘာဝနာတွေဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။ဒါကြောင့်အကုသိုလ်စိတ်အမျိုးမျိုး တွေသည်အကြောင်းဖြစ်တဲ့အလောဘစေတသိက်ရှိခြင်းဖြင့်ဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီအလောဘစေတသိက်ရဲ့လက္ခဏသဘောတွေသည်ကြာရွက်ပေါ်မှာရေစက်တွေမတင်နိုင်တာနဲ့နိုင်ယှဉ်ထားတယ် ။ ၆။အဒေါသစေတသိက်သည်ကြမ်းတမ်းမှုတွေမရှိခြင်းနှင့်စိတ်အနှောက်အယှက်တွေမရှိတဲ့စေတ သိက်ဖြစ်တယ်။အကျိုးတွေဝေမျှပြီးသတ္တဝါအားလုံးတွေကိုကူညီခြင်းဖြင့်မေတ္တာထားပြီမိတ်ဆွေ အဖြစ်နဲ့လက္ခဏသဘောတွေရှိတယ်။ ၇။တတ္တာမချတတ္တာစေတသိက်သည်အလယ်သဘောဖြစ် ပြီးမရိမ်းယိုင်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။အဂတိကနေကင်းမဲ့ခြင်းတွေကြောင့်အာရုံထဲမှာဉပေက္ခာ ပြုတဲ့သဘောတွေဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။
ဉပေက္ခာပြုခြင်း၁၀မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။ချလူခူးပေခါသည်ကိလေသာတွေအားလုံးကိုငြိမ်းသတ်ပြီးတဲ့ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့အာရုံ၆ပါးတွေကိုဉပေက္ခာပြုတဲ့သဘောဖြစ်ပြီးတတ္တာမချတတ္တာ စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၂။ဖလုံဝိဟန်လုပေခါသည်သတ္တဝါတွေအားလုံးကိုအလယ်အလတ်အ ဖြစ်နဲ့ဉပေက္ခာပြုတဲ့တတ္တာမချတတ္တာစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၃။ဖို့ချန်ခုပေခါသည်အရိယာသစ္စာ တရားတွေကိုသိအောင်ပြုပေးတဲ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့တတ္တာမချတတ္တာစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၄။ဝိရိယုပေခါသည်ဘာဝနာပွါးများခြင်းတွေမှာမတင်း၊မလျော့တဲ့ကြိုးစားမှုမှန်ကန်ခြင်းရှိတဲ့ဝိရိယ စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၅။သင်ခါလုပေခါသည်သင်ခါရတရားတွေရဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုထိုး ထွင်းစွာသိတဲ့အခါမှာဉပေက္ခာပြုတဲ့ပညာစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၆။ဝေဒနူပေခါသည်ဆင်းရဲခြင်း (သို့)ချမ်းသာခြင်းတွေကိုခံစားခြင်းမရှိတဲ့ဝေဒနါစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၇။ဝိပသနူပေခါသည်အ ကြောင်းအရဖြစ်ပေါ်တဲ့အာရုံတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့ထဲမှာအလယ်အလတ်ဖြစ်တဲ့ပညာစေတ သိက်ဖြစ်တယ်။ ၈။တတ္တာမချတတ္တာပေခါသည်အဂတိတွေမှာမရိမ်းယိုင်တဲ့အလယ်အလတ် ဖြစ်တဲ့တတ္တာမချတတ္တာစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၉။စာနူပေခါသည်မတည်မြဲ၊မငြိမ်သက်ခြင်းတွေ ကိုဖြစ်စေပြီးတစ်ခြားတရားတွေမှာစူးစိုက်ခြင်းတွေလျော့နည်းသွားတဲ့စျာန်သည်တတ္တာမချတတ္တာ စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၁၀။ပါလိစိုထုပေခါသည်ရန်သူတွေအားလုံးကနေကုန်ဆုံးငြိမ်သက်ပြီးတဲ့ စတုတ္ထစျာန်မှာတတ္တာမချတတ္တာစေတသိက်ဖြစ်ပြီးနောက်ထပ်ဘယ်စျာန်တွေကိုမှစွန့်လွတ်ရမယ့် တာဝန်တွေမလုပ်ရတော့ဘူး။
၈။ကာယပသတိစေတသိက်သည်အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိက်ကိုငြိမ်သက်စေပြီးမတွေဝေ အောင်လုပ်ပေးတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၉။စိတ္တပသတိစေတသိက်သည်အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့ စိတ်ကိုငြိမ်သက်အောင်ပြုလုပ်ပေးတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။အဲဒီရှုပ်ထွေးခြင်းတွေမရှိတဲ့ တိတ်ဆိတ်ပြီးတစ်ယောက်ထဲနေခြင်းကိုနှစ်သက်တဲ့အခါမှာတကယ်လို့စိတ်သည်ဒါန၊သီလ၊ ဘာဝနာတွေနဲ့မရှိဘူးဆိုရင်အဲဒီအချိန်မှာငြိမ်သက်ခြင်းတွေမဟုတ်ဘူး။သမထဘာဝနာဆို တာကအကုသိုလ်ကနေငြိမ်သက်အောင်ပညာနဲ့တိုးတက်ပွါးများရခြင်းကိုဆိုလိုတယ်။ဝိပသနာ ဆိုတာကပညာတွေတိုးတက်အောင်ပွါးများခြင်းနှင့်အမှန်တကယ်ရှိပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသ ဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိခြင်းဖြစ်တယ်။တကယ်လို့ဒါန၊သီလ၊ဘာဝနာတွေမရှိတဲ့အချိန် မှာတိတ်ဆိတ်စွာနဲ့တစ်ယောက်ထဲနေခြင်းကိုနှစ်သက်ပြီးတောထဲမှာနေပေမယ့်လောဘမူလ စိတ်တွေဖြစ်သေးတယ်။# မှတ်ချက်#ကာယပသတိနှင့်စိတ္တပသတိသည်ဉဒ္ဓစ္စစေတသိက်နဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တဲ့စေတသိက်ရဲ့သဘောဖြစ်တယ်။
၁၀။ကာယလှဟူးတာသည်အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိက်အားလုံးတွေကိုပေါ့ပါးစေတဲ့စေတသိက် ဖြစ်တယ်။အကုသိုလ်လိုမျိုးမလေးလံဘူး။ ၁၁။စိတ္တလှဟူးတာသည်အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စိတ်တွေကို မလေးအောင်ပြုလုပ်ပေးတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ #မှတ်ချက်#ကာယလှဟူးတာနှင့်စိတ္တလှဟူး တာသည်ထီနစေတသိက်နှင့်မိတ္တစေတသိက်တွေရဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်သည်။ ၁၂။ကာယမုထုတာသည်နူ့ညံ့သိမ်မွေ့တဲ့စေတသိက်ဖြစ်ပြီးအတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိက်အားလုံး တွေကိုမကြမ်းတမ်းအောင်ပြုလုပ်ပေးတယ်။ ၁၃။စိတ္တမုထုတာသည်အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စိတ်ကို သိမ်မွေ့စေပြီးမကြမ်းတမ်းအောင်ပြုလုပ်ပေးတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ #မှတ်ချက်#ကာယမုထု တာနှင့်စိတ္တမုထုတာသည်ဒိဌိစေတသိက်နှင့်မာနစေတသိက်တွေရဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တဲ့စေတ သိက်ဖြစ်တယ်။
၁၄။ကာယကမ္မန္တာသည်အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိက်အားလုံးတွေကိုသောမနတရားရဲ့ အလုပ်တွေနဲ့သင့်တော်အောင်ပြုလုပ်ပေးတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၁၅။စိတ္တကမ္မန္တာသည် အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စိတ်ကိုသောမနတရားရဲ့အလုပ်တွေမှာသင့်တော်သလောက်နဲ့သာပြုလုပ် ပေးတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။# မှတ်ချက်#ကာယကမ္မန္တာနှင့်စိတ္တကမ္မန္တာသည်စိတ်တွေကို ကောင်းမြတ်တဲ့တရားထဲမှာမသင့်တော်အောင်ပြုလုပ်ပေးတဲ့အကုသိုလ်တရားနဲ့ဆန့်ကျင် ဘက်ဖြစ်တဲ့တရားဖြစ်တယ်။ ၁၆။ကာယပါခူးတာသည်အလွယ်တကူနဲ့ရှိတဲ့စေတသိက် ဖြစ်ပြီးအတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိက်အားလုံးတွေကိုကောင်းမြတ်တဲ့တရားတွေထဲမှာလွယ် ကူစွာနဲ့ပြုလုပ်ပေးတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၁၇။စိတ္တပာခူတာသည်ကောင်းမြတ်တဲ့တရား တွေထဲမှာအတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စိတ်ကိုလွယ်ကူစွာနဲ့ပြုလုပ်ပေးတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ #မှတ်ချက်#ကာယပါခူတာနှင့်စိတ္တပါခူတာသည်ကောင်းမြတ်တဲ့တရားတွေထဲမှာ မယုံကြည်ခြင်းနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၁၈။ကာယုစုတာသည်ရိုးသား ဖြောင့်မတ်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်ပြီးအတူဖြစ်ပေါ်တဲ့စေတသိက်တွေကိုခိုင်မာစေပြီးကောင်မြတ် တဲ့တရားတွေထဲမှာမလိမ်ညာပဲနဲ့မှန်ကန်ပြီးဖြောင့်မတ်အောင်ပြုလုပ်စေတယ်။ ၁၉။စိတ္တုစုတာ သည်ကောင်းမြတ်တဲ့တဲ့တရားတွေထဲမှာမှန်ကန်ပြီးဖြောင့်မတ်အောင်စိတ်ကိုပြုလုပ်ပေးတဲ့စေ တသိက်ဖြစ်တယ်။# မှတ်ချက်#ကာယုစုတာနှင့်စိတ္တုစုတာသည်လိမ်ညာပြီးမဖြောင့်မတ်တဲ့ စိတ်ကိုပြုလုပ်ပေးပြီးမာယာစတဲ့ဉပကိလေသာနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ဒီစေတသိက်၁၉ပါးသည်သောမနစိတ်အပါးတိုင်းနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီးအကုသိုလ်စိတ်၁၂ပါးနှင့် အဟေတုကစိတ်၁၈ပါးနဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဒါကြောင့်သောမနစိတ်သည်ထဝိဟေတုက(သို့)တီဟေ တုကဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်အေဟေတုကဖြစ်ခြင်းတွေမရှိဘူး။အဲဒီအကုသိုလ်စိတ် ၁၂ပါးကတော့အေဟေတုက၂ပါးနှင့်ထဝိဟေတုက၁၀ပါးတွေဖြစ်တယ်။တီဟေတုကဖြစ် ခြင်းမရှိဘူး။
** ဝိရတီစေတသိက် ၃ပါး** ဝိရတီစေတသိက်သည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့ဒုစရိုက်တွေကိုရှောင်ကျဉ်တဲ့တာဝန်ကိုလုပ်တဲ့စေတသိက် ဖြစ်တယ်။ဝိရတီစေတသိက် ၃ပါးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁(၂၀)။သမ္မာဝါစာစေတသိက်သည် ဖြစ်ပေါ်တဲ့ဝစီဒုစရိုက်၄ပါးကိုရှောင်ကျဉ်တဲ့တာဝန်ကိုလုပ်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲ ဆိုတော့မုသာဝါဒါ-လိမ်လည်လှည့်ဖြားမမှန်သောစကားကိုပြောဆိုခြင်း၊ပိသုဏဝါစာ-ကုန်းတိုက် ခြင်း၊ဖရုသဝါစာ-ကြမ်းတမ်းသောစကားကိုပြောဆိုခြင်း၊သမ္ဖပ္ပလာပဝါစာ-အနှစ်အဆံမရှိသိမ် ဖျင်းသောစကားကိုပြောဆိုခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဝစီဒုစရိုက်ကိုမပြစ်မှားတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲ ဒီအချိန်မှာသမ္မာဝါစာစေတသိက်သည်အဲဒီဝစီဒုစရိုက်အမျိုးမျိုးတွေကိုဖြစ်ပေါ်ပြီးရှောင်ကျဉ် တယ်။ ၂(၂၁)။သမ္မာကမ္မန္တစေတသိက်သည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့ကာယဒုစရိုက်၃ပါးကိုရှောင်ကျဉ်တဲ့စေ တသိက်ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ပါဏာတိပါတာ၊အဒိန္နာဒါနာ၊ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာတို့ဖြစ် ကြတယ်။ကာယဒုစရိုက်၃ပါးကိုရှောင်ကျဉ်တဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာသမ္မာကမ္မန္တစေတ သိက်သည်အဲဒီကာယဒုစရိုက်တွေကိုဖြစ်ပေါ်ပြီးရှောင်ကျဉ်တဲ့တာဝန်ကိုလုပ်တယ်။
၃(၂၂)။သမ္မာအာဇီဝစေတသိက်သည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့မိစ္ဆာအာဇီဝကိုဝစီဒုစရိုက်၄ပါးနှင့်ကာယဒုစရိုက်၃ပါးတွေကိုရှောင်ကျဉ်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။မိစ္ဆာအာဇီဝကိုရှောင်ကျဉ်တဲ့ဘယ် အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာသမ္မာအာဇီဝစေတသိက်သည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အဲဒီမိစ္ဆာအာဇီဝကိုရှောင် ကျဉ်တဲ့တာဝန်ကိုလုပ်ဆောင်တယ်။
**အပ္ပမေယျစေတသိက် ၂ပါး** အပ္ပမေယျစေတသိက်သည်အာရုံအဖြစ်နဲ့ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တာဝါတွေရှိတဲ့တေသိက်ဖြစ်တယ်။မဟာ ဝိပက်စိတ်နဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ရူပါဝကျလပဉ္စမစျာန်မှာအရူပါဝကျလစိတ်၊လောကုတ္တစိတ်ိတွေ သည်အပ္ပမေယျစေတသိက်၂ပါးဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့၁(၂၃)။ကရုဏာစေတသိက် သည်ဒုက္ခဆင်းရဲဖြစ်တဲ့သတ္တဝါတွေကိုသနားကြင်နာတဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။နှိပ်စက်ခြင်း မရှိတဲ့သဘောတရားဖြစိတယ်။၂(၂၄)။မုတိတာစေတသိက်သည်သုခချမ်းသာဖြစ်တဲ့သတ္တဝါ တွေနဲ့ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာဖြစ်တဲ့စေတသက်ဖြစ်တယ်(ဧသာ)မနာလို၊ဝန်တိုးခြင်းနဲ့ဆန့်ကျင် ဘက်ဖြစ်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။
** ပညာစေတသိက် ၁ပါး** ၂၅။ပညာစေတသိက်သည်အဲဒီတရားသဘောရဲ့အကြောင်းအကျိုးထဲမှာနှင့်တရားသဘော ထဲကနားလည်မှုမှန်၊အမြင်မှန်တဲ့စေတသိက်ဖြစ်တယ်။သောမနစေတသိက်၂၅ပါးသည်ဒီသော မနစိတ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။သောမနသာထာရဏစေတသိက်၁၉ပါးသည်ကုသိုလ်စိတ်၊ဝိပက်စိတ်၊ ကိရိယာစိတ်နှင့်ကာမာဝကျလစိတ်၊အရူပါဝကျလစိတ်နှင့်လောကုတ္တရာစိတ်တွေပါသောမန စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဝိရတီစေတသိက်၃ပါးသည်မဟာကုသိုလ်စိတ်၈ပါးနှင့်လော ကုတ္တရာစိတ်၈ပါး(သို့)၄၀ပါးနဲ့သာဖြစ်ပေါ်ရတယ်။တစ်ချို့မဟာကုသိုလ်စိတ်သည်ဝိရတီစေ တသိက်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိဘူး။ဝိရတီစေတသိက်ဘယ်တစ်ပါးပါးမဆိုဘယ်အမျိုးအ စားတွေမဆိုဒုစရိုက်ကိုရှောင်ကျဉ်နေတဲ့မဟာကုသိုလ်စိတ်သည်အဲဒီအချိန်နဲ့သာဖြစ်ပေါ်ရ တယ်။ဝိရတီစေတသိက်၃ပါးစလုံးသည်မဟာကုသိုလ်စိတ်ထဲမှာတစ်ပြိုင်တည်းဖြစ်ပေါ်လို့ မရဘူး။ဒါပေမယ့်အဲဒီလောကုတ္တရာစိတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာဝိရတီစေတသိက်၃ပါးစလုံးသည် အဲဒီလောကုတ္တရာစိတ်ရဲ့အဆင့်လိုက်အားဖြင့်သမုစ္ဒေအဖြင့်နဲ့ဒုစရိုက်ကိုရှောင်ကျဉ်ပြီးတာဝန် အရနဲ့တစ်ပြုင်တည်းဖြစ်ပေါ်တယ်။လောကုတ္တရာစိတ်၈ပါး(သို့)၄၀ပါးတွေသည်ဝိရတီစေတ သိက်၃ပါးစလုံးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။
ဝိရတီစေတသိက်သည်မဟာကိရိယာစိတ်နဲ့အတူမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ရဟန္တာ တွေသည်သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေသာအမျိုးမျိုးတွေကိုငြိမ်သတ်တဲ့အခါမှာဝိရတီစေတသိက် သည်ဘယ်ဒုစရိုက်ကိုမှရှောင်ကျဉ်ဖို့မဖြစ်ပေါ်တော့ဘူး။ဝိရတီစေတသိက်သည်မဟာဝိပက် စိတ်နဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့မဟာဝိပက်သည်ရူပါဝကျလဝိပါက်၊အရူပါဝကျ လဝိပါက်နှင့်လောကုတ္တရာဝိပါက်နဲ့ကွာခြာတယ်။ဆိုလိုတာကရူပါဝကျလကုသိုလ်သည်ရူပါဝ ကျလဝိပက်အဖြစ်နဲ့အကျိုးဖြစ်စေတဲ့ကမ္မအကြောင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီရူပါဝကျလကု သိုလ်နဲ့မကွာခြားဘူး။ဉပမာ-ကိုယ်နဲ့အရိပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ရူပါဝကျလကုသိုလ်သည်ဘယ်စေ တသိက်တွေရှိပြီးဘယ်လောက်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်သလဲ?ရူပါဝကျလဝိပက်လည်းအဲဒီစေတသိက် တွေရှိပြီးအဲလောက်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ရူပါဝကျလကုသိုလ်သည်ဘာအာရုံတွေရှိသလဲ?ရူပါ ဝကျလဝိပက်လည်းအဲဒီအာရုံတွေရှိတယ်။အရူပါဝကျလကုသ်ုလ်နှင့်အရူပါဝကျလဝိပက်၊လောကုတ္တရာကုသိုလ်နှင့်လောကုတ္တရာဝိပက်တွေလည်းထို့နည်းတူပဲဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့် မဟာကုသိုလ်သည်အဲသလိုမျိုးဖြစ်သလာ?ဝိရတီစေတသိက်သည်ဒုစရိုက်ကိုရှောင်ကျဉ်တဲ့ အချိန်မှသာမဟာကုသိုလ်စိတ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီမဟာကုသိုလ်စိတ်ရဲ့အကျိုးဖြစ် တဲ့မဟာဝိပက်ဖြစ်တယ်။ဝိရတီစေတသိက်နှင့်အပ္ပမေယျစေတသိက်တွေအတူဖြစ်ပေါ်ခြင်း မရှိဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့မဟာဝိပါက်သည်မဟာကုသိုလ်လိုမျိုးဒုစရိုက်ကိုရှောင်ကျဉ် တဲ့တာဝန်ကိုမလုပ်ဘူး။ဝိရတီစေတသိက်သည်ရူပါဝကျလစိတ်နှင့်အရူပါဝကျလစိတ်နဲ့မ ဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီမဟာခတ္တစိတ်ဖြစ်တဲ့အချိန်မှာကိုယ်၊နှုတ်တွေမှဘာ ပြုလုပ်ခြင်းတွေမှမရှိဘူး။ဝိရတီစေတသိက်သည်ကိုယ်(သို့)နှုတ်တွေမှဒစရိုက်တွေကိုရှောင် ကျဉ်ဖို့ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။
** အပ္ပမေယျစေတသိက်၂ပါး** အပ္ပမေယျစေတသိက်၂ပါးသည်တစ်ပြိုင်တည်းမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘယ်အပ္ပမေယျတစ်ပါးပါးမဆိုအဲဒီအာရုံ(သုခသို့ဒုက္ခ)ဖြစ်ပြီးပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါစိတ်ရှိတဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်တယ်။အပ္ပမေယျစေတသိက်သည်ဝိရတီစေတသိက်နဲ့ထပ်တူဖြစ်ပြီးမဟာဝိပါက်စိတ်နဲ့အတူမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ ဒါပေမယ့်ဘယ်အပ္ပမေယျတစ်ပါးပါးမဆိုအာရုံဖြစ်ပြီးသတ္တဝါရှိတဲ့အခါမှာမဟာကုသိုလ် စိတ်နှင့်မဟာကိရိယာစိတ်တွေဖြစ်ပေါ်လို့ရတယ်။ပြီးတော့ဗြဟ္မာစိုတရားဘာဝနာပွါးများတဲ့ အချိန်မှာဆိုလိုတာကမေတ္တာဘာဝနာဆိုတာကအဒေါသစေတသိက်ဖြစ်ပြီး၊ကရုဏာဘာဝနာဆိုတာကကရုဏာစေတသိက်ဖြစ်ပြီးဉပေက္ခါဘာဝနာကတော့တတ္တာမချတတ္တာစေတသိက်တို့ဖြစ် ကြတယ်။အဲဒီဗြဟ္မာစိုတရားဖြစ်တဲ့သမထဘာဝနာကိုပွါးများတဲ့အခါမှာမေတ္တာ(သို့)ကရုဏာ (သို့)မုဒိတာတွေနဲ့ပါဝင်တဲ့မဟာကုသိုလ်တွေသည်ခိုင်မာခြင်းရှိပြီးငြိမ်သက်ခြင်းရှိတဲ့အထိ ပိုပြီးတိုးတက်လာတယ်။ပြီးတော့ဉပစာရသမာဓိ(အာရုံထဲမှာခိုင်မာခြင်းနှင့်နီးတဲ့သမာဓိ)နှင့် အပ္ပဏာသမာဓိ(အာရုံထဲမှာခိုင်မာတဲ့သမာဓိ)တို့ဖြစ်ကြတယ်။
ဒါကြောင့်ပထမစျာန်စိတ်အဆင့်ဖြစ်ပြီးဆက်လက်ပွါးများတဲ့အခါမှာအစဉ်လိုက်အားဖြင့်ဒုတိယ၊တတိယ၊စတုတ္ထစျာန်စိတ်ထိရောက်ရှိသွားတယ်။ဒါပေမယ့်မေတ္တာ၊ကရုဏာ၊မုဒိတာ တွေသည်ရုပ်စျာန်(၅)ပါးဖြစ်တဲ့ပဉ္စမစျာန်အဆင့်ထိမရောက်နိုင်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ပထမ၊ဒုတိယ၊တတိယ၊စတုတ္ထစျာန်စိတ်ဖြစ်တဲ့အဆင့်တွေသည်သောမနဿဝေဒနာနဲ့အတူ ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်ပဉ္စမစျာန်ရောက်တဲ့အထိဗြဟ္မာစိုတရားဘာဝနာကိုပွါးများမယ်ဆို ရင်အဲဒီဉပေက္ခာဗြဟ္မာစိုတရားသာဖြစ်ရတယ်။ဒါကြောင့်မေတ္တာ၊ကရုဏာ၊မုဒိတာတွေသည် ပထမစျာန်၊ဒုတိယစျာန်၊တတိယစျာန်နှင့်စတုတ္တစျာန်လောက်သာဖြစ်ရတယ်။အဲဒီဉပေက္ခာ ဗြဟ္မာစိုကတော့ပဉ္စမစျာန်နဲ့ပဲဖြစ်ရတယ်။အပ္ပမေယျစေတသိက်၂ပါးသည်အရူပါဝကျလစိတ် နှင့်မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အရူပါဝကျလစိတ်သည်အာရုံဖြစ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါ တွေမရှိဘူး။အပ္ပမေယျစေတသိက်၂ပါးသည်လောကုတ္တရာစိတ်နဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘာကြောင့် လဲဆိုတော့လောကုတ္တရာစိတ်သည်အာရုံဖြစ်တဲ့နိဗ္ဗာန်ရှိတယ်။
**ပညာစေတသိက်တစ်ပါးသည်ဉာဏသမ္ပယုတ်အားလုံးဖြစ်တဲ့ကာမာဝကျလစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့ရူပါဝကျလစိတ်၊အရူပါဝကျလစိတ်နှင့်လောကုတ္တရာစိတ်တွေနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဒီစိတ်တွေအားလုံးသည်ပညာစေတသိက်တွေနဲ့ပါ ဝင်ရတယ်။ကာမာဝကျလကုသိုလ်စိတ်သည်များသောအားဖြင့်သောမနသာထာရနစေတသိက် နဲ့သာအတူဖြစ်ပေါ်တာတွေ့ရတယ်။ဒါပေမယ့်တစ်ချို့ကာလတွေမှာဒုစရိုက်ကိုရှောင်ကြဉ်တဲ့ အခါမှာဝိရတီစေတသိက်၁ပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့တစ်ချို့ကာလတွေမှာပညာစေ တသိက်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။အဲဒီသမထဘာဝနာနှင့်ဝိပဿနာဘာဝနာတွေကိုတိုးတက် အောင်ပွါးများတဲ့အချိန်မှာအတူဖြစ်ပေါ်တဲ့ပညာစေတသိက်သည်မဟာကုသိုလ်စိတ်ဖြစ် တယ်။ဒါကြောင့်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်ဖြစ်တယ်။
**ရုပ်အမျိုးအစား ၂၈ပါး** ရုပ်သည်သိတဲ့သဘောမဟုတ်တဲ့ပရမတ္ထတရားဖြစ်တယ်။ရုပ်သည်သင်ခတတရားဖြစ်ပြီး ဖြစ်၊ပျက်တဲ့တရားသဘောဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ရုပ်ဖြစ်ပေါ်စေဖို့ပြုပြင်ပြောင်းလဲတဲ့အ ကြောင်းရှိရတယ်။အူပါထာရရုပ်သည်မဟာဘူတရုပ်ကိုမှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ဒါပေမယ့်အူပါထာရရုပ်နှင့်မဟာဘူတရုပ်တွေဖြစ်ပေါ်နိုင်ဖို့သည်သမုတ္ထာရှိရတယ်။ဆိုလိုတာကအဲဒီရုပ်အား လုံးတွေကိုတည်ထောင်တဲ့တရားတွေဖြစ်ပေါ်ဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။အဲလိုမှမဟုတ်ရင်ရုပ်တွေ အားလုံးလည်းဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။သမုတ္ထာဆိုတာကရုပ်တွေကိုတည်ထောင်ပြီးဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ တရားဖြစ်ပြီးအာလုံး၄ပါးရှိတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ကံ၁ပါး၊စိတ်၁ပါး၊ဉတု၁ပါး၊အာဟာရ ၁ပါးတို့ဖြစ်ကြတယ်။ *သမုတ္ထာဖြစ်ပြီးစိတ်ကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်သည်ကမ္မချရုပ်၊ *သမုတ္ထာ ဖြစ်ပြီးစိတ်ကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့စိတ်သည်စိတ္တချရုပ်၊ *သမုတ္ထာဖြစ်ပြီးဉတုကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့ဉတု သည်ဉတုချရုပ်နှင့်သမုတ္ထာဖြစ်ပြီးအာဟာရကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့အာဟာရရုပ်သည်အာဟာရချရုပ် တို့ဖြစ်ကြတယ်။
** ကမ္မချရုပ်** ကမ္မချရုပ်သည်သမုတ္ထာဖြစ်ပြီးကံကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်ဖြစ်တယ်။အထူးသဖြင့်တစ်ခြားသမုတ္ထာ ကနေမဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်၉ရုပ်ရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။စက္ခုပသာဓာတ်ရုပ် ၂။သောတပသာ ဓာတ်ရုပ် ၃။ဃာနပသာဓာတ်ရုပ် ၄။ဇိဝှါပသာဓာတ်ရုပ် ၅။ကာယပသာဓာတ်ရုပ် ၆။အီထီးဘာ ဝရုပ် ၇။ပူရိစဘာဝရုပ် ၈။ဟာထိုင်ရရုပ် ၉။ချီဝိတီန္ဒြိရရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။အသက်ရှိခြင်းနဲ့တူ တဲ့ဘယ်အရာမဆိုအကုသိုလ်(သို့)ကုသိုလ်ဘယ်ကံမဆိုသမုတ္ထာကနေမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဉပမာ-ပျိုး ပင်အမျိုးမျိုးတွေသည်ဒီကမ္မချရုပ်၉ရုပ်စလုံးတွေမရှိဘူး။
တစ်ချို့ပုဂ္ဂိုလ်တွေမှာစက္ခုပသာဓာတ်ရုပ်၊သောတပသာဓာတ်ရုပ်၊ဃာနပသာဓာတ်ရုပ်၊ဇိဝှါပ သာဓာတ်ရုပ်၊ကာယပသာဓာတ်ရုပ်၊အီတီဘာဝရုပ်၊ပူရိစဘာဝရုပ်တွေဖြစ်ပေါ်ဖို့ကံကသမုတ္ထာ မဖြစ်ပေးဘူး။ဒါပေမယ့်ခန္ခာငါးပါးရှိတဲ့ဘုံမှာပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါဖြစ်တဲ့အခါစိတ်ရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်း သည်ဟာထိုင်ရရုပ်ရှိရတယ်။ပြီးတော့ကမ္မချရုပ်ရဲ့ကာလာလအားလုံးထဲမှာတစ်ခြားကမ္မချ ရုပ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့ချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်တွေရှိတယ်။ရုပ်သာရှိပြီးဗြဟ္မာပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တဲ့အသည သတ္တာဗြဟ္မာပုဂ္ဂိုလ်အတွက်ကတော့နာမ်တရားတွေမရှိဘူး။ဆိုလိုတာကအဲဒီအသညသတ္တာ ဗြဟ္မာဖြစ်တဲ့အချိန်မှာစိတ်၊စေတသိက်တွေမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဒါကြောင့်ကမ္မချရုပ်တစ်ကာလသာရှိ ရတယ်။ဆိုလိုတာကအဲဒီချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်သာရှိတဲ့ကာလာလဖြစ်တယ်။စက္ခုပသာဓာတ်ရုပ်၊ သောတပသာဓာတိရုပ်၊ဃာနပသာဓာတ်ရုပ်၊ဇိဝှါပသာဓာတ်ရုပ်၊ကာယပသာဓာတ်ရုပ်၊အီတီး ဘာဝရုပ်၊ပူရိစဘာဝရုပ်နှင့်ဟာထိုင်ရရုပ်တွေမရှိကြဘူး။
ဒီကမ္မချရုပ်၉ရုပ်သည်အူပါထာရရုပ်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်အဝိနိဖိုခရုပ်၈ရုပ်နဲ့အတူဖြစ် ပေါ်ရတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။စက္ခုအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၀ရုပ်ရှိတဲ့ စက္ခုပသာဓာတ်ရုပ်ရဲ့အစုဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနိဖိုခရုပ်၈+စက္ခုပသာဓာတ်ရုပ်+ ချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၂။သောတအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၀ရုပ်ရှိတဲ့ သောတပသာဓာတ်ရုပ်ရဲ့အစုဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနိဖိုခရုပ်၈+သောတပသာ ဓာတ်ရုပ်+ချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၃။ဃာနအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၀ရုပ် ရှိတဲ့ဃာနပသာဓာတ်ရုပ်ရဲ့အစုဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနိဖိုခရုပ်၈+ဃာနပသာဓာတ် ရုပ်+ချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၄။ဇိဝှါအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၀ရုပ်ရှိတဲ့ဇိဝှါပ သာဓာတ်ရုပ်ရဲ့အစုဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနိဖိုခရုပ်၈+ဇိဝှါပသာဓာတ်ရုပ်+ချီဝိတိန္ဒြိ ယရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၅။ကာယအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၀ရုပ်ရှိတဲ့ကာယပသာ ဓာတ်ရုပ်ရဲ့အစုဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနိဖိုခရုပ်၈+ကာယပသာဓာတ်ရုပ်+ချီဝိ တိန္ဒြိယရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၆။အီတီးဘာဝအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၀ရုပ်ရှိတဲ့ အီတီးဘာဝရုပ်ရဲ့အစုဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနိဖိုခရုပ်၈+အီတီးဘာဝရုပ်+ချီဝိ တိန္ဒြိယရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၇။ပူရိစဘာဝကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၀ရုပ်ရှိတဲ့ပူရိစ ဘာဝရုပ်ရဲ့အစုဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနိဖိုခရုပ်၈+ပူရိစဘာဝရုပ်+ချီဝိတိန္ဒြိယ ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၈။ဟာထိုင်ရအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၀ရုပ်ရှိတဲ့ဟာထိုင်ရ ရုပ်ရဲ့အစုဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနိဖိုခရုပ်၈+ဟာထိုင်ရရုပ်+ချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်တို့ ဖြစ်ကြတယ်။ ၉။ချီဝိအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၉ရုပ်ရှိတဲ့ချီဝိရုပ်ရဲ့အစုဖြစ်တယ်။ ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနိဖိုခရုပ်၈+ချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။
ဒီကမ္မချရုပ်ကာလာလတွေသည်အဲဒီဘုံဘဝနဲ့သင့်တော်သလောက်ပဋိသန္ဓေစိတ်ရဲ့အူပါထခဏာ နဲ့တစ်ပြိုင်တည်းဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့စိတ်အပါးတိုင်းရဲ့အနူးခဏာတိုင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဆို လိုတာကစိတ်တစ်ပါးပါးရဲ့အူပါထခဏာ၊ထီးတီခဏာနှင့်ဖန်ခါးခဏာသည်စိတ်၏ဇာတိမဖြစ် မှီကချုပ်ငြိမ်းသွားတဲ့စိတ်၁၆ကြိမ်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ကမ္မချရုပ်အားလုံးသည်စုတိစိတ်နဲ့တစ် ပြိုင်တည်းငြိမ်းသွားရတယ်။ချလာဖူချာ့မွေးခြင်းဖြစ်တဲ့မနုဿဘုံထဲမှာပဋိသန္ဓေစိတ်နဲ့တစ် ပြိုင်တည်းဖြစ်ပေါ်တဲ့ကမ္မချရုပ်သည်၃ကာလာရှိတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဟာထိုင်ရအစု ကာလာ၊ကာယအစုကာလာ၊ဘာဝအစုကာလာတို့ဖြစ်ပြီးကြီးပြင်းလာတဲ့အခါမှာစက္ခုအစုကာ လာ၊သောတအစုကာလာ၊ဃာနအစုကာလာ၊ဇိဝှါအစုကာလာတွေသည်အဲဒီကာလာရဲ့အချိန် ကာလနဲ့သင့်တော်သလောက်ဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။
အိုပါပါတီကာမွေးခြင်းအဖြစ်နဲ့ပဋိသန္ဓေတည်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ခန္ဓာကိုယ်တွေပြည့်စုံစွာ နဲ့ချက်ချင်းပဲမွေးလာတယ်။ပြီးတော့နတ်၊ဗြဟ္မာ၊အသူရကယ်နှင့်ငရဲထဲမှာမွေးတဲ့သူတွေ သည်ကမ္မချရုပ်(၇)ကာလာလစလုံးရှိပြီးပဋိသန္ဓေယူတဲ့အချိန်မှာတစ်ပြိုင်တည်းချက်ချင်း ပဲပြည့်စုံသွားတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဟာထိုင်ရအစုကာလာလ၊ကာယအစုကာလာလ၊ဘာဝ အစုကာလာလ၊စက္ခုအစုကာလာလ၊သောတအစုကာလာလ၊ဃာနအစုကာလာလနှင့်ဇိဝှါအစု ကာလာလတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်တကယ်လို့ဘယ်ကံအမျိုးအစားနှင့်ဘယ်ရုပ်အမျိုးအစား တွေမဆိုဖြစ်ပေါ်ဖို့အကြောင်းမဖြစ်ပေးဘူးဆိုရင်အဲဒီပဋိသန္ဓေယူတဲ့အချိန်မှာ(ပဋိသန္ဓေစိတ် ဖြစ်တဲ့အချိန်)နှင့်ပဋိသန္ဓေယူပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း(ပဝတီအချိန်)တွေပါကာလာလရုပ်မဖြစ်ပေါ် ဘူး။ရုပ်ဗြဟ္မာဘုံမှာဗြဟ္မာပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်နဲ့ပဋိသန္ဓေတည်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်အိုပါပါတီကာနဲ့မွေး ပြီးအဲဒီကမ္မချရုပ်၄ကာလာလနဲ့သာရှိတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဟာထိုင်ရအစုကာလာလ၊ စက္ခုအစုကာလာလ၊သောတအစုကာလာလနှင့်ချီဝိအစုကာလာလတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဃာန ပသာဓာတ်ရုပ်၊ဇိဝှါပသာဓာတ်ရုပ်၊ကာယပသာဓာတ်ရုပ်နှင့်ဘာဝရုပ်တွေမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဒါ ကြောင့်ဗြဟ္မာပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ဖို့အကြောင်းဖြစ်ပေးတဲ့စျာန်စိတ်ရဲ့အင်အားတွေနဲ့ကာမအာရုံထဲ မှာသာယာနှစ်သက်ခြင်းတွေကိုရပ်တန်းခြင်းရဲ့အကျိုးတွေဖြစ်တယ်။
အနညာတိဗြဟ္မာပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်နာမ်တရားမရှိပဲရုပ်တရားသာရှိတဲ့ဗြဟ္မာဖြစ်ပြီးကမ္မချရုပ်၁ကာလာလပဲရှိတယ်။ဆိုလိုတာကအဲဒီအနညာတိဗြဟ္မာမွေးခြင်းရဲ့ချီဝိအစုကာလာလ ကိုဆိုလိုတယ်။ဒါကြောင့်နာမ်တရားထဲမှာသာယာနှစ်သက်မှုတွေလျော့နည်းသွားတဲ့ပဉ္စမစျာန်ရဲ့ အကျိုးတွေဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ကိလေသာတွေနဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့နာမ်တရားရဲ့အပြစ် တွေကိုမြင်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပဉ္စမစျာန်ကုသိုလ်စိတ်မစောတဲ့အခါမှာနာမ် တရားမရှိခြင်းက်ိုလိုလားရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ပဉ္စမစျာန်ကုသိုလ်စိတ်သည်နာမ်တရားထဲမှာ ငြိတွယ်ခြင်းတွေလျော့နည်းပြီးစုတိစိတ်ထက်အရင်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်သက်တမ်း၅၀၀ ကမ္ဘာ(ကဒ်)ရှိတဲ့အနညာတိဗြဟ္မာဘုံထဲမှာရုပ်ပဋိသန္ဓေတည်ခြင်းကိုအကြောင်းဖြစ်ပေးရခြင်း ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်နာမ်တရားဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိတဲ့အခါမှာဘာလှုပ်ရှားခြင်းတွေမှမရှိရခြင်း ဖြစ်တယ်။ဘယ်ကိရိယာပုဒ်တွေနဲ့စုတိ(အနညာတိဗြဟ္မာမဖြစ်ခင်)ကျတဲ့အခါမှာအနညာတိ ဗြဟ္မာရဲ့ပဋိသန္ဓေရုပ်သည်စုတိရုပ်ကျတဲ့အထိအဲဒီကိရိယာပုဒ်ပဲဖြစ်ရတယ်။ပြီးတော့ကုသိုလ် ကံတစ်ခုကပဋိသန္ဓေစိတ်တည်ဖို့အကြောင်းဖြစ်ပေးရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ကမ္မချရုပ်သည် ကာမသုဂတိဘုံမှာမွေးလာတယ်။ပြီးတော့သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေသာတွေကိုမငြိမ်းသတ်နိုင်သေး သ၍တော့ကိလေသာ၊ကံ၊ဝိပါက်တွေနဲ့လှည်ပတ်နေရတယ်။
**စိတ္တချရုပ်** စိတ်မှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်သည်သမုတ္ထာ(မူလနေရာ)ဖြစ်ပြီး၆ကာလာလရှိတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။ဆူတန်ထာကာလာလသည်အဲဒီအဝိနိဖိုခရုပ်(၈)ရုပ်သာရှိတဲ့ကာလာလဖြစ်တယ်။တစ်ခြား ရုပ်တွေနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိဘူး။ပဋိသန္ဓေစိတ်ပျက်သွားပြီးတဲ့အချိန်မှာဘဝင်စိတ်တွေ ဆက်လက်ပြီးဖြစ်ပေါ်တယ်။ဆူတန်ထာကာလာလဖြစ်တဲ့စိတ္တချရုပ်သည်ပထမဘဝင်စိတ် ရဲ့အူပါထအချိန်နဲ့တစ်ပြိုင်တည်းဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့စိတ်ရဲ့အူပါထအချိန်တိုင်းသည်ထဝိ ပန်ကျဝိဉာဉ်(၁၀)ပါးနဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဒါကြောင့်ရုပ်ဖြစ်ပေါ်နိုင်ဖို့လုံလောက်တဲ့အားတွေမရှိတဲ့ သမုတ္ထာဖြစ်တယ်။စိတ္တချရုပ်ဖြစ်ပေါ်ဖို့သမုတ္ထာမရှိတဲ့စိတ်သည်၁၆ပါးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ အရုပ်စျာန်ဝိပက်စိတ်၄ပါး၊ပဋိသန္ဓေစိတ်၁ပါး၊ထဝိပန်ကျဝိဉာဉ်၁၀ပါးနှင့်ရဟန္တာရဲ့စုတိစိတ်၁ပါး တို့ဖြစ်ပြီးစုစုပေါင်း၁၆ပါးတို့ဖြစ်ကြတယ်။အရုပ်စျာန်ဝိပါက်စိတ်၄ပါးသည်ရုပ်ဖြစ်ပေါ်စေဖို့ သမုတ္ထတွေမဖြစ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အရုပ်စျာန်ကုသိုလ်ရဲ့အကျိုးပေးဖြစ်တယ်။ဒါ ကြောင့်ရုပ်ရဲ့အပြစ်ကိုမြင်ပြီးကိလေသာတွေကိုပံ့ဖိုးပေးတဲ့တရားဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ဘယ် ရုပ်ကိုမှအာရုံမရှိတဲ့အရုပ်စျာန်ကုသိုလ်တွေကိုပွါးများရခြင်းဖြစ်တယ်။အရုပ်ဗြဟ္မာဘုံထဲမှာအ ရုပ်စျာန်ဝိပါက်တွေပဋိသန္ဓေတာဝန်ကိုလုပ်တဲ့အခါမှာဘယ်ရုပ်ကိုမှဖြစ်ပေါ်ဖို့အကြောင်းမပေး ရခြင်းဖြစ်တယ်။
ပဋိသန္ဓေစိတ်သည်စိတ္တချရုပ်ဖြစ်ပေါ်ဖို့သမုတ္ထာမဖြစ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဘုံဘဝတစ်ခု မှာပထမဉီးဆုံးစိတ်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်စိတ္တချရုပ်ဖြစ်ပေါ်ဖို့နှင့်သမုတ္ထာဖြစ်ပေးဖို့လုံလောက် တဲ့အားတွေမရှိရသေးခြင်းဖြစ်တယ်။အရှင်ရဟန္တာရဲ့စုတိစိတ်သည်ရုပ်ဖြစ်ပေါ်ဖို့သမုတ္ထာတွေ မဖြစ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ရုပ်ဖြစ်ပေါ်ဖို့လုပ်ပေးတဲ့အကြောင်းဖြစ်ခြင်းသဘောတွေဆုံး သွားတဲ့သံသရာရဲ့နောက်ဆုံးစိတ်အပါးဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ ၂။ကာယဝိရတီအစု ကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၉ရုပ်ရှိတဲ့ကာယဝိရတီရုပ်ရဲ့အဖွဲ့တွေဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆို တော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈+ကာယဝိရတီရုပ်၁ရုပ်တို့ဖြစ်ပြီးအဓိပ္ပါယ်ကိုပြဖို့ရုပ်ကိုအလိုရှိတဲ့စိတ်ရဲ့ အူပါထအချိန်နဲ့တစ်ပြိုင်းတည်းဖြစ်ပေါ်တယ်။ ၃။ဝဇီဝီရတီသဒ္ဓါအစုကာလာလသည်စုစု ပေါင်းရုပ်၁၀ရုပ်ရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈+ဝဇီဝိရတီရုပ်၁+သဒ္ဓါ ရုပ်၁ရုပ်တို့ဖြစ်ပြီးအသံ(ဝဇီ)ရဲ့သမုတ္ထာဖြစ်တဲ့စိတ်ရဲ့အူပါထအချိန်နဲ့တစ်ပြိုင်တည်းဖြစ်ပေါ် တယ်။
၄။လဟူတာထီအေကအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်(၁၁)ရုပ်ရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲ ဆိုတော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈+ဝိကာလရုပ်၃တို့ဖြစ်ပြီးကိရိယာပုဒ်အမျိုးမျိုးထဲမှာရုပ်ဖြစ်ခြင်းကိုအ လိုရှိတဲ့စိတ်ရဲ့အူပါထအချိန်နဲ့တစ်ပြိုင်တည်းဖြစ်ပေါ်တယ်။၅။ကာယဝီရတီလဟူတာထီတအစု ကာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၂ရုပ်ရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈+ဝိကာလ ရုပ်၃+ကာယဝီရရုပ်၁တို့ဖြစ်ပြီးအဓိပ္ပါယ်ကိုပြတဲ့ကိရိယာပုဒ်အမျိုးမျိုးထဲမှာရုပ်ဖြစ်ခြင်းကိုအ လိုရှိတဲ့စိတ်ရဲ့အူပါထအချိန်နဲ့တစ်ပြုင်တည်းဖြစ်ပေါ်တယ်။ ၆။ဝဇီဝီရတီသဒ္ဓါလဟူတာထီတေ လအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၃ရုပ်ရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈+ ဝိကာလရုပ်၃+ဝဇီဝီရတီရုပ်၁+သဒ္ဓါရုပ်၁တို့ဖြစ်ကြတယ်။ဝိကာလရုပ်ကိုမှီခိုရတဲ့အသံသည်အ ထူးဖြစ်ပေါ်ဖို့အလိုရှိတဲ့စိတ်ရဲ့အူပါထအချိန်နဲ့တစ်ပြုင်တည်းဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်အသံရဲ့ တည်ရာဖြစ်တဲ့အဲဒီအသံတွေဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဉးသ
စိတ္တချကာလာလသည်အဲဒီစိတ္တချကာလာလကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့သမုတ္ထာဖြစ်တဲ့စိတ်ရဲ့အူပါထအ ချိန်နဲ့ကာလာလတိုင်းသည်တစ်ပြုင်တည်းဖြစ်ပေါ်ရတယ်။စိတ္တချကာလာလသည်ထီတီအချိန် နှင့်စိတ်ရဲ့ဖန်ခအချိန်တွေထဲမှာမဖြစ်ပေါ်ဘူး။
** ဉတုချရုပ် * * ဉတုကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်၄ကာလာလရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။ဆူထန်ထာကာလာလသည်အဝိ နီဖိုခရုပ်၈ရုပ်သာရှိတယ်။ပြီးတော့အဲဒီစိတ်ကိုကာကွယ်ပြီးရှိတဲ့ရုပ်ထဲမှာတစ်ခြားရုပ်တွေနဲ့အတူ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိဘူး။အဲဒီပဋိသန္ဓေစိတ်ရဲ့အူပါထအချိန်၊ထီးတီအချိန်နှင့်ဖန်ခါးအချိန်ထဲမှာကမ္မ ချရုပ်တွေဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီပဋိသန္ဓေစိတ်ရဲ့ထီးတီအချိန်ထဲမှာသာဉတုတွေရှိတယ်။ဉ တုဆိုတာကမီးဓာတ်ဖြစ်ပြီးအဲဒီဖြစ်ပေါ်တဲ့ကမ္မချကာလာလထဲမှာဆူထန်ထာကာလာလဖြစ်ပေါ် ပြီးဉတုချရုပ်ကိုသမုတ္ထာဖြစ်ပေးတယ်။ပြီးတော့ဒီဉတုဆူထန်တာကာလာလသည်နောက်ထပ် ရုပ်ရဲ့ထီးတီအချိန်တွေမှာဖြစ်ပေါ်ဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။
၂။သဒ္ဓါအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၉ရုပ်ရှိတဲ့အသံရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ အဝိနီဖိုခရုပ်၈+သဒ္ဓါရုပ်၁တို့ဖြစ်ကြတယ်။အသံရဲ့တည်နေရာဖြစ်တဲ့ဝဇီဝီရတီရုပ်ကိုထိတွေ့ပေး တဲ့သမုတ္ထာဖြစ်ပြီးစိတ်ကနေမဖြစ်ပေါ်တာမဟုတ်ဘူး။အသံရုပ်ဖြစ်တဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအ ချိန်သည်သမုတ္ထာဖြစ်ပြီးဉတုကနေအသံဖြစ်ပေါ်တယ်။ဉပမာ-ကားသံ၊ရေတံခွန်သံစသည်တို့ ဖြစ်ကြတယ်။၃။လဟူတာထီအေကာအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၁ရုပ်ရှိတဲ့ဝိကာလရုပ် ရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈+ဝိကာလရုပ်၃တို့ဖြစ်ကြတယ်။ဉတုသည် ပျော့တဲ့ရုပ်၊ပေါ့တဲ့ရုပ်တွေကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့သမုတ္ထာတစ်ခုဖြစ်တယ်။ပြီးတော့စိတ်ကိုကာကွယ် တဲ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာအလုပ်တွေနဲ့သင့်တော်တဲ့ရုပ်ဖြစ်တယ်။တကယ်လို့ဉတုတွေမညီမျှရင်ရော ဂါတွေဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့ဝိကာလရုပ်မရှိတဲ့ဘယ်ရုပ်ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းနှင့်ဘယ်စိတ် တွေမဆိုအဲဒီခန္ဓာကိုယ်ရဲ့အစိတ်အပိုင်းတွေကိုသမုတ္ထာဖြစ်ပေးပြီးလိုချင်တဲ့အတိုင်းလှုပ်ရှား သွားလာလို့မရဘူး။၄။သဒ္ဓါလဟူတာထီထာဝါ့အစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်အားလုံး၁၂ရုပ် ဖြစ်ပြီးအသံနှင့်ဝိကာလရုပ်ရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈+ဝိကာလရုပ်၃+ သဒ္ဓါရုပ်၁တို့ဖြစ်ကြတယ်။အဲဒီဝိကာလရုပ်ရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်တဲ့အချိန်မှာအသံဖြစ်ပေါ်တာလည်းရှိ တယ်။ဉပမာ-လက်ဖြောင့်တီးခြင်း၊လက်ခုတ်တီးခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။
**အာဟာရချရုပ်** အာဟာရထဲမှာတစ်လုတ်ခြင်းနဲ့မျိုချစားလိုက်တဲ့သြဇာရုပ်ကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်သည်(၂)ကာလာလရှိတယ်။ဒီအာဟာရချကာလာလသည်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါရဲ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာသာဖြစ်ပေါ်နိုင် တယ်။အာဟာရချကာလာလ(၂)ကာလာလတွေကတော့ ၁။ဆူထန်ထာကာလာလသည်အဲဒီ အဝိနီဖိုခရုပ်(၈)ရုပ်သာရှိပြီးတစ်ခြားရုပ်တွေအတူဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိဘူး။ ၂။လဟူတာထီအေ ကာအစုကာလာလသည်စုစုပေါင်းရုပ်၁၁ရုပ်ရှိတဲ့ဝိကာလရုပ်ရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆို တော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈+ဝိကာလရုပ်၃ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။စိတ်နှင့်ဉတုကလွဲပြီးဝိကာလရုပ်၃ပါး ကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့သမုတ္ထာဖြစ်တယ်။ပြီးတော့အာဟာရရုပ်သည်ဝိကာလရုပ်၃ပါးကိုဖြစ်ပေါ်ပေး တဲ့နောက်ထပ်သမုတ္ထာတစ်ခုဖြစ်တယ်။တကယ်လို့အဲဒီဉတုကနေဖြစ်ပေါ်တဲ့ဝိကာလရုပ်တွေရှိ ပေမယ့်အာဟာရရုပ်တွေပျက်တယ်။ဆိုလိုတာကရာသီဉတုကောင်းပေမယ့်အာဟာရပျက်တယ်။ ဒါကြောင့်ဝိကာလရုပ်သည်လျှင်မြန်စွာနဲ့လှုပ်ရှားနိုင်ဖို့လုံလောက်တဲ့အားတွေမရှိဘူး။
အာဟာရချရုပ်သည်အဲဒီမျိုချစားလိုက်တဲ့အာဟာရထဲကသြဇာရဲ့ပျံ့နှံ့ခြင်းကိုမှီခိုပြီးသမုတ္ထာ ဖြစ်တဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာသမုတ္ထာဖြစ်တဲ့သြဇာရုပ်ရဲ့ထီးတီအချိန်မှာဖြစ်ပေါ်တယ်။ ရုပ်စုစုပေါင်းတစ်ရုပ်စီတွေသည်သမုတ္ထာ၄ထဲကသမုတ္ထာတစ်ခုခုမှာဖြစ်ပေါ်တယ်။ဘာတွေလဲ ဆိုတော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈ရုပ်သည်သမုတ္ထာ၄ရုပ်ကနေဖြစ်ပေါ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့တစ်ချို့ကာ လာလသည်သမုတ္ထာအဖြစ်နဲ့ကံရှိတယ်။တစိချို့ကာလာလသည်သမုတ္ထာရှိတဲ့စိတ်ဖြစ်တယ်။ တစ်ချို့ကာလာလသည်သမုတ္ထာရှိတဲ့ဉတုဖြစ်တယ်။တစ်ချို့ကာလာလသည်သမုတ္ထာရှိတဲ့ အာဟာရဖြစ်တယ်။ ပသာဓာတ်ရုပ်၅ပါး၊ဘာဝရုပ်၂ပါး၊ဟာထိုင်ရရုပ်၁ပါး၊ချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်၁ရုပ် တွေသည်အဲဒီသမုတ္ထာအဖြစ်နဲ့ကံကနေဖြစ်ပေါ်တယ်။ဝိကာလရုပ်၃ရုပ်သည်သမုတ္ထာ၃ကနေ ဖြစ်ပေါ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့တစ်ချို့ကာလာလသည်သမုတ္ထာရှိတဲ့စိတ်ကနေဖြစ်ပေါ်တယ်။ တစ်ချို့ကာလာလရုပ်သည်သမုတ္ထာရှိတဲ့ဉတုကနေဖြစ်ပေါ်တယ်။တစ်ချို့ကာလာလသည်သမုတ္ထာရှိတဲ့အာဟာရကနေဖြစ်ပေါ်တယ်။ဝိရတီရုပ်၂ရုပ်သည်အဲဒီသမုတ္ထာဖြစ်တဲ့စိတ်ကနေဖြစ် ပေါ်တယ်။သဒ္ဓါရုပ်၂ရုပ်သည်သမုတ္ထာ၂ကနေဖြစ်ပေါ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့တစ်ချို့ကာလာ လသည်သမုတ္ထာရှိတဲ့စိတ်ကနေဖြစ်ပေါ်တယ်။တစ်ချို့ကာလာလသည်သမုတ္ထာရှိတဲ့ဉတုက နေဖြစ်ပေါ်တယ်။ပရိစ္ဒေရုပ်၁ရုပ်သည်သမုတ္ထာ၄ရုပ်ကနေဖြစ်ပေါ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ သမုတ္ထာအဖြစ်နဲ့ကံကနေဖြစ်ပေါ်ပြီးကာလာလကြားမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါသမုတ္ထာအဖြစ်နဲ့ ကံကနေဖြစ်ပေါ်တယ်။လက္ခဏရုပ်၄ပါးသည်ဘယ်သမုတ္ထာနဲ့မှမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘာကြောင့် လဲဆိုတော့သဘာဝရုပ်၁၈ရုပ်ရဲ့လက္ခဏအခြေအနေသာဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
**ရုပ် ၂၈ပါး** ရုပ်၂၈ရုပ်သည်အမျိုးမျိုးခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလို့ရတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ *သဘာဝရုပ်၁၈ရုပ်ဆိုတာကတော့ကိုယ်ရဲ့ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏရှိတဲ့ရုပ်ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆို တော့အဝိနီဖိုခရုပ်၈+ပသာဓာတ်ရုပ်၅+ဘာဝရုပ်၂+ဟာထိုင်ရရုပ်၁+ချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်၁+သဒ္ဒါရုပ်၁ ရုပ်တို့ဖြစ်ပြီးစုစုပေါင်း၁၈ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ *အသဘာဝရုပ်၁၀ဆိုတာကတော့နောက်ထပ် သက်သက်ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာမရှိတဲ့ရုပ်ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဝိကာလရုပ်၃+ဝိရတီရုပ်၂ +ပရိစ္ဒေရုပ်၁+လက္ခဏရုပ်၄ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ *အန်ရတီရုပ်၅ဆိုတာကတော့အတွင်းရုပ်ဖြစ် ပြီးပသာဓာတ်ရုပ်၅ရုပ်ဖြစ်တယ်။ *ဖာဟီလာရုပ်၂၃ဆိုတာကတော့အပြင်ရုပ်ဖြစ်ပြီးကျန်ရှိနေတဲ့ ရုပ်၂၃ရုပ်ဖြစ်တယ်။ *ဝတ္ထုရုပ်၆ဆိုတာကတော့စိတ်ရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းဖြစ်တဲ့ရုပ်ဖြစ်ပြီးပသာဓာတ်ရုပ်၅ရုပ်နှင့်ဟာထိုင်ရရုပ်၁ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။
အဝတ္ထုရုပ်(၂၂)ဆိုတာကတော့ကျန်ရှိနေတဲ့ရုပ်(၂၂)တို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒွါရရုပ်(၇)ဆိုတာကတော့အာရုံကိုလက်ခံတဲ့ရုပ်ဖြစ်ပြီးပသာဓာတ်ရုပ်၅ရုပ်နှင့်ကာယကံမှဖြစ်တဲ့ရုပ်(ကာယဝီရတီရုပ်၁)နှင့် ဝဇီကံမှဖြစ်တဲ့ရုပ်(ဝဇီဝီရတီရုပ်၁)တို့ဖြစ်ကြတယ်။အဒွါရရုပ်(၂၁)တွေကတော့ကျန်ရှိတဲ့ရုပ်၂၁ ရုပ်ဖြစ်တယ်။အိန္ဒြိယရုပ်(၈)တွေကတော့ကိုယ်ရဲ့အလုပ်တာဝန်ထဲမှာအကြီးဆုံးဖြစ်တဲ့ရုပ်၈ရုပ်ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ပသာဓာတ်ရုပ်၅+ဘာဝရုပ်၂+ချီဝိတိန္ဒြိယရုပ်၁တို့ဖြစ်ကြတယ်။ အဏီထရိယရုပ်(၂၀)တွေကတော့ကျန်ရှိနေတဲ့ရုပ်(၂၀)ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။အိုလာလိကရုပ် (၁၂)ရုပ်သည်ရုပ်အကြမ်းပြင်း၁၂ရုပ်ဖြစ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ဝိသရရုပ်၇ရုပ်(မျက်စိ၊နား၊ နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်တွေမှအာရုံဖြစ်တဲ့ရုပ်)နှင့်ပသာဓာတ်ရုပ်၅ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ဆူခူမရုပ်(၁၆) သည်အသေးစိတ်တဲ့ရုပ်ဖြစ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ကျန်ရှိနေတဲ့ရုပ်၁၆ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်
**သမ်တီကေရုပ်(၁၂)သည်နီးတဲ့ရုပ်ဖြစ်ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြင့်သိနိုင်တဲ့ရုပ်ဖြစ်တယ်။ ဘာတွေလဲဆိုတော့ပသာဓာတ်ရုပ်၅ရုပ်နှင့်ဝိသရရုပ်၇ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ **ထူလေရုပ်၁၆ရုပ် သည်ဝေးတဲ့ရုပ်ဖြစ်ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်ဖို့ခဲယှဉ်းတဲ့ရုပ်ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ကျန်ရှိနေတဲ့ ရုပ်၁၆ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။**သမ်ပတီခရုပ်၁၂သည်ထိတွေ့နိုင်တဲ့ရုပ်ဖြစ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ပသာဓာတ်ရုပ်၅ရုပ်နှင့်ဝိသာရရုပ်၇တို့ဖြစ်ကြတယ်။ **အပ္ပတီခရုပ်၁၆ရုပ်သည်ထိတွေ့လို့မရတဲ့ ရုပ်ဖြစ်ပြီးကျန်ရှိနေတဲ့ရုပ်၁၆ရုပ်ဖြစ်တယ်။ **ခိုကျလခါဟိကရုပ်၅ရုပ်သည်အာရုံကိုထိတွေ့လို့ ရတဲ့ရုပ်ဖြစ်ပြီးပသာဓာတ်ရုပ်၅ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။**အခိုကျလခါဟိကရုပ်၂၃ရုပ်သည်အာရုံ ကိုထိတွေ့လို့မရတဲ့ရုပ်ဖြစ်ပြီးကျန်ရှိနေတဲ့ရုပ်၂၃ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။
သမထဘာဝနာသည်သမာဓိပြုလုပ်ခြင်းတွေမဟုတ်ဘူး။သမာဓိသည်အာရုံထဲမှာတည်ကြည်တဲ့ တရားသဘောဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့စိတ်အပါးတိုင်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့အေကခတ္တာစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ဘယ်အာရုံတစ်ခုခုမဆိုစိတ်အကြာကြီးရှိတဲ့အခါမှာအေကခတ္တာ စေတသိက်ရဲ့လက္ခဏသည်သမာဓိအဖြစ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဆိုလိုတာကအာရုံတစ်ခုထဲကို သာတည်ကြည်ပြီးရှိနေတယ်။အကုသိုလ်စိတ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့အေကခတ္တာစေတသိက်သည် မိစ္ဆာသမာဓိဖြစ်ပြီးကုသိုလ်စိတ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့အေကခတ္တာစေတသိက်သည်သမ္မာသမာဓိ ဖြစ်တယ်။စိတ်ကိုအာရုံထဲမှာအကြာကြီးစူးစိုက်ပြီးသမာဓိပြုလုပ်ခြင်းသည်ပညာနဲ့မပေါင်း စပ်တဲ့အခါမှာမိစ္ဆာသမာဓိဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီအချိန်မှာစိတ်သည်တည်ကြည် စွာနဲ့အာရုံတစ်ခုထဲကိုသာနှစ်သက်စေတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ပညာတွေကနေကင်းမဲ့တဲ့အ ခါမှာလောဘမူလစိတ်နှင့်ကာမာဝကျလကုသိုလ်စိတ်တွေသည်ဝေဒနာချင်းတွေအတူဖြစ်ပေါ် ကြတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့လောဘမူလစိတ်၈ပါးသည်ဉပေက္ခာဝေဒနာ၄ပါးနှင့်အတူဖြစ်ပေါ် ပြီးသောမနဝေဒနာ၄ပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။ကာမာဝကျလကုသိုလ်စိတ်၈ပါးသည်ဉပေက္ခာ ဝေဒနာ၄ပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီးသောမနဝေဒနာ၄ပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။ဒါကြောင့်ဉပေက္ခာ ဝေဒနာ(သို့)သောမနဝေဒနာတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီပူပင်သောကတွေမရှိတဲ့စိတ်(သို့)သာယာပြီးချမ်းသာခြင်းရှိတဲ့စိတ်တွေသည်ခက်ခဲစွာနဲ့သိရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါ ကြောင့်စိတ်သည်လောဘမူလစိတ်(သို့)မဟာကုသိုလ်စိတ်တွေဖြစ်တယ်။
လောဘမူလစိတ်၈ပါးနှင့်မဟာကုသိုလ်စိတ်၈ပါးရဲ့ကွာခြားခြင်းတွေကတော့လောဘမူလစိတ် သည်အကုသိုလ်စေတသိက်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီးမဟာကုသိုလ်စိတ်သည်သောမနစေတသိက်နဲ့အ တူဖြစ်ပေါ်တယ်။လောဘမူလစိတ်နှင့်မဟာကုသိုလ်စိတ်ရဲ့ကွာခြားခြင်းတွေကိုပြတဲ့အကုသိုလ် စေတသိက်သည်အမြင်မှားခြင်းဖြစ်တဲ့(မိစ္ဆာဒိဌိ)ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့လောဘမူလစိတ်နှင့်မဟာ ကုသိုလ်စိတ်ရဲ့ကွာခြားခြင်းတွေကိုပြတဲ့သောမနစေတသိက်သည်ပညာစေတသိက်ဖြစ်တဲ့သမ္မာ ဒိဌိဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်လောဘမူလစိတ်၈ပါးနှင့်မဟာကုသိုလ်၈ပါးတွေကွာခြားကြတယ်။ ဘာတွေလဲဆိုတော့လောဘမူလစိတ်၈ပါးသည်ဒိဌိစေတသိက်၄ပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီး နောက်ဒိဌိစေတသိက်၄ပါးနဲ့အတူမဖြစ်ပေါ်ဘူး။မဟာကုသိုလ်စိတ်၈ပါးသည်ပညာစေတသိက် ၄ပါးနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ပြီးနောက်ပညာစေတသိက်၄ပါးနဲ့အတူမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဒါကြောင့်သမထဘာ ဝနာကိုပွါးများမယ့်ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်လောဘမူလစိတ်နှင့်ကုသိုလ်စိတ်ရဲ့ကွာခြားခြင်းတွေကိုသိရ ခြင်းဖြစ်တယ်။အဲလိုမှမဟုတ်ရင်လောဘမူလစိတ်နဲ့သမာဓိလုပ်မယ်ဆိုရင်ပညာနဲ့မပေါင်းစပ်တဲ့အခါမှာမိစ္ဆာသမာဓိဖြစ်တယ်။သမာဓိလုပ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်စိတ်တွေရှုပ်ထွေးပြီးပူပြငမသောကတွေအမျိုးမျိုးဖြစ်တဲ့အကြောင်းတွေရှိခြင်းကိုမလိုလာကြဘူး။ဒါကြောင့်အာရုံတစ် ခုခုထဲမှာစိတ်တည်ကြည်မှုရှိခြင်းကိုလိုလားကြတယ်။အဲဒီအာရုံမှာလိုလားတဲ့စိတ်ကိုမသိမှုတွေနဲ့ စူးစိုက်ခြင်းသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်တွေမဟုတ်ဘူး။
သမထဘာဝနာကိုပွါးများခြင်းသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်ကိုပွါးများခြင်းဖြစ်တယ်။ သမာထဘာဝနာကိုပွားများမယ့်ပုဂ္ဂိုလ်သည်ပညာရှိတဲ့သူဖြစ်ရတယ်။လောဘနှင့်ဒေါသဖြစ် တဲ့အကုသိုလ်နှစ်ခုစလုံးရဲ့အပြစ်တွေကိုမြင်ရတယ်။ပူပင်သောကအမျိုးမျိုးတွေကိုဖြစ်စေတဲ့ စိတ်သည်ဒေါသမူလစိတ်ရဲ့အပြစ်ကိုသာမြင်တာမဟုတ်ဘူး။ကိလေသာတွေကိုမသိတဲ့သူနှင့် လောဘရဲ့အပြစ်တွေကိုမမြင်တဲ့သူတွေသည်သမထဘာဝနာတွေကိုမပွားများကြဘူး။ဒါကြောင့် သမထဘာဝနာကိုပွားများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်ဖြောင့်မတ်တဲ့သူတွေဖြစ်ရတယ်။ဒါကြောင့်လောဘရဲ့အပြစ်တွေကိုမြင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ပညာရှိပြီးသတိသမ္ပချရတွေရှိကြတယ်။ပြီးတော့လောဘမူလစိတ်နှင့်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ်ရဲ့ကွာခြားတဲ့အချိန်တွေကိုသိကြတယ်။ ဒါကြောင့်ဉပါစာရသမာဓိဖြစ်တဲ့အထိနှင့်အကုသိုလ်စိတ်တွေကြားဖြတ်ဖြစ်ပေါ်လို့မရတဲ့အထိ မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်ကိုပိုပြီးပွားများရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့အပ္ပနာသမာဓိကို ထိုးထွင်းစွာနဲ့သိမြင်ကြတယ်။ဆိုလိုတာကပထမစျာန်ကုသိုလ်စိတ်သည်စျာန်၅ပါးတွေနဲ့ပေါင်း .စပ်ထားတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဝိတက်၊ဝိစာရ၊ပီတိ၊သုခနှင့်ဧကခတ္တာတို့ဖြစ်ကြတယ်။
အဲဒီရူပါဝကျလကုသိုလ်ဖြစ်တဲ့ပထမစျာန်ကုသိုလ်စိတ်သည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပ ယုတ္တစိတ်တွေပိုပြီးပွါးများစေတဲ့သမထဘာဝနာကိုပွါးများခြင်းသည်လုပ်ရခက်ခဲတဲ့အရာ ဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သမထ(သို့)ဝိပသနာပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေတောင်မှစျာန်စိတ် (သို့)လောကုတ္တရာစိတ်တွေထိုးထွင်းစွာနဲ့မသိနိုင်တဲ့အတွက်ကြောင့်{အံဖတ်ဖာ}ပုဂ္ဂိုလ်မဖြစ်ရ ခြင်းဖြစ်တယ်။ဖတ်ဖာပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တဲ့သူတွေသည်သမထဘာဝနာ(သို့)ဝိပသနာဘာဝနာတွေကို ပွားများတဲ့အခါမှာစျာန်စိတ်(သို့)လောကုတ္တရာစိတ်တွေကိုထိုးထွင်းစွာသိနိုင်မယ့်ပုဂ္ဂိုလ်တွေ သည် ၁။အတားအဆီးဖြစ်တဲ့ဝိပက်မရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ရတယ်။ဆိုလိုတာကပဋိသန္ဓေစိတ်သည် တီဟေတုကဖြစ်ပြီးအတူဖြစ်ပေါ်တဲ့ပညာစေတသိက်တွေရှိတယ်။ ၂။အတာအဆီးဖြစ်တဲ့ကံမရှိ ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ရတယ်။မဂ်၊ဖိုလ်၊နိဗ္ဗာန်တွေကိုအတာအဆီးဖြစ်စေတဲ့အနန္တရိယကံ၅ပါးထဲကဘယ်အ နန္တရိယကံတစ်ပါးပါးကိုမှမလုပ်ရဘူး။အနန္တရိယကံ၅ပါးတွေကတော့အမေကိုသတ်ခြင်း၊အဖေကိုသတ်ခြင်း၊ရဟန္တာတွေကိုသတ်ခြင်း၊မြတ်စွာဘုရားကိုသွေးခြေဉကျစေခြင်းနှင့်ရဟန်းတွေ ကိုသင်းခွဲစေခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။
၃။အတားအဆီးဖြစ်တဲ့ကိလေသာတွေမရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေဖြစ်ရတယ်။ဆိုလိုတာကနိယတ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ(၃)ပါးတွေမရှိရဘူး။ဘာတွေလဲဆိုတော့နတ္ထီဒိဋ္ဌိ၊အဟေတုကဒိဋ္ဌိနှင့်အကီလိရဒိဋ္ဌိ တို့ဖြစ်ကြတယ်။ပညာတွေနဲ့ပေါင်းစပ်ထားတဲ့တီဟေတုကဖြစ်တဲ့ပဋိသန္ဓေစိတ်သည်အပြစ် ကိုမမြင်ပဲအဆင်း၊အသံ၊အနံ့၊အရသာ၊အထိအတွေ့ထဲမှာသာယာနှစ်မြောမယ်ဆိုရင်သီလ စောင့်ထိန်းခြင်း၊ဘာဝနာပွားများခြင်းတွေနှင့်အဆင်း၊အသံ၊အနံ့၊အရသာ၊အထိအတွေ့တွေထဲ မှာသာယာနှစ်မြောခြင်းတွေလျော့နည်းဖို့မစဉ်းစားကြဘူး။ဒါကြောင့်ဉပါစာရသမာဓိနှင့်အပ္ပနာ သမာဓိတွေရောက်တဲ့အထိသမထဘာဝနာကိုပွားများခြင်းသည်မလွယ်ကူရခြင်းဖြစ်တယ်။ဉပါ စာရသမာဓိကိုရောက်ဖို့ပြုလုပ်ပေးတဲ့မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်ဖြစ်ဖို့သည်လိုလားတဲ့ အာရုံတစ်ခုခုထဲမှာသာအာရုံတွေစူးစိုက်ရတာမဟုတ်ဘူး။တကယ်လို့နားလည်မှုတွေမှားနေတဲ့ အချိန်မှာလောဘမူလစိတ်သည်မဟာကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်တယ်လို့ထင်ကြတယ်။စိတ်သည်ပြုပြင် ပြောင်းလဲပြီးမြင်ခြင်းကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့နိမိတ်အမျိုးမျိုးတွေသည်ငရဲဘုံ၊နတ်ဘုံနှင့်အဲဒီအ ကြောင်းအမျိုးမျိုးရှိတဲ့နေရာတွေမှာဖြစ်ပေါ်ပြီးဉပါစာရသမာဓိနှင့်အပ္ပနာသမာဓိတွေ သည်အစဉ်လိုက်ဖြစ်တဲ့စျာန်စိတ်တွေဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်သမထဘာဝနာသည်တကယ်မှန် ကန်ပြီးနားလည်ဖို့အတွက်အသေးစိတ်လေ့လာသင်ကြားရမယ့်အကြောင်းတွေဖြစ်ရခြင်းဖြစ် တယ်။
နေ့စဉ်နဲ့အမျှမြင်ခြင်း၊ကြားခြင်း၊အနံရခြင်း၊အရသာရခြင်း၊ထိတွေ့သိခြင်းနှင့်စဉ်းစားနေတဲ့ အချိန်တွေမှာအကုသိုလ်စိတ်သည်ကုသိုလ်စိတ်ထက်ပိုပြီးဖြစ်ပေါ်တာများတယ်။အဲဒီနေ့စဉ်နဲ့ အမျှဖြစ်ပေါ်တဲ့ကုသိုလ်စိတ်သည်ဒါန၊သီလတွေအနည်းငယ်သာဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်တစ် နေ့စီတစ်လစီတွေမှာအကုသိုလ်ရဲ့အပြစ်တွေကိုမြင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ကုသိုလ်တွေပိုပြီးဖြစ် ပေါ်အောင်စိတ်ကိုပွားများရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါနနှင့်သီလတွေမဟုတ်တဲ့အချိန်မှာအဲဒီနေ့စဉ်နဲ့ အမျှစိတ်ကိုအကုသိုလ်အားလုံးကနေငြိမ်သက်အောင်ပွါးများခြင်းသည်သမထဘာဝနာကု သိုလ်ရဲ့အဆင့်တွေဖြစ်တယ်။ဉပါစာရသမာဓိနှင့်အပ္ပနာသမာဓိအဆင့်ထိမရောက်နိုင်ပေမယ့် ပွါးများသင့်တဲ့အရာတွေဖြစတယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီစိတ်ကိုအကုသိုလ်ကနေငြိမ်သက်အောင်တား ဆီးခြင်းသည်မြင်၊ကြား၊အနံ့၊အရသာ၊အထိတွေ့သိခြင်းနှင့်စဉ်းစားတဲ့အချိန်တွေမှာဘယ်လိုနဲ့ စိတ်ငြိမ်သက်မလဲဆိုတာပညာနဲ့သိရတယ်။အဲလိုမှမဟုတ်ရင်ကုသိုလ်စိတ်လည်းဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။အကုသိုလ်စိတ်ကနေငြိမ်သက်ပြီးအဲဒီသမထဘာဝနာသည်အာရုံ၄၀ထဲဲမှာကုသိုလ်စိတ်တွေ ဖြစ်ရတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ကစည်၁၀၊အသုဘ၁၀၊အနုတ်သတိ၁၀၊အာဟာလေပတီကူလ သညာ၁၊ကျတူထာ့ဝဝါးထန်၁၊ဗြဟ္မာစိုရ်၄နှင့်အရုပ်စျာန်၄တို့ဖြစ်ကြတယ်။
**ကစည် (၁၀)** အာရုံအားလုံးကိုပြုလုပ်တဲ့အဓိပ္ပါယ်ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ကစည်လို့ခေါ်တယ်။ကစည် ၁ဝမျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။ပထဝီကစည်သည်မြေကြီးကိုသာအောက်မေ့တယ်။ ၂။အာ ပေါကစည်သည်ရေကိုသာအောက်မေ့တယ်။ ၃။တေဇောကစည်သည်မီးကိုသာအောက်မေ့ တယ်။ ၄။ဝာယောကစည်သည်လေကိုသာအောက်မေ့တယ်။ ၅။နီလကစည်သည်အစိမ်း ရောင်ကိုသာအောက်မေ့တယ်။ ၆။ပီတကစည်သည်အဝါရောင်ကိုသာအောက်မေ့တယ်။ ၇။လိုဟီကစည်သည်အနီရောင်ကိုသာအောက်မေ့တယ်။ ၈။အိုထာတကစည်သည်အဖြူ ရောင်ကိုသာအောက်မေ့တယ်။ ၉။အာလိုကကစည်သည်အလင်းရောင်ကိုသာအောက်မေ့ သည်။ ၁၀။အာကာသကစည်သည်ဟင်းလင်းပြင်ကိုသာအောက်မေ့တယ်။
မြေကြီးကိုသာအောက်မေ့တဲ့စိတ်သည်ကုသိုလ်စိတ်သလာ?(သို့)အကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်သလာ?မြေ ကြီးကိုအောက်မေ့ပြီးပညာမဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာမြေကြီးကိုစူးစိုက်ပြီးလိုလာခြင်း(သို့)အောက်မေ့ လိုလာခြင်းတွေသည်အကုသိုလ်ဖြစ်တယ်။ပညာဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာမြေကြီးကိုအောက်မေ့တဲ့စိတ်သည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်အားလုံးနှင့်မြေဓာတ်တွေကနေကင်းမဲ့လို့မရဘူးဆိုတာသိလိုက်တဲ့အ ခါမှာကုသိုလ်ဖြစ်တယ်။အဲဒီနှစ်သက်ဖူးတဲ့အရာတွေအားလုံးသည်မြေကြီးသာဖြစ်တယ်။ဒါ ကြောင့်တွေ့မြင်နေရတဲ့အရာတွေအားလုံးသည်မြေကြီးတွေသာဖြစ်တယ်လို့အောက်မေ့သိ လိုက်တဲ့အခါမှာကြိုက်နှစ်သက်တဲ့အရာတွေကိုစွန့်လွတ်နိုင်တယ်။
အဲဒီမြေကြီးကိုပဲအောက်မေ့ပြီးကုသိုလ်ဖြစ်မယ့်စိတ်သည်ဖြစ်နိုင်ဖို့အရမ်းခက်ခဲတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေသည်အာရုံကိုထိတွေ့တဲ့အခါမှာ အဲဒီအာရုံထဲမှာချက်ချင်းလိုက်ပါသွားတယ်။ဒါကြောင့်ခိုင်မြဲပြီးများလာတဲ့အကုသိုလ်တွေက နေစိတ်ငြိမ်သက်စေဖို့သမထဘာဝနာကိုပွါးများခြင်းသည်အနှောက်အရှက်ရှိတဲ့သူတွေရဲ့အသံတွေကနေကင်းဝေးပြီးတိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်တဲ့နေရာတွေကိုမှီခိုရခြင်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့မြေကြီး ကိုအဝိုင်းလုပ်ပြီး(ပထဝီကစည်)ရုပ်ပုံသဏ္ဍန်အမျိုးမျိုးထဲမှာစိတ်ကိုကြိုက်နှစ်သက်အောင်လုပ် ပေးတဲ့အပြစ်တွေကနေကင်းစင်းစေတယ်။အဲဒီပထဝီကစည်ကိုကြည့်နေတဲ့အချိန်နှင့်ပညာနဲ့ပါ ဝင်ပြီးမြေကြီးကိုစိတ်အောက်မေ့တဲ့အခါမှာမဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်ဖြစ်ပြီးစိတ်တွေငြမ် သက်နိုင်ခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့တစ်ခြားအာရုံမှာစိတ်မသိအောင်နှင့်ပုံမှန်နဲ့အဲဒီမြေကြီးကိုသာ အောက်မေ့ဖို့အတွက်ပထဝီကစည်ကိုကြည့်ကြတယ်။မသေး၊မကြီး၊မနီး၊မဝေး၊မမြင့်၊မနိမ့်တဲ့ ပထဝီကစည်ကိုကြည့်ပြီးပုံမှန်နဲ့အကုသိုလ်အားလုံးကနေငြိမ်သက်တဲ့စိတ်တွေနဲ့မြေကြီးကို အောက်မေ့ဖို့သည်ဘယ်လောက်ခက်ခဲသလဲ?ဒါကြောင့်ဝီတက်စေတသိက်သည်မရှိမဖြစ်တဲ့ စျာန်တစ်ပါးဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်အူခဟနိမိတ်ရောက်တဲ့အထိမျက်လုံးပိတ်ခြင်းနှင့်မျက်လုံး ဖွင့်တဲ့အချိန်မှာအကုသိုလ်အားလုံးကနေငြိမ်သက်တဲ့စိတ်တွေနဲ့ဖြစ်ပေါ်ပြီးဝိတက်စေတသိက် နှင့်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်သည်ပထဝီကစည်မှာရူးစိုက်ရတယ်။
အူခဟနိမိတ်ဆိုတာကတော့မျက်လုံးဖွင့်တဲ့အချိန်နဲ့တူပြီးမနောဒွါရမှဖြစ်ပေါ်မယ့်ပထဝီကစည် ရဲ့နိမိတ်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်တစ်ချို့သူတွေရဲ့ပဋိသန္ဓေစိတ်သည်တီဟေတုကဖြစ်ပေမယ့်အူခ ဟနိမိတ်တွေမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ပထဝီကစည်မှာမဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်တွေခိုင်မာပြီး ငြိမ်သက်ခြင်းတွေများလာတဲ့အခါမှာအူခဟနိမိတ်တွေဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီအူခဟ နိမိတ်တွေဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာဉပါစာရသမာဓိအထိမရောက်သေးဘူး။ဆက်ပြီးတော့အူခဟ နိမိတ်ထဲမှာမဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်ခိုင်မာဖို့အတွက်ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ပေး ခြင်းနှင့်ပိုပြီးခိုင်မာလာဖို့သည်မလွယ်ကူဘူး။စိတ်ကိုအုပ်ချုပ်တဲ့အကုသိုလ်တရားအားလုံး တွေအစဉ်လိုက်ငြိမ်းသွားတဲ့အခါမှာဉပါစာရသမာဓိဖြစ်ပြီးစိတ်တွေခိုင်မာပြီးငြိမ်သက်လာ တယ်။ပါတီဖနိမိတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာအူခဟနိမိတ်ကိုထုတ်လိုက်သလိုနဲ့တူတယ်။ပါတီဖနိမိတ် သည်အူခဟနိမိတ်ထက်ပိုပြီးကြည်လင်တဲ့နိမိတ်ဖြစ်တယ်။အဲဒီပါတီဖနိမိတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာ မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်သည်ဉပါစာရသမာဓိအဆင့်ထိခိုင်မာပြီးငြိမ်သက်လာတယ်။ ဆိုလိုတာကအပ္ပဏာသမာဓိအဆင့်ဖြစ်တဲ့အာရုံထဲမှာခိုင်မာပြီးငြိမ်သက်ခြင်းသည်နီးကပ်တဲ့သ မာဓိဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပထမစျာန်စိတ်ဖြစ်တယ်။
ငြိမ်သက်တဲ့မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်ကိုထိန်းသိမ်းပေးခြင်းသည်ဉပါစာရသမာဓိ အဆင့်ရောက်တဲ့အထိနောက်ထပ်ဆက်ပြီးပုံမှန်နဲ့ငြိမ်သက်နိုင်တယ်။ပြီးတော့အဲဒီပထမစျာန် စိတ်ဖြစ်ပေါ်ဖို့သည်ရူပါဝကျလစိတ်အဆင့်ဖြစ်တဲ့အပ္ပနာသမာဓိအဆင့်ရောက်တဲ့အထိခိုင်မာပြီးငြိမ်သက်ခြင်းတွေပိုများလာဖို့သည်ရပြီးတဲ့ဉပါစာရသမာဓိကိုထိန်းသိမ်းရတယ်။မွေးဖွား လာမယ့်ဗြဟ္မဒတ်မင်းရဲ့သန္ဓေကိုစောင့်ရှောက်တဲ့မိခင်နဲ့တူတယ်။ပြီးတော့ဒီသပ္ပါယ ၇မျိုး(ဘာ ဝနာပွါးများခြင်းကိုလွယ်ကူစွာနဲ့ကူညီပေးတဲ့တရား)မဖြစ်တဲ့အကြောင်းကိုရှောင်ရတယ်။သပ္ပရ ၇မျိုးတွေကတော့ ၁။အာဝရှောင်ခြင်းသည်နေရာကိုဆိုလိုတယ်။မဖြစ်ပေါ်သေးတဲ့နိမိတ်သည်နေပြီးတဲ့အခါမှာမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့နိမိတ်သည်နေပြီးတဲ့အခါမှာပျောက်သွားတယ်။ ၂။ခိုကျလရှောင်ခြင်းသည်ရဟန်းတွေကိုလွယ်ကူစွာနဲ့ရှာလို့မရတဲ့နေရာကနေကွာဝေးတဲ့(သို့) နေရာနဲ့နီးကပ်တဲ့လမ်း၊သွားတဲ့လမ်းတွေဖြစ်တယ်။ ၃။မဟုတ်မမှန်တဲ့အသိထဲမှာနှစ်မြှပ်နေတဲ့ မသာယာစကားတွေကိုရှောင်ခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကဖြစ်ပေါ်တဲ့နိမိတ်တွေကိုပျောက် အောင်လုပ်ပေးတဲ့ပညာနဲ့မပါဝင်တဲ့အသိဖြစ်တယ်။၄။ကိလေသာတွေကိုရှာဖွေပြီးကိလေသာ များတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ကိုရှောင်ကျဉ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့စိတ်ကိုညစ်နွမ်းအောင်လုပ်ပေးတဲ့ကိ လေသာဖြစ်တယ်။ ၅+၆။ဖျား၊နာပြီးနေမကောင်းခြင်းကိုဖြစ်စေပြီးခန္ဓာကိုယ်နဲ့မညီမျှတဲ့ဉတုနှင့် အာဟာရအစားအသောက်တွေကိုရှောင်ရတယ်။ ၇။စိတ်ကိုငြိမ်သက်အောင်မလုပ်ပေးတဲ့ကိရိယာပုဒ်(လှုပ်ရှားမှု)ကိုရှောင်ရတယ်။
ရှောင်သင့်တဲ့အရာတွေကိုရှောင်ပြီးသုံးသင့်တဲ့အရာတွေကိုသုံးပြီးတဲ့အခါမှာအပ္ပနာသ မာဓိသည်မဖြစ်ပေါ်သေးဘူး။ဒါကြောင့်အပ္ပနာကုသိုလ်တွေကိုအပြည့်အဝနဲ့ပွါးများရမယ်။ ဆိုလိုတာကအပ္ပနာကုသိုလ်နဲ့ပါဝင်ရမယ်။ဒါကြောင့်တရားထဲမှာအသိအလိမ္မာရှိခြင်းသည်စျာန် စိတ်၁၀မျိုးကိုဖြစ်ပေါ်အောင်ကူညီထောက်ပံ့ပေးတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။ပစ္စည်းတွေကို သန့်ရှင်းအောင်လုပ်ပေးခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကခန္ဓာကိုယ်အဝတ်အစားနှင့်မှီခိုတဲ့နေရာတွေ မှာသန့်ရှင်းအောင်လုပ်ပေးရတယ်။အဲလိုမှမဟုတ်ရင်စိတ်တွေသည်မကြည်လင်ဘူး။ ၂။အင်စီ (၅)ပါးရဲ့ထပ်တူရှိတဲ့အရာဖြစ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့သဒ္ဓါနှင့်ပညာ၊ဝိရိယနှင့်သမာဓိတွေသည် သတိတွေနဲ့ထပ်တူရှိကြတယ်။ ၃။နိမိတ်တွေနဲ့ကျွမ်းကျင်လိမ္မာကြတယ်။ ၄။ခေတ်ကာလတွေနဲ့ ထိန်းသိမ်းသင့်တဲ့စိတ်ကိုထိန်းသိမ်းကြတယ်။ ၅။ခေတ်ကာလတွေနဲ့ထိန်းချုပ်သင့်တဲ့စိတ်ကို ထိန်းချုပ်ကြတယ်။ ၆။ခေတ်ကာလတွေနဲ့ရွှင်လန်းသင့်တဲ့စိတ်ကိုရွှင်လန်းစေတယ်။ ၇။ခေတ် ကာလတွေနဲ့လျစ်လျူရူသင့်တဲ့စိတ်ကိုလျစ်လျူရူစေတယ်။ ၈။မတည်မြဲတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေကိုရှောင် ကျဉ်ကြတယ်။ ၉။တည်မြဲတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေကိုမှီဝဲဆည်းကပ်ကြတယ်။ ၁၀။အဲဒီဂုဏ်ကျေးဇူးတွေထဲမှာဂါရဝပြုဖို့အကျင့်စာရိတ္တရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။တကယ်လို့ဒီအပ္ပနာကိုစို (၁၀)တွေမှာလိမ္မာပါးနပ်ခြင်းမဖြစ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေဆိုရင်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ် သည်အပ္ပနာသမာဓိဖြစ်ပေးတဲ့အထိနောက်ထပ်ပိုပြီးခိုင်မာတဲ့ငြိမ်သက်ခြင်းတွေမများလာ နိုင်ဘူး။ဆိုလိုတာကရူပါဝကျလပထမစျာန်စိတ်တွေဖြစ်ပေါ်တယ်။
နောက်ထပ်စိတ်တစ်ဆင့်ဖြစ်တဲ့ရူပါဝကျလပထမစျာန်စိတ်ဖြစ်တဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်မယ့်နောက် ဘုံတစ်ခုရဲ့စိတ်ဖြစ်တယ်။အဲဒီကာမာဝကျလဖြစ်တဲ့စိတ်သဘောတွေကနေလွှတ်မြောက်ပြီးဝိထီ စိတ်တွေသည်မနောဒွါရမှအစဉ်လိုက်ဖြစ်ပေါ်ပြီးစျာန်ဝိထီဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဘဝင် စိတ်သည်မဟာဝိပါက်ဉာဏသမ္ပယုတ်ဖြစ်တယ်။ဘဝင်ခကျလနသည်မဟာဝိပါက်ဉာဏသမ္ပ ယုတ်ဖြစ်တယ်။ဘဝင်ခုပချေထသည်မဟာဝိပါက်ဉာဏသမ္ပယုတ်ဖြစ်တယ်။မနောဒွါရလာဝချန သည်အဟေတုကကိရိယာဖြစ်တယ်။ပေါလိကမ်သည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်ဖြစ်တယ်။ ဉပါစာရသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်ဖြစ်တယ်။အနုလိုသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပ ယုတ်ဖြစ်တယ်။ခိုတလဘုံသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်ဖြစ်တယ်။ပထမစျာန်ကုသိုလ် စိတ်သည်ရူပါဝကျလကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်တယ်။ဘဝင်စိတ်သည်မဟာဝိပါက်ဉာဏသမ္ပယုတ် ဖြစ်တယ်။
အဲဒီပထမဆုံးဖြစ်ပေါ်တဲ့ရူပါဝကျလနှင့်ပထမစျာန်ကုသိုလ်စိတ်သည်တစ်ခဏသာဖြစ်ပေါ် တယ်။နောက်မှကျွမ်းကျင်လာတဲ့အခါမှာစျာန်စိတ်သည်သတ်မှတ်ထားတဲ့အချိန်အတိုင်း ဘဝင်စိတ်ကြားဖြတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိတဲ့အနေနဲ့ပိုပြီးဆက်လက်ဖြစ်၊ပျက်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ အဲဒီဆက်လက်ဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့စျာန်ဝိထီစိတ်သည်စျာန်သမာပတ်ဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကသတ်မှတ်ထားတဲ့အချိန်အတိုင်းစျာန်ရဲ့အာရုံထဲမှာခိုင်မာပြီးငြိမ်သက်တဲ့စိတ်သဘောတွေ ကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့သိမြင်ခြင်းဖြစ်တယ်။စျာန်ဝိထီစိတ်တွေအရင်ဖြစ်ပေါ်ဖို့သည်အမြဲတမ်း မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်တွေအရင်ဖြစ်ပေါ်ပြီးရှိရတယ်။
မဟာကုသိုလ်ချဝနနံပါတ်၁အကြိမ်သည်ဘောလိကာဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကအပ္ပနာသမာဓိရဲ့ ဘောလိကာ(အစောင့်ရှောက်)ဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အပ္ပနာကိုပြုပြင်ပြောင်းလဲတဲ့ အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။တကယ်လို့ဘောလိကာဖြစ်တဲ့မဟာကုသိုလ်မဖြစ်ပေါ်ဘူးဆိုရင် နောက်ထပ်စိတ်နှင့်အပ္ပနာသမာဓိဖြစ်တဲ့စျာန်စိတ်တွေလည်းဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။မဟာကုသိုလ် ချဝနနံပါတ်၂အကြိမ်သည်ဉပါစာရဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အပ္ပနာသမာဓိနဲ့နီးကပ်တဲ့ အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။မဟာကုသိုလ်ချဝနနံပါတ်၃အကြိမ်သည်အနုလုံ(သဘောတူညီချက်) ဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အပ္ပနာသမာဓိတွေနဲ့မိတ်ဖွဲ့တဲ့(အနုကူ)အတွက်ကြောင့်ဖြစ် တယ်။မဟာကုသိုလ်ချဝနနံပါတ်၄အကြိမ်သည်ခိုတလဖူဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ရူပါဝကျလဘုံဆီကိုရောက်ရှိဖို့အတွက်ကာမာဝကျလဘုံကိုလွှတ်မြောက်သွားတယ်။မဟာကုသိုလ်ချဝနနံပါတ်၄အကြိမ်ပျက်သွားတဲ့အခါမှာနောက်ထပ်ချဝနဝိထီစိတ်သည်ရူပါဝကျလပထမစျာန်ကု သိုလ်စိတ်ဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ရူပါဝကျလစျာန်ကုသိုလ်စိတ်သည်၅ပါးနဲ့ပါဝင်ပြီးဘာတွေလဲဆို တော့ဝိတက်၊ဝိစာရ၊ပီတိ၊သုခနှင့်ဧကခတ္တာတို့ဖြစ်ကြတယ်။သောမနစေတသိက်တွေအတူဖြစ်ပေါ်ခြင်းတွေရှိပေမယ့်အဲဒီရူပါဝကျလပထမစျာန်စိတ်တွေဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အဖွဲ့တွေကတော့နိဝေါ ရနတရားနဲ့ကျင့်ကြံခြင်းဖြစ်တဲ့ဒီစေတသိက်၅ပါးတွေဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကစိတ်ကိုအနှောက်အ ယှက်ပေးတဲ့အကုသိုလ်တရားဖြစ်ပြီးငြိမ်သက်တဲ့ဘက်မှမဆောင်ရွက်ပေးဘူး။နိဝေါရနတရား ၅ပါးတွေကတော့ **ကာမဆန္ဒနိဝေါရနသည်အဆင်း၊အသံ၊အနံ့၊အရသာ၊အထိအတွေ့ထဲမှာ သာယာနှစ်သက်ခြင်းဖြစ်တယ်။ **ဖရာပါထနိဝေါရနသည်စိတ်မရွှင်လန်းခြင်းတွေဖြစ်တယ်။ **မိတ္တ၊ထိန၊နိဝေါရနတွေသည်ထိုင်းမှိုင်းခြင်းတွေဖြစ်တယ်။**ဉဒ္ဓစ္စ၊ကုက္ကုစ္စနိဝေါရနတွေသည် ပျံ့လွင့်ခြင်း၊စိတ်အနှောက်အယှက်ဖြစ်ခြင်းတွေဖြစ်တယ်။**ဝိစိကိစ္စာနိဝေါရနသည်တရားသဘောရဲ့အကြောင်းနှင့်အကျိုးတွေကိုယုံမှားသံသယရှိခြင်းဖြစ်တယ်။
စျာန်(၅)ပါးသည်စိတ်ကိုငြိမ်သက်အောင်လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ဝိတက်စေတသိက်ဖြစ်ပြီးအာရုံထဲမှာ စူးစိုက်ခြင်းဖြင့်နိဝေါရနတရား(၅)ပါးကိုအကျိုးဆောင်ခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ဝိစာရစေတ သိက်သည်ဝိတက်စေတသိက်ရဲ့စူးစိုက်တဲ့အာရုံတွေကိုထိန်းသိမ်းပေးပြီးတစ်ခြားအာရုံထဲမှာစိတ်မပြန့်လွင့်အောင်လုပ်ဆောင်ပေးတယ်။ပီတိစေတသိက်သည်ပြည့်ဝတဲ့သဘောဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပြည့်ဝခြင်းအရသုခဝေဒနာတွေပိုပြီးများလာတယ်။ပြီးတော့စျာန်၄ပါးဖြစ်တဲ့ဧကခတ္တ သည်အားပေးကူညီပြီးစျာန်၅ပါးတွေနဲ့ပါဝင်တဲ့ပထမစျာန်ရဲ့အခြေအနေအရအာရုံထဲမှာတည်မြဲ ခိုင်မာတယ်။စျာန်၅ပါးသည်နိဝေါရနတရား၅ပါးနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တယ်။ ၁။ဝိတက်စေတ သိက်သည်ထိန၊မိတ္တ(တွန့်ဆုတ်ခြင်း)နိဝေါတွေနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆို တော့ဝိတက်စေတသိက်သည်ပုံမှန်နဲ့ပိုများလာတဲ့သမထဘာဝနာရဲ့အာရုံထဲမှာသာစူးစိုက်တဲ့ အခါမှာထိုင်းမှုင်းခြင်းနှင့်အိပ်ငိုက်ခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။ ၂။ဝိစာရစေတသိက်သည်ဝိစိ ကိစ္ဆာ(ပျံ့လွင့်ခြင်း)နိဝေါတွေနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တယ်။ဝိစာရစေတသိက်သည်ပုံမှန်နဲ့သမထဘာဝနာရဲ့အာရုံထဲမှာစူးစိုက်ပြီးဝိတက်စေတသိက်အရအာရုံတွေကိုထိန်းသိမ်းတဲ့အခါမှာတရားသဘောရဲ့အကြောင်းအကျိုးတွေထဲမှာယုံမှားသံသယရှိခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။ ၃။ပီတိစေ တသိက်သည်ဖရာပါထနိဝေါနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ပိုများလာတဲ့သမထဘာဝနာရဲ့ အာရုံထဲမှာငြိမ်သက်လာတဲ့အခါပီတိသည်အဲဒီငြိမ်သက်ခြင်းထဲမှာပိုပြီးပြည့်ဝလာတယ်။အဲဒီကြားတွေမှာနာကြီးခြင်း၊စိတ်မရွှင်လန်းခြင်းတွေမဖြစ်ပေါ်အောင်ပြုလုပ်ပေးတယ်။
၄။သုခ(သောမန)ဝေဒနာသည်ဉဒ္ဓစ္စ၊ကုက္ကုစ္စနိဝေါနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တယ်။သမထဘာဝနာရဲ့ အာရုံထဲမှာသုခဝေဒနာခံစားနေတဲ့အချိန်မှာပူပြင်သောကဖြစ်ခြင်းနှင့်တစ်ခြားအာရုံထဲမှာတွေ ဝေခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီအချိန်မှာသမထအာရုံထဲမှာသုခဝေ ဒနာတွေခံစားနေခြင်းဖြစ်တယ်။ ၅။ဧကခတ္တာစေတသိက်သည်ကာမဆန္ဒနိဝေါနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သမထဘာဝနာရဲ့အာရုံထဲမှာသမာဓိ(တည်ကြည်)တဲ့အခါမှာ ဘယ်ကာမအာရုံထဲမှာမှမသာယာတော့ဘူး။ရူပါဝကျလပထမစျာန်ကုသိုလ်စိတ်သည်အာရုံထဲမှာစျာန်၅ပါးတွေနဲ့ခိုင်မာတဲ့အပ္ပနာသမာဓိဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ရူပါဝကျလစျာန်ကုသိုလ်စိတ်သည် ပထမဉီးဆုံးတစ်ကြိမ်သာဖြစ်ပေါ်ပြီးဘဝင်စိတ်တွေကြားမှာအကြိမ်များစွာပျက်သွားပြီးတဲ့အ ခါမှာမနောဒွါရဝိထီစိတ်သည်ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တယ်။မနောဒွါရလာဝချနစိတ်ဖြစ်ပေါ်ပြီး စျာန်တစ်ကြိမ်ကိုအောက်မေ့ပြီးတော့ပျက်သွားတယ်။ပြီးတော့မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ် စိတ်သည်အဲဒီစျာန်(၇)ကြိမ်ကိုဝေဖန်သုံးသပ်တယ်။ပြီးတော့ဘဝင်စိတ်သညအကြားမှာဖြစ် ပေါ်တယ်။
မနောဒွါရဝိထီစိတ်သည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးစျာန်ရဲ့တစ်ပါးစီတစ်ကာလစီတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်တယ်။ မနောဒွါရဝိထီစိတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာအဲဒီစျာန်ရဲ့တစ်ပါးစီတစ်ကာလစီတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ် ခြင်းသည်အမြဲတမ်းစျာန်ဝိထီကနေဆက်ပြီးဖြစ်ပေါ်ရတဲ့ပချေဝေ့ခဏဝိထီဖြစ်တယ်။ရူပါဝကျ လစျာန်ကုသိုလ်စိတ်ကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ပညာသည်စျာန်၅ပါးစလုံးရဲ့ကွားခြားခြင်းတွေကိုသိခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကဝိတက်စေတသိက်နှင့်ဝိစာရစေတသိက်ရဲ့ကွာခြား မှုကိုသိခြင်း၊ပီတိစေတသိက်နှင့်သုခ(သောမန)ဝေဒနာစေတသိက်ရဲ့ကွာခြားမှုကိုသိခြင်းနှင့် အပ္ပနာသမာဓိဖြစ်တဲ့ဧကခတ္တာစေတသိက်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။သမထဘာဝနာကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်သတိသမ္ပဇဉ်တွေပုံမှန်ရှိရတယ်။ပြီးတော့လဲလှယ်ပြီးဖြစ်ပေါ် တဲ့ကုသိုလ်နှင့်အကုသိုလ်ဖြစ်တဲ့စိတ်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိပြီးမှန်ကန်ပြီးလျှန်မြန်စွာနဲ့ကြားမှာ ဖြစ်ပေါ်တယ်။အဲဒါမှမဟုတ်ရင်သောမနဝေဒနာနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့လောဘမူလစိတ်သည်ကု သိုလ်နှင့်ငြိမ်သက်ခြင်းတွေဖြစ်တယ်လို့နားလည်မှုတွေမှားစေနိုင်တယ်။
သမထဘာဝနာကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်ဘယ်လိုမှမမှားနိုင်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သမထဘာဝနာကိုပွားများခြင်းသည်စိတ်မှကုသိုလ်တွေကိုပွါးများခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်စိတ်ငြိမ် သက်ပြီးတဲ့အခါမှာစိတ်ကိုကုသိုလ်ဘက်မှာပိုပြီးခိုင်မာအောင်လုပ်ပေးတဲ့အာရုံရဲ့နိမိတ်တွေသာ ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဉပမာ-အာဘောကစည်ကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်အာဘောကစည်ရဲ့နိမိတ်အာရုံ ရှိတယ်။ဒါကြောင့်ငရဲပြည်၊နတ်ပြည်ရဲ့အကြောင်းအမျိုးမျိုးတွေကိုမမြင်ရဘူး။သမာဓိလုပ်ပြီး အရာတွေအမျိုးမျိုးကိုမြင်တဲ့အချိန်မှာအဲဒီအချိန်သည်သမထဘာဝနာမဟုတ်ဘူး။သမထဘာဝနာကိုပွါးများခြင်းသည်အာရုံ(၄၀)ထဲမှာဘယ်အာရုံတစ်ခုခုမဆိုသမထဘာဝနာရဲ့အာရုံ ကိုအောက်မေ့တဲ့အတွက်ကြောင့်ငြိမ်သက်တဲ့မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်ဖြစ်ရတယ်။လောဘမူလစိတ်(သို့)မဟာကုသိုလ်ဉာဏဝိပ္ပယုတ်စိတ်သည်အာရုံ(၄၀)ထဲမှာဘယ်အာရုံတစ် ခုခုရှိတယ်ဆိုရင်သမထဘာဝနာတွေမဟုတ်ဘူး။ဉပမာ-ဘုရားရုဏ်တော်အမျိုးမျိုးတွေကို အောက်မေ့ခြင်းမရှီပဲနဲ့” ဗုဒ္ဓေါ”လို့ရွတ်ဆိုတဲ့ကလေး(သို့)လူကြီးတွေသည်မဟာကုသိုလ် ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်တွေမဟုတ်ဘူး။လူသေလောင်းကိုမြင်ပြီးတဲ့သူတွေသည်ထိန့်လန့်ပြီး ကြောက်သွားရင်ဒေါသမူလစိတ်ဖြစ်ပြီးမဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်မဟုတ်ဘူး။ပြီးတော့ဘယ်လိုနဲ့စိတ်တွေငြိမ်သက်နိုင်မလဲဆိုတာမသိပဲနဲ့ထွက်လေ၊ဝင်လေမှာကြိုးစားပြီးစူးစိုက် နေတဲ့သူတွေသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်တွေမဟုတ်ဘူး။အဲဒီသမထဘာဝနာရဲ့ တစ်ခြားအာရုံနှင့်တစ်ခြားကစည်တွေသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်ကိုမှန်ကန်စွာနဲ့ ဝေဖန်သုံးသပ်ရတယ်။အဲဒါမှစိတ်တွေငြိမ်သက်နိုင်မယ်။ပထဝီကစည်ကိုပွားများခြင်းနဲ့အတူတူ ပဲဖြစ်တယ်။
အာရုံထဲမှာစူးစိုက်တဲ့ဝိတက်စေတသိက်ရဲ့အပြစ်ကိုမြင်ပြီးပထမစျာန်ကုသိုလ်ကိုထွင်း ထွင်းစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တဲ့အခါမှာကာမအာရုံသည်အာရုံထဲမှာပုံမှန်နဲ့စူးစိုက်နေတယ်။ဆိုလိုတာကအဆင်း၊အသံ၊အနံ့၊အရသာ၊အထိတွေ့တွေသည်အကုသိုလ်တရားအားလုံးတွေနဲ့နီးကပ်ခြင်း တွေရှိနေသေးတယ်။တကယ်လို့အဲဒီစျာန်စိတ်ကိုဝိတက်စေတသိက်ကနေလွတ်မြောက်အောင် လုပ်ပေးနိုင်ပြီးဝိစာရစေတသိက်၊ပီတိ၊သုခနှင့်ဧကခတ္တာစေတသိက်တွေပဲရှိမယ်ဆိုရင်ပိုပြီးငြိမ် သက်တယ်။ဒါကြောင့်ထိုးထွင်းသွားတဲ့ပထမစျာန်ကုသိုလ်ရဲ့အာရုံကိုရောက်တဲ့အထိကြိုးစား ပြီးအောက်မေ့ရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့အဲဒီအာရုံထဲမှာဝိတက်စေတသိက်ကိုမစူးစိုက်ပဲပထမ စျာန်ရဲ့အာရုံထဲမှာစိတ်တွေငြိမ်သက်ပြီးခိုင်မာဖို့အတွက်ကြိုးစားပြီးထိန်းသိမ်းပေးတယ်။ဒါ ကြောင့်ဝစီ(၅)ပါးတွေနဲ့ပြည့်စုံတဲ့အခါမှာအောင်မြင်နိုင်တယ်။ဆိုလိုတာကဝစီ(၅)ပါးရဲ့အရင် စျာန်အကြောင်း(၅)ပါးထဲမှာကျွမ်းကျင်ခြင်းတွေရှိတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။အာဝချနဝစီ သည်အလိုရှိတဲ့အချိန်နှင့်နေရာတွေမှာပထမစျာန်ကိုအောက်မေ့ခြင်းမှာကျွမ်းကျင်တယ်။
၂။သမာပတ်ချနဝစီသည်စျာန်ဝင်စားခြင်းမှာကျွမ်းကျင်တယ်။ဆိုလိုတာကအလိုရှိတဲ့အချိန်နှင့် နေရာတွေမှာစျာန်စိတ်တွေဖြစ်ပေါ်လို့ရတယ်။ ၃။အဓိဌာန်ဝစီသည်အလိုရှိတဲ့အချိန်နှင့်နေရာ တွေမှာစျာန်စိတ်ကိုဆက်လက်ပြီးအနည်းအများနဲ့ဖြစ်၊ပျက်ပေးခြင်းမှာဖြစ်ပေါ်တယ်။ ၄။ ဝဋ်ထန်ဝစီသည်အလိုရှိတဲ့အချိန်နှင့်နေရာတွေမှာစျာန်ကနေထွက်ခြင်းမှာကျွမ်းကျင်တယ်။ ၅။ပဉ္စဝေ့ခနဝစီသည်အလိုရှိတဲ့အချိန်နှင့်နေရာတွေမှာစျာန်တစ်ပါးစီကိုအောက်မေ့ခြင်းမှာ ကျွမ်းကျင်တယ်။အဲဒီစျာန်စိတ်အဆင့်တွေပိုပြီးထိုးထွင်းစွာသိနိုင်ခြင်းသည်ပထမဆုံးစျာန် အဆင့်ရဲ့အပြစ်တွေကိုမြင်ရမယ်။ပြီးတော့စျာန်အဆင့်တွေကိုအစဉ်လိုက်စွန့်လွတ်နိုင်ရတယ်။
ဒုတိယစျာန်သည်ဝိတက်ကိုစွန့်လွတ်ပြီးစျာန်၄ပါးတွေပါဝင်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဝိစာရ၊ ပီတိ၊သုခနှင့်ဧကခတ္တာတို့ဖြစ်ကြတယ်။ တတိယစျာန်သည်ဝိစာရကိုစွန့်လွတ်ပြီးစျာန်၃ပါး တွေပါဝင်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ပီတိ၊သုခနှင့်ဧကခတ္တာတို့ဖြစ်ကြတယ်။ စတုတ္ထစျာန်သည်ပီတိကိုစွန့်လွတ်ပြီးစျာန်၂ပါးတွေနဲ့ပါဝင်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆို တော့သုခနှင့်ဧကခတ္တာတို့ဖြစ်ကြတယ်။ပဉ္စမစျာန်သည်သုခကိုစွန့်လွတ်ပြီးစျာန်၂ပါးတွေ ပါဝင်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဉပေက္ခာနှင့်ဧကခတ္တာတို့ဖြစ်ကြတယ်။အဲဒီစျာန် တစ်ပါးစီတွေကိုစွန့်လွတ်ခြင်းသည်စျာန်၅ပါးရဲ့ပန်ကျကနိုင်အရနဲ့စျာန်ဖြစ်တယ်။တစ်ပြိုင် ထဲမှာပဲအဲဒီဝိတက်နှင့်ဝိစာရကိုစွန့်လွတ်နိုင်ပြီးပညာရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်အတွက်ကျတော့စျာန်၄ပါး အရနဲ့စျာန်ဖြစ်တယ်။
ဒုတိယစျာန်သည်ဝိတက်၊ဝိစာရကိုစွန့်လွတ်ပြီးစျာန်၃ပါးနဲ့ပါဝင်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ပီတိ၊သုခနှင့်ဧကခတ္တာတို့ဖြစ်ကြတယ်။တတိယစျာန်သည်ပီတိကိုစွန့်လွတ်ပြီးစျာန်၂ပါး နဲ့ပါဝင်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့သုခနှင့်ဧကခတ္တာတို့ဖြစ်ကြတယ်။စတုတ္ထစျာန်သည် သုခကိုစွန့်လွတ်ပြီးစျာန်၂ပါးနဲ့ပါဝငသည်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဉပေက္ခနှင့်ဧကတ္တာတို့ဖြစ်ကြတယ်။ကျတူကနိုင်အရတတိယစျာန်ဖြစ်ပြီးဆိုလိုတာကပန်ကျကနိုင်အရနဲ့စတုတ္ထစျာန်ဖြစ် တယ်။ကျတူကနိုင်အရနဲ့စတုတ္ထစျာန်ဖြစ်ပြီးပန်ကျကနိုင်အရနဲ့ပဉ္စမစျာန်ဖြစ်တယ်။တကယ် လို့ဝစီကိုကျူလွန်ခဲ့ရင်ပထမစျာန်အဆင့်ကိုစွန့်လွတ်ဖို့သည်ပုံမှန်နဲ့စျာန်အဆင့်တွေပိုမြင့်လာပြီး ထိုးထွင်းဖို့အတွက်သည်ဘယ်လိုမှမဖြစ်နိုင်ဘူး။စျာန်ဝိထီစိတ်ပျက်သွားတဲ့အခါမှာပဉ္စဝေ့ခဏဝိ ထီသည်အချိန်တိုင်းဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။
သမထဘာဝနာကိုပွားများခြင်းဖြင့်ကိလေသာကိုတားဆီးခြင်းသည်သမုစေ္ဒ အဖြစ်နဲ့ကိလေသာတွေကိုငြိမ်းသတ်တာ မဟုတ်ဘူး။ဒါကြောင့်ဈာန်စိတ်စောရခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကဖြစ်ပေါ်ခြင်းတွေနှေးပြီးပုံမှန်နဲ့မကျွမ်းကျင်ဘူး။သို့) နောက်ထပ်မဖြစ်ပေါ်လို့လည်းရတယ်။ဒါ ကြောင့်စျာန်စိတ်တွေကျွမ်းကျင်စွာနဲ့ဖြစ် ပေါ်နိုင်ဖို့သည်စျာန်တိုင်းမှာအမြဲတမ်းဝစီတွေရှိနေရတယ်။အဲဒီသမထဘာဝနာ ရဲ့အာရုံ(၄၀)အာရုံသည်တစ်ချို့အာရုံမှာ ဥကစာရသမာဓိမရောက်ပဲစိတ်တွေငြိမ် သက်နိုင်တယ်။တစ်ချို့အာရုံမှာဥပစာရသမာဓိရောက်တဲ့အထိစိတ်တွေငြိမ် သက်နိုင်တယ်။တစ်ချို့အာရုံမှာပထမစျာန်ရောက်ရုံလောက်ပဲငြိမ်သက်နိုင်တယ်။ ပြီးတော့တစ်ချို့အာရုံမှာပဥ္စမစျာန် လောက်သာအာရုံဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်မို့အနုသတိ(၆)မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ဗုဒ္ဓနုသတိ၁၊ဓမ္မာနုသတိ၁၊သံဃာ နုသတိ၁၊စာခါနုသတိ၁၊သီလနုသတိ၁ နှင့်ဒေဝတာနုသတိ၁တို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒီအနုသတိ၆ပါးကိုအောကအမေ့တဲ့အရှင်အရိယာပု ဂ္ဂိုလ်တွေမဟုတ်တဲ့သူတွေသည်ဥပစာရသမာဓိရောက်တဲ့အထိစိတ်ငြိမ်သက်လို့မရဘူး။အဲဒီ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တွေမဟုတ်တဲ့သူတွေသည်ဥပစာရသမာဓိရောက်တဲ့အထိစိတ်ငြိမ်သက်လို့မရ ဘူး။အဲဒီအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တွေအတွက်ကျတော့ဥပစာရသမာဓိလောက်ပဲငြိမ်သက်နိုင်ပြီးအပ္ပနာ သမာဓိအထိတော့မရောက်ဘူး။
အနုသတိ၂မျိုးတွေကတော့နိဗ္ဗာန်ကိုအောက်မေ့ခြင်းဖြစ်တဲ့ဥပသမာနုသတိနှင့်သေခြင်း တရားကိုအောက်မေ့ခြင်းဖြစ်တဲ့မရဏနုသတိတို့ဖြစ်ကြတယ်။မရဏနုသတိသည်ဥပစာရ သမာဓိလောက်သာငြိမ်သက်နိုင်တယ်။ဒါကြောင့်ဥပသမာနုသတိသည်အရှင်အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်လောက်သာဥပစာရသမာဓိအထိငြိမ်သက်နိုင်တယ်။အာဟာလေပါတီကူလသညာ တစ်ပါးကတော့အစားအစာတွေရဲ့အညစ်အကြေး(မသန့်ရှင်းမှု)တွေကိုအောက်မေ့ခြင်းဖြစ်ပြီး ဥပစာရသမာဓိအထိစိတ်ငြိမ်သက်နိုင်တယ်။ကျတူဓာတုဝါထန်တစ်ပါးကတော့ကိုယ်ခန္ဓာရဲ့ရေ ဓာတ်၊မြေဓာတ်၊မီးဓာတ်နှင့်လေဓာတ်တွေကိုအောက်မေ့နိုင်ပြီးဥပစာရသမာဓိအထိစိတ်ငြိမ် သက်နိုင်တယ်။အသုဘ၁၀ပါးတွေကတော့လူသေလောင်း၁၀မျိုးရဲ့သဘောကိုအောက်မေ့ပြီး ပထမစျာန်ရောက်တဲ့အထိစိတ်ငြိမ်သက်နိုင်တယ်။ကာယခတ္တာသတိ(အနုသတိ)တစ်ပါးက တော့အပိုင်းအစအမျိုးမျိုးတွေရဲ့မနှစ်သက်ခြင်းကိုအောက်မေ့ခြင်းဖြစ်ပြီးတစ်ပိုင်းစီမှာရှိတဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာရဲ့၃၂ပါးတွေကတော့ဆံပင်၊၊လက်သည်း၊အမွေး၊သွား၊သရေစသည်တို့ဖြစ်ကြပြီး ပထမစျာန်အထိစိတ်ငြိမ်သက်နိုင်တယ်။အာနာပါဏသတိတစ်ပါးသည်ဝင်လေ၊ထွက်လေကို အောက်မေ့ခြင်းဖြစ်ပြီးပထမစျာန်အထိစိတ်ငြိမ်သက်နိုင်တယ်။ကစည်၁ဝပါးသည်ပထမစျာန် အထိစိတ်ငြိမ်သက်နိုင်တယ်။
ဗြဟ္မာစိုရ်၃ပါးတွေကတော့မေတ္တာ၁၊ကရုဏာ၁၊မုဒိတာ၁တို့ဖြစ်ကြပြီးပန်ကျကနိုင်အရနဲ့စတုတ္ထ စျာန်အထိစိတ်ငြိမ်သက်နိုင်တယ်။ဗြဟ္မာစိုရ်တစ်ပါးတွေကတော့စတုတ္ထစျာန်ရောက်တဲ့ဥ ပေက္ခာဗြဟ္မာစိုရ်ဖြစ်ပြီးဗြဟ္မာစိုရ်၃ပါးကနေစိတ်ငြိမ်သက်တဲ့အခါမှာဥပေက္ခာဗြဟ္မာစိုရ်တွေ ကိုဆက်ပြီးတော့ပွားများနိုင်ခြင်းဖြစ်တယ်။ဗြဟ္မာစိုရ်၄ပါးတွေထဲမှာဥပေက္ခာဗြဟ္မာစိုရ်သည် ပဥ္စမစျာန်တစ်ခုထဲရဲ့အာရုံဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။အရုပ်စျာန်၄ပါးတွေကတော့အာရုံအဖြစ်နဲ့ရုပ် မရှိတဲ့ပဥ္စမစျာန်ဖြစ်တယ်။အဲဒီအရုပ်စျာန်ကိုပွားများနိုင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်ရုပ်ပဥ္စမစျာန်ကိုထိုးထွင်းစွာအရင်သိရတယ်။ရုပ်ပဥ္စမစျာန်ရဲ့အပြစ်ကိုမြင်တဲ့အခါမှာရုပ်စျာန်ရဲ့အမြင့်ဆုံးအဆင့်ဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကရုပ်ပဥ္စမစျာန်အဆင့်မှန်ပေမယ့်အာရုံအဖြစ်နဲ့ရုပ်ရှိနေသေးတဲ့အခါမှာကာမ အာရုံဖြစ်တဲ့ရုပ်ထဲမှာလွယ်ကူစွာနဲ့တုန်လှုပ်ပြီးနီးကပ်နိုင်သေးတယ်။အာရုံဖြစ်တဲ့ရုပ်ကိုရုပ်သိမ်း သင့်ပြီးရုပ်ထက်ပိုကောင်းပြီးငြိမ်သက်တဲ့ရုပ်မဟုတ်တဲ့အာရုံထဲမှာစိတ်ကိုဦးညွတ်စေတယ်။အ ရုပ်ရဲ့အစွန်းဆုံးမရှိတဲ့အာရုံကိုအောက်မေ့ခြင်းနှင့်ရုပ်ကိုရုပ်သိမ်းတဲ့အခါမှာအပ္ပဏာသမာဓိ ဖြစ်ပေါ်တဲ့အထိသည်မနောဒွါရမှဝိထီစိတ်တွေဆက်လက်ဖြစ်၊ပျက်တဲ့အနေနဲ့အရုပ်စျာန်ကု သိုလ်ဖြစ်တယ်။စျာန်ဝိထီနဲ့အတူတူပဲဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ဝဝီ၅ပါးနဲ့ပါဝင်ပြီးပိုပြီးမြင့်လာတဲ့အ ရုပ်စျာန်ရောက်တဲ့အထိထိုးထွင်းစွာနဲ့သိနိုင်တယ်။
အရုပ်စျာန်၄ဆင့်ရှိပြီးပဥ္စမစျာန်၄ဆင့်စလုံးဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်အဆင့်လိုက်နှင့်ပိုပြီးအသေး စိတ်တဲ့အာရုံတွေမှာကွာခြားကြတယ်။ နံပါတ်(၁)အရုပ်စျာန်သည်အာကာစာနာကြာရတနစျာန် စိတ်ဖြစ်ပြီးအဆုံးမရှိတဲ့အာရုံဖြစ်ပြီးအာကာသတွေရှိတယ်။နံပါတ်(၂)အရုပ်စျာန်သည်ဝိဉာဉ်နာကြာရတနစျာန်စိတ်ဖြစ်ပြီးအာကာစာနာကြာရတနအဖြစ်နဲ့အာရုံရှိတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဆုံးမရှိတဲ့အဲဒီအာရုံဖြစ်တဲ့အာကာသကိုမြင်ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းသည်အာကာစာနာကြာရနတစိတ်လောက်အသေးစိတ်မရှိသေးဘူး။ဒါကြောင့်အဆုံးမရှိတဲ့အာကာသရဲ့အာရုံတွေရှိတယ်။ ဒါကြောင့်အဆုံးမရှိတဲ့အာကာသရဲ့အာရုံကိုရုပ်သိမ်းရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့အာရုံအဖြစ်နဲ့ အာကာစာနာကြရတနစိတ်ကိုဦးညွတ်သွားတယ်။ဒါကြောင့်အပ္ပနာသမာဓိဖြစ်ပေါ်တဲ့အထိနံပါတ် (၂)အရုပ်စျာန်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ဝိဉာဉ်ရှိတဲ့အရုပ်စျာန်စိတ်ဖြစ်ပြီးဝိဉာဉ်နာကြာရတနစျာန်စိတ် ဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကအာကာစာနာကြာရတနစိတ်သည်အာရုံဖြစ်တယ်။
နံပါတ်(၃)အရုပ်စျာန်သည်အာကီကျရာရတနစျာန်စိတ်ဖြစ်ပြီးဘာမှမရှိတဲ့အာရုံဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အာကာစာနာကျရတနစိတ်မရှိတဲ့အာရုံဖြစ်တဲ့သဘာဝဖြစ်တဲ့အတွက် ကြောင့်ဖြစ်တယ်။အာကာစာနာကျရတနစိတ်ရှိတဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးမြင်တဲ့အခါနှင့်အာရုံအ ဖြစ်နဲ့ရှိနေတဲ့အခါမှာငြိမ်သက်ခြင်းတွေမရှိသေးဘူး။အာရုံအဖြစ်နဲ့ဘာမှမရှိတာထက်အသေးစိတ်ခြင်းမရှိတဲ့အတွက်ကြောင့်အာရုံဖြစ်တဲ့အာကာစာနာကျရတနစိတ်ကိုဖြတ် ကျော်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့အာကာစာနာကျရတနစိတ်မရှိတဲ့အာရုံဖြစ်တဲ့သဘာဝကို ဦညွတ်သွားတယ်။ဒါကြောင့်အပ္ပနာသမာဓိဖြစ်ပေါ်တဲ့အထိအရုပ်စျာန်၃ဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာ ကအာကီကျရာရတနစျာန်စိတ်သည်ဘာမှမရှိတဲ့အာရုံဖြစ်တဲ့သဘာဝရှိတယ်။ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတော့အာရုံအဖြစ်နဲ့အာကာစာနာကျရတနစိတ်မရှိတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
နံပါတ်(၄)အရုပ်စျာန်သည်နေဝသညာနာသညာရတနစျာန်စိတ်ဖြစ်ပြီးအာရုံအဖြစ်နဲ့အာကီ ကျရာရတနစျာန်ရှိတယ်။ဘာမှမရှိတဲ့အဲဒီအာရုံအဖြစ်နဲ့ဘာဝရှိပြီးအာကီကျရာရတနစျာန် စိတ်ကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးမြင်တဲ့အခါမှာအရမ်းအသေးစိတ်တဲ့သဘာဝဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့် အဲဒီအသေးစိတ်တဲ့အာကီကျရာရတနစိတ်ရဲ့ဘာဝကိုဦးညွတ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။အရုပ်စျာန် (၄)ပါးဖြစ်တဲ့အပ္ပနာသမာဓိဖြစ်ပေါ်တဲ့အထိနေဝသညာနာသညာရတနစျာန်စိတ်ဖြစ်တယ်။ဒါ ကြောင့်ရှိလာ(သို့)မရှိဘူးလာဆိုတာပြောလို့မရတဲ့အထိအသေးစိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့သမ္ပယုတ္တ တရားအားလုံးနှင့်သညာတွေရဲ့သဘောဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သမ္ပယုတ္တတရားအား လုံးရဲ့တာဝန်ကိုပြည့်ဝစွာနဲ့မလုပ်ရတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။အဲဒီသမ္ပယုတ္တတရားတွေရှိလာ (သို့)မရှိဘူးလာဆိုတာပြောလို့မရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်အရုပ်စျာန်(၄)ကိုနေဝသညာနာသညာရတနလို့ခေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကသညာရှိတာလည်းမဟုတ်၊မရှိတာလည်း မဟုတ်ဘူး။
အဲဒီအရုပ်စျာန်အဆင့်ရောက်တဲ့အထိအကုသိုလ်တရားအားလုံးကနေစိတ်ငြိမ်သက်ပြီး သမထဘာဝနာကိုပွါးများခြင်းသည်အားကောင်းတဲ့စိတ်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်အလိုရှိတဲ့အ တိုင်းအကျိုးဖြစ်အောင်လေ့ကျင့်ပေးနိုင်တယ်။ဥပမာ-အရင်ဘဝကိုပြန်အောက်မေ့လို့ရခြင်း၊ အဝေးမှာရှိတဲ့အရာအမျိုးမျိုးကိုမြင်တဲ့ဉာဏ်မျက်စိဖြစ်ပေါ်အောင်အဓိဌာန်ပြုခြင်းနှင့်တန်ခိုး အမျိုးမျိုးတွေကိုပြသနိုင်ခြင်း၊ကိုယ်ရောင်ဖြောင့်နိုင်ခြင်း၊အဝေးအနီးမှာရှိတဲ့အသံအမျိုးမျိုး ကိုကြားနိုင်တဲ့သောတဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်အောင်အဓိဌာန်ပြုနိုင်ခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဥပမာ-ရေပေါ် မှာလမ်းလျှောက်ခြင်း၊မြေစိုးခြင်း၊မိုးပျံခြင်းနှင့်အရာအမျိုးမျိုးတွေကိုဖန်တီးလို့ရနိုင်ခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်ဒီလိုတန်ခိုးအာနုဘော်တစ်မျိုးစီတွေကိုဖြစ်ပေါ်အောင်လေ့ကျင့်ဖို့သည် စျာန်သမာပတ်(၈)ပါးစလုံးနှင့်ကစည်အားလုံးတွေကိုလေ့ကျင့်နိုင်တဲ့သူဖြစ်ရတယ်။
စိတ်ကိုအကောင်းဆုံးနှင့်အကြောင်း၁၄မျိုးအရနဲ့လေ့ကျင့်ရတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။ကစည်အရအစဉ်လိုက်စျာန်ဝင်ခြင်း၊ ၂။ကစည်နဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်စျာန်ဝင်ခြင်း၊ ၃။ကစည် အရအစဉ်လိုက်စျာန်ဝင်ပြီးဆန့်ကျင်ဘက်နဲ့လည်းစျာန်ဝင်တယ်။ ၄။ပထမစျာန်ကတည်းက နေဝသညာနာသညာရတနစျာန်အထိစျာန်အစဉ်လိုက်ဝင်ခြင်း။ ၅။နေဝသညာနာသညာရတန စျာန်ကတည်းကပထမစျာန်အထိစျာန်အစဉ်လိုက်ဆန့်ကျင်ဘက်အရနဲ့စျာန်ဝင်ခြင်း။ ၆။အစဉ် လိုက်စျာန်ဝင်ပြီးအစဉ်လိုက်နဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်စျာန်ဝင်းခြင်း။၇။စျာန်ကျော်ခြင်းဖြင့်စျာန်ဝင်ပြီး တော့ကစည်ကိုတော့မကျော်ဘူး။ ၈။ကစည်ကျော်ခြင်းဖြင့်စျာန်ဝင်ပြီးတော့စျာန်ကိုတော့မ ကျော်ဘူး။ ၉။စျာန်ကိုကျော်ခြင်းဖြင့်စျာန်ဝင်ပြီးတော့ကစည်ကိုလည်းကျော်တယ်။ ၁၀။စျာန် အပါးကိုလွန်ကျူးခြင်းဖြင့်စျာန်ဝင်ခြင်း။ ၁၁။အာရုံတွေကိုလွန်ကျူးခြင်းဖြင့်စျာန်ဝင်ခြင်း၊ ၁၂။ စျာန်အပါးနှင့်အာရုံနှစ်ပါးစလုံးတွေကိုလွန်ကျူးခြင်းဖြင့်စျာန်ဝင်ခြင်း၊ ၁၃။စျာန်တစ်စျာန်စီရဲ့စျာန်အပါးကိုသတ်မှတ်ခြင်းဖြင့်စျာန်ဝင်ခြင်း။ ၁၄။စျာန်တစ်စျာန်စီရဲ့အာရုံကိုသတ်မှတ်ခြင်း ဖြင့်စျာန်ဝင်ခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဘယ်လုပ်ရပ်တွေ၊ဘယ်အကျင့်တွေမဆိုကြည့်လိုက်ရင်အဲ ဒီဂုဏ်အထူးအားလုံးတွေနှင့်တူခြင်းသည်အကြောင်းအကျိုးတွေနဲ့မအပ်စပ်တဲ့အခါမှာတကယ့် ဂုဏ်အထူးတွေဟုတ်မှဟုတ်ရဲ့လာ?
ကြိုးစားခြင်းဖြင့်စပြီးအားထုတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ဒီအကြောင်း(၁၄)တွေနဲ့စိတ်ကိုမကျင့်ရသေးဘူး။ဒါကြောင့်တန်ခိုးအာနုဘော်အမျိုးမျိုးတွေအောင်မြင်နိုင်ဖို့သည်ဖြစ်နိုင်တဲ့အရာ တွေမဟုတ်ဘူးဆိုတာဝိစိုထီမဂ်အချက်အလက်ထဲမှာပြောသွားတယ်။ကစည်ကိုကာကွယ်ပေး တဲ့အဲဒီသမထဘာဝနာကိုစပြီးကျင့်ကြံခြင်းသည်လူအယောက်တစ်ရာ(သို့)အယောက်တစ် ထောင်တွေမှာတစ်ယောက်လောက်ပဲအောင်မြင်စွာလုပ်နိုင်မယ်။ပြီးတော့သမထဘာဝနာကို ပွါးများတဲ့အချိန်မှာကစည်ကိုကာကွယ်ပြီးအူခဟနိမိတ်ဖြစ်ပေါ်နိုင်ဖို့သည်အဲဒီလူအ ယောက်တစ်ရာ(သို့)အယောက်တစ်ထောင်ထဲမှာတစ်ယောက်လောက်ပဲဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။ အူခဟနိမိတ်ဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့အခါမှာနိမိတ်တွေကိုထိန်းသိမ်းခြင်းနှင့်စိတ်ကိုပိုပြီးခိုင်မာစွာနဲ့ငြိမ်သက်အောင်ကာကွယ်စောင့်ရှောင့်ပြီးပါတီဖနိမိတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အထိအဲဒီအပ္ပနာသမာဓိတွေထိုး ထွင်းစွာနဲ့သိခြင်းသည်လူအယောက်တစ် ရာ(သို့)လူအယောက်တစ်ထောင်ထဲမှာ တစ်ယောက်လောက်ပဲရှိနိုင်တယ်။အဲဒီ စျာန်သမာပါတ်၈ပါးကိုထိုးထွင်းသွားတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေအားလုံးထဲမှာလူအယောက် တစ်ရာ၊တစ်ထောင်ထဲမှာစိတ်ကိုဒီအကြောင်း၁၄ပါးနဲ့ကျင့်ကြံနိုင်ဖို့သည် တစ်ယောက်လောက်ပဲရနိုင်တယ်။
အရင်ဘဝကိုအောက်မေ့ခြင်းအကြောင်းမှာလည်းထို့နည်းတူပဲဖြစ်တယ်။ဥပစာရသမာဓိ တွေဘယ်သူကရမလဲ?မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်တွေနဲ့ငြိမ်သက်တဲ့စိတ်မဟုတ်တဲ့အခါမှာ ပထမစျာန်ဖြစ်တဲ့အပ္ပနာသမာဓိတွေဘယ်သူကရမလဲ?ဒုတိယစျာန်၊တတိယစျာန်၊စတုတ္ထစျာန်၊ ပဉ္စမစျာန်နှင့်အရုပ်စျာန်တွေဘယ်သူကရမလဲ?အခုကတည်းကစပြီးနောက်ပြန်အောက်မေ့ပြီး ပဋိသန္ဓေရောက်တဲ့အထိခိုင်မာပြီးငြိမ်သက်တဲ့စိတ်တွေနဲ့အရင်ဘဝကိုဘယ်သူကအောက်မေ့ အောင်ပွားများကျင့်ကြံမလဲ?ပြီးတော့အရင်ဘဝရဲ့နောက်ဆုံးရက်၊နောက်ဆုံးအချိန်ထိရောက်နိုင်မယ့်အားအဖြင့်နဲ့လျှင်မြန်စွာပွားများကျင့်ကြံတဲ့စျာန်စိတ်ရဲ့အားတွေနဲ့အစဉ်လိုက်အားဖြင့် နောက်ပြန်ပြီးအောက်မေ့ရတယ်။မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်သည်တစ်ခဏကနေ အောက်မေ့ဖြစ်ပေါ်ပြီးအောင်မြင်တဲ့အခါမှာနောက်ထပ်တစ်ခဏစီနဲ့နောက်ပြန်ဆုတ်ရတယ်။အသေးစိတ်နဲ့အထူးဂုဏ်အားလုံးရဲ့အကြောင်းနှင့်အကျိုးတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးနား လည်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ဘယ်အကျင့်မျိုးနဲ့အမှန်တကယ်အထူးဂုဏ်တွေဟုတ်သလာ?ပြီး တော့ဘယ်အကျင့်မျိုးသည်အမှန်တကယ်အထူးဂုဏ်တွေမဟုတ်သလဲ?ဆိုတာသိနိုင်တယ်။
သမထဘာဝနာကိုပွါးများခြင်းသည်သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေသာကိုငြိမ်းသတ်တာမဟုတ်ဘူး။ဘာ ကြောင့်လဲဆိုတော့အမှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်အတိုင်းရှိတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းမဟုတ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။စျာန်စိတ်မစောတဲ့အခါမှာစုတိစိတ် ထက်အရင်ဖြစ်ပေါ်တဲ့စျာန်ဝိထီစိတ်သည်ဗြဟ္မာဘုံအဆင့်အမျိုးမျိုးထဲမှာစျာန်ဝိပက်စိတ်တွေ ပဋိသန္ဓေတည်ဖို့ကံအကြောင်းဖြစ်ပေးတယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီြဗဟ္မာဘုံမှာသက်တမ်းကုန်တဲ့အခါ နောက်ထပ်ဒီလိုမျိုးပြန်ဖြစ်လာရတယ်။ဆိုလိုတာကကိုယ်ထဲမှာအဆင်း၊အသံ၊အနံ့၊အရသာ၊အထိအတွေ့ထဲမှာနှင့်သာယာခြင်း၊နှစ်သက်ခြင်းနှင့်ငြိတွယ်ခြင်းတွေရှိရတယ်။သံသရာထဲမှာ နှင့်အတိတ်ဘဝတွေထဲမှာသမထဘာဝနာပွားများခြင်းတွေစုစောင်းခဲ့ဘူးတယ်။ဒါကြောင့်တစ် ချို့သူတွေကိုနိမိတ်တွေဖြစ်စေတယ်။အဲဒီအကြောင်းအမျိုးမျိုးနှင့်အရာအမျိုးမျိုးတွေကိုမြင် ပြီးသမာဓိတွေကိုပြုလုပ်တဲ့သူတွေကျတော့ဖြစ်နိုင်ဖို့ခဲယှဉ်းတဲ့စျာန်စိတ်အမျိုးမျိုးဖြစ်တဲ့အထိ အစဉ်လိုက်နဲ့အာရုံထဲမှာခိုင်မာပြီးငြိမ်သက်တဲ့မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်တွေသည်သမ ထဘာဝနာကိုပွာများခြင်းမဟုတ်တဲ့အခါမှာ အူတလစ်မနုတ်သတရား ဖြစ်တဲ့ဂုဏ်အထူးတွေမ ဟုတ်ဘူး။ဆိုလိုတာကမနုတ်သလူသားအားလုံးတွေရဲ့ပုံမှန်ထက်ပိုတဲ့တရားဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့် သမာဓိလုပ်ပြီးတဲ့အခါမှာအဲဒီအကြောင်းအမျိုးမျိုးကိုမြင်ခြင်း၊အရာအမျိုးမျိုးတွေကိုမြင်ခြင်း တွေသည်သမလဘာဝနာကိုပွားများခြင်းမဟုတ်တဲ့အတွက်ကြောင့်သမာဓိရဲ့အမှန်၊အမှားတွေ သည်အကျိုးအနည်းငယ်သာဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။
ဥပစာရသမာဓိရသွားတဲ့အထိသမထဘာဝနာကိုပွားများခြင်းသည်အရမ်းကိုခက်ခဲတယ်။ဘာ ကြောင့်လဲဆိုတော့ဘယ်အာရုံမဆိုမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေကိုပုံမှန်နဲ့ထိတွေ့တဲ့အ ခါမှာလောဘ၊ဒေါသ၊မောဟတွေသည်အဲဒီအာရုံရဲ့နောက်ကိုပါသွားတယ်။နေ့စဥ်နဲ့အမျှဒါန၊သီ လ၊ဘာဝနာတွေထဲမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့ကုသိုလ်တွေသည်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှပုံမှန် ဖြစ်ပြီးလျှင်မြန်စွာဖြစ်ပေါ်တဲ့အကုသိုလ်နဲ့နှိုင်းယှဥ်လိုက်ရင်အနည်းငယ်သာရှိတယ်။ပြီးတော့ အဲဒီသမထဘာဝနာကိုပွားများခြင်းသည်ကိလေသာကိုငြိမ်းသတ်လို့မရဘူး။ဘယ်အချိန်မဆို ကိလေသာတွေဖြစ်ပေါ်ပြီးစိတ်ကိုအုပ်ချုပ်တဲ့အခါမှာတန်ဖိုးအမျိုးမျိုးတွေကိုပြနိုင်တဲ့အဆင့် နှင့်ပွါးများလာခဲ့တဲ့သမထဘာဝနာတွေအားလုံးသည်ပျောက်ဆုံးသွားတယ်။
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားတရားမသိခင်ကနေဝသညာနာသညာရတနစျာန်ရောက်တဲ့အထိသမထဘာ ဝနာတွေကိုပွါးများကျင့်ကြံတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရှိတယ်။ပြီးတော့အကြား၊အမြင်ရှိခြင်းအတိတ်ဘဝ ကိုအောက်မေ့နိုင်တဲ့အထိစိတ်ကိုပွါးများကျင့်ကြံကြတယ်။ပြီးတော့တန်ခိုးတွေကိုပြနိုင်ကြ တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေတောင်မှအရိယာသစ္စာတရားတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့မသိနိုင် သေးဘူး။ဒါကြောင့်အကြောင်းတွေကိုတိုးတက်အောင်ပွါးများပြီးကျင့်ကြံခြင်းမရှိတဲ့အခါမှာ ဝိပသနာဘာဝနာကိုပြည့်စုံတဲ့အထိအရိယာသစ္စာတရားတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိစေတဲ့အကြောင်း တွေဖြစ်တယ်။ပြီးတော့တစ်ချို့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ နည်းလမ်းတွေမဟုတ်တဲ့ကျင့်ကြံခြင်းတွေထဲမှာစွဲလန်းပြီးအမြင်မှားသေးတယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ဘုရားတရားသိတော်မူပြီးတရားတော်တွေကိုဟောကြားဆုံးမသွားပေမယ့်စျာန်စိတ်တွေမရ သေးတဲ့အရှင်အရိယာသာဝကထက်များစွာရှိတယ်။စျာန်အဆင့်အမျိုးမျိုးရဲ့အပါးတွေနဲ့ပြည့်စုံ ပြီးအရိယာသစွာတရားကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အရှင်အရိယာသာဝကထက်များ စွာရှိတယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီမှန်ကန်ဖြောင့်မတ်တဲ့သမထဘာဝနာကိုပွါးများခြင်းသည်ဘယ် လောက်လုပ်ရခက်တဲ့အရာဖြစ်သလဲဆိုတာမြင်တွေ့နိုင်တယ်။
**ဝိပသနာဘာဝနာ** ကိလေသာ(၃)ဆင့်ရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့အနုသယကိလေသာ၊ပရိယုတ်ဌာန်ကိလေသာ နှင့်မှဒစရိုက်ကိဝီတီကာမကိလေသာတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဝီထီကာမကိလေသာသည်ကြမ်းတမ်းတဲ့ကိလေသာမျိုးဖြစ်ပြီးကိုယ်၊နှုတ်တွေမှဒုစရိုက်ကံတွေဖြစ်စေတယ်။ ဝိလ ဆိုတာကသီလတွေနဲ့ ဝီထီကာမကိလေသာတွေကိုရှောင်ကျဉ်ခြင်းဖြစ်တယ်။ပရိယုတ်ဌာန်ကိလေသာသည်အကုသိုလ် စိတ်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့အလယ်အလတ်ကိလေသာမျိုးဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်ဒုစရိုက်ကံဖြစ်တဲ့အ ဆင့်ထိတော့မရောက်ဘူး။စျာန်ကုသိုလ်စိတ်တွေနဲ့ပရိယုတ်ဌာန်ကိလေသာကိုတစ်ခဏသာတား ဆီးနိုင်တယ်။အနုသယကိလေသာသည်အသေးစိတ်တဲ့ကိလေသာဖြစ်တယ်။ကိလေသာတွေကို မငြိမ်းသတ်ရသေးတဲ့အခါမှာအနုသယကိလေသာသည်ဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့စိတ်ထဲမှာဆက်လက်ပြီး နှစ်မြှပ်နေတယ်။ပရိယုတ်ဌာန်ကိလေသာတွေဖြစ်ပေါ်အောင်အကြောင်းဖြစ်ပေးတဲ့အဆိပ်စာ ဖြစ်တယ်။တကယ်လို့သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေသာတွေအားလုံးငြိမ်းသွားပြီးနောက်ထပ်မဖြစ် ပေါ်တော့ဘူး။လောကုတ္တရာမဂ္ဂစိတ်သည်မဂ္ဂစိတ်ရဲ့အဆင့်အတိုင်းနိဗ္ဗာန်ရဲ့သဘောတွေကို ထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အနေနဲ့အရိယာသစ္စာတရားကိုသိတဲ့အခါမှာအဲဒီမဂ္ဂစိတ်ရဲ့အဆင့်အတိုင်း သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေသာတွေကိုငြိမ်းသတ်နိုင်တယ်။
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်တရားတော်တွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့မသိသေးခင်ကဒုစရိုက်ကိုရှောင်ကျဉ် ပြီးသီလတွေကိုစောင့်ထိန်းတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရှိကြတယ်။ပြီးတော့အရုပ်စျာန်ရဲ့အမြင့်ဆုံးအဆင့် ရောက်တဲ့အထိသမထဘာဝနာကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရှိကြတယ်။ဆိုလိုတာကနေဝသညာ နာသညာရတနစျာန်သည်ကိလေသာတွေကိုတစ်ခဏနဲ့သာငြိမ်းသတ်နိုင်တယ်။ဒါပေမယ့်ဘယ် သူမှအနုသယကိလေသာကိုငြိမ်းသတ်လို့မရဘူး။ဗုဒ္ဒမြတ်စွာဘုရားသည်လေးသင်ချေနှင့်ကမ္ဘာ တစ်သိန်းမှာပါရမီတွေစုစောင်းလာတဲ့အခါမှာသဗ္ဗေညုတဉာဏ်တော်ကိုသိတော်မူပြီးကိလေသာ ကင်းစင်တော်မူတဲ့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားဖြစ်လာတယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်အရိယာသစ္စာတရား တွေကိုသိဖို့အတွက်ကျင့်ကြံတဲ့နည်းလမ်းတွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။ဒါကြောင့်အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အရှင်အရိယာသံဃာတော်တွေရှိပြီးကိလေသာကိုငြိမ်းသတ် နိုင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေအများကြီးရှိကြတယ်။ပြီးတော့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသိတော်မူသွားတဲ့အတိုင်း တရားတော်တွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးကျင့်ကြံတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရှိနေသ၍တော့ကိလေသာကို ငြိမ်းနိုင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ရှိနိုင်သေးတယ်။နောက်ပြီးဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်၄၅ဝါကာလပတ်လုံးအသေး စိတ်နဲ့တရားတော်တွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားဆိုဆုံးမသွားတဲ့တရားတော်တွေကိုအသေးစိတ်ပြီးလေးနက်တဲ့တရားတော် တွေဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီတရားသဘောရဲ့အမှန်တကယ်ရှိတဲ့အရှိအတိုင်းကို ထိုးထွင်းစွာနဲ့သိတော်မူတဲ့တရားသဘောအားလုံးရဲ့လက္ခဏတွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။တ ကယ်လို့မှန်ကန်စွာနဲ့နားလည်ပြီးအသေးစိတ်နဲ့ဆိုဆုံးမသွားတဲ့တရားတော်တွေကိုမလေ့လာ မသင်ကြားတဲ့ဘယ်သူမဆိုကိလေသာငြိမ်းသတ်ဖို့နှင့်တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုး ထွင်းစွာသိပြီးပညာတွေတိုးတက်အောင်ပွါးများလို့မရဘူး။အဲဒီအမှန်အတိုင်းရှိတဲ့တရားသ ဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့ပညာသိနိုင်ဖို့သည်အစကတည်းကနေမှန်ကန်စွာနဲ့နား လည်ရမယ်။ဆိုလိုတာကမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်ပြီးအမှန်တကယ် ရှိတဲ့အရာအားလုံးကိုဆိုလိုတယ်။အခုချိန်မှာမြင်ခြင်း၊ကြား၊အနံ့၊၊အရသာ၊အထိအတွေ့ရတဲ့ အချိန်တိုင်းနှင့်အဲဒီစဉ်းစားခြင်းတွေသည်အဲဒီတရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုအမှန်အတိုင်းမသိရဘူး။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်သံသရာရဲ့အပြစ်နှင့်အကုသိုလ်တရားရဲ့အ ပြစ်တွေကိုမြင်ဖို့အတွက်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘော တွေကိုနေ့တိုင်းအချိန်တိုင်းမှာအသေးစိတ်နဲ့ဆိုဆုံးမသွားတယ်။ဒါကြောင့်သံသရာရဲ့အပြစ် အန္တာရယ်တွေကိုမမြင်သေးတဲ့အခါမှာကိလေသာကိုငြိမ်းသတ်နိုင်တဲ့အထိအမှန်တကယ်ရှိပြီး ပုံမှန်အတိုင်းဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိနိုင်ပြီးပညာဖြစ်တဲ့ ဝိပသနာတွေကိုတိုးတက်ပွားများအောင်မကြိုးစားကြဘူး။
သမထဘာဝနာပွါးများခြင်းနှင့်ဝိပသနာဘာဝနာပွါးများခြင်းသည်ပညာရဲ့အဆင့်နှင့်အာရုံ တွေမှာကွာခြားတယ်။သမထဘာဝနာသည်ငြိမ်သက်တဲ့မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ် မှာအာရုံရှိပြီးအဲဒီအာရုံတစ်အာရုံထဲမှာပဲတည်ကြည်နေတယ်။ဝိပသနာဘာဝနာသည်ပရမထ အာရုံရှိပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေသည်ဖြစ်ပြီးပျက်သွားတယ်။မဟာကုသိုလ် ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်သည်နင်၊ငါ၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေမဟုတ်တဲ့တရားသဘောတစ်ခုစီကိုသိတဲ့ အာရုံဖြစ်ပြီးခဏ၊ခဏနဲ့အာရုံတစ်ခုစီကိုစပြီးတော့ဝေဖန်သုံးသပ်တယ်။သမထဘာဝနာရဲ့အ ကျိုးသည်ြဗဟ္မာဘုံထဲမှာြဗဟ္မာပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်စေတယ်။ဝိပသနာဘာဝနာရဲ့အကျိုး သည်အမှန်အတိုင်းရှိတဲ့တရားသဘောတွေကိုပညာနဲ့ထိုးထွင်းစွာသိပြီးအရဟန္တမဂ္ဂစိတ်ရောက် တဲ့အထိနိဗ္ဗာန်ကိုအာရုံရှိခြင်းဖြင့်လောကုတ္တရာမဂ္ဂစိတ်ရဲ့အဆင့်အတိုင်းသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေ သာတွေကိုငြိမ်းသတ်နိုင်တယ်။ဒါကြောင့်ကိလေသာတွေမကျန်တော့အောင်အားလုံးငြိမ်သတ် လိုက်တယ်။ပြီးတော့နောက်ထပ်သံသရာမဖြစ်ပေါ်အောင်ငြိမ်းသတ်လိုက်တယ်။အဲဒီမျက်စိ၊နား၊ နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်မှဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတွေသည်သတိပဌာန်း၄ပါးအဖြစ်နဲ့ခွဲခြမ်းစိတ် ဖြာလိုက်တယ်။အဲဒီတရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိတဲ့အခါမှာ ၁။ကာယနုပသနာသတိပဌာန်းသည်ကိုယ်မှရုပ်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့ သိတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာကာယာနုပသနာသတိပဌာန်းဖြစ်တယ်။
၂။ဝေဒနာနုပသနာသတိပဌာန်းသည်ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ခံစားခြင်းရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိဖြစ်ပေါ် ပြီးအောက်မေ့သိတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာဝေဒနာနုပသနာသတိပဌာန်းဖြစ်တယ်။ ၃။ စိတ္တာနုပသနာသတိပဌာန်းသည်စိတ်အမျိုးအစားအမျိုးမျိုးတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိဖြစ် ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာစိတ္တာနုပသနာသတိပဌာန်းဖြစ်တယ်။ ၄။ဓမ္မာနုပသနာသတိပဌာန်းသည်ရုပ်တရား(သို့)တစ်ခြားနာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိ ဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာဓမ္မာနုပသနာသတိပဌာန်းဖြစ်တယ်။သတိပဌာန်းသည်အဓိပ္ပါယ်၃မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ နံပါတ်(၁)သတိပဌာန်းသည်ဉာဏ သမ္ပယုတ်စိတ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့သတိစေတသိက်ဖြစ်ပြီးအာရုံကိုအောက်မေ့သိတဲ့သတိပဌာန်းဖြစ် တယ်။ နံပါတ်(၂)သတိပဌာန်းသည်ပရမတ္ထအာရုံဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကသတိအောက်မေ့သိတဲ့ နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေဖြစ်တယ်။နံပါတ်(၃)သတိပဌာန်းကတော့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည် ကျင့်ကြံခြင်း၃မျိုးရှိတဲ့သာဝကအဖွဲ့ထဲမှာနှစ်သက်ခြင်း၊မနှစ်သက်ခြင်းတွေကိုဆန့်ကျင်တဲ့ကျင့် ကြံခြင်းတွေဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ၁. ကျင့်ကြံခြင်းကိုလိုက်နာတယ်။၂.ကျင့်ကြံခြင်း ကိုမလိုက်နာဘူး။၃.ကျင့်ကြံခြင်းကိုတစ်ခါတလေလိုက်နာပြီးတစ်ခါတလေမလိုက်နာဘူး။
ဝိပသနာတွေကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ဖြောင့်မတ်တဲ့သူဖြစ်ပေမယ့်ကိလေသာတွေအပြည့်ရှိ သေးတယ်ဆိုတာသိရတယ်။ပြီးတော့လောဘအားလုံးကိုငြိမ်းသတ်ဖို့မလိုလားသေးဘူး။ပုထုဇဉ် ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ရဟန္တာအပြစ်ကိုချက်ချင်းကျော်သွားလို့မရဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ နင်၊ငါဖြစ်တယ်၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေဖြစ်တယ်ဆိုပြီးအတူဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတွေကိုစွဲ လန်းတဲ့သက္ကာယဒိဌိနှင့်အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့ လောဘအားလုံးကိုသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့အရင်ငြိမ်းသတ်ရတယ်။ဒါကြောင့်တစ်ခြားကိလေသာ တွေကိုလည်းအစဉ်လိုက်နဲ့ဆက်ပြီးသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့အားလုံးငြိမ်သတ်လို့ရနိုင်မယ်။မြင်နေတဲ့ အချိန်မှာနင်၊ငါမဟုတ်ဘူး၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေမဟုတ်ဘူးဆိုတာမသိတဲ့အခါမှာကြိုက်နှစ် သက်ခြင်း၊မကြိုက်မနှစ်သက်ခြင်းဆိုတဲ့ကိလေသာတွေကိုဘယ်လိုနဲ့စွန့်လွတ်လို့ရမလဲ?နား၊ နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေလည်းထို့နည်းတူဖြစ်တယ်။
တရားသဘောတစ်ခုစီတွေသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးတစ်ချိန်လုံးလျှင်မြန်စွာနဲ့ပျက်သွားတယ်။ဗုဒ္ဓ မြတ်စွာဘုရားသည်အဲဒီတရားသဘောတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိပြီးပညာတွေပွါးများအားထုတ် တဲ့နည်းလမ်းနည်းလမ်းတွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။အမှန်တကယ်ရှိတဲ့နည်းလမ်းတစ်လမ်းက တော့အရိယမဂ္ဂင်၈ပါးကိုပွားများတဲ့နည်းလမ်းဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့သမ္မာဒိဌိ၁(ပညာ စေတသိက်)၊သမ္မာသင်ကပ၁၊(ဝိတက်စေတသိက်)သမ္မာဝါစာ၁၊သမ္မာကမ္မတ၁၊သမ္မာအာဇီဝ၊ သမ္မာဝါယာမ(ဝိရိယစေတသိက်)သမ္မာသတိ၁၊သမ္မာသမာဓိ၁(ဧကခတ္တာစေတသိက်)တို့ဖြစ် ကြတယ်။လောကုတ္တရာစိတ်မဖြစ်ပေါ်သေးခင်ကမဂ္ဂင်၅ပါး(ဝိလတီ)ကိုရှောင်ကျဉ်ကြတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဝိလတီသည်တစ်ပါးချင်းသာဖြစ်ပေါ်တယ်။ဝိလတီစေတသိက်၃ပါးစလုံး သည်အဲဒီလောကုတ္တရာစိတ်ထဲမှာအတူဖြစ်ပေါ်ကြတယ်။မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှ ရုပ်တရား(သို့)နာမ်တရားဖြစ်တဲ့ဘယ်တရားသဘောတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိအောက်မေ့သိ တဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်ပြီးတာဝန်တွေကိုအတူလုပ်ဆောင်ကြတယ်။ပြီးတော့အဲဒီအချိန်မှာသမ္မာသတိနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့ပညာစေတသိက်သည်ရုပ်တရား(သို့)နာမ်တရားဖြစ်တယ်ဆိုတာသေ ခြာစွာသိတဲ့အထိတဖြေးဖြေးနဲ့ခဏခဏအဲဒီရုပ်တရား(သို့)နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေ ဖန်သုံးသပ်ပြီးသိရတယ်။
အရိယာမဂ္ဂင်၈ပါးဆိုတာကတော့အဲဒီနေ့စဉ်နဲ့အမျှမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်စိတ်တွေမှ ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတစ်ခုစီတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိပြီးသတိပဌာန်း၄ပါးကို ပွါးများခြင်းသည်ဖြစ်ပေါ်ရခက်ခဲပြီးခဏ၊ခဏမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဝိဇ္ဇာ၊ လောဘနှင့်အကုသိုလ်တရားအားလုံးတွေသည်သံသရာထဲမှာအကြာကြီးနဲ့များစွာစုစောင်း လာခဲ့တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ဒီဘဝထဲမှာမွေးလာကတည်းကနေအမှန်အတိုင်း ရှိတဲ့တရားသဘောရဲ့အကြောင်းနှင့်အကျိုးတွေကိုနားလည်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊ လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှတရားသဘောရဲ့အကြောင်းတွေကိုနားလည်ပြီးတရားတော်တွေကိုနာ ကြားခြင်း၊လေ့လာသင်ကြားခြင်းနှင့်ဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းတွေသည်တကယ့်ကိုသီးခံခြင်းရှိတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ရတယ်။ဒါကြောင့်သတိပဌာန်းဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိဖို့အတွက်အကြောင်းတွေ ပြုပြင်ပြောင်းလဲပေးတဲ့အထိနာကြားရပြီးနားလည်တဲ့အတိုင်းမှန်ကန်စွာနဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားခြင်းနှင့်ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးတရားအားလုံးတွေဖြစ် တဲ့သတိပဌာန်းနှင့်အရိယာမဂ္ဂင်၈ပါးတွေသည်အနတ္တဖြစ်ပြီးအကြောင်းရှိတဲ့အခါမှာဖြစ်ပေါ် ရတယ်။ဆိုလိုတာကမဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်သည်သင့်တော်သလောက်စုစောင်းလာတဲ့အခါမှာဖြစ်ပေါ်နေတဲ့မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်မှရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့သဘောတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသတိနဲ့အောက်မေ့သိခြင်းမဟုတ်တဲ့ကျင့်ကြံခြင်းနည်းလမ်းတွေကနေမဝေး သွားအောင်ပြုလုပ်ပေးတယ်။
ပညာကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်ဖြောင့်မတ်တဲ့သူဖြစ်တယ်။သတိပဌာန်းဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါနှင့်သ တိမေ့လျော့တဲ့အချိန်မှာကွာခြားတာကိုသိရတယ်။အဲဒီသတိပဌာန်းတွေစပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာ နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသေချာစွာနဲ့မသိရသေးဘူး။ဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့် ရုပ်တရားတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းနှင့်သတိအောက်မေ့သိပြီးသတိပဌာန်းနဲ့အ တူဖြစ်ပေါ်တဲ့ကြိုးစားခြင်းတွေသည် သမ္မပဌာန်း၄ပါး ဖြစ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။သံဝလပဌာန်း၂။မဟာနပဌာန်း ၃။ဘာဝနာပဌာန်း ၄။အနုလခဏာပဌာန်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၁ ။သံဝလပ ဌာန်းဆိုတာကတော့မဖြစ်ပေါ်သေးတဲ့အကုသိုလ်တရားတွေကိုမဖြစ်ပေါ်ဖို့အတွက်ကြိုးစား တယ်။ ၂။မဟာနပဌာန်းဆိုတာကတော့ဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့အကုသိုလ်တရားတွေကိုစွန့်လွတ်ဖို့အ တွက်ကြိုးစားတယ်။ ၃။ဘာဝနာပဌာန်းဆိုတာကတော့မဖြစ်ပေါ်သေးတဲ့ကုသိုလ်တရားတွေ ကိုဖြစ်ပေါ်ဖို့အတွက်ကြိုးစားတယ်။ ၄။အနုလခဏာပဌာန်းဆိုတာကတော့ဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့ကု သိုလ်တရားတွေကိုခိုင်မာပြီးပြည့်စုံစွာနဲ့တိုးတက်အောင်ကြိုးစားတယ်။
အဲဒီသမ္မပဌာန်း၄ပါးဖြစ်တဲ့ကြိုးစားခြင်းတွေသည်အီထီးပါ(၄)ပါးဖြစ်တဲ့တရားသဘောနဲ့အတူ ဖြစ်ပေါ်ပြီးသမ္ပယုတ္တတရားအားလုံးနဲ့အတူအကျိုးတွေကိုအောင်မြင်စေတဲ့အရာဖြစ်တယ်။ အီထီးပါ၄ပါးတွေကတော့ ၁။ချမ်ထိထီးပါ သည်သတိနဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးကြိုက်နှစ်သက်တဲ့ ဆန္ဒစေတသိက်ဖြစ်ပြီးအမှန်းအတိုင်းဖြစ်ပေါ်နေတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေရဲ့ လက္ခဏသဘောတွေကိုသိတယ်။အဲဒီကြိုက်နှစ်သက်ခြင်းကိုမှီခိုခြင်းဖြင့်အကျိုးအောင်မြင်ဖို့ပြုလုပ် ပေးခြင်းသည်ဘုရင်ကိုပြုစုတဲ့နေရာမှာမမေ့လျော့တဲ့သူဖြစ်ပြီးအမတ်ရဲ့သားနဲ့တူတာကိုမြင် နိုင်တယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီပြုစုခြင်းကိုမှီခိုခြင်းဖြင့်အလုပ်တာဝန်ကိုရရှိခြင်းဖြစ်တယ်။၂။ဝိရိယစ် ထီးပါ သည်သတိနဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးကြိုးစားတဲ့ဝိရိယစေတသိက်ဖြစ်ပြီးဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိတယ်။အဲဒီကြိုးစားခြင်းကိုမှီခိုပြီးအကြိုးတွေ အောင်မြင်ဖို့ပြုလုပ်ပေးခြင်းသည်အလုပ်ထဲမှာရဲရင့်တဲ့သူအဖြင့်နဲ့ဘုရင်နှစ်သက်ကျေနပ် အောင်ပြုစုတဲ့အမတ်ရဲ့သားနဲ့တူတာကိုတွေ့မြင်နိုင်တယ်။ပြီးတော့အလုပ်တာဝန်တွေကို လုပ်ဆောင်ကြတယ်။ ၃။စိတ်ထိထီးပါသည်စိတ်ဖြစ်ပြီးအဲဒီစိတ်ကိုမှီခိုပြီးအကျိုးအောင်မြင် ဖို့ပြုလုပ်ပေးခြင်းသည်အလုပ်တာဝန်ရသွားတဲ့သူအမှတ်ရဲ့သားနဲ့တူတာကိုတွေ့မြင်နိုင်တယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့တစ်နိုင်ငံလုံးနဲ့ကောင်းတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ ၄။ဝိမာန်စေထီးပါ သည်တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိနဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့ပညာစေတသိက်ဖြစ်ပြီးအဲဒီပညာကိုမှီခိုပြီးအကျိုးအောင်မြင်ဖို့ပြုလုပ်ပေးခြင်းသည်အလုပ်တာဝန်ရသွားတဲ့သူအမတ် ရဲ့သားနဲ့တူတာကိုတွေ့မြင်နိုင်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အသိပညာတွေကိုမှီခိုတဲ့အတွက် ကြောင့်ဖြစ်တယ်။အဲဒီအမတ်တွေရဲ့သားတွေသည်ကိုယ်စီ၊ကိုယ်စီရဲ့အရည်အချင်းတွေကိုမှီ ခီုပြီးဘဝမှာအင်အားရှိခြင်းနဲ့အလုပ်တာဝန်တွေကိုအားလုံးရရှိကြတယ်။
ဒီအီထီးပါ၄မျိုးတွေဆက်လက်ရှင်သန်နိုင်ဖို့သည်မှန်ကန်တဲ့ကျင့်ကြံမှုနည်းလမ်းရဲ့အမြင်မှန် ကိုရောက်ရှိခြင်းမှာအကြီးကဲဖြစ်တဲ့တရားသဘောဖြစ်ပြီးအင်စီ၅ပါးရဲ့စုစောင်းပွားများခြင်း တွေကိုမှီခိုရတယ်။အင်စီ ၅ပါးတွေကတော့ ၁.ဆာထီစီသည်သဒ္ဓါစေတသိက်ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိတဲ့သဒ္ဓါရှိခြင်းထဲမှာအကြီးဖြစ်တယ်။ ၂.ဝိရိ ရေစီသည်ဝိရိယစေတသိက်ဖြစ်ပြီးဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့ သိပြီးမပျင်းရိခြင်းနှင့်နှောက်မဆုတ်ခြင်းတွေထဲမှာအကြီးဖြစ်တယ်။ ၃.စတီစီသည်သတိစေတ သိက်ဖြစ်ပြီးဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိပြီးမမေ့လျော့ခြင်း တွေထဲမှာအကြီးဖြစ်တယ်။ ၄.သမာထီစီသည်ဧကခတ္တာစေတသိက်ဖြစ်ပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့အာရုံမှာ တည်ကြည်ခြင်းရှိတဲ့နေရာမှာအကြီးဖြစ်တယ်။ ၅.ပညဉ်စီသည်ပညာစေတသိက်ဖြစ်ပြီးဖြစ် ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းထဲမှာအ ကြီးဖြစ်တယ်။အင်စီ(၅)ပါးတွေပိုပြီးပွားများလာတဲ့အခါမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့ဘယ်အာရုံကိုမဆိုဝေ ဖန်သုံးသပ်တဲ့အထဲမှာမတုံလှုပ်ပဲနဲ့အားရှိတဲ့တရားသဘောဖြစ်ပြီး ဖလ၅ပါးကိုဖြစ်စေတဲ့တ ရားသဘောဖြစ်တယ်။
ဖလ(၅)ပါးတွေကတော့ ၁။သဒ္ဓါဖလသည်သဒ္ဓါမရှိခြင်းကိုမတုံလှုပ်ဘူး။ ၂။ဝိရိယဖလသည် နှောက်ဆုတ်ခြင်းကိုမတုံလှုပ်ဘူး။ ၃။သတိဖလသည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့ဘယ်တရားရဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုအောက်မေ့သိခြင်းကိုမတုံလှုပ်ဘူး။ ၄။သမာဓိဖလသည်မခိုင်မာမှုနှင့်တွေဝေမှုတွေကို မတုံလှုပ်ဘူး။ ၅။ပညာဖလသည်မသိမှုတွေကိုမတုံလှုပ်ဘူး။သဒ္ဓါ၊ဝိရိယ၊သတိ၊သမာဓိတွေ သည်ပညာဖလတွေဖြစ်တဲ့အခါမှာအားရှိတဲ့တရားသဘောတွေဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုပိုပြီးသိတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ဒါ ကြောင့်မြင်နေတဲ့အချိန်မှာနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေဘယ်လိုနဲ့ဖြစ်ပေါ်လာသလဲဆိုတာ အောက်မေ့သိတဲ့အတွက်ကြောင့်မတုံလှုပ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ကြားနေတဲ့၊အနံ့၊အရသာရတဲ့အ ချိန်နှင့်ထိတွေ့တဲ့အချိန်တွေမှာလည်းထို့နည်းတူပဲဖြစ်တယ်။
ပညာသည်ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိပြီးသတိနဲ့အတူ ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာပြည့်စုံတဲ့ဝိပသနာဉာဏ်တွေတစ်ဆင့်စီဖြစ်ပေါ်ပြီးဗောဇင်၇ပါးတွေနဲ့စု ပေါင်းထားတယ်။ဆိုလိုတာကအရိယာသစ္စာတရားတွေကိုသိနိုင်းတဲ့တရားအဖွဲ့အစည်းတွေ ဖြစ်တယ်။ဗောဇင်၇ပါးတွေကတော့ ၁။သတိသမ္ဗောဇင်သည်တရားသိနိုင်ခြင်းတွေရဲ့အဖွဲ့ဖြစ် ပြီးသတိစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၂။ဓမ္မဝိကျရသမ္ဗောဇင်သည်တရားသိနိုင်ခြင်းတွေရဲ့အဖွဲ့ဖြစ် ပြီးပညာစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၃။ဝိရိယသမ္ဗောဇင်သည်တရားသိနိုင်ခြင်းရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်ပြီးဝိရိယစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၄။ပီတိသမ္ဗောဇင်သည်တရားသိနိုင်ခြင်းတွေရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်ပြီးပီတိစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၅။ပသတိသမ္ဗောဇင်သည်တရားသိနိုင်ခြင်းတွေရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်ပြီးကာယ ပသတိစေတသိက်နှင့်စိတ္တပသတိစေတသိက်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၆။သမာဓိသမ္ဗောဇင်သည် တရားသိခြင်းတွေရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်ပြီးဧကခတ္တာစေတသိက်ဖြစ်တယ်။ ၇။ဉပေက္ခာသမ္ဗောဇင် သည်တရားသိနိုင်းခြင်းတွေရဲ့အဖွဲ့ဖြစ်ပြီးတတြာမချတတ္တာစေတသိက်ဖြစ်တယ်။တရား သိနိုင်ခြင်းတွေရဲ့အဖွဲ့တွေမှာပါဝင်တဲ့အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိဖို့အတွက်ပညာတွေပြည့်စုံစွာပွါးများပြီးအစဉ်သင့်ဖြစ်တဲ့အခါမှာဗောဓိပက္ခိရတရား(၃၇)ပါးဖြစ်တဲ့သတိ ပဌာန်း၄၊သမ္မပဌာန်း၄၊အီထီပါ၄၊အင်စီ၅၊ဖလ၅၊ဗောဇင်၇ပါးနှင့်လောကုတ္တရာစိတ်ဖြစ်တဲ မဂ္ဂင်၈ပါးတို့ဖြစ်ကြတယ်။
မဂ္ဂင်၈ပါးစလုံးပြည့်စုံပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့သမ္မာဒိဌိ၊သမ္မာသင်ကပ၊သမ္မာဝါစာသမ္မာကမ္မတ၊ သမ္မာအာဇီဝ၊သမ္မာဝါယာမ၊သမ္မာသတိ၊သမ္မာသမာဓိတို့ဖြစ်ကြပြီးနိဗ္ဗာန်ရဲ့သဘောကိုထိုးထွင်း စွာသိပြီးဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒီလိုမနောဒွါရမှမဂ္ဂဝိထီဖြစ်ပေါ်ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ဘဝင်သည်ဝိပါက်ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ်ဖြစ်တယ်။ဘဝင်ခကျလနသည်ဝိပါက်ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ် ဖြစ်ပြီးဘဝင်နဲ့အမျိုးအစားတူတယ်။မနောဒွါရလာဝချနသည်ကိရိယာစိတ်ဖြစ်တယ်။ဗ ချဝနဝိထီစိတ်တွေဖြစ်တဲ့ဘောလိကမ်သည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ်ဖြစ်တယ်။ အူပါကျလသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ်ဖြစ်ပြီးဘောလိကမ်နဲ့အမျိုးအစားတူ တယ်။အနုလုံသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ်ဖြစ်ပြီးဘောလိကမ်နဲ့အမျိုးအစားတူ တယ်။ခိုတလဘုံသည်မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ်ဖြစ်ပြီးဘောလိကမ်နဲ့အမျိုးအစားတူ တယ်။သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ်သည်လောကုတ္တရာကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်တယ်။သောတာပတ္တိဖိုလ်စိတ် သည်လောကုတ္တရာဝိပါက်စိတ်ဖြစ်တယ်။ဘဝင်စိိတ်သည်ဝိပါက်ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ်ဖြစ်တယ်။တကယ်လို့ဘယ်အဆင့်မဆိုလောကုတ္တရာစျာန်စိတ်ဖြစ်မယ်ဆိုရင်အဲဒီစျာန်အဖွဲ့နဲ့အတူဖြစ်ပေါ် တယ်။ဆိုလိုတာကတကယ်လို့လောကုတ္တရာဒုတိယစျာန်ဖြစ်မယ်ဆိုရင်သမ္မာသင်ကပဖြစ်တဲ့ဝိ တက်စေတသိက်တွေနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ခြင်းတွေမရှိဘူး။တကယ်လို့လောကုတ္တရာတတိယစျာန် ဖြစ်မယ်ဆိုရင်ဝိကြာလစေတသိက်နဲ့အတူမဖြစ်ပေါ်ဘူး။တကယ်လို့လောကုတ္တရာစတုတ္ထစျာန် ဖြစ်မယ်ဆိုရင်ပီတိစေတသိက်နဲ့အတူဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိဘူး။တကယ်လို့လောကုတ္တရာပဉ္စမစျာန် ဖြစ်မယ်ဆိုရင်သောမနသဝေဒနာကိုအစားထိုးတဲ့ဉပေက္ခါဝေဒနာတွေနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တယ်။
အဲဒီလိုလျှင်မြန်စွာနဲ့အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုသိမြင်သွားတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့မဂ္ဂဝိထီစိတ်တွေသည်တီခါပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပြီးအစောင့်ရှောက်ရှိဖို့မလိုအပ်ဘူး။ဒါကြောင်မဂ္ဂချဝနဝိထီသည် အူပါကြာလ၁ကြိမ်၊အနူလုံ၁ကြိမ်၊ခိုတလဘုံ၁ကြိမ်၊မဂ္ဂစိတ်၁ကြိမ်နှင့်ဖိုလ်စိတ်၂ကြိမ်ကနေ တိုးပြီး၃ကြိမ်ဖြစ်လာတယ်။စုစုပေါင်းချဝနဝိထီစိတ်၇ကြိမ်ဖြစ်ကြတယ်။မဂ္ဂဝိထီစိတ်ပျက် သွားတဲ့အချိန်မှာဘဝင်စိတ်သည်အကြိမ်ပေါင်းများစွာဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ပဉ္စဝေ့ခဏ ဝိထီသည်မဂ္ဂစိတ်၁ကာလ၊ဖိုလ်စိတ်၁ကာလ၊နိဗ္ဗာန်၁ကာလနှင့်ငြိမ်းပြီးတဲ့ကိလေသာ၁ကာလ၊ ကျန်နေသေးတဲ့ကိလေသာ၁ကာလတွေဖြစ်ပြီးစုစုပေါင်းပဉ္စဝေ့ခဏဝိထီ၅ကာလတို့ဖြစ်ပေါ် ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်တယ်။မဂ္ဂဝိထီပျက်သွားပြီးတဲ့အခါမှာပဉ္စဝေ့ဝိထီတွေဆက်ခါ၊ဆက်ခါဆက် လက်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒီလိုအကြောင်းကြောင့်အရှင်အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ကိုယ်တိုင်သိမြင်သွားတဲ့တရားရဲ့ဂုဏ်တွေထဲမှာနားလည်မှုမမှားရခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကအရှင်သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်သည်သူ့ကိုယ်သူအရှင်အသဒ္ဒါဂါမီဖြစ်တယ်လို့နားလည်မှုတွေမမှားဘူး။အရှင်သဒ္ဒါဂါမီ၊ အရှင်အနာဂါမီ၊အရှင်ရဟန္တာတွေလည်းထို့နည်းတူပဲဖြစ်တယ်။
နောက်ထပ်အရိယာသစ္စာတရားအဆင့်ကိုသိမြင်ခြင်းသည်အဲဒီသဒါဂါမီမဂ္ဂဝိထီ၊အနာဂါမီမဂ္ဂ ဝိထီနှင့်အရဟန္တမဂ္ဂဝိထီတွေဖြစ်ပြီးခိုတလဆုံဖြစ်တဲ့မဟာကုသိုလ်သည်ပိုပြီးကြည်လင်လာခြင်း အဖြင့်နဲ့ပြောင်းလဲလာတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ပုထုဇဉ်အဆင့်ကနေ လွတ်မြောက်သွားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။အဲဒီမဂ္ဂဝိထီစိတ်တွေအရင်ဖြစ်ပေါ်နိုင်ဖို့သည် မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်တွေဖြစ်ပေါ်ပြီးနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေရဲ့လက္ခဏ တွေကိုသိပြီးပညာတွေပိုများလာတဲ့အထိတစ်ဘဝစီမှာနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏ တွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးအောက်မေ့သိတယ်။ဘယ်အဆင့်မှာပညာတွေခိုင်မာပြီးပြည့်စုံ တဲ့အခါမှာဝိပသနာစျာန်ဖြစ်တဲ့မနောဒွါရမှဝိပသနာဉာဏ်ရဲ့အဆင့်လိုက်နဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တ ရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိကြတယ်။
**ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်၁ရဲ့နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်** မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ်သည်အာရုံတစ်ခုစီကနေပြတ်သွားပြီးနာမ်တရားနှင့်ရုပ် တရားတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုဖြစ်ပေါ်ပြီးသိတယ်။လောကသည်ကိုယ့်မှာဘာမှမရှိတဲ့(သုန်ည) သဘောဖြစ်ပေါ်တယ်။အဲဒီအချိန်မှာလောကအဖြင့်နဲ့စုပေါင်းပြီးတရားသဘောတွေကိုမှတ် သားဖူးတဲ့အတ္တသညာတွေမရှိဘူး။အဲဒီအချိန်မှာတရားသဘောတွေသည်လက္ခဏအဖြစ်နဲ့ ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာအနတ္တဖြစ်တယ်။အဲဒီတရားသဘောရဲ့အနတ္တဖြစ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုသညာ မှတ်သားတဲ့အတွက်ကြောင့်စပြီးရှိရတယ်။ပြီးတော့သတိပဌာန်းသည်ဆက်ပြီးတော့တစ်ခြား နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်းသုံးသပ်တဲ့အခါမှာသိမြင်သွားပြီးအနတ္တ သညာကိုအောက်မေ့သိတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့နောက်ထပ်ပိုများလာတဲ့နာမရူပပရိစ္ဒေ ညာဏ်ထဲမှာအနတ္တသညာကိုမအောက်မေ့ရင်သံသရာထဲမှာကြာရှည်စွာနဲ့စုစောင်းလာတဲ့အနတ္တ သညာတွေသည်ကုန်ဆုံးသွားလို့မရဘူး။
**ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်၂ရဲ့ပကျရပရိခဟဉာဏ်** ဝိပသနာဉာဏ်အားလုံးပျက်သွားတဲ့အခါမှာလောကသည်ပုံမှန်နဲ့စုပေါင်းပြီးဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါ ကြောင့်သတိပဌာန်းကိုပွားများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်ဝိပသနာဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်နှင့်ဝိပသနာဉာဏ်မဟုတ်တဲ့အချိန်ရဲ့ကွာခြားခြင်းတွေကိုထင်ရှားစွာသိရခြင်းဖြစ်တယ်။ဝိပသနာဉာဏ်အားလုံးပျက်သွားတဲ့အချိန်မှာတစ်ခြားနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားထဲမှာသံသယရှိခြင်းနှင့်မသိခြင်းတွေ နောက်ထပ်ဖြစ်ပေါ်နိုင်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့မသိခြင်းနှင့်သံသယရှိခြင်း တွေကိုမငြိမ်းရသေးတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်သည်ရာတပရိန်ညာဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကအဲဒီဝိပသနာဉာဏ်ဖြစ်တဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏကို သာသိတဲ့ဉာဏ်ဖြစ်တယ်။အဲဒီဝိပသနာဉာဏ်ဖြစ်နေတဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတွေ ရဲ့လက္ခဏတွေကိုမသိခြင်းနှင့်သံသယရှိခြင်းတွေမရှိဘူး။နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်သည်နာမ်တရား နှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့ပိုသိလာပြီးဝိပသနာဉာဏ်အဆင့်ကိုရောက်ရှိဖို့ဆက်ပြီးတော့နည်းလမ်းပေးတဲ့ပထမဆုံးဝိပသနာအဆင့်ဖြစ်တယ်။
သတိပဌာန်းတွေကိုအောက်မေ့သိပြီးနောက်ထပ်ဆက်ပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရား တွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့အခါမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့အာရုံတစ်ခုစီတွေကိုသတိနဲ့ဝေဖန် သုံးသပ်ပြီးသိရတယ်။အဲဒီသိတဲ့သဘောတစ်မျိုးစီတွေသည်အကြောင်းအရဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ဆို လိုတာကအာရုံကိုဆိုလိုခြင်းဖြစ်တယ်။တကယ်လို့အဲဒီအာရုံတွေမဖြစ်ပေါ်ဘူးဆိုရင်အာရုံကိုသိ တဲ့နာမ်တရားလည်းဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။အာရုံတစ်မျိုးစီတွေရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းသည်ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ တရားရဲ့အကြောင်းဖြစ်ခြင်းသဘောတွေကိုပညာမြင်နိုင်အောင်ပြုလုပ်ပေးတယ်။ဒါကြောင့် တရားအားလုံးရဲ့အနတ္တဖြစ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုသိအောင်ပြုလုပ်ပေးတယ်။ပြီးတော့နင်၊ငါဖြစ် ခြင်းတွေနဲ့အာရုံကိုလိုက်ပြီးမှတ်သားခြင်းတွေကနေတဖြည်းဖြည်းနဲ့လျော့နည်းလာတယ်။ပြည့် စုံပြီးတိုးတက်တဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုသင်ခါရက္ခန္ဓာဖြစ်တဲ့မဂ္ဂင်၈ပါး(ပုံမှန်မဂ္ဂင်၅ပါး)ဖြစ်တဲ့အခါမှာ ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်၂ကိုပြုပြင်ပြောင်းလဲစေတယ်။ဆိုလိုတာကပန်ကျရပရိခေဟဉာဏ်ဖြစ် ပေါ်ပြီးအဲဒီတရားသဘောတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာအကြောင်းအမျိုးမျိုးအရနာမ်တရားနှင့် ရုပ်တရားတွေရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကိုထိုးထွင်းစွာသိကြတယ်။ဉပမာ-အသံ(သို့)ကြားခြင်းဖြစ်တဲ့ နာမ်ရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကိုထိုးထွင်းစွာသိတယ်။သုခဝေဒနာ(သို့)ဒုက္ခဝေဒနာ(သို့)ကိုယ်မှမရှိတဲ့ လက္ခဏတွေနှင့်အာရုံတစ်မျိုးစီတွေမှပြတ်သွားတဲ့သဘောတွေနဲ့ဖြစ်ပေါ်ပြီးစဉ်းစားတွေး တောတဲ့နာမ်တွေရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကိုထိုးထွင်းစွာသိကြတယ်။ဝိပသနာဉာဏ်သည်ပုံမှန်နဲ့ဖြစ် ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတယ်။ဒါပေမယ့်နင်၊ငါဖြစ်ခြင်းနှင့်တစ် ခြားအရာတွေကနေဘာမှမရှိတဲ့လက္ခဏအဖြင့်နဲ့အာရုံတစ်ခုစီတွေရဲ့လက္ခဏတွေမှပြတ်သွား တဲ့မနောဒွါရမှတရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းဖြစ်တယ်။ဝိပသနာဉာဏ်ပျက်သွားတဲ့အခါမှာလောကသည်ပုံမှန်နဲ့ပဲစုပေါင်းပြီးဖြစ်ပေါ်ရတယ်။
**ဝိပသနာနံပါတ်(၃)ရဲ့သမ္မသနဉာဏ်** သမ္မသနဉာဏ်သည်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေသည်လျှင်မြန်စွာနဲ့ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်ပြီးဖြစ်၊ ပျက်ခြင်းကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပညာဖြစ်တယ်။ဝိပသနာဉာဏ်မဟုတ်တဲ့အခါမှာလျှင်မြန်စွာနဲ့ ဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသိပေမယ့်နာမ်တရားနှင့်ရုပ် တရားတွေရဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေမဖြစ်ပေါ်ဘူး။(သို့)ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်၁၊နံပါတ်(၂)တွေထဲ နမ်မှာနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းသည်အဲဒီနာမ်တရားနှင့် ရုပ်တရားတစ်မျိုးစီတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုသာထိုးထွင်းစွာသိခြင်းဖြစ်တယ်။ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်၁၊၂၊၃တွသည်ပထမဝိပသနာဉာဏ်အဆင့်ဖြစ်ပြီးအားနည်းတဲ့ဝိပသနာဖြစ်တယ်။“ဖလ၊ဝ”ဝိပသနာမဟုတ်ဘူး။ဆိုလိုတာကပိုပြီးမြင့်မြင့်လာတဲ့ဝိပသနာဉာဏ်ဖြစ်တဲ့အာရှိတဲ့ဝိပသနာမဟုတ်ဘူး။အားနည်းတဲ့ဝိပသနာသည်အတူစုပေါင်းဖူးတဲ့လောကကနေဘာမှမရှိတဲ့အနေအထားအဖြစ်နဲ့ထိုးထွင်းစွာသိနေတဲ့နမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားကိုဆင်ခြင်ခြင်းရှိသေးတယ်။
နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိပြီးဆင်ခြင်အောက်မေ့ခြင်းတွေရှိနေသေးတဲ့အခါမှာ ကြင်တာဉာဏ် လို့ခေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ဒီဝိပသနာဉာဏ် ၃ပါးစလုံသည်တစ်ချို့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေကိုနားလည်စေပြီးအောက်မေ့သိတဲ့အချိန်မှာနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏ တွေကိုထင်ရှားစွာသတိနှင့်ပိုပြီးသိနားလည်လာတယ်။ဒါပေမယ့်ဝိပသနာဉာဏ်မဖြစ်ပေါ်သရွေ့ တော့မသိနိုင်သေးဘူး။အဲဒီမနောဒွါရမှနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာ သိတဲ့ဝိပသနာဉာဏ်သည်ဘယ်နေရာဘယ်အချိန်မဆိုအနတ္တဖြစ်ခြင်းအဖြစ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ ပြီးတော့ဘယ်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေဖြစ်ပေါ်ခြင်းရှိမယ်ဆိုရင်အာရုံတွေဘယ်နှစ်အာရုံ ဖြစ်မလဲ?နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးအောက်မေ့သိတဲ့အချိန်မှာ နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်ဖြစ်ပြီးလို့တစ်ချို့ကနားလည်ကြတယ်။အမှန်ကမသိသေးတဲ့အတွက် ကြောင့်ဒီလိုနားလည်ကြတယ်။ဝိပသနာဉာဏ်သည်အနတ္တဖြစ်ခြင်းသဘောအရနဲ့ဖြစ်ပေါ် ရတယ်။ပြီးတော့မနောဒွါရမှဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေ ကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းသည်တစ်ခြားနာမ်တရားတွေနဲ့ထပ်တူဖြစ်တယ်။တစ်ခြားဒွါရရဲ့လက္ခ ဏတွေသည်မနောဒွါရရဲ့ပိတ်ပင်ခြင်းကိုခံရတာနဲ့တူတယ်။ဝိပသနာဉာဏ်မဖြစ်တဲ့အချိန်နဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပဉ္စဒွါရဝိထီစိတ်ကာလတိုင်းမှာမနောဒွါရဝိထီစိတ်ကြား မှာဖြစ်ပေါ်ပြီးမနောဒွါရဝိထီစိတ်သည်မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ပဉ္စဒွါရဝိထီစိတ် ရဲ့အာရုံသည်ပိတ်ပင်လိုက်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
ဒီနာမ်သည်ဒီရုပ်ကနေဖြစ်ပေါ်ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်သိတဲ့အချိန်နှင့်အဲဒီရုပ်သည်အဲဒီနာမ်ကနေဖြစ် ပေါ်ပြီးနားလည်တဲ့အထိသည်ဝိပသနာဉာဏ်ဖြစ်တယ်လို့တစ်ချို့ကထင်ကြတယ်။ဆိုလိုတာက ပန်ကျရပရိခဟဉာဏ်ဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်မဖြစ်ပေါ်သေးတဲ့အခါမှာတစ် ခြားဝိပသနာဉာဏ်တွေလည်းဖြစ်ပေါ်လို့မရဘူး။ပြီးတော့နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့အ ခါမှာအဲဒီဝိပသနာဉာဏ်မဟုတ်တဲ့အချိန်သည်ဝိပသနာဉာဏ်ဖြစ်တယ်လို့နားလည်မှုတွေမမှား တော့ဘူး။ဝိပသနာဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ဝိပသနာဉာဏ်ရဲ့အနတ္တဖြစ်ခြင်းကိုသိပြီး အဲဒီဝိပသနာဉာဏ်ရဲ့ပြည့်စုံခြင်းရောက်တဲ့အထိမဂ္ဂ၈ပါး(ပုံမှန်မဂ္ဂ၅)ရဲ့ပြုပြင်ပြောင်းလဲတဲ့အ တိုင်းဖြစ်ပေါ်တယ်။အဲဒီဝိပသနာဉာဏ်သည်အကြောင်းအရဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ဒါကြောင့်အ ကြောင်းတွေကိုတိုးတက်ပွါးများရတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကသတိပဌာန်း တွေကိုပုံမှန်အသေးစိတ်နဲ့ပိုများလာပြီးနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာ သင်ကြားခြင်းနှင့်အောက်မေ့ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြင့်သိရတယ်။
အဲဒီသမ္မသနဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာနာမ်တရားဖြစ်ပေါ်ခြင်းကိုမြင်ရပြီးဆက်ပြီးတော့အ စုလိုက်နဲ့ပျက်သွားတယ်လို့တစ်ချို့ကထင်တယ်။သိတဲ့သဘောဖြစ်တဲ့နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏ တွေကိုမသိတဲ့အခါမှာနာမ်တရားသည်ရုပ်တရားမဟုတ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သတိပ ဌာန်းတွေကိုမပွါးများရတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။နာမ်တရားအမျိုးအစားတစ်မျိုးစီတွေ ရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိပြီးအဲဒီဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့နာမ်တရားသည်ရုပ်တစ်မျိုးမျိုးတွေ နဲ့လက္ခဏတူပြီးရှိတယ်လို့ထင်ကြတယ်။အဲဒီဝိပသနာဉာဏ်တွေလျှင်မြန်စွာနဲ့ဖြစ်စေချင်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အမှန်အတိုင်းရှိပြီးအကြောင်းအရဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခ ဏတွေကိုသတိနဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးအောက်မေ့ရမယ့်အစားတစ်ခြားအရာတွေကိုကြိုးစားပြီး လုပ်လာကြတယ်။ဒါပေမယ့်ပညာကိုမြန်မြန်နဲ့လုပ်ယူလို့မရဘူး။ပညာတွေတစ်ဖြည်းဖြည်းနဲ့တိုး တက်ပွါးများတဲ့အကြောင်းတွေရနိုင်ဖို့သည်တစ်လမ်းပဲရှိတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့တနေ့တာဘဝမှာပုံမှန်ရှိတဲ့သတိပဌာန်းသာဖြစ်တယ်။တကယ်လို့ဒီသတိပဌာန်းကနေလွှဲပြီးမှားတဲ့တစ်ခြား အရာတွေကိုလုပ်ရင်မှားတဲ့အကြောင်းအရအကျိုးပေးလည်းမှားမှာသေချာတယ်။အဲဒီမှားတဲ့ အားထုတ်ခြင်းသည်လျှင်မြန်တဲ့အကျိုးကိုမျှော်လင့်ခြင်းကနေဖြစ်ပေါ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆို တော့မှန်ကန်တဲ့ကျင့်ကြံခြင်းနည်းလမ်းတွေကိုနားမလည်းတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။အမြင်မှားခြင်းနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့လောဘမူလစိတ်သည်မိစ္ဆာဝိမုတ္တိကိုရောက်စေတဲ့မိစ္ဆာမဂ္ဂဖြစ်ရခြင်း ဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကမှားမှားနဲ့လွတ်မြောက်ခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့မှန်ကန်တဲ့ ကိလေသာကနေလွတ်မြောက်ခြင်းမဟုတ်ဘူး။ဒါပေမယ့်ကိလေသာကနေလွတ်မြောက်ပြီးလို့ နားလည်မှုမှားကြတယ်။
**ဝိပသနာနံပါတ်(၄)ရဲ့ဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်** ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်၃သည်လျှင်မြန်စွာနဲ့ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဖြစ် ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက်သွားခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိပြီးနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့် ပျက်သွားခြင်းတွေရဲ့အပြစ်တွေကိုမြင်ပြီးစွန့်လွတ်ဖို့အတွက်လုံလောက်တဲ့ပညာတွေမပြည့်စုံ သေးဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီဖြစ်ပေါ်ပြီးဆက်လက်ပျက်သွားခြင်းတွေသည်လျှင်မြန် တဲ့အတွက်ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းရဲ့အပြစ်တွေကိုဖုံးပိတ်တဲ့အထိလျှင်မြန်တယ်။နောက်ထပ်ပိုပြီးသေ ချာတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့အမျိုးအစားတစ်မျိုးစီတွေရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက်သွားခြင်း တွေအစားဆက်ပြီးပညာအဆင့်ရောက်တဲ့အထိပြည့်စုံရတယ်။ဒါကြောင့်ဆက်လက်ပြီးနာမ် တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုမတုံလှုပ်ပဲဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းကလွဲလို့ဘယ်သူမှတစ် ခြားအရာတွေကိုကြိုးစားပြီးလုပ်လို့မရဘူး။ဘယ်တရားနှင့်ရုပ်တရားအမျိုးအစားတွေဖြစ် နေပါစေမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှဘယ်ကုသိုလ်တရားအကုသိုလ်တရားအဆင့် တွေမဆိုအဲဒီဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်ဖြစ်တဲ့ဝိပသနာဉာဏ်အဆင့်၄သည်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားအ မျိုးအစားတစ်မျိုးစီတွေရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက်သွားခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့သေချာစွာသိ ရတယ်။ဒါကြောင့်တီရနပရိုန်ညာဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်လို့ရတယ်။ဆိုလို တာကနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့ပညာတွေ၆ပါးစလုံးနဲ့ပြည့်စုံ ရတယ်။ဒါကြောင့်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိပဌာန်း၆ဒွါရစလုံးနဲ့အောက် မေ့ပြီးမသိသရွေ့တော့ဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်လည်းဖြစ်ပေါ်နိုင်ဖို့အကြောင်းမရှိဘူး။
အရိယာမဂ္ဂကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်မှန်ကန်တဲ့သမ္မာမဂ္ဂဖြစ်ပြီးကိလေသာငြိမ်းနိုင်တဲ့တရား ဖြစ်တဲ့မြတ်နိဗ္ဗာန်ရဲ့သဘောကိုသိမြင်နိုင်ဖို့အတွက်မဖြစ်နိုင်ဘူးဆိုတာသိရခြင်းဖြစ်တယ်။ တကယ်လို့အရင်ဆုံးအမှန်အတိုင်းရှိပြီးပုံမှန်အတိုင်းဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏ တွေကိုသိပြီးပညာတွေမပွါးများရင်အဲဒီအသေးစိတ်နဲ့ပြည့်စုံပြီး(၆)ဒွါရစလုံးမှနာမ်တရားနှင့် ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိပြီးပညာတွေနဲ့မဝေဖန်မသုံးသပ်ရင်မြတ်နိဗ္ဗာန်ရဲ့သဘောကိုသိ မြင်နိုင်ဖို့သည်ဘယ်လိုမှမဖြစ်နိုင်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏ တွေကိုပြည့်စုံစွာနဲ့တကယ်မသိဘူးဆိုရင်အဲဒီနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတစ်မျိုးစီတွေ သည်ဘယ်လိုကွာခြားသလဲဆိုတာမသိနိုင်ဘူး။၆ဒွါရစလုံးမှနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ကွာခြား တဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာမသိတဲ့အခါမှာနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက် သွားခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့သိလို့မရဘူး။နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက် သွားခြင်းကိုထိုးထွင်းစွာမသိတဲ့အခါမှာတရားသဘောတွေကိုမသိနိုင်ခြင်း၊တရားဘောထဲမှာ သံသယရှိခြင်းနှင့်အမြင်မှားခြင်းတွေကိုငြိမ်းလို့မရနိုင်ဘူး။
**ဝိပသနာနံပါတ်(၅)ရဲ့ဘင်္ဂဉာဏ်** နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေရဲ့လက္ခဏတစ်မျိုးစီတွေကိုသေချာစွာသိပြီးဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက် သွားခြင်းတွေကိုဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်ကထိုးထွင်းစွာသိပေမယ့်သံသရာထဲမှာအကြာကြီးစုစောင်း လာတဲ့တရားသဘောအားလုံးထဲမှာစွဲလန်းပြီးကြိုက်နှစ်သက်ခြင်းနှင့်သာယာခြင်းတွေငြိ တွယ်နေသေးတယ်။ဒါကြောင့်နင်၊ငါဖြစ်ခြင်းထဲမှာတဏှာနှင့်အဝိဇ္ဇာရဲ့နှစ်မြှပ်နေတဲ့မူလအ ရင်းအမြှစ်တွေကိုတွေ့မြင်နိုင်တယ်။ဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရား ရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက်သွားခြင်းတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိပြီးသတိပဌာန်းတွေ အောက်မေ့သိခြင်းဖြင့်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေရဲ့ပျက်သွားခြင်း တွေကိုစိတ်ရှိရှိနဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်ရတယ်။ဒါကြောင့်ပျက်သွားတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့အဓိ ပ္ပါယ်မရှိခြင်းတွေကိုပညာသိမြင်နိုင်ဖို့အတွက်နောက်ထပ်ပညာတွေပိုပြီးများလာအောင်ပွါး များရတယ်။သတိပဌာန်းတွေပိုပြီးတိုးတက်လာတဲ့အခါမှာအကြောင်းတွေပြည့်စုံစွာနဲ့ရှိလာတဲ့ အထိပညာတွေပိုပြီးများလာတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုဘင်္ဂဉာဏ်သည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့ဖြစ် ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက်သွားခြင်းရဲ့အဓိပ္ပါယ်မရှိခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိပြီးနင်၊ငါဖြစ်တယ်။ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့တရားသဘောတွေထဲမှာစွဲလန်းပြီးကြိုက်နှစ်သက်ခြင်းတွေကို စပြီးစွန့်လွတ်ဖို့ပညာပွါးများတဲ့အဆင့်ကိုစပြီးရောက်စေတဲ့ပဟာနပရိန်ညာဖြစ်တယ်။
**ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်(၆)ရဲ့ဘရဉာဏ်** ဘင်္ဂဉာဏ်အားလုံးပျက်သွားတဲ့အခါမှာသတိပဌာန်းကိုပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်စုစောင်းခြင်းအရ ဖြစ်တဲ့ကိလေသာတွေအားလုံးဖြစ်ပေါ်ဖို့အားရှိသေးတယ်ဆိုတာသိရတယ်။ဒါကြောင့်ပျက်သွားတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုစိတ်ရှည်ရှည်နဲ့အောက်မေ့သိပြီးနင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆို တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေကိုစွဲလန်းခြင်းတွေမှခိုင်မာစွာရှိသေးတယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီနာမ်တ ရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ပျက်၊ပျက်သွားခြင်းရဲ့အပြစ်တွေကိုမြင်ခြင်းဖြင့်စွန့်လွတ်နိုင်တယ်။သတိပ ဌာန်းနှင့်ပညာတွေသည်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ပျက်၊ပျက်သွားတဲ့အပြစ်တွေကိုမြင်ပြီးဝေ ဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြင့်ဆက်ပြီးနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိခြင်း ဖြစ်တယ်။ဘယ်အချိန်မဆိုအကြောင်းတွေနဲ့ပညာပြည့်စုံတဲ့အခါမှာဘရဉာဏ်သည်နာမ်တရား နှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အချိန်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့နာမ်တရားနှင့်ရုပ် တရားရဲ့အပြစ်တွေကိုဖြစ်ပေါ်ပြီးမြင်ရတယ်။
**ဝိပသနာနံပါတ်(၇)ရဲ့အာထီနဝဉာဏ်** နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဖြစ်ခြင်း၊ပျက်ခြင်းတွေရဲ့အပြစ်တွေကိုဘရဉာဏ်ကသိမြင်ပြီး ဘရဉာဏ်ပျက်သွားပြီးတဲ့အခါမှာနင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့စွဲထား ခြင်းထဲမှာသာယာနှစ်သက်ခြင်းတွေမကုန်ဆုံးသေးဘူး။ဒါကြောင့်သတိပဌာန်းတွေကိုပွါးများ တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်နောက်ထပ်နင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့အစွဲတွေကိုစွန့်လွတ် နိုင်တဲ့အထိနောက်ထပ်အကြောင်းအမျိုးမျိုးတွေနဲ့ပိုပြီးဖြစ်၊ပျက်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ အပြစ်တွေကိုမြင်ရမယ်ဆိုတာသိရခြင်းဖြစ်တယ်။ဖြစ်ပြီးပျက်သွားတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏ တွေကိုသတိအောက်မေ့သိတဲ့အခါမှာပညာသည်ဘယ်အချိန်မဆိုပြုပြင်ပြောင်းလဲပေးတဲ့အာ ထီနဝဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်ပြီးအကြောင်းတွေပြည့်စုံတဲ့အထိပိုပြီးအသေးစိတ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ် တရားတွေရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက်သွားခြင်းတွေရဲ့အပြစ်တွေကိုမြင်ကြတယ်။အဲဒီအချိန်မှာ အာထီနဝဉာဏ်သည်ဖြစ်၊ပျက်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့အပြစ်တွေကိုဖြစ်ပေါ်ပြီးထိုး ထွင်းစွာသိကြတယ်။
**ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်၈ရဲ့နိဘိထာဉာဏ်** သင်္ခါရတရားအားလုံးရဲ့အပြစ်တွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အခါမှာလှေတစ်စီးလုံးကိုမီးလောင် ခြင်းခံရသလိုဖြစ်ပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုငြီးငွေ့ပြီးသေ ချာစွာသိခြင်းဖြင့်ဘုံဘဝထဲမှာသာယာခြင်းတွေကိုစွန့်လွတ်နိုင်တဲ့ နိဘိထာဉာဏ် ဖြစ်ရခြင်း ဖြစ်တယ်။ **ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်(၉)ရဲ့မုတ်စိတူသမျှတာဉာဏ်** နောက်ထပ်ပိုပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေကိုငြီးငွေ့ခြင်းဖြင့်ပညာကသေသေချာ ချာနဲ့သိတဲ့အခါမှာဖြစ်ပေါ်ပြီးဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေကနေလွတ်မြောက် ခြင်းကိုအလိုရှိတဲ့ပညာတွေဖြစ်ပေါ်တယ်။နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားကနေလွတ်မြောက်ခြင်းကို အလိုရှိတဲ့ပညာသည်မုတ်စိတူသမျှတာဉာဏ်ဖြစ်တယ်။
**ဝိပသနာဉာဏ်နံပါတ်၁၀ရဲ့ပဠိသင်္ခဉာဏ်** ပိုပြီးများလာတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားအားလုံးကနေလွတ်မြောက်ခြင်းကိုလိုလာတဲ့ပညာတွေ ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာပညာတွေနောက်ထပ်ဆက်ပြီးအနိစ္စလက္ခဏ၊ဒုက္ခလက္ခဏနှင့်အနတ္တလက္ခဏ ဖြစ်တဲ့သင်္ခါရတရားအားလုံးရဲ့သဘောအရ ၃ ပါးသောလက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်တယ်။ ပြီးတော့အနှစ်သာရမရှိခြင်း၊မခိုင်မြဲခြင်းနှင့်ပြောင်းလဲမှုရှိခြင်းတွေကြောင့်တစ်ခဏသာဖြစ် ပြီးအစွန်းဆုံးဖြစ်တဲ့သေချာခြင်းတွေမရှိတဲ့သဘောတွေနဲ့အဲဒီဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့သင်္ခါရတရားအား လုံးရဲ့အနိစ္စလက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ဒုက္ခအန္တာယ်တွေဖြစ်တဲ့ဖြေရှင်းတဲ့နည်းလမ်းမရှိခြင်း၊ရှောင်လွဲတဲ့နည်းလမ်းတွေမရှိခြင်းနှင့်ခဏ၊ခဏနဲ့နှောက်ယှက်တဲ့သဘောတွေဖြစ်ပြီးအဲဒီဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့သင်္ခါရတရားအားလုံးရဲ့ဒုက္ခလက္ခဏတွေကိုထိုး ထွင်းစွာသိခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကငြိတွယ်ခြင်းနှင့်မနှစ်သက်တဲ့သဘောတွေဖြစ်တယ်။ နင်၊ငါဆိုတဲ့ကိုယ်ပိုင်တွေမရှိခြင်း၊ဘယ်သူတစ်ဉီးတစ်ယောက်ရဲ့သဘောအတိုင်းကိုမှမရှိခြင်း နှင့်ကုန်ဆုံးပျက်ဆီးတဲ့သဘောတွေအဖြင့်နဲ့အဲဒီဖြစ်၊ပျက်တဲ့သင်္ခါရတရားအားလုံးရဲ့အနတ္တ လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီသင်္ခါရတရားအားလုံးရဲ့ ၃ ပါးသောလက္ခ ဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပညာသည်ပဠိသင်္ခဉာဏ်ဖြစ်တယ်။
**ဝိပဿနာဉာဏ်နံပါတ် ၁၁ ရဲ့သင်္ခါလုပေခါဉာဏ်** ၃ ပါးသောလက္ခဏသဘောဖြစ်တဲ့သင်္ခါရတရားအားလုံးတွေကိုပညာကပိုပြီးထိုးထွင်းစွာနဲ့ သိလာတဲ့အခါမှာနင်၊ငါဖြစ်တယ်။ချမ်းသာတယ်၊မြဲတယ်စတဲ့သဘောတွေနဲ့ဖြစ်ပေါ်ဖူးတဲ့ သင်္ခါရတရားအားလုံးထဲမှာငြိမ်သက်နိုင်တဲ့အထိအင်အားတွေပျော့လာတယ်။ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတော့မြတ်နိဗ္ဗာန်အားရုံပြုပြီးဖြစ်ပေါ်ခြင်းရှိတဲ့မြတ်နိဗ္ဗာန်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိ ရတယ်။ပြီးတော့အချိန်ကာလမရောက်သေးတဲ့အချိန်မှာလက္ခဏ၃ပါးကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသေ ချာစွာသိနိုင်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ဘယ်လက္ခဏတစ်ခုခုမဆိုပုံမှန်နဲ့အာရုံဖြစ်နေတဲ့အခါ မှာအဲဒီဖြစ်ပေါ်ပြီးဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့သင်္ခါရတရားအားလုံးနှင့်ငြိမ်သက်ခြင်းတွေမှာသေချာစွာ သိတဲ့ပညာသည် သင်္ခါလုပေခါဉာဏ်ဖြစ်တယ်။ဒီသင်္ခါလုပေခါဉာဏ်သည်ထိုးထွင်းစွာသိခြင်း ဖြစ်ပြီးအစွန်းဆုံးရောက်တဲ့ဝိပဿနာဖြစ်ပြီး ဝဠ်ထာခါမီနီပညာ ဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကမဂ္ဂဝိထီ ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာပညာကအကြောင်းဖြစ်ပေးခြင်းဖြင့်ပုထုဇဉ်ဘဝကနေလွတ်မြောက်သွားတယ်။ ဝဠ်ထာခါမီနီသည်ဉာဏ် ၃ပါးရဲ့နာမည်ဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့သင်္ခါလုပေခါ ဉာဏ်၊အနုလုံဉာဏ်နှင့်ခိုတလဖူဉာဏ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။
**ဝိပဿနာဉာဏ်ရဲ့နံပါတ်၁၂အနုလုံဉာဏ်** အနုလုံဉာဏ်သည်အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းနှင့်ဆက်နေတဲ့အနုလုံ ဖြစ်ပြီးမဂ္ဂဝိထီထဲကဝိပဿနာဉာဏ်ဖြစ်တယ်။အနုလုံဉာဏ်သည်မဂ္ဂဝိထီထဲမှာမဟာကုသိုလ် ဉာဏ်သမ္ပယုတ်စိတ်၃ကြိမ်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ပေါလိကမ်၁ကြိမ်၊အူပါစာရ၁ကြိမ်၊အနုလုံ၁ကြိမ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒီမဟာကုသိုလ်ဉာဏ်သမ္ပယုတ်၃ကြိမ်သည်ဘယ် လက္ခဏတစ်ခုခုထဲမှာလက္ခဏ၃ပါးရှိပြီးအာရုံဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကအာရုံဖြစ်တဲ့သင်္ခါရ တရားရဲ့အနိစ္စလက္ခဏရှိခြင်း(သို့)အာရုံဖြစ်တဲ့သင်္ခါရတရားရဲ့ဒုက္ခလက္ခဏရှိခြင်း(သို့) အာရုံဖြစ်တဲ့သင်္ခရတရားရဲ့အနတ္တလက္ခဏရှိခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒါကြောင့်သင်္ခါရတရားဖြစ်တဲ့အာရုံကိုစွန့်လွတ်တဲ့ အနုလုံ ဖြစ်တယ်။တရားသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်အတွက်ကတော့အရိယာသစ္စာတရားကိုလျှင်မြန်စွာနဲ့သိနိုင်တဲ့ပညာတွေရှိတယ်။အနုလုံသည်၂ကြိမ်ရှိပြီးတစ်ခဏဖြစ်တဲ့ ဘောလိကမ်၁ကြိမ်ကိုရှောင်ပြီးစိတ်ရဲ့၃ကြိမ်ဖြစ်တဲ့အကျိုးကိုတိုးပေးတယ်။
**ဝိပဿနာဉာဏ်နံပါတ် ၁၃ ရဲ့ခိုတလဖူဉာဏ်** အနုလုံဉာဏ်၃ကြိမ်(သို့)၂ကြိမ်ပျက်သွားပြီးတဲ့အခါမှာခိုတလဖူဉာဏ်(သို့)မဟာကုသိုလ် ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်တွေသည်နိဗ္ဗာန်ကိုအာရုံရှိပြီးအာရုံပြုခြင်းဖြင့်ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ ဒါကြောင့်အာသေဝနအကြောင်းဖြစ်ပြီးသောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ်တွေဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်သမုစ္ဒေအဖြင့်နဲ့ကိလေသာတွေကိုငြိမ်းတဲ့လောကုတ္တရာကုသိုလ်စိတ်အဖြစ်နဲ့နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံရှိတယ်။အဲဒီ ၇ကြိမ်ရဲ့ကာလတစ်ခုထဲမှာချဝနဝိထီရဲ့သဘာဝသည်အာရုံတစ်မျိုးထဲပဲရှိ ကြတယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီမဂ္ဂဝိထီထဲမှာချဝနဝိထီ၇ကြိမ်သည်အာရဲံတွေကွာခြားကြတယ်။ဆိုလိုတာကဆိုလိုတာကပေါလိကမ်၁ကြိမ်၊အူပါစာရ၁ကြိမ်၊အနုလုံတစ်ကြိမ်တို့သည်ဘယ်လက္ခဏ တစမခုခုမဆို၃ပါးသောလက္ခဏရှိပြီးအဲဒီလက္ခဏ၃ပါးထဲမှာအာရုံဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်ခိုတလဖူ ၁ကြိမ်၊မဂ္ဂစိတ်၁ကြိမ်နှင့်ဖိုလ်စိတ်၂ကြိမ်တွေသည်နိဗ္ဗာန်ကိုအာရုံရှိတယ်။နိဗ္ဗာန်ကိုအာရုံရှိတဲ့ပထမဆုံးမဟာကုသိုလ်စိတ်(သို့)ခိုတလဖူစိတ်ဖြစ်တဲ့အခါမှာခိုတလဖူစိတ်ကနေဆက်ပြီးနိဗ္ဗာန် ကိုအာရုံရှိတဲ့သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ်ရဲ့အာဝချနဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ်သည်ကိလေသာကိုငြိမ်းတဲ့တာဝန်ကိုလုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်တယ်။
ညာဏာထစနဝိစိုထီနိထေ့ထဲကအနုလုံဉာဏ်နှင့်ခိုတလဖူဉာဏ်တွေကိုဉပမာနဲ့ပြသွားတယ်။ညအချိန်မှာလမင်းကိုမော့ကြည့်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်နဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။အဲဒီအချိန်မှာတိမ်ဖုံးထားတဲ့ အတွက်ကြောင့်လမင်းကမပေါ်လာဘူး။အဲဒီအချိန်မှာလေတုံးကြီးတစ်တုံးကအဲဒီတိမ်တုံးကြီး ကိုတစ်စစီဖြစ်အောင်တိုက်စားသွားတယ်။ပြီးတော့နောက်ထပ်လေတစ်တုံးကအဲဒီတစ်စစီပျက် သွားတဲ့တိမ်ကိုထပ်ပြီးတိုက်လိုက်တယ်။ပြီးတော့နောက်ထပ်လေတစ်လုံးကအဲဒီအသေးစိတ် ဖြစ်နေတဲ့တိမ်ကိုပါထပ်ပြီးတိုက်လိုက်တယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်သည်တိမ်တွေဖုံးပိတ်ခြင်း ကင်းတဲ့လမင်းကိုမြင်ရခြင်းဖြစ်တယ်။နိဗ္ဗာန်ကိုလမင်းနဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားပြီးအနုလုံဉာဏ် ၃ ကြိမ်ကိုလေ ၃ တုံးနဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။ခိုတလဖူဉာဏ်ကိုတိမ်တွေဖုံးပိတ်ခြင်းကင်းတဲ့ လမင်းကိုမြင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်နဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။အနုလုံဉာဏ် ၃ ကြိမ်သည်လမင်းကိုဖုံးပိတ် ထားတဲ့တိမ်ကိုဖျက်ဆီးနိုင်တဲ့လေ ၃ တုံးနဲ့တူတယ်။ဒါပေမယ့်လမင်းကိုတော့မမြင်ရဘူး။ထို့ နည်းတူပဲအနုလုံဉာဏ်သည်အလင်းကိုဖုံးပိတ်ထားတဲ့အမှောင်တွေကိုပယ်ပျောက်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့်နိဗ္ဗာန်ကိုတော့မမြင်နိုင်ဘူး။ထို့နည်းတူပဲအဲဒီပုဂ္ဂိုလ်သည်လမင်းကိုသာမြင်နိုင်ပြီး တိမ်ကိုတော့ဖျက်ဆီးလို့မရဘူး။ဒါကြောင့်ခိုတလဖူဉာဏ်လည်းထို့နည်းတူပဲဖြစ်တယ်။ဆို လိုတာကနိဗ္ဗာန်ကိုမြင်နိုင်ပြီးကိလေသာဖြစ်တဲ့အမှောင်ကိုတော့ဖျက်ဆီးလို့မရဘူး။
**ဝိပဿနာနံပါတ် ၁၄ ရဲ့မဂ္ဂဉာဏ်** ခိုတလဖူစိတ်ပျက်သွားတဲ့အခါမှာဆက်ပြီးပျက်ဖြစ်တဲ့သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ်သည်ပုထုဇဉ်အ ဖြစ်မှလွတ်မြောက်ပြီးအရိယာပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်သို့ရောက်ရှိသွားတယ်။သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ်သည် လောကုတ္တရာပညာရဲ့အဆင့်အတိုင်းဖြစ်ပေါ်ပြီးသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေသာကိုငြိမ်းသတ်တယ်။ **ဝိပဿနာနံပါတ် ၁၅ ရဲ့ဖိုလ်ဉာဏ်** လောကုတ္တရာကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်တဲ့သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ်ပျက်သွားတဲ့အခါမှာလောကုတ္တရာ ဝိပက်စိတ်ဖြစ်တဲ့သောတာပတ္တိဖိုလ်စိတ်ကိုအကြောင်းဖြစ်ပေးပြီးတစ်ခြားစိတ်တွေကြားမှာ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိတဲ့အနေနဲ့ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တယ်။လောကုတ္တရာကုသိုလ်စိတ်သည် အကာလိ ကော ကာလမရွေးကျင့်သည့်နေ့ပင်တွေ့မြင်ယုံကြည်ရသောကောင်းကျိုးချမ်းသာနှင့်ပြည့်စုံခြင်းဖြစ်တယ်။လောကုတ္တရာဝိပက်စိတ်ကိုပြုလုပ်ပေးတဲ့အကြောင်းဖြစ်ပြီးတစ်ခြားစိတ်တွေ ကြားမှာဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိတဲ့အနေနဲ့ချက်ချင်းဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်လောကုတ္တရာ ဝိပက်စိတ်သည်တစ်ခြားဝိပက်တွေနဲ့ကွာခြားတဲ့ဝိပက်စိတ်ဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။မဂ္ဂဝိထီထဲမှာ လောကုတ္တရာကုသိုလ်စိတ် ၂သို့၃ကြိမ်ကနေဆက်လက်ပြီးချဝနတာဝန်ကိုလုပ်တယ်။ပြီးတော့ လောကုတ္တရာဝိပက်စိတ်ဖြစ်တဲ့အဲဒီမဂ္ဂဝိထီရဲ့အနောက်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့ဖိုလ်စိတ်သည်ချဝနတာဝန် ကိုလုပ်ပြီးတစ်ခြားဝိပက်စိတ်တွေလိုမျိုးတာဝန်ကိုမလုပ်ဘူး။
**ဝိပဿနာနံပါတ်၁၆ရဲ့ပဉ္စဝက္ခဏဉာဏ်** မဂ္ဂဝိထီစိတ်ပျက်သွားတဲ့အခါမှာဘဝင်စိတ်သည်ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ပြီးတော့အဲဒီနောက် ပိုင်းမှာမနောဒွါရဝိထီစိတ်သည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးကာလတစ်ခုစီကိုသိမြင်ရုံသာဖြစ်တဲ့တရားသဘောကိုဝေဖန်သုံးသပ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့မဂ္ဂစိတ်၁ကာလ၊ဖိုလ်စိတ်၁ကာလ၊စွန့်လွတ်ပြီးတဲ့ ကိလေသာ၁ကာလ၊ကျန်ရှိသေးတဲ့ကိလေသာ၁ကာလနှင့်နိဗ္ဗာန်၁ကာလတွေကိုအသီးသီးဝေဖန် သုံးသပ်တယ်။အဲဒီအရဟန္တမဂ်နှင့်အရဟန္တဖိုလ်တွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်အတွက်ကျတော့ ကျန်ရှိနေသေးတဲ့ကိလေသာတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းတွေမရှိဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အရဟန္တမဂ္ဂစိတ်သည်ကိလေသာအမျိုးအစားအားလုံးကိုသမုစ္ဒေအဖြင့်နဲ့ငြိမ်းသတ်ပြီးဘယ်ကိလေ သာမှမကျန်ရှိတော့ဘူး။အဲဒီဝိပဿနာဉာဏ် ၁၆ ပါးသည်တစ်ချို့နေရာမှာဝိပဿနာဉာဏ်အင် အားတွေဖြစ်တဲ့ဝိပဿနာဉာဏ် ၉ ပါးကိုပြသွားတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့၁။ဉဒ္ဓရဘယဉာဏ် ၂။ဘင်္ဂဉာဏ် ၃။ဘရဉာဏ် ၄။အထီနဝဉာဏ် ၅။နိဗ္ဗိန္ဒဉာဏ် ၆။မုစ္စိတုကမ္မရတာဉာဏ် ၇။ပတီ သင်္ခါဉာဏ် ၈။သင်္ခါလုပေခါဉာဏ် ၉။အနုလုံဉာဏ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။
တစ်ချို့နေရာမှာသမ္မသနဉာဏ်ကနေစပြီးအနုလုံဉာဏ်ရောက်တဲ့အထိဝိပဿနာဉာဏ် ၁၀ပါးကိုရှင်းပြသွားတယ်။အဲဒီပထမဆုံးဉာဏ်ကနေအနုလုံဉာဏ်အထိဝိပဿနာဉာဏ်ကို ရှင်းပြခြင်းသည်အဲဒီဝိပဿနာဉာဏ်သည်နိဗ္ဗာန်ကိုအာရုံရှိခြင်းဖြင့်အနုလုံအထိတစ်ဖြည်း ဖြည်းနဲ့ပိုပြီးထက်မြက်လာတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။သတိပဌာန်းကိုပွါးများခြင်းသည် ပညတွေကိုထက်မြက်လာစေပြီးပိုပြီးကြည်လင်လာတယ်။အဲဒီဝိပဿနာဉာဏ်အဆင့်တွေ အစဉ်လိုက်အားဖြင့်ဝိသုဒ္ဒိ ၇ဆင့်တို့ရှိကြတယ်။ ၁။သီလဝိသုဒ္ဓိသည်သီလဖြစ်ပြီးနာမ်တရားနှင့် ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိအောက်မေ့သိတဲ့အခါမှာနင်၊ငါမဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ပရမတ္ထတရားရဲ့သဘောတွေကိုမသိခြင်းကနေဝိသုဒ္ဓိဖြစ်တယ်။သတိပဌာန်းမဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာသီလဝိသုဒ္ဓိမဟုတ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သီလကိုနင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့စွဲထားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ် တယ်။ ၂။စိတ္တဝိသုဒ္ဓိသည်သမာဓိအဆင့်မျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်။နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ လက္ခဏတွေကိုသတိအောက်မေ့သိတဲ့အချိန်နှင့်သတိပဌာန်းရဲ့စျာန်စိတ်တွေအာရုံဖြစ်တဲ့ ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာစျာန်စိတ်သည်စိတ္တဝိသုဒ္ဓိဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အဲဒီအချိန်မှာအဲဒီစျာန်စိတ်ကိုနင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့မစွဲထားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
၃။ဒိဌိဝိသုဒ္ဓိသည်နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်ဖြစ်ပြီးနင်၊ငါမဟုတ်တဲ့သဘောအဖြစ်နဲ့နာမ်တရား နှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ဉာဏ်ဖြစ်တယ်။အဲဒီအချိန်မှာအရင်ကလိုနင်၊ ငါမဟုတ်တဲ့သဘောအဖြင့်နဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာမသိခြင်းကနေဝိသုဒ္ဓိဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ ၄။ကန္ဒာဝိတလနဝိသုဒ္ဓိသည်ဒိဌိဝိသုဒ္ဓိဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့အခါမှာသတိပဌာန်းတွေပွားများခြင်းကနေပိုပြီးတိုးတက်လာတဲ့ပညာသည်ရထာဘူတဉာဏ်ထစန ဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကအဲဒီတရားသဘောတွေရဲ့အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောတွေရဲ့လက္ခ ဏတွေကိုမြင်ခြင်းဖြစ်တယ်။မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှတရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိအောက်မေ့သိတဲ့အခါမှာပစ္စယပရိဂ္ဂဟဉာဏ်အဆင့်ရောက်တဲ့အထိပြီးပြည့်စုံ တယ်။အကြောင်းအရဖြစ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားအားလုံးရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းထဲမှာသံသယ ရှိခြင်းတွေမှလွတ်မြောက်သွားတယ်။ဒါကြောင့်ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဉာဏ်သည်ကန္ဒာဝိတလနဝိသုဒ္ဓိ ဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။
၅။မခါမခဉာဏထစနဝိသုဒ္ဓိသည်ကန္ဒာဝိတလနဝိသုဒ္ဓိဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့အခါမှာနာမ်တရားနှင့် ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိရောက်စွာနဲ့ကျွမ်းကျင်တဲ့အထိဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသတိပဌာန်းကနေပိုပြီးတိုးတက်လာတဲ့ပညာသည်အဲဒီနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားသာဖြစ်တယ်ဆိုတာသိရတယ်။ ဒါကြောင့်အမျိုးအစားတွေအားလုံးတူညီကြတယ်။ပြီးတော့အစဉ်လိုက်အားဖြင့်ဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်နှင့်သမ္မသနဉာဏ်ဖြစ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဆက်လက်ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေကို ထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အထိဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့အနတ္တဖြစ်ခြင်း၊ဒုက္ခဖြစ်ခြင်း နှင့်မမြဲခြင်းစတဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးအဓိကအားဖြင့်ရုပ်တစ်ခုခုနှင့်နာမ် တစ်ခုခုထဲမှာစွဲလန်းတဲ့ရှာဖွေခြင်းတွေကိုစွန့်လွတ်နိုင်အောင်ပြုလုပ်ပေးတယ်။ဉဒ္ဓရဘယ ဉာဏ်ပျက်သွားပြီးတဲ့အခါမှာသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့မငြိမ်းရသေးတဲ့ကိလေသာတွေသည်ဝိပဿနု ကိလေသာ၁၀မျိုးထဲကတစ်မျိုးမျိုးထဲမှာကြိုက်နှစ်သက်ခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်စေတယ်။ဘာ ကြောင့်လဲဆိုတော့ ၁။အိုဖ—->ရှာဖွေခြင်း၊ ၂။ပီတိ—->ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာဖြစ်ခြင်း၊ ၃။ဉာဏ်—–>သိခြင်း၊ ၄။ပတ္သတိ—->ငြိမ်သက်ခြင်း၊ ၅။သုခ—->စိတ်ချမ်းသာခြင်း၊ ၆။အထိ မို့—->စိတ်ချစွာယုံကြည်ခြင်း။၇။ပခါဟ—>ကြိုးစားခြင်း၊ ၈။အူပါထာန—>ခိုင်မာခြင်း။ ၉။ဉပေက္ခာ—->ဉပေက္ခာပြုခြင်း။၁၀။နိကမ်တီ—->ကြိုက်နှစ်သက်ခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။
၁။ဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်ပျက်သွားပြီးတဲ့အခါမှာအိုဖသည်အလင်းရောင်ဖြစ်ပေါ်အောင်အကြောင်း ဖြစ်ပေးတဲ့အဆင့်ရောက်တဲ့အထိငြိမ်သက်တဲ့စိတ်ကနေဖြစ်ပေါ်တယ်။အဲဒီအိုဖထဲမှာသာယာနှစ်သက်ခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာ ဝိပဿနုကိလေသာ ဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဝိပဿနာတွေကိုညစ်ညူးအောင်ပြုလုပ်ပေးပြီးအဲဒီအချိန်မှာတရားသဘောဖြစ်တဲ့နင်၊ငါမ ဟုတ်ဘူး၊မမြဲဘူး၊ဒုက္ခဖြစ်တယ်၊အနတ္တဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေကိုမဝေဖန်မသုံးသပ် တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ ၂။အဲဒီလျှင်မြန်စွာနဲ့ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပညာရဲ့ထက်ဝက်မြက်ခြင်းထဲမှာသာယာနှစ်သက်ခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာဝိပဿနုကိလေသာဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဘာကြောင့်လဲဆို တော့အဲဒီအချိန်မှာတရားသဘောဖြစ်တဲ့နင်၊ငါမဟုတ်ဘူး၊မမြဲဘူး၊ဒက္ခဖြစ်တယ်၊အနတ္တဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ဖြစ်ပျက်ခြင်းတွေကိုမဝေဖန်မသုံးသပ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ ၃။ပီတိထဲမှာ သာယာနေတဲ့အချိန်မှာအဲဒီနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းကိုထိုးထွင်းစွာသိပြီးစိိတ်ရဲ့ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာခြင်းသည် ဝိပဿနုကိလေသာဖြစ်တယ်။ ၄။အလုပ်တွေထဲမှာမသင့်တော် တဲ့မာကျောခြင်းနှင့်ရှုပ်ထွေခြင်းတွေကနေကင်းမဲ့တဲ့ငြိမ်သက်ခြင်းတွေထဲမှာသာယာတဲ့အချိန် သည်ဝိပဿနုကိလေသာဖြစ်တယ်။
၅။အဲဒီတကယ့်သောမနဿဝေဒနာဖြစ်တဲ့သုခထဲမှာသာယာနေတဲ့အချိန်သည် ဝိပဿနုကိ လေသာဖြစ်တယ်။ ၆။အဲဒီတကယ့်ခိုင်မာပြီးစိတ်ချစွာနဲ့ယုံကြည်ခြင်းထဲမှာသာယာနေတဲ့ အချိန်သည် ဝိပဿနုကိလေသာဖြစ်တယ်။၇။ဝိပဿနာဉာဏ်နဲ့ပေါင်းစပ်ပြီးမတင်းမလျော့ တဲ့ကြိုးစားခြင်းထဲမှာသာယာနေတဲ့အချိန်သည် ဝိပဿနုကိလေသာ ဖြစ်တယ်။ ၈။အဲဒီဝိပဿ နာဉာဏ်နဲ့ပေါင်းစပ်ပြီးသတိပဌာန်း၄ပါးရဲ့ခိုင်မာခြင်းထဲမှာသာယာနေတဲ့အချိန်သည်ဝိပဿနု ကိလေသာဖြစ်တယ်။ ၉။ဉပေက္ခာပြုခြင်းတွေမှာသာယာနေတဲ့အချိန်မှာဆိုလိုတာကဝိပဿနာ ဉာဏ်တွေနဲ့ပေါင်းစပ်ပြီးသင်္ခါရအားလုံးထဲမှာညီမျှခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီစက်လတ်ပစ်သလိုလျှင် မြန်ပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့အာရုံရဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အခါမှာ ဝိပဿနုကိလေသာ ဖြစ်တယ်။ ၁ဝ။အဲဒီဝိပဿနာဉာဏ်တွေနဲ့တရားသဘောတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာ သိမြင်ပြီးသာယာနေတဲ့အချိန်သည်ဝိပဿနုကိလေသာဖြစ်တယ်။ပညာကဝေဖန်သုံးသပ်ပြီး သိတဲ့အခါမှာဝိပဿနုကိလေသာသည်စွန့်လွတ်သင့်တဲ့အရာဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပိုပြီးအသေး စိတ်တဲ့တရားသဘောအားလုံးထဲမှာငြိတွယ်ခြင်းတွေကိုစွန့်လွတ်ခြင်းသို့ရောက်စေပြီးနည်းလမ်းမဟုတ်တဲ့ဝိပဿနုကိလေသာရဲ့အသေးစိတ်ခြင်းတွေကိုပညာကထင်ရှာစွာသိတဲ့အခါ မှာ မခါမခဉာဏထစနဝိသုဒ္ဓိဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကဝိပသနုကိလေသာကနေလွတ်မြောက် သွားတဲ့ဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်ဖြစ်တယ်။
၆။ပဠိပထာဉာဏထစနဝိသုဒ္ဓိသည်ဝိပဿနုကိလေသာကနေလွတ်မြောက်တဲ့အခါမှာအဲဒီ သတိပဌာန်းပွာများခြင်းကနေဆက်ပြီးတိုးတက်လာတဲ့ပညာသည်မဂ္ဂဝိထီထဲမှာအနုလုံဉာဏ် ၃ကြိမ်ရောက်တဲ့အထိဝိပဿနုကိလေသာကနေကင်းမဲ့တဲ့ဉဒ္ဓရဘယဉာဏ်ကတည်းကစပြီး ပဠိပထာဉာဏထစနဝိသုဒ္ဓိဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ဘောလိကမ်၊ဉပစာရနှင့်အနုလုံတို့ ဖြစ်ကြတယ်။ဉာဏထစနဝိသုဒ္ဓိသည်အနုလုံဉာဏ်၃ကြိမ်ပျက်သွားပြီးတဲ့အခါမှာခိုတလဘူ ဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်တယ်။ခိုတလဘူဉာဏ်သည်ပဠိပထာဉာဏထစနဝိသုဒ္ဓိမဟုတ်ဘူး။ဘာကြောင့် လဲဆိုတော့ခိုတလဘူဉာဏ်သည်ပဠိပထာဉာဏထစနဝိသုဒ္ဓိနှင့်ဉာဏထစနဝိသုဒ္ဓိကြားမှာလော ကုတ္တရာစိတ်ရဲ့အာဝချနလိုမျိုးနေရာရှိခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်ဝိပဿနာဉာဏ်ဖြစ်တယ်လို့ဆို နိုင်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဝိပဿနာရဲ့အရှိန်အဝါဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ခိုတလဘူဉာဏ်ပျက်သွားပြီးတဲ့အခါမှာမဂ္ဂစိတ်သည်ဉာဏထစနဝိသုဒ္ဓိအဖြစ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ **စုစုပေါင်းဝိသုဒ္ဓိ ၇ ပါးဖြစ်ကြတယ်။
**ပရိန်ဉာဏ် ၃ပါး** အဲဒီအရိယာသစ္စာတရားတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အတွက်ပညာတွေတိုးတက်ပွားများခြင်းဖြစ်တဲ့သတိပဌာန်းတွေပွါးများခြင်းသည်ပရိန်ဉာဏ်တွေကိုဖြစ်ပေါ်စေတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့ပညာသုံးဆင့်ဖြင့်သိပြီးညာတပရိန်ဉာဏ်၊တီရဏပရိန်ဉာဏမနှင့်ပဟာဏပရိန်ဉာဏ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ ညာတပရိန်ဉာဏ်သည်နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်တွေနဲ့စတဲ့နင်၊ငါမဟုတ်တဲ့တရားသဘောတွေနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပညာသည်နာမရူပပရိစ္ဒေ ဉာဏ်ထဲမှာထိုးထွင်းစွာသိပြီးတဲ့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏအတိုင်းပိုပြီးသိလာတဲ့ တစ်ခြားနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပေးတဲ့အစဖြစ်တယ်။ တီရဏပရိန်ဉာဏ်သည်အလုံးစုံသိခြင်းဖြင့်တူညီခြင်းတွေနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခ ဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့ပညာသည်ဘယ်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတစ်ခုခုကိုမမျှော်လင့်မစူးစိုက်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ၆ဒွါရစလုံးပြည့်စုံတဲ့အထိဖြစ်ပေါ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုသိတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့တူညီခြင်းထဲမှာထင်ရှားစွာသိတဲ့ပညာရဲ့ ပြည့်စုံခြင်းတွေသည်သမ္မသနဉာဏ်ကတည်းကနေစပြီးနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက်သွားခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းသိစေတယ်။
ပဟာနပရိန်ဉာဏ်သည်ဘင်္ဂဉာဏ်တွေဖြစ်ပြီးနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ပျက်သွားခြင်းကိုထိုး ထွင်စွာသိတဲ့အထိနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ပျက်သွားခြင်းကိုဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့အခါမှာပညာ သည်အလုံးစုံနဲ့ပိုသိလာပြီးနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေထဲကသာယာခြင်းတွေကိုစပြီးစွန့်လွတ် လာနိုင်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့အပြစ်တွေပိုပြီးမြင့်မားလာတဲ့ အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ပဟာနပရိန်ဉာဏ်ကနေစပြီးမဂ္ဂဉာဏ်ရောက်တဲ့အထိဖြစ်တယ်။တစ် နေ့တာဘဝမှာအဲဒီအမှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိ ပဌာန်းတွေဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိစေတဲ့အကြောင်းထက်အကုသိုလ်တရားတွေကိုဖြစ်ပေါ်စေ တဲ့အကြောင်းကပိုများတယ်။ဒါကြောင့်အရိယာသစ္စာတရား ၄ပါးကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ခြင်းအစိပ်အပိုင်းတွေဖြစ်တဲ့ဗောဓိပက္ခိရတရား ၃၇ပါးကိုပွားများတဲ့သတိပဌာန်း ၄ပါး၊သမ္မပဌာန်း၄ပါး၊အီထီပါ၄ပါး၊အင်စီ၅ပါး၊ဖလ၅ပါး၊ဗောဇင်၇ပါးနှင့်အရိယမဂ္ဂင်၈ပါးတို့ ဖြစ်ကြပြီးစုစုပေါင်းဗောဓိပက္ခိရတရား ၃၇ပါးတို့ဖြစ်ကြတယ်။
အဲဒီဗောဓိပက္ခိရ ၃၇ပါးသည်အကြာကြီးပွားများပြီးစုစောင်းရခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆို တော့ဘယ်အရာတစ်ခုခုကိုမဆိုလုပ်ယူခြင်းဖြင့်သိလာတာမဟုတ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့်အခုချိန်မှာမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်မှလျှင်မြန်စွာနဲ့ပုံမှန်ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့ အကြောင်းနှင့်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းရှိတဲ့အနတ္တသဘောဖြစ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက် မေ့သိခြင်းဖြစ်တယ်။တကယ်လို့ဒီအချိန်မှာသတိပဌာန်းသည်ဘယ်လိုဖြစ်သလဲ?အဲဒီနင်၊ငါမ ဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ပရမတ္ထတရားဖြစ်တဲ့သဘောအဖြင့်နဲ့မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်နေတဲ့အရာတွေသည်ဘယ်လိုဖြစ်သလဲဆိုတာမသိရင်မြတ်စွာဘုရားတရားသိတော်မူသွားတဲ့အတိုင်းအမှန်တကယ်နဲ့ဖြောင့်မတ်မှန်ကန်ပြီးဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တွေနားလည်သဘောပေါက်စေဖို့အတွက်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားဆိုဆုံးမသွားတဲ့တရား တော်တွေကိုစပြီးနာကြားခြင်းဖြင့်ပညာတွေကိုပွားများရတယ်။ပြီးတော့ပညာတွေကိုမှန်ကန်စွာနဲ့ တိုးတက်အောင်ပွားများဖို့သည်အကြောင်းအကျိုးတွေနဲ့အပ်စပ်ရတယ်။
အနိစ္စ၊ဒုက္ခ၊အနတ္တဆိုတဲ့လက္ခဏ ၃ပါးကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့(ပညာ)အကျိုးဖြစ်တဲ့အခါမှာ ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့သဘောသည်ဒုက္ခဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သာယာနှစ်သက် တဲ့သဘောမဟုတ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့အခုချိန်မှာဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့အနတ္တဖြစ်ခြင်းတွေသည်ဒီတစ်လမ်းကလွဲလို့တစ်ခြားနည်းလမ်းတွေမရှိဘူးဆိုတာသိရတယ်။ ဆိုလိုတာကဒီအချိန်မှာပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုအကဲခတ်ပြီးလေ့လာသင်ကြားခြင်းဖြင့်သတိပဌာန်းတွေဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိတယ်။ပြီးတော့သင်္ခါရ တရားအားလုံးကိုကောင်းမွန်စွာပွါးများပြီးတဲ့ပညာတွေကိုပြုပြင်ပြောင်းလဲပေးတဲ့အကြောင်း ဖြစ်တဲ့အထိဝိပဿနာဉာဏ်တွေတစ်ဆင့်စီ၊တစ်ဆင့်စီအဖြစ်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။ဂေါတမမြတ်စွာ ဘုရားသည်ဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရားလက်ထက်ကဗျာဒိတ်ခံယူပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာလေး သေင်္ချနဲ့ကမ္ဘာတစ်သိန်းထက်၌ပါရမီဖြည့်ကျင့်ခဲ့ရတယ်။ပြီးတော့ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရာသည် ပါရမီတွေတိုးတက်အောင်အမြဲတမ်းပွားများလာခဲ့တယ်။ပြီးတော့၂၄ ဆူသောဗုဒ္ဓမြတ်စွာ ဘုရားတွေနဲ့ကြုံလာခဲ့ရတယ်။အရိယာသစ္စာတရားတော်တွေကိုမသိခင်ကအရှင်သောတာ ပန်ပုဂ္ဂိုလ်၊အရှင်သဒ္ဒါဂါမီ၊အရှင်အနာဂါမီနှင့်အနုတ္တရသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဗောဓိဉာဏ်ကိုသိတော်မူပြီး ကဆုန်လပြည့်နေ့ဗောဓိညောင်ပင်ရင်းမှာမိုးသောက်ယံအချိန်၌အစဉ်လိုက်နဲ့အရဟံသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ မြတ်စွာဘုရားအဖြစ်သို့ရောက်ရှိသွားတယ်။
ပညာအရာမှာအမြတ်ဆုံးဖြစ်တဲ့အရှင်သာရိပုတ္တရာနှင့်တန်ခိုးအရာမှာအမြတ်ဆုံးဖြစ်တဲ့အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်တို့ဖြစ်ကြတဲ့ဧဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါးစလုံးသည်တစ်သေင်္ချနှင့်ကမ္ဘာတစ်သိန်းမှာပညာ တွေတိုးတက်အောင်ပွါးများလာခဲ့ရတယ်။နောက်ဆုံးဘဝမှာအရှင်သာရိပုတ္တရာသည်အရှင်အာသစိဆီမှတရားတွေကိုနာကြားရတဲ့အခါမှာသောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်နဲ့တရားသိတော်မှုသွား တယ်။ပြီးတော့အရှင်သာရိပုတ္တရာသည်အရှင်အာသစိမှတရားသိပြီးနောက်အရှင်မဟာမော ဂ္ဂလာန်ကိုပြန်ဟောပြတဲ့အခါမှာအရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်လည်းသောတာပန်အဖြစ်သို့ရောက် သွားတယ်။ဧတဒဂ်ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ကြတဲ့မဟာသာဝကတွေသည်ကိုယ်စီ၊ကိုယ်စီတွေနဲ့ကျွမ်းကျင် ကြတယ်။ဉပမာ-အရှင်မဟာကဿပ္ပ၊အရှင်အာနန္ဒာ၊အရှင်အူပါလီနှင့်အရှင်အနုရုန္ဒာတို့သည် ကမ္ဘာတစ်သိန်းထဲမှာပညာတွေတိုးတက်အောင်ပွါးများလာခဲ့ရတယ်။ရဟန္တာသာဝကနှင့်ဗုဒ္ဓဘာ သာဝင်တွေသည်အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုသိမြင်တဲ့အထိပညာတွေတိုးတက်အောင်ပွားများ လာခဲ့ပြီးဂေါတမမြတ်စွာဘုရားလက်ထက်မှာအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တွေအများကြီးဖြစ်လာကြတယ်။ ဆိုလိုတာကဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားပရိနိဗ္ဗာန်မစံရသေးတဲ့အချိန်နှင့်ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာရောယခုပစ္စုပ္ပန်ရောက်တဲ့အထိပါဆက်လက်ရှိလာခဲ့တယ်။ဒါကြောင့်အရိယာသစ္စာတရား တွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့သိမြင်ဖို့နှင့်မှန်ကန်စွာနားလည်ဖို့သည်လေ့လာသင်ကြားခြင်းနှင့်ကျင့် ကြံအားထုတ်ခြင်းတွေတဖြည်းဖြည်းနဲ့လျော့နည်းလာတယ်။ပြီးတော့အကြောင်းအကျိုးနဲ့ အပ်စပ်တဲ့(သင့်တော်တဲ့)ပညာတွေကိုတိုးတက်အောင်ပွါးများခြင်းဖြင့်စုစောင်းလာကြတယ်။
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားရဲ့ဘုရားမဖြစ်ခင်အချိန်ကာလကတန်ခိုးအာနုဘော်အမျိုးမျိုးတွေကိုပြု လုပ်နိုင်တဲ့အထိသမထဘာဝနာတွေကိုတိုးတက်အောင်ပွားများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရှိကြတယ်။ဒါပေ မယ့်သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေသာတွေကိုမငြိမ်းသတ်နိုင်ဘူး။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်အနုတ္တရသမ္မာ သမ္ဗောဓိဉာဏ်ကိုသိတော်မူပြီးတရားတော်တွေကိုဆိုဆုံးမသွားတဲ့အခါမှာအရိယာသစ္စာတရား တွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေအများကြီးရှိကြတယ်။ပြီးတော့သမထဘာဝနာတွေကိုပွားများတဲ့တစ်ချို့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်စျာန်စိတ်တွေထိုးထွင်းစွာသိပြီးဖြစ်တယ်။သတိပဌာန်း တွေကိုပွါးများတဲ့အခါမှာအရိယာသစ္စာတရားတွေကိုပါသိမြင်လာတယ်။ဒါကြောင့်အရိယာသာဝကတွေ၂မျိုးရှိရခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့စျာန်မရတဲ့အရှင်အရိယာသာဝကနှင့် စျာန်ရတဲ့အရှင်အရိယာသာဝကတို့ဖြစ်ကြတယ်။အဲဒီစျာန်မရတဲ့အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်စျာန် စိတ်မအောင်မြင်ခြင်းဖြင့်မဂ္ဂစိတ်ကိုသိခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကစျာန်စိတ်တွေမအောင်မြင် ဘူး။ဒါကြောင့်စျာန်စိတ်သည်ဝေဖန်သုံးသပ်ပေးတဲ့အာရုံတွေမဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ စျာန်စိတ်အဆင့်အမျိုးမျိုးရဲ့အာရုံထဲမှာခိုင်မာတဲ့အပ္ပနာသမာဓိနဲ့အတူရှိပြီးခိုင်မာပြီးထင်ရှား စွာနဲ့မြတ်နိဗ္ဗာန်ကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့လောကုတ္တရာစိတ်ဖြစ်ပြီးအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်စျာန်မရ တဲ့အခါနှင့်စျာန်မအောင်မြင်တဲ့အခါတွေမှာစျာန်သမာပတ်တွေကိုဝင်စားလို့မရဘူး။စိတ်အမျိုး အစားတွေ ၈၉ပါးအဖြစ်နဲ့ရေတွက်ခြင်းသည်စျာန်မရတဲ့အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့စိတ်အဖြစ်နဲ့ရေ တွက်ခြင်းဖြစ်တယ်။
အဲဒီစျာန်ရတဲ့အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တွေကျတော့စျာန်ရှိခြင်းဖြင့်မဂ္ဂစိတ်နှင့်ဖိုလ်စိတ်ကိုအောင်မြင် တယ်။ဒါကြောင့်ဝစီနဲ့အတူစျာန်ကိုအောင်မြင်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီစျာန်စိတ်ကို ဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းတွေနဲ့လောကုတ္တရာမဂ်စိတ်နှင့်ဖိုလ်စိတ်အောင်မြင်တဲ့အထိမဟာကုသိုလ် ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်ကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပေးတဲ့အာရုံအဖြစ်နဲ့စျာန်စိတ်တွေဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။စျာန်အဆင့်အမျိုးမျိုးရဲ့ငြိမ်သက်ခြင်းနှင့်ပညာတွေနဲ့ကိလေသာကနေလွတ်မြောက် တဲ့စျာန်အဆင့်အမျိုးမျိုးတွေရဲ့အစုတွေနဲ့အတူမြတ်နိဗ္ဗာန်ကိုအောင်မြင်တဲ့အရိယာပုဂ္ဂိုလ် တွေရဲ့စိတ်အမျိုးအစား ၁၂၁ပါးကိုရေတွက်ခြင်းသည်စျာန်ရတဲ့အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့စိတ်အဖြစ်နဲ့ ရေတွက်ခြင်းဖြစ်တယ်။
**သမာပတ် (၃)ပါး** သမာပတ် ၃ပါးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့စျာန်သမာပတ်၁၊ဖလသမာပတ်၁နှင့်နိရောဒသမာပတ် တို့ဖြစ်ကြတယ်။စျာန်စိတ်ကိုထိုးထွင်းတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်နှင့်ဝစီ၅ပါးရှိတဲ့ပုထုဇဉ်တို့သည်အဲဒီစျာန်အဆင့် တစ်ဆင့်စီရဲ့ဝင်ခြင်းနှင့်ထွက်ခြင်းတွေမှာကျွမ်းကျင်ခြင်းသည်စျာန်လာဘီပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကလာဒ်လာဘအဖြစ်နဲ့စျာန်ရရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပြီးစျာန်သမာပတ်ကိုဝင်နိုင်ခြင်းဖြစ် တယ်။ဆိုလိုတာကစျာန်ဝိထီစိတ်သည်နေ့စဉ်နဲ့အမျှသတ်မှတ်ထားတဲ့အချိန်တိုင်းမှာဘဝင် စိတ်ကြားဖြတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိတဲ့အနေနဲ့မနောဒွါရမှဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်တယ်။အဲဒီစျာန်သမာ ပတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာကိုယ်ဒုက္ခနှင့်စိတ်ဒုက္ခတွေရပ်တန့်သွားတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အဲဒီအချိန်မှာတစ်ခြားအာရုံအားလုံးကနေငြိမ်သက်သွားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။အဲဒီ စျာန်တစ်မျိုးရဲ့အာရုံကိုရောက်ရှိခြင်းဖြင့်ငြိမ်သက်ခြင်းနှင့်ပျော်ရွှင်ခြင်းတွေသာရှိတယ်။ ဒါကြောင့်စျာန်သမာပတ်ဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။
အဲဒီစျာန်ကိုရတဲ့အရိယာပုဂ္ဂိုလ်သည်ဖလသမာပတ်ကိုဝင်စားနိုင်တယ်။ဆိုလိုတာကလောကုတ္တ ရာပထမစျာန်စိတ်(သို့)လောကုတ္တရာဒုတိယစျာန်စိတ်(သို့)လောကုတ္တရာတတိယစျာန်စိတ်(သို့) လောကုတ္တရာစတုတ္ထစျာန်စိတ်(သို့)လောကုတ္တရာပဉ္စမစျာန်စိတ်တွေသည်ဘဝင်စိတ်ကြားဖြတ် ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိခြင်းဖြင့်နေ့စဉ်နဲ့အမျှသတ်မှတ်ထားတဲ့အချိန်တိုင်းမှာနိဗ္ဗာန်ကိုအာရုံရှိပြီးဖြစ်ပေါ်တယ်။ဖလသမာပတ်သည်အဲဒီစျာန်ရဲ့အစုတွေနဲ့အတူဖြစ်ပေါ်တဲ့လောကုတ္တရာဖိုလ်စိတ်ရဲ့ အဆင့်တွေအစဉ်လိုက်အဖြစ်နဲ့လောကုတ္တရာစျာန်ကိုရောက်ရှိခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီဖလသမာ ပတ်ဝိထီဖြစ်ပေါ်မယ့်အချိန်သည်အရင်ဖြစ်ပေါ်တဲ့ကာမာဝကျလစိတ်ရဲ့ဘောလိကမ်သည် ဉပစာရလို့မခေါ်ဘူး။ဒါပေမယ့်အနုလုံ၃ကြိမ်စလုံးဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့မဂ္ဂဝိထီ ထဲမှာအနုလုံ၊ဉပါစာရနှင့်ဘောလိကမ်နဲ့ကွာခြားပြီးလောကုတ္တရာစျာန်ရဲ့အဆင့်အတိုင်း နောက်ထပ်နိဗ္ဗာန်ကိုအာရုံရှိပြီးဖြစ်ပေါ်ဖို့နှင့်ဖြစ်ပေါ်ဖူးတဲ့လောကုတ္တရာဖိုလ်စိတ်နဲ့ဆက်တဲ့အနုလုံ ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေသာကိုငြိမ်းဖို့အတွက်မဂ္ဂစိတ် ဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီနေ့စဉ်နဲ့အမျှသတ်မှတ်ထားတဲ့အချိန်အတိုင်းနိဗ္ဗာန်ကိုအာရုံရှိပြီးဖိုလ်စိတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာဖလသမာပတ်ဖြစ်တယ်။
အဲဒီနေဝသညာနာသညာရတနစျာန်ကိုထိုးထွင်းတဲ့ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်နှင့်အရှင်အနာဂါမီပုဂ္ဂိုလ်တွေ သည်နိရောဓသမာပတ်ကိုဝင်စားနိုင်တယ်။ဆိုလိုတာက(၇)ရက်ထက်မပိုပဲတစ်ချိန်လုံးစိတ်နှင့် စေတသိက်တွေမဖြစ်ပေါ်အောင်ငြိမ်းသတ်နိုင်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီစားသုံးလိုက်တဲ့ အာဟာရတွေသည် ၇ရက်ထက်မပိုပဲကိုယ်ခန္ဓာကိုရပ်တည်နိုင်တယ်။အဲဒိစိတ်နှင့်စေတသိက်ကို တစ်ခဏနဲ့ငြိမ်းနိုင်းတဲ့နိယောဓသမာပတ်ကိုဝင်စားခြင်းသည်အင်အားနှစ်ဖက်တွေနဲ့ပါဝင်ရတယ်။ဆိုလိုတာကသမထနှင့်ဝိပဿနာနှစ်မျိုးစလုံးပါဝင်ရတယ်။အရှင်ရဟန္တာနှင့်အရှင်အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပြီးနေဝသညာနာသညာရတနစျာန်ကိုထိုးထွင်းစွာမသိဘူးဆိုရင်နိရောဓ သမာပတ်ကိုဝင်စားလို့မရဘူး။ပြီးတော့နေဝသညာနာသညာရတနစျာန်ကိုထိုးထွင်းတဲ့သော တာပန်နှင့်သဒ္ဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်တွေလည်းနိရောဓသမာပတ်ကိုဝင်စားလို့မရဘူး။
အဲဒီနိရောဓသမာပတ်ကိုဝင်စားတဲ့အခါမှာမမြဲခြင်း၊ဒုက္ခဖြစ်ခြင်း၊အနတ္တဖြစ်ခြင်းဆိုတဲ့သဘောနဲ့သင်္ခါရတရားအားလုံးကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးပထမစျာန်ကနေထွက်သွားခြင်းဖြင့်အစဉ်လိုက်နဲ့ ပထမစျာန်ကစပြီးဝင်စားရတယ်။ပြီးတော့ဒုတိယစျာန်ကိုဝင်စားရတယ်။မမြဲခြင်း၊ဒုက္ခဖြစ်ခြင်း၊ အနတ္တဖြစ်ခြင်းဆိုတဲ့သဘောတွေနဲ့သင်္ခါရတရားအားလုံးကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးဒုတိယစျာန်ကနေ ထွက်ပြီးတော့တတိယစျာန်ကိုဝင်စားတယ်။မမြဲခြင်း၊ဒုက္ခဖြစ်ခြင်း၊အနတ္တဖြစ်ခြင်းဆိုတဲ့သဘောတွေနဲ့သင်္ခါရတရားအားလုံးကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးတတိယစျာန်ကနေထွက်ပြီးအ မြဲတမ်းအာကီကျရာရတနစျာန်ကနေထွက်သွားတဲ့အခါမှာ ၄မျိုးသောအစတာဝန်တွေကို လုပ်ဆောင်ကြတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့၁။နာနာဖထအဝိကိုပန၁၊ ၂။သင်္ခပထီမာန၁၊ ၃။ဆထူ ပကိုစန၁၊ ၄။အတ္ထာပရိချေထ၁တို့ဖြစ်ကြတယ်။နာနာဖထအဝိကိုပနသည်ကိုယ်နဲ့သုံးစွဲရမယ့်အ သုံးအဆောင်တွေကိုအဓိဌာန်ပြုတယ်။ဉပမာ-သပိတ်၊သင်္ကန်း၊ကုတင်၊နေရာထိုင်ခင်း၊မီး၊ရေ၊ လေ၊ဓားမြစသည်တို့ကိုနိရောဓသမာပတ်ဖြစ်တဲ့ ၇ရက်အတွင်းမှာပျက်ဆီးအောင်ပြုလုပ်ခြင်း တွေမရှိဘူး။ပြီးတော့ကိုယ်တိုင်သုံးစွဲနေကြဖြစ်တဲ့အရာတွေကျတော့ထဘီ၊အင်္ကျီ၊ထိုင်ခုံစသည် တို့ကိုသက်သက်တစ်ဂန္ဓအဓိဌာန်းပြုရတဲ့တာဝန်တွေမရှိဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီသမာပတ်ကပဲပျက်ဆီးခြင်းတွေမရှိအောင်ကာကွယ်ပေးတယ်။
သင်္ခပတီမာနသည်ပြစ်မှားမိတဲ့ဘယ်အရာတစ်ခုခုကိုမဆိုအာပတ်ဖြေဖို့အတွက်ရဟန်းတွေစုရုံး ပြီးစည်းဝေးရတဲ့အခါမှာနိရောဓသမာပတ်ကနေထွက်အောင်အဓိဌာန်ပြုပေးတယ်။ဆထူပကိုစနသည်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားအလိုရှိပြီးခေါ်တဲ့အခါမှာနိရောဓသမာပတ်ကနေထွက်အောင်အဓိဌာန် ပြုပေးတယ်။အတ္ထာပရိချေထသည်သက်တမ်း၇ရက်အထိရှိအုံးမလာ?(သို့)မရှိတော့ဘူးလာဆို တာဘဝရဲ့အချိန်ကာလကိုရေတွက်ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲ ဒီနိရောဓသမာပတ်ဝင်နေတဲ့အချိန်မှာစုတိစိတ်ဖြစ်လို့မရဘူး။ဒါကြောင့်သက်တမ်း ၇ရက်ရှိမှ သာနိရောဓသမာပတ်ဝင်စားနိုင်ခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီဘူဖတာဝန် ၄တာဝန်ကိုပြုလုပ်ပြီးတဲ့အခါမှာ နေဝသညာနာသညာရတနစျာန်စိတ် ၂ကြိမ်ဖြစ်ပေါ်ပြီးနေဝသညာနာသညာရတနစျာန်ဝိထီစိတ် ရဲ့ကာလတွေအစဉ်လိုက်နဲ့စိတ်ဖြစ်၊ပျက််ပြီးဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းဖြင့်နေဝသညာနာသညာရတနစျာန်ကိုဝင်စားတယ်။ပြီးတော့နိရောဓသမာပတ် ၇ရက်လုံးလုံးဖြစ်တဲ့အချိန်မှာစိတ်၊စေတ သိက်တွေမဖြစ်ပေါ်ဘူး။နိရောဓသမာပတ်ကနေထွက်ဖို့သတ်မှတ်ချိန်ရောက်တဲ့အခါမှာအကျိုး စိတ် ၁ကြိမ်ဖြစ်ပေါ်ပြီးမှဘဝင်စိတ်ဆက်ပြီးဖြစ်ပေါ်လို့ရတယ်။နိရောဓသမာပတ်သည်အဲဒီ ခန္ဓာငါးပါးရှိတဲ့ဘုံမှာသာရှိတယ်။အရုပ်ဗြဟ္မာဘုံထဲမှာနိရောဓသမာပတ်မရှိဘူး။ဘာကြောင့် လဲဆိုတော့ရုပ်စျာန်စိတ်မရှိတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
**ဝိပဿနာပွားများတဲ့နည်းလမ်း** အမေး–>သမထဘာဝနာကိုပွါးမျာဖို့သည်အာရုံအမျိုးအစားတွေ(၄၀)တောင်ရှိကြတယ်။များ သောအားဖြင့်အာဏာပါဏသတိကိုပိုပြီးသုံးများတာကိုမြင်ရတယ်။ဒါကြောင့်နိဗ္ဗာန်ကိုမရောက် ဘူး။(သို့)အရိယာသစ္စာတရားကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့မသိနိုင်ဘူး။ပြီးတော့ကိလေသာတွေကိုမခြစ်ထုတ်နိုင်ဘူးလို့နားလည်ကြတယ်။ အဖြေ—->တကယ်လို့သမထဘာဝနာကိုပဲပွားများမယ်ဆိုရင်ကိလေသာကိုငြိမ်းသတ်လို့မရဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အရိယာသစ္စာတရားကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းဖြစ်တဲ့နိဗ္ဗာန်ကိုမ ရောက်နိုင်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ အမေး—->ဒါဆိုရင်နိဗ္ဗာန်ရောက်ဖို့ကိလေသာတွေကိုကြိုးစားပြီးခြစ်ထုတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်အများစု တွေလိုမျိုးကိလေသာကိုခြစ်ထုတ်နိုင်ဖို့သည်သူတို့ကိုစွဲလန်းခြင်းတွေရှိစေတဲ့အ ကြောင်းကဘာတွေလဲ?ဆိုတာဒီတစ်နေ့တာဘဝကိုသူတို့တွေနားမလည်ကြဘူး။တကယ်လို့ နားမလည်ဘူးဆိုရင်လောဘဖြစ်တယ်။(သို့)ကိလေသာကိုမသိပဲနဲ့ကိလေသာတစ်မျိုးထဲကို သာစွန့်လွတ်ချင်ကြတယ်ဆိုတဲ့လိုလားခြင်းတွေဖြစ်လာတယ်။ဒါကြောင့်သတိပဌာန်းကိုပွါး များလို့ရနိုင်လာ?မရနိုင်ဘူးလာ? အဖြေ—>ဘယ်လိုမှမဖြစ်နိုင်ဘူး။ အမေး—>သမထဘာဝနာနှင့်ဝိပဿနာဘာဝနာနှစ်မျိုးစလုံးပွါးများလို့မရဘူး။ အဖြေ—->သမထဘာဝနာ(သို့)ဝိပဿနာဘာဝနာပွါးများနေတယ်လို့ကိုယ်တိုင်နားလည် ယူကြတယ်။ဒါပေမယ့်ပညာမဟုတ်တဲ့အခါမှာသမထဘာဝနာနှင့်ဝိပဿနာဘာဝနာတွေကို ပွါးများလို့မရဘူး။ အမေး—>တကယ်လို့သတိပဌာန်းကိုပွါးများမယ်ဆိုရင်သူတို့တွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ဖို့အတွက် ဆရာမဘယ်လိုနည်းလမ်းတွေပေးဖို့ရှိသလဲ? အဖြေ—–>သတိပဌာန်းတွေမြန်မြန်နဲ့ပွါးများဖို့အတွက်ဘယ်သူမှဘယ်သူ့ကိုပေးလို့မရဘူး။ ကလေးတွေကိလေသာကိုမသိပဲနဲ့တန်းစီခိုင်းပြီးသတိပဌာန်းတွေပွါးများဖို့သင် ကြားပေးတယ်။ပြီးတော့ကလေးတွေသည်ကိလေသာတွေကိုမစွန့်လွတ်ချင်ကြဘူး။ဒါကြောင့် ကလေးတွေဘယ်လိုနဲ့သတိပဌာန်းတွေပွါးများလို့ရမလဲ?ဒါကြောင့်ကြီးပြင်းလာလို့လူကြီးဖြစ် လာတဲ့အခါမှာကိလေသာတွေမကုန်နိုင်သေးဘူး။လူကြီးတစ်ယောက်စီမှာလည်းကိလေသာတွေ အများကြီးရှိကြတယ်။လူကြီးတစ်ဉီးစီတွေကိုကိလေသာတွေကုန်ချင်လာလို့မေးစမ်းကြည့်မယ် ဆိုရင်အများအားဖြင့်မကုန်ချင်ကြဘူးလို့ပြောကြတယ်။တစ်ချို့ကတော့ကိလေသာတွေမရှိချင် ဘူးလို့ပြောပေမယ့်အဲဒီကိလေသာဆိုတဲ့စကားကိုပြောတဲ့အခါမှာကိလေသာကိုတကယ်သိပြီး လာ? လောဘသည်ကိလေသာဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်လောဘရှိချင်လာ?လောဘဆိုတဲ့နာမည် ကိုမကြိုက်ကြဘူး။ဒါပေမယ့်အချိန်တိုင်းလိုလိုလောဘရှိကြတယ်။ပြီးတော့အချိန်တိုင်းလောဘ ကိုအလိုရှိကြတယ်။ကိလေသာဖြစ်တဲ့လောဘရဲ့လက္ခဏတွေကိုနားမလည်ကြဘူးဆိုတာသိလိုက်ရတယ်။အစားအသောက်တွေကောင်းလာ?အဝတ်အစားတွေလှလာ?သီချင်းတွေသာ ယာလာ?အဲဒီအနံ့တွေမွေးလာ?ဒီလိုကုလာထိုင်တွေ ပျော့အိကောင်းလာ?အထိအတွေ့တွေ ကောင်းလာ?ဒါလောဘရဲ့နာမည်ကိုတော့မကြိုက်ဘူး။ဒါပေမယ့်စိတ်ရဲ့အချိန်တိုင်းမှာလောဘ ကိုလိုချင်ကြတယ်။သတိပဌာန်းကိုပွါးများခြင်းသည်သတိပညာကိုပွါးများခြင်းဖြစ်တယ်။သမာ ဓိကိုလုပ်ချင်တယ်ဆိုတာမဟုတ်ရဘူး။
အမေး—->အတ္တသညာဆိုတာဘာလဲ? အဖြ—–>အတ္တသညာဆိုတာကနင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့စွဲလန်းခြင်းတွေနဲ့မှတ်သားထားတယ်။ တကယ်တမ်းကျတော့အတ္တသညာကိုသံသယမရှိသင့်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ လူတိုင်းမှာအတ္တသညာတွေရှိကြတယ်။အရှင်သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပြီးအရိယာသစ္စာတရားကို ထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အခါမှာနင်၊ငါဖြစ်တယ်။ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေဖြစ်တယ်၊ဆိုတဲ့တရားသဘောတွေကိုစွဲထားတဲ့အမြင်မှားခြင်းတွေကိုငြိမ်းနိုင်ခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီနင်၊ငါမဟုတ်တဲ့ တရားသဘောတွေကိုသေချာစွာနဲ့ထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အထိတရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုပညာ ကလေ့လာသင်ကြားပြီးနားလည်တဲ့အခါနှင့်သတိတွေမဖြစ်ပေါ်ခင်မှာအတ္တသညာတွေရှိရတယ်။သတိမဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာအမှန်တကယ်ရှိပြီးတစ်ဒွါရစီမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘော ရဲ့လက္ခဏတွေကိုမအောက်မေ့သိခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်အတ္တဖြစ်ပြီးအတူဖြစ်ပေါ်တဲ့တရား သဘောတွေကိုစွဲထားပြီးအမြင်မှားရခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကတစ်စုံတစ်ခုဖြစ်တယ်။နင်၊ငါ ဖြစ်တယ်။ဒီအချိန်မှာတရားသဘောတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာအမှန်ကိုမသိတဲ့အခါမှာအတ္တသညာ ဖြစ်ပြီးမြင်တဲ့နေရာမှာငါဖြစ်တယ်၊လို့မှတ်သားခြင်းတွေရှိတယ်။ပြီးတော့အဲဒီမြင်တဲ့အရာ တွေသည်နင်၊ငါဖြစ်တယ်၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်လို့မှတ်သားကြတယ်။
နာကြားခြင်းမှဖြစ်ပေါ်တဲ့ပညာသည်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါဖြစ်တယ်လို့မြင်ဖူးခဲ့တဲ့အရာတွေကို ထိုးထွင်းစွာနဲ့မသိနိုင်ဘူး။တကယ်တမ်းကျတော့အဲဒီအရာတွေသည်မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာသာဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်တရားတော်တွေကိုလေ့လာသင်ကြားခြင်းသည်ပုံမှန်နဲ့ခဏခဏဝေဖန် သုံးသပ်ရတယ်။တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုပြသွားပြီးအဆုံးအမစကားတွေကိုနားလည် တဲ့အထိအသေးစိတ်နဲ့ထပ်ခါ၊ထပ်ခါဝေဖန်သုံးသပ်ရတယ်။ဉပမာ-အဲဒီမျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာ ဆိုတဲ့စကားလုံးသည်အမှန်ဆုံးစကားလုံးဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်နိုင်တဲ့ဓာတ်တစ်မျိုးသာဖြစ်တယ်။အဲဒီမြင်ခြင်းကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အရာသည်အနီ၊အစိမ်း၊အပြာ၊အ ဝါ၊အဖြူစတဲ့အရောင်တွေဖြစ်နေပါစေစက္ခုပသာဓာတ်နဲ့ထိတွေ့တဲ့အခါမှသာဖြစ်ပေါ်ရတယ်။အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောတွေကိုမြင်ပြီးမသိတဲ့အခါမှာနင်၊ငါဖြစ်တယ်။ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါ တွေဖြစ်တယ်၊အရာဝတ္ထုအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်လို့အတ္တသညာရှိရခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီအရောင်အမျိုးမျိုးတွေကိုစိတ်ဝင်စားတဲ့အခါမှာရုပ်ပုံသဏ္ဠန်အဖြစ်နဲ့အောက်မေ့စေပြီးရုပ်ပုံ သဏ္ဠန်ထဲမှာမှတ်သားခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါ၊ဖြစ်တယ်။အရာ ဝတ္ထုအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်လို့မြင်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါ၊အရာ ဝတ္ထုအမျိုးမျိုးကိုမြင်တဲ့ရုပ်ပုံသဏ္ဠန်တွေသည်အရောင်တွေအများကြီးရှိရတယ်။ဉပမာ-အမဲ ၊အဖြူ၊အနီ၊အဝါရောင်စသည်တို့ဖြစ်ကြတယ်။တကယ်လို့အရောင်အမျိုးမျိုးတွေကိုမမှတ်သား ဘူးဆိုရင်ရုပ်ပုံသဏ္ဠန်တွေကိုအရာဝတ္ထုအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်လို့စွဲထားတဲ့မှတ်သားခြင်းတွေ ရှိလို့မရဘူး။
ဒါကြောင့်မြင်ပြီးစိတ်ဝင်စားတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုနိမိတ်ထဲမှာမျောပါးသွားတယ်။နိမိတ်ဆိုတာက ရုပ်ပုံသဏ္ဠန်နှင့်အနုသယ(အနုဖရာချန)ဖြစ်ပြီးအနုဖရာချနဆိုတာကဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာတွေရဲ့အ သေးစိတ်တဲ့အစိတ်အပိုင်းတွေဖြစ်တယ်။အဲဒီအချိန်မှာအရောင်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ရုပ်ပုံ သဏ္ဠန်ဖြစ်ခြင်းနှင့်အရာအမျိုးမျိုးတွေရဲ့အသေးစိတ်တဲ့အစိတ်အပိုင်းတွေဖြစ်တယ်လို့အောက် မေ့စဉ်းစားခြင်းတွေဖြစ်စေတယ်။သတိဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိတဲ့အချိန်နှင့်ပညာတွေလေ့လာသင်ကြားပြီးစသိတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအရောင်အမျိုးမျိုးဖြစ်တဲ့အနုဖရာချနအား လုံးနှင့်နိမိတ်တွေသည်အဲဒီမျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာသာဖြစ်တယ်လို့စပြီးသိရတယ်။ဒါတွေ အားလုံးသည်နင်၊ငါမဟုတ်ဘူး။ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေမဟုတ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကို စပြီးသိတဲ့ပညာဖြစ်တယ်။သတိဖြစ်ပေါ်ပြီးပုံမှန်နဲ့ခဏ၊ခဏအောက်မေ့သိတဲ့အခါမှာဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားဆိုဆုံးမသွာတဲ့အက္ခရာအသုံးအနှုန်းရဲ့အဓိပ္ပါယ်တွေကိုနားလည်ပြီးနိမိတ်နှင့်အနုဖရာချနတွေကိုမငြိတွယ်တော့ဘူး။ဒါကြောင့်အမှန်တကယ်ရှိပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့တရာူးသဘောတွေကိုပညာကတိုးတက်အောင်ပွါးများပြီးသိခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ပိုပြီးတိုးတက်လာတဲ့ပညာရဲ့ အဆင့်အတိုင်းမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်မှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာထဲမှာအတ္တသညာတွေစပြီးစွန့် လွတ်နိုင်တယ်။ဒါကြောင့်ပဋိကတ်ထဲမှာအချက်အလက်တွေအသေးစိတ်တဲ့အစိတ်အပိုင်းတွေ နဲ့တနေ့တာဘဝမှာတကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောရဲ့အကြောင်းတွေကိုပြောပြသွားခြင်းဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့်သမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ကိလေသာကိုငြိမ်းနိုင်တဲ့အထိဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိပြီးပညာနဲ့သေချာစွာသိတဲ့အထိနားလည်အောင်ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသတိအောက်မေ့သိရတယ်။
အားလုံးတွေသည်တကယ့်ဘဝသဘောထဲမှာပုံမှန်ရှိတဲ့အတိုင်းလူတွေသည်တဖြေးဖြေးနဲ့နာ ကြားရမယ်။လေ့လာသင်ကြားရမယ်။ပြီးတော့ဝေဖန်သုံးသပ်ရမယ့်အကြောင်းတွေဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အများသူတွေငြိမ်းသတ်ချင်တဲ့လောဘ၊ဒေါသ၊မောဟတွေအားလုံးကို မငြိမ်းနိုင်သေးတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်ကိလေသာကိုငြိမ်းသတ်နိုင်ဖို့သည်လော ကုတ္တတရာမဂ္ဂစိတ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာသက္ကာရဒိဌိကိုငြိမ်းနိုင်တယ်ဆိုတာသိရတယ်။ဆိုလိုတာက မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှနင်၊ငါဖြစ်တယ်၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေဖြစ်တယ်လို့တရားသ ဘောတွေကိုစွဲထားခြင်းဖြစ်တယ်။အရှင်သောတာပန်မဖြစ်ခင်အရှင်အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တွေဖြစ်ကြတယ်။ပြီးတော့သဒ္ဒါဂါမီ၊အနာဂါမီ၊ရဟန္တာတွေအစဉ်လိုက်ဖြစ်ပြီးအရိယာသစ္စာတရားကိုထိုး ထွင်းစွာသိတဲ့အထိပညာတွေပိုပြီးပွါးများရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပညာတွေတိုးတက် အောင်ပွါးများရခြင်းဖြစ်တယ်။
အဲဒီမင်္ဂ ၈ပါးဖြစ်တဲ့သမ္မာသတိဖြစ်တဲ့သတိတွေဖြစ်ပေါ်နိုင်ဖို့သည်အကြောင်းအကျိုး တွေကိုနားမလည်ပဲနဲ့ရက်ပိုင်း၊လ၊နှစ်လောက်နဲ့လျှင်မြန်စွာသွားပြီးကြိုးစားအားထုတ်ရင်ရ နိုင်တယ်ဆိုတာမဟုတ်ဘူး၊မဖြစ်နိုင်ဘူး။အရင်ဆုံးတကယ်ရှိတဲ့မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊ စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးနားလည်တဲ့အ ခါမှာသမ္မာသတိသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိနိုင်တယ်။ပြီးတော့တနေ့တာဘဝမှာအမှန်တ ကယ်ရှိပြီးပုံမှန်အတိုင်းရှိတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အထိ ပညာတွေစပြီးလေ့လာသင်ကြားခြင်းဖြင့်ဝေဖန်သုံးသပ်ရတယ်။သတိပဌာန်းကိုပွါးများခြင်း ဖြစ်တဲ့သိက္ခာ ၃ပါးသည်အဓိသီလသိက္ခာ၊အဓိစိတ္တသိက္ခာ(သမာဓိ)နှင့်အဓိပညာသိက္ခာတို့ဖြစ် ကြတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိ အောက်မေ့တဲ့အချိန်မှာအသေးစိတ်တဲ့သီလဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကစိတ်၊စေတသိက်နှင်ရုပ်တွေ ရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိခြင်းဖြစ်တဲ့အဓိသီလသိက္ခာဖြစ်တယ်။ကိုယ်၊နှုတ်၊တွေမှလုပ် ရပ်အမျိုးမျိုးတွေမဖြစ်ပေါ်ခင်ကုသိုလ်တရားနှင့်အကုသိုလ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိတဲ့သတိ ပဌာန်းသည်အဓိစိတ္တသိက္ခာဖြစ်တယ်။ပြီးတော့လျှင်မြန်စွာနဲ့ဖြစ်၊ပျက်ပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့အာရုံထဲမှာ ဧကခတ္တာစေတသိက်(သမာဓိ)ရဲ့တည်ကြည်ခြင်းဖြစ်တဲ့သတိပဌာန်းသည်အဓိပညာသိက္ခာဖြစ် တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အမှန်တကယ်ရှိပြီးအသေးစိတ်နဲ့ပုံမှန်အတိုင်းဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရား သဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားခြင်းနှင့်ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသိတဲ့ပညာတွေဖြစ်တဲ့အ တွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
အမေး —->နာကြားနေတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေကိုကျွန်တော်တောင်းပန်ပါရစေခင်ဗျာ?အခုကုန်ဆုံးသွား တဲ့အကျိုးတွေကိုဆရာမရှင်းပြသွားတာကျွန်တော်နဲ့အရမ်းကိုတိုက်ဆိုင်ပါတယ်။ပြီးတော့ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင်ကလည်းဆရာမပြောသလောက်နားမလည်တာမဟုတ်ပါဘူး။အဲဒီထက်ပိုပြီးနားမလည်တာဖြစ်တယ်။ဉပမာ-ဒီသတိပဌာန်းရဲ့အကြောင်းတွေကိုတို့တွေကျင့်ကြံ မယ်ဆိုပြီးခဏနေကျတော့တို့တွေသတိကိုသွားပြီးသုံးကြမယ်ဖြစ်သွားတယ်။သတိမှာတံခါ(ဒွါရ)တွေအများကြီးရှိကြတယ်။ဒီသတိအစတွေနဲ့ကျွန်တော်အတွက်တော့ဘယ်ကိုမှမ ရောက်သေးဘူး။ကိုယ့်ကိုယ်ကိုသုံးသပ်ကြည့်သလောက်တော့တစ်ချက်မှနာဂရူပပရိစ္ဒေ ဉာဏ်ကိုမရောက်သေးဘူး။ဘယ်လိုလုပ်ရင်ကောင်းမလဲခင်ဗျာ? အဖြေ—–>ဘယ်အချိန်မဆိုဝိပဿနာလုပ်တော့မယ်ဆိုရင်တစ်ခါထဲကိုအလုပ်ရှုပ်နေတာပဲ ဘာမှန်လဲမသိဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့`လုပ်မယ်’ဆိုတော့ဘယ်လိုလုပ်ပြီးမှန်မလဲ?တကယ်လို့အဲလို၊ဒီလိုမျိုးတွေလုပ်တဲ့ငါဆိုတဲ့အစွဲရှိသေးတယ်ဆိုရင်ဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့နာမ်တ ရားနှင့်ရုပ်တရားတစ်ခုခုရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိဖို့လိုလားခြင်းတွေရှိရတယ်။ဒါကြောင့်အမှန်က တော့သတိပဌာန်းရဲ့လက္ခဏတွေသည်တစ်နည်းနည်းနဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့ဖြောင့် မတ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိတဲ့တရားသဘောတွေဖြစ်တယ်။ဉပမာ-အခုမျက်စိမှ မြင်နေတဲ့အချိန်မှာသတိပဌာန်းတွေကိုတဖြေးဖြေးနဲ့ပုံမှန်အောက်မေ့လို့ရတယ်။ပြီးတော့ ပညာသည်တဖြေးဖြေးနဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားဖြစ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုစပြီးလေ့လာသင် ကြားဖို့ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသိရတယ်။
အမေး —->မြင်နေတဲ့အချိန်မှာသတိပဌာန်းကိုဘယ်လိုပွါးများမလဲ? အဖြေ—–>မြင်နေတဲ့အချိန်မှာအဲဒီမျက်စိသည်ဖြစ်ပေါ်ရုံသာဖြစ်တဲ့တရားသဘောတစ်ခုသာ ဖြစ်ပြီးမြင်ဖို့ဖြစ်ပေါ်ပေးတဲ့အရာကိုအောက်မေ့သိရတယ်။ကျွန်တော်ကိုမြင်တယ်၊ စာပွဲကိုမြင်တယ်၊ကုလာထိုင်ကိုမြင်တယ်၊ဇရပ်ကိုမြင်တယ်ဘာတွေပဲဖြစ်နေပါစေတကယ်တမ်း ကျတော့မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာတွေသာဖြစ်တယ်။နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်တွေမှမဖြစ်ပေါ်ဘူး။ပညာကိုတိုးတက်အောင်ပွါးများပြီးနာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်အဆင့်ထိမရောက်သေးတဲ့အခါမှာ နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်ဖြစ်လို့မရသေးဘူး။ အမေး—–>ကျွန်တော်ကိုမေးခွင့်ပြုပါ၊တနေ့တာဘဝမှာကျင့်ကြံအားထုတ်တဲ့တရားစာအုပ်ကိုရ ရှိိတဲ့အခါမှာကျွန်တော်ဖတ်တာဘယ်နှစ်ခေါက်တောင်ပြီးသွားလဲဆိုတာမသိတော့ဘူး ၇(သို့)၈ခေါက်ထက်ပိုများမယ်လို့ထင်တယ်။ပြီးတော့ရအောင်လည်းကျင့်ကြံချင်တယ်။ဒါပေ မယ့်တစ်ချိန်လုံး ငါ ဆိုတဲ့အစွဲနဲ့ဖြစ်နေတယ်။မျက်စိမှာလည်းငါမြင်တယ်၊အရောင်သည်ရုပ် ဖြစ်တယ်၊မြင်ခြင်းသည်နာမ်ဖြစ်တယ်ဆိုတာမဟုတ်ဘူး။စဉ်းစားကြည့်ရင်တစ်ခြားစီဖြစ်နေ တယ်။မသဲကွဲဘူး။(သို့)အဓိကအချက်နဲ့မညီဘူး၊ဒီလိုရုပ်၊နာမ်တွေနဲ့မကိုက်ညီဘူး။ဒါကြောင့် နောက်တစ်ခေါက်လောက်ထပ်ပြီးရှင်းပြပေးပါအုံးခင်ဗျာ? အဖြေ—->>မျက်စိမှမြင်တဲ့အချိန်မှာအဲဒီအချိန်သည်ပုံမှန်အတိုင်းဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘော ရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိလို့ရလာ?ပထမဆုံးအရေးကြီးတဲ့အချက်ကတော့ အဲဒီနာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်ဖြစ်တဲ့မညာရဲ့ပြည့်စုံခြင်းတွေရောက်တဲ့အထိအသိပညာတွေကိုတိုး တက်အောင်ပွားများခြင်းသည်နာကြားခြင်းအဆင့်တွေမဟုတ်တဲ့ပုံမှန်အတိုင်းနဲ့တစ်နည်းနည်းမှာဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့ကွာခြားတဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးသ တိအောက်မေ့သိခြင်းကနေစပြီးသိရတယ်။ပြီးတော့မြင်တာနဲ့ပူပြင်သောကဖြစ်ပြီးစိတ်လှုပ်ရှား ခြင်းတွေမဟုတ်ရဘူး။ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့အရာသည်ရုပ်ဖြစ်ပြီးမြင်ရတဲ့သဘောသည်နာမ်ဖြစ်တယ် ဆိုတာစဉ်းစားပြီးတွေဝေနေတယ်။အဲဒီအချိန်မှာနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေဖြစ်တဲ့လက္ခဏ တွေကိုလေ့လာသင်ကြားတဲ့အောက်မေ့ခြင်းတွေမဟုတ်ဘူး။
အဲဒီသတိပဌာန်းဖြစ်ပေါ်နိုင်ဖို့သည်အရင်ဆုံးမှန်ကန်စွာနဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေ ကိုနားလည်ရမယ်။အဲဒီမြင်နေတဲ့နာမ်တရားသည်သိတဲ့သဘောဖြစ်ပြီးနင်၊ငါဆိုတဲ့ရုပ်ပုံသဏ္ဍန် တွေမရှိဘူး။ဒါကြောင့်ခြေ၊လက်တွေစုပေါင်းပြီးအမူအရာတွေနဲ့ထခြင်း၊ထိုင်ခြင်းအဖြင့်နဲ့မြင် ရတယ်။အိပ်ပြီးလို့မြင်ရတယ်ဆိုတာလည်းမရှိဘူး။သတိပဌာန်းသည်နင်၊ငါမဟုတ်ဘူး။ဘယ် ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေမှမဟုတ်တဲ့သိတဲ့သဘောတစ်မျိုးသာဖြစ်ပြီးတကယ်မြင်နေတဲ့အခြေအနေ ကိုသာအောက်မေ့သိတယ်။ပြီးတော့အဲဒီမျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိ ပြီးသတိပဌာန်းဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာအားလုံးသည်နင်၊ငါ၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေမဟုတ်တဲ့တရားသ ဘောတစ်ခုသာဖြစ်တယ်ဆိုတာလေ့လာသင်ကြားပြီးသိတဲ့အထိဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြင့်နား လည်နိုင်တယ်။
အမေး—–>ဆရာမပြောသလိုမျိုးကျင့်ကြံခြင်းတွေခိုင်မာဖို့အတွက်မတုန်လှုပ်ချင်ဘူး။တကယ် လို့ကျွန်တော်တို့တွေကာယ၊ဝေဒနာ၊စိတ္တာ၊ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဌာန်းစတဲ့အာဏာပါဏသတိပဌာန်းကိုသုံးလို့ရမလာ?ဒါပေမယ့်ကျွန်တော်အာဏာပါဏသတိနဲ့တွဲပြီးသုံးတယ်။ဒီ ကျင့်ကြံခြင်းတွေကိုကျွန်တော်အနေနဲ့အာဏာပါဏသတိပဌာန်းလို့အထူးနာမည်ပေးထား တယ်။ အဖြေ—–>လူတွေသည်အများအားဖြင့်အကျိုးကိုလိုချင်ကြတယ်။ဒါကြောင့်နည်းလမ်းအ မျိုးမျိုးတွေရှာပြီးလုပ်လာကြတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့တခါတလေဘယ်လို လုပ်ရမလဲဆိုတာမသိတဲ့အခါမှာဟိုလို၊ဒီလိုတွေနဲ့စုပေါင်းပြီးလုပ်စမ်းကြည့်ကြတယ်။ပညာ တွေပိုပြီးပြည့်စုံစွာရှိဖို့နှင့်သတိတွေမမေ့မျောရအောင်တစ်နေရာထဲမှာပဲအကြာကြီးစူးစိုက် စေတယ်။ဒါတွေသည်လိုချင်ခြင်းတွေရဲ့လက္ခဏတွေဖြစ်တယ်ဟုတ်လာ?စိတ်ကိုအာရုံတစ် ခုခုထဲမှာအကြာကြီးနဲ့စူစိုက်ခြင်းကိုအလိုရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပေမယ့်မျက်စိကိုတော့အောက်မေ့လို့မရဘူး။အောက်မေ့လို့မမှန်ဘူး။နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှပုံမှန်နဲ့အောက်မေ့လို့မမှန်ဘူး။စိတ် ကိုတစ်နေရာရာမှာစူးစိုက်ခြင်းကိုအလိုရှိတဲ့အခါမှာနည်းလမ်းအမျိုးမျိုးတွေနဲ့စုပေါင်းပြီးကြိုး စားလာကြတယ်။ဒါကြောင့်လိုလားခြင်းတွေဖြစ်တဲ့အတွက်ပညာကိုတိုးတက်အောင်ပွါးများ ခြင်းတွေမဟုတ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီသတိပဌာန်းကိုပုံမှန်ပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်ပညာကိုတိုး တက်အောင်ပွါးများပြီးစွန့်လွတ်ဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်ပညာမရှိသေးတဲ့အခါမှာမစွန့် လွတ်နိုင်ဘူး။အဲဒီစိတ်ကိုစူးစိုက်အောင်လုပ်ပေးတဲ့ကြိုးစားခြင်းသည်လိုချင်မှုတွေကိုစွန့်လွတ် ရဲ့လာ?တစ်ခြားအရာတွေကိုလုပ်ပြီး(သို့)နောက်ထပ်တစ်ခြားကျင့်ကြံခြင်းတွေနဲ့ရောပြီးမ ပိတ်ပင်ပါနဲ့ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အခုချိန်မှာအမှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်အတိုင်းဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိအောင်မလုပ်ပေးတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ကြားတာတွေလည်းပုံမှန်ဖြစ်တယ်။အဲဒီပုံမှန်နဲ့ဒုက္ခဖြစ်တယ်၊သုခဖြစ်တယ်စတဲ့စဉ်းစားခြင်း အားလုံးတွေသည်တရားတွေဖြစ်တယ်။သတိဖြစ်ပေါ်ပြီးမအောက်မေ့သိတဲ့ဘယ်အချိန်မဆို သတိပဌာန်းကိုတိုးတက်အောင်ပွားများဖို့မဟုတ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့တစ်ခြားအရာ တွေကိုလုပ်ပြီးနည်းလမ်းအမျိုးမျိုးတွေနဲ့စုပေါင်းပြီးကြိုးစားပေမယ့်ပုံမှန်နဲ့အမှန်တကယ်ရှိ တဲ့တရားသဘောတွေကိုမသိနိုင်ဘူး။ဒါကြောင့်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်မှရုပ်တရား နှင့်နာမ်တရားဖြစ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးသိတဲ့ပညာတွေမဟုတ်တဲ့အခါမှာ နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးတွေနဲ့သွားပြီးပြုလုပ်ခြင်းသည်ဘာအကျိုးတွေရှိမလဲ?အဲဒီနည်းလမ်း အမျိုးမျိုးတွေနဲ့သွားပြီးကျင့်ကြံတဲ့အချိန်မှာဘာအကျိုးတွေရှိသလဲ?ဘာအသိတရားတွေ ဖြစ်ပေါ်ပြီးသိသလဲ?ဆိုတာသိပါရစေ။
အမေး——->ဆရာမကျွန်တော်ကိုမေးသလောက်ဆိုရင်ဘာအသိတွေရသလဲ?ကျွန်တော် လက္ခဏသုံးပါးကနေအသိတွေရလာတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဆရာမပြောပြတဲ့တရားစာအုပ်တွေထဲမှာရှိတဲ့အာဏာပါဏသတိစာအုပ် ၃အုပ်ထဲကစတုတ္ထနံပါတ် (၄)စာအုပ်ကိုသွားဖတ်တယ်။ကျွန်တော်ဖတ်ရသလောက်အနိစ္စ၊ဒုက္ခ၊အနတ္တတွေကိုရှင်းပြသွားတယ်။အာဏာပါဏသတိသည်(၁၆)ချက်ရှိတယ်လို့ရှင်းပြသွားတယ်။ဒါပေမယ့်ဒီစတုတ္ထနံပါတ်(၄)စာ အုပ်မှာဓမ္မာနုပဿနာသတိပဌာန်းဖြစ်တဲ့ပညာနဲ့ပဲပတ်သက်နေတယ်။ထွက်လေ၊ဝင်လေတွေနဲ့ သိပ်ပြီးတော့မပတ်သက်ဘူး။ဒီတစ်ခါနောက်တစ်မျိုးလို့သွားပြီးမပြန့်ကျဲအောင်ကျွန်တော်တို့ တွေအာဏာပါဏသတိနဲ့ထိန်းချုပ်ထားလိုက်တယ်။တကယ်လို့ဘာတွေမှစဉ်းစားလို့မရရင်ဆရာမသင်ပြတဲ့ဝိပဿနာလိုမျိုးဝင်လေ၊ထွက်လေကိုထိန်းချုပ်ထားပြီးကွက်ထားလိုက် တယ်။ဘာမှစဉ်းစားလို့မရတဲ့အခါမှာထွက်လေ၊ဝင်လေကိုမှတ်လိုက်တယ်။တကယ်လို့ပြဿ နာဖြစ်ပေါ်လာရင်ဒီလိုစဉ်းစားလိုက်တယ်။ကျွန်တော်ဒီလိုစဉ်းစားခြင်းတွေသည်ဆရာမပြော ပြတာထက်ပိုမစဉ်းစားဘူး။ကျွန်တော်စဉ်းစားချင်တာကမြင်တဲ့မျက်စိသည်နာမ်တရားဖြစ် တယ်လို့အဲသလိုစဉ်းစားချင်တယ်။ငါ ဆိုတဲ့အစွဲနဲ့တော့မဟုတ်ဘူးနော်။မြင်ခြင်း၊ကြားခြင်း၊တွေ သည်ငါ မဟုတ်ဘူး။ဒါပေမယ့်နင်၊ငါဆိုတဲ့အစွဲ၊ကျွန်တော်ဆိုတဲ့အစွဲ၊ငါတို့တွေနှင့်ဒီလိုစဉ်းစား ခြင်းတွေသည်အမြဲတမ်းရှိနေတယ်။ဒါကြောင့်စိတ်လေးရတယ်ခင်ဗျာ။
အဖြေ——>အဲသလိုမျိုးစုပေါင်းတာတောင်မှစိတ်လေးသေးတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အ မှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင် ကြားပြီးဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့ပညာတွေမဟုတ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။တကယ်လို့နာမ်တရား နှင့်ရုပ်တရားရဲ့သဘောတွေကိုမသိရင်ဘာတွေရဲ့လက္ခဏ(၃)ပါးကိုသိမလဲ?အဲဒီစာအုပ်ထဲက အတိုင်းလက္ခဏ(၃)ပါးကိုသိခြင်းသာဖြစ်တယ်။အဲဒီလက္ခဏ(၃)ပါးကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့သိခြင်း သည်ဝိပဿနာဉာဏ်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့ဝိပဿနာဉာဏ်သည်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေရဲ့ လက္ခဏတွေကိုမသိလို့မရဘူး။ဒါကြောင့်ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုမသိပဲနဲ့ လက္ခဏ(၃)ပါးကိုသိတယ်လို့ပြောလို့မရဘူး။
အမေး——>အခုကနေစပြီးဆရာမကိုမေးချင်တာကအောက်မေ့ခြင်းအကြောင်းပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဘယ်လိုအောက်မေ့ရသလဲ?အများကြီးအောက်မေ့ရလာ?(သို့)အနည်းငယ်ပဲ အောက်မေ့ရလာ?ကျွန်တော်ထင်တာကဒီကိစ္စတွေသည်အရေးကြီးတဲ့ကိစ္စဖြစ်တယ်။ဉပမာ- သတိသည်အောက်မေ့ခြင်းဖြစ်တယ်လို့ကျွန်တော်တို့တွေသိထားကြတယ်။ဒါကြောင့်ဘယ်လို အောက်မေ့မလဲ?ပြဿနာရှိပြီးဆိုရင်အနည်းငယ်သာအောက်မေ့ပြီးလေးနက်ခြင်းတွေနဲ့ အောက်မေ့စေတယ်။အနိစ္စ၊ဒုက္ခ၊အနတ္တရောက်တဲ့အထိအောက်မေ့တယ်။(သို့)အမာ၊အပျော့ တွေကိုပဲအောက်မေ့တယ်။ဆရာမသင်ပြတာတွေကျွန်တော်၂နှစ် ၃နှစ်လောက်နာကြားရတော့ နားလည်လာတယ်။ဒါပေမယ့်ကျင့်ကြံတဲ့အခါမှာရုပ်၊နာမ်တွေကိုကျင့်ကြံလို့မရဘူး။ရုပ်၊နာမ်ဆို တာကဘာလဲ?ပိဋကတ် ၃ပုံးကိုမသင်ကြားရပဲနဲ့ကျွန်တော်နားလည်တယ်။ပစ္စုပ္ပန်ကိုအောက်မေ့ တဲ့အခါမှာတော့ပစ္စုပ္ပန်တရားကိုအောက်မေ့ပြီးလျှို့ဝှက်ချက်ရှိအောင်ဘယ်လိုအောက်မေ့ရသလဲ? ဒီအောက်မေ့ခြင်းထဲမှာလျှို့ဝှက်ချက်ကအရေကြီးပါတယ်ခင်ဗျာ။တိန်တိန်နဲ့အောက်မေ့တယ်၊လေးလေးနက်နက်နဲ့၊အများကြီးနဲ့၊ရှည်ရှည်နဲ့၊တိုတိုနဲ့၊အပေါ်ယံနဲ့အောက်မေ့ကြတယ်။ စိတ်ပါတဲ့အခါမှာလည်းနင်၊ငါ၊သူဆိုတဲ့အစွဲတွေဖြစ်တယ်။ဒါတွေသည်နာမ်တရားဖြစ်တယ်လို့ စဉ်းစားနေတယ်။
အဖြေ—–>တကယ်လို့ကြိုးစားပြီးလုပ်တော့မယ်ဆိုရင်အရမ်းကိုရှုပ်ထွေးတယ်။သတိတွေကို ဖြေးဖြေးနဲ့(သို့)ကြမ်းကြမ်းနဲ့အောက်မေ့စေချင်သလာ?နည်းနည်း(သို့)များများနဲ့ပဲ အောက်မေ့စေချင်လာ?အဲဒီပညာလို့ခေါ်တဲ့အသိတရားကိုပွါးများခြင်းသည်လုပ်ဖို့အတွက် လျှို့ဝှက်ချက်တွေရှိရတယ်ဆိုတာမဟုတ်ဘူး။ဒါပေမယ့်ပိုပြီးနားလည်ထားတဲ့သတိတွေ အောက်မေ့သိတဲ့အရာတွေကိုလေ့လာသင်ကြားခြင်းနှင့်နာကြားခြင်းတွေနဲ့စရတယ်။အမှန်တ ကယ်ရှိပြီးပုံမှန်အတိုင်းရှိတဲ့နာမ်တရား(သို့)ရုပ်တရားရဲ့ဖြောင့်မတ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိဖြစ် ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိတဲ့အကြောင်းဖြစ်ပေးဖို့အတွက်လုံလောက်တယ်။ပြီးတော့အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောတွေဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာအမှန်တကယ်ရှိတဲ့အတိုင်းကိုပဲအောက်မေ့သိရတယ်။ ကြမ်းတမ်းစွာနဲ့သွားမဖိရဘူး။ပေါ့အောင်လည်းမလျှော့ရဘူး။ဘာကိုယ်မှအပေါ်ယံနဲ့သွားမလုပ် ရဘူး။တကယ်လို့အဲသလိုလုပ်မယ်ဆိုရင်နင်၊ငါဆိုတဲ့အကြောင်းကိစ္စတွေဖြစ်တယ်။အမှန်တကယ်ရှိပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောလက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးဝေဖန်သုံးသပ် နတာမဟုတ်ဘူး။အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောတွေသည်ဘယ်လိုသဘောတွေရှိသလဲ? သတိကိုမမေ့လျော့တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အမှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ဖြောင့်မတ်တဲ့လက္ခဏတရား တွေကိုအောက်မေ့သိတဲ့အချိန်ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့တစ်ဖြေးဖြေးနဲ့အဲဒီရုပ်တရား(သို့)နာမ်တရား တွေဖြစ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသတိတွေနောက်ထပ်နက်သွားအောင်စူးစိုက်စေ တယ်။ပြီးတော့ဒီထက်ပေါ်အောင်ထွက်စေခြင်းမဟုတ်တဲ့အနေနဲ့စသိရတယ်။အဲဒီလိုမျိုးတွေ သည်ဘာတွေလဲ?အဲဒီဖြစ်ပေါ်တဲ့သတိတွေပျက်သွားတဲ့အခါမှာဆက်ပြီးသတိကိုမေ့သွားနိုင် တယ်။(သို့)သတိသည်တစ်ခြားအာရုံတွေမှာဆက်ပြီးအောက်မေ့နိုင်တယ်။နောက်ဆုံးသတိ ပဌာန်းနှင့်တရားသဘောအားလုံးကိုသိတဲ့အခါမှာအနတ္တဖြစ်ပြီးမရှုပ်ထွေးတော့ဘူးအဲလိုမှမ ဟုတ်ရင်နင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ခံစားခြင်းသည်ရှုပ်ထွေအောင်လုပ်စေတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆို တော့အောက်မေ့မယ်ဆိုတော့လည်းဘယ်လောက်နဲ့အောက်မေ့ရင်မှန်မလဲဆိုတာမသိဘူး။ လေးလေး(သို့)ပေါ့ပေါ့၊များများ(သို့)နည်းနည်းနဲ့ပဲအောက်မေ့ရမလာဆိုတာမသိဘူး။ဒါကြောင့် တကယ်လို့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုနားလည်ပြီးအောက်မေ့သိရင်မရှုပ်ထွေးတော့ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ပုံမှန်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာဘယ်လိုရှုပ်တော့မလဲ? ပုံမှန်မဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာတော့ရှုပ်ထွေးရခြင်းဖြစ်တယ်။
အမေး——>အမှန်တကယ်ဖြစ်တဲ့သတိပဌာန်းရဲ့လက္ခဏတွေသည်ဘယ်လိုဖြစ်သလဲဆိုတာ ကျွန်တော်မသိသေးဘူး။ဆိုလိုတာကဆရာမဟောတဲ့ဝိပဿနာပွါးများတဲ့နည်းလမ်း ကိုတစ်ခါတလေကျွန်တော်စိတ်ဝင်စားစွာနဲ့နာကြားရတဲ့အခါမှာသိနားလည်လာတယ်။ပြီးတော့ အဲဒီသတိရှိရှိနဲ့နာကြားတဲ့အခါမှာဆရာမဘာပဲပြောပြောနားလည်တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီအချိန်မှာ နာမ်ဖြစ်တယ်၊ရုပ်ဖြစ်တယ်လို့မဝေဖန်မသုံးသပ်ရဘူး။ဒါကြောင့်သတိပဌာန်းများဖြစ်ပါ့မလာ? အဖြေ ——>နာမ်တရား၊ရုပ်တရားတွေဖြစ်တယ်လို့မသိသေးတဲ့အခါမှာနင်၊ငါရှိတယ်ဆိုတဲ့တ ရားသဘောကိုစွဲထားခြင်းတွေအပြည့်ပဲရှိတယ်။ဒါကြောင့်ဒီလိုနင်၊ငါအပြည့်ရှိနေ ခြင်းတွေသည်တစ်ဖြေးဖြေးနဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးနားလည်ခြင်းနှင့်အောက်မေ့သိပြီးသတိတွေနဲ့အားလုံးကိုစွန့်လွတ်နိုင်တယ်။အဲဒီ တစ်ဖြေးဖြေးနဲ့ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့အသိတွေသည်နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့မသိမှုတွေကိုတစ်ဖြေး ဖြေးနဲ့စွန့်လွတ်ရတယ်။အားလုံးကိုချက်ချင်းနဲ့စွန့်လွတ်လို့မရဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သတိ ဖြစ်ပေါ်ပြီးသေချာစွာနဲ့ချက်ချင်းသိလို့မရတဲ့အခါမှာအဲဒီဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတွေသည် နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေဖြစ်တယ်။အဲဒီတစ်ဖြေးဖြေးနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့အသိတွေသည်မသိနိုင် တဲ့အထိကိုနည်းလွန်းတယ်။ ဓားရိုးကိုကိုင်တာနဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။ဒါကြောင့် ဓားရိုသည် တစ်ဖြေးဖြေးနဲပဲကိုင်တဲ့လက်ယာတွေစပြီးပြယ်လာတာတွေ့ရတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အချိန်တွေအကြားကြီးနဲ့ထပ်ခါ၊ထပ်ခါ(ကိုင်တွယ်)ပွားများရတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။တစ် ချို့ကသတိနှင့်ပညာတွေတစ်ဖြေးဖြေးနဲ့ဖြစ်ပေါ်လာတာကိုအားမရကြဘူး။တစ်ခြားနည်းလမ်း တွေလည်းမရှိဘူး။တကယ်လို့တစ်ခြားနည်းလမ်းနဲ့ရောတာကိုမကျေနပ်ဘူးဆိုရင်ပိုပြီးရှုပ်ထွေး စေတယ်။
အမေး ——>ပုံမှန်ဖြစ်တဲ့ကျင့်ကြံမှုနှင့်မှားတဲ့ကျင့်ကြံမှုတွေဘယ်လိုကွာခြားသလဲ? အဖြေ ——->ပုံမှန်နဲ့ထိုင်နေတဲ့အချိန်မှာအမှန်တကယ်ရှိပြီးဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောတွေကို အောက်မေ့သိရတယ်။ဉပမာ-မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘော(သို့)ကိုယ်မှဖြစ်ပေါ်တဲ့ မာခြင်း(သို့)ပျော့ခြင်းရှိတဲ့တရားသဘောတွေသည်ပုံမှန်ဖြစ်တယ်။တကယ်လို့သတိပဌာန်းကို ပွါးများတဲ့အခါမှာသမာဓိကိုထိုင်ယူရတယ်၊ဟိုနေရာ၊ဒီနေရာတွေမှာစူးစိုက်ရတယ်လို့နားလည်မယ်ဆိုရင်ပုံမှန်နဲ့မဖြစ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့အောက်မေ့ သိခြင်းကိုကျော်ပြီးမဖြစ်ပေါ်သေးတဲ့တရားသဘောတွေကိုရွေးပြီးသိတဲ့လိုလားခြင်းတွေဖြစ် တယ်။ဉပမာ-မြင်နေတဲ့တရားသဘော၊ကြားနေတဲ့တရားသဘော၊မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောနှင့်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အသံ၊အနံ့၊အရသာ၊အေး(သို့)ပူ၊မာ(သို့)ပျော့စသည်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ နားလည်မှုတွေအနည်းငယ်သာမှားပေမယ့်ကိလေသာတဏှာတွေကတော့အဲဒီအချိန်မှာအမှန် တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောတွေကိုပညာတွေဖြစ်ပေါ်ပြီးမသိအောင်ပိတ် ပင်တယ်။
အဲဒီသတိပဌာန်းကိုတိုးတက်အောင်ပွါများလို့ရတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်သတိကိုမေ့လျော့တဲ့အချိန် နှင့်သတိရှိတဲ့အချိန်မှာဘယ်လိုကွာခြားသလဲဆိုတာမှန်ကန်အောင်နားလည်ရတယ်။တကယ်လို့ မသိရင်သတိပဌာန်းတွေကိုပွါးများလို့မရဘူး။သတိတွေဘယ်လိုနဲ့မေ့လျော့ဖူးသလဲဆိုတာအဲသလိုနဲ့ဆက်ပြီးမေ့လျော့ရအုံးမယ်။အဲလိုမှမဟုတ်ရင်သမာဓိကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အာရုံတွေကို ရွေးပြီးစူးစိုက်တာကိုလိုလားတယ်။ဒါကြောင့်သတိမေ့လျော့တဲ့အချိန်ကိုမှန်ကန်စွာနဲ့နား လည်ရတယ်။ဆိုလိုတာကအဲဒီတစ်နေ့တာဘဝမှာပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခ ဏတွေကိုမသိတဲ့အချိန်မှာမြင်တဲ့သဘောကိုအောက်မေ့မသိနိုင်ဘူး။ကြားတဲ့သဘောကိုလည်း အောက်မေ့မသိဘူး။အဲဒီသတိရှိတဲ့အချိန်တွေကျတော့အောက်မေ့လို့ရတဲ့အချိန်တွေဖြစ်တယ်။ စူးစိုက်ခြင်းကိုမရွေးပဲ့ဟိုအာရုံ၊ဒီအာရုံကိုလိုလားခြင်းတွေနဲ့တိုက်ရိုက်မပိတ်ပင်ပဲနဲ့မျက်စိ၊နား၊ နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှတစ်နည်းနည်းနဲ့ပုံမှန်အတိုင်းဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏ တွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးဝေဖန်သုံးရင်းနဲ့သိရခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဒီလို လက္ခဏတွေဖြစ်ပြီးဆိုရင်သတိသည်အနတ္တဖြစ်တယ်ဆိုတာထိုးထွင်းစွာနဲ့မသိနိုင်ဘူး။ဒါ ကြောင့်သတိရှိနေတဲ့အချိန်မှာတော့အဲဒီတရားသဘောတွေရဲ့အမှန်တကယ်ရှိပြီးဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိတဲ့အချိန်ဖြစ်တယ်။ဉပမာ-အနံ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန် မှာနှခေါင်းမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အနံ့ရဲ့သဘောကိုအောက်မေ့သိကြတယ်။အနံ့သည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသ ဘောတစ်မျိုးသာဖြစ်ပြီး၊ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတယ်ဆိုတာဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသိရတယ်။သို့) အဲဒီအချိန်မှာအနံ့သိတဲ့သဘောကိုအောက်မေ့သိပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတစ်မျိုးသာ ဖြစ်တယ်။အနံ့ကိုသိပြီးတော့ကုန်သွားတယ်။နင်၊ငါမဟုတ်မဘူး၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေမဟုတ်ဘူး။
အမေး—–>အဲဒါဆိုရင်အရှင်သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တဲ့သူတွေသည်ဘယ်သူကအဖေ၊ဘယ် သူကအမေဖြစ်တယ်ဆိုတာမသိဘူးပေါ့။ အဖြေ——->အရှင်သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တဲ့သူတွေကမြင်နေတဲ့သဘောသည်နာမ်တရားတစ် မျိုးသာဖြစ်တယ်ဆိုတာသေချာစွာသိကြတယ်။မြင်ပြီးတဲ့အခါမှာမြင်ရတဲ့အရာ တွေသည်လူဖြစ်တယ်၊သတ္တဝါ(သို့)အရာဝတ္ထုတွေ၊ပစ္စည်းအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာသိရ တယ်။အဲသလိုမျိုးသိတဲ့သဘောတွေသည်နောက်ထပ်နာမ်တရားတစ်မျိုးသာဖြစ်ပြီး၊ဖြစ်ပေါ် ပြီးပျက်သွားတယ်။မြင်ပြီးတော့ဘာကိုမြင်သလဲမသိဘူးဆိုတာဖြစ်နိုင်ပါ့မလာ?တကယ်လို့အဲ လိုမြင်ပြီးဘာကိုမှမသိဘူးဆိုရင်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားလည်းအရှင်အာနန္နာကိုမသိဘူး။အရှင်မဟာ မောဂ္ဂလာန်လည်းဘာကိုမှမသိဘူးပေါ့။ပြီးတော့အဲလိုမျိုးဖြစ်မယ်ဆိုရင်အဲဒီမြင်တဲ့နာမ်တရား သာရှိပြီးဘာကိုမြင်သလဲဆိုတာသိတဲ့တစ်ခြားနာမ်တရားတွေမရှိဘူး။ဒါပေမယ့်အဲဒီအမှန်တ ကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောတွေသည်မြင်တဲ့နာမ်တရားကလွဲပြီးတော့ဘာကိုမြင်သလဲဆိုတာသိတဲ့ နာမ်တရားလည်းရှိသေးတယ်။
အမေး——>ဒီဒုက္ခတွေကိုမြင်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဒုက္ခဆင်းရဲမှလွတ်မြောက်ချင်တဲ့ပုထုဇဉ်လူ သာတွေသည်အများကြီးရှိပြီးတော့တစ်ချိန်လုံးရှိနေတယ်။ဖြစ်ပြီးတော့လည်း နောက်ထပ်ဖြစ်အုံးမယ်။နည်းလမ်းတိုတိုနဲ့ဘယ်လိုလုပ်ရင်သင့်တော်မလဲခင်ဗျာ? အဖြေ——->ဒီလိုဒုက္ခတွေအများကြီးရှိတယ်လို့ပြောခြင်းသည်နင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့စွဲထားတဲ့ အတွက်အမြင်မှားခြင်းတွေရှိရခြင်းဖြစ်တယ်။တကယ်လို့နင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့စွဲ ထားတဲ့အမြင်မှားခြင်းတွေမရှိဘူးဆိုရင်ဒုက္ခတွေအများကြီးစွန့်လွတ်နိုင်မယ်။ကိလေသာတွေ အစဉ်လိုက်ငြိမ်းသွားတဲ့အခါမှာဒုက္ခတွေအားလုံးလျော့နည်းသွားအောင်စွန့်လွတ်နိုင်တယ်ဆို တာဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကဆိုဆုံးမသွားတယ်။ကိလေသာတွေအားလုံးမငြိမ်းနိုင်သေးတဲ့အခါမှာ မွေးခြင်းလည်းရေတွက်လို့မရနိုင်အောင်ရှိသေးတယ်။ဒါကြောင့်မွေးခြင်းတွေရှိနေသ၍တော့ အဲဒီအချိန်ထိဒုက္ခတွေရှိနေရအုံးမယ်။အရှင်သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ပထမကိလေသာအ ဆင့်ကိုငြိမ်းသတ်နိုင်ပြီးအများဆုံးနောက်ထပ်(၇) ဘဝသာမွေးရတော့တယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား သည်ဖုန်မှုတ်အနည်းငယ်ကိုလက်သည်းဖြားထိပ်မှာခတ်ယူလိုက်တယ်။ပြီးတော့ဒီလက်သည်းဖြားမှာရှိတဲ့ဖုန်မှုတ်အနည်းငယ်ကိုနောက်ထပ်(၇) ဘဝသာကျန်တော့တဲ့အရှင်သောတာပန်ပု ဂ္ဂိုလ်ရဲ့မွေးခြင်းနဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။အဲဒီသဲကန္တာရကိုကျတော့ပုထုဇဉ်တွေရဲ့နောက်ထပ် မွေးရအုံးမယ့်ဘဝနဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။ပုထုဇဉ်ရဲ့မွေးရတဲ့ဘဝတွေဒီလိုအများကြီးရှိသေးတဲ့ အခါမှာဘဝကြောင့်ဖြစ်တဲ့ဒုက္ခတွေသည်မေးတဲ့အတိုင်းရေတွက်လို့မရအောင်အများကြီးရှိရ သေးတယ်ဆိုတာသုတ္တန်ထဲမှာအချက်အလက်တွေပြသွားတယ်။
အမေး——>ဒီနေရာမှာထိုင်ပြီးရှိနေတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အခုဝိပဿနာကိုကျင့်ကြံမယ်ဆိုရင် ဘယ်လိုနဲ့စပြီးကျင့်ကြံမလဲဆိုတာသိချင်ပါတယ်ခင်ဗျာ။ အဖြေ——–>ဘယ်တရားတစ်ခုခုမဆိုအဲဒီတရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိအောက်မေ့ သိတဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိတဲ့(သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ) ကောင်းစွာကြံခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကဝိတက်စေတသိက်သည်ဆင်ချင်ခြင်းဖြစ်ပြီးဖြစ် ပေါ်တဲ့အာရုံရဲ့လက္ခဏထဲမှာစူးစိုက်တယ်။ပြီးတော့သိမှုတွေပိုပြီးများလာတဲ့အထိတစ်ဖြေး ဖြေးနဲ့ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့တကယ့်လက္ခဏတွေကိုပညာကစပြီးလေ့လာသင်ကြား ငရ်နဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်ရတယ်။သိမှု/ပညာဖြစ်ပေါ်ဖို့နှင့်တိုးတက်နိုင်ဖို့သည်အဲဒီတရားသဘောရဲ့ လက္ခဏတွေကိုသတိအောက်မေ့သိတဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်သိတဲ့ပညာကနေရနိုင်တယ်။တရားသဘောတွေသည်ဖြစ်ပေါ်ပြီးလျှင်မြန်စွာ နဲ့ကုန်ဆှူံးသွားတယ်။တခါတစ်လေမှာအဲဒီတရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြား ပြီးမဝေဖန်မသုံးသပ်ရသေးဘူး။ဉပမာ-ကြားတဲ့အချိန်မှာကြားတဲ့သဘောအနည်းငယ်ကိုသာ သတိဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိတယ်။ဒါပေမယ့်အသံကိုသိတဲ့သဘောဖြစ်တယ်လို့လေ့လာ သင်ကြားပြီးသိအောင်မဝေဖန်မသုံးသပ်ရသေးဘူး။ကြားတဲ့သဘောလည်းကုန်သွားတယ်။ ပြီးတော့ကြားတဲ့သဘောရဲ့လက္ခဏထဲမှာပညာတွေသေချာစွာသိဖို့အစမှာမဖြစ်ပေါ်သေးပေ မယ့်အဲလိုဖြစ်ခြင်းသည်ပုံမှန်(ဓမ္မာတာ)ပဲဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အသံကိုကိုင်ပြီးစွဲ ထားခြင်း(သို့)ကြားတဲ့နာမ်တရားကိုစမ်းသပ်ခြင်းတွေကိုဘယ်လိုမှဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသက် သေပြလို့မရဘူး။ဒါပေမယ့်ကြားတဲ့သဘောသည်နောက်ထပ်ဖြစ်ပေါ်ရအုံးမယ်။သတိနှင့်ပညာ ကိုတိုးတက်အောင်ပွါးများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်နောက်ထပ်ဆက်ပြီးကြားတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏ တွေကိုအောက်မေ့သိလို့ရနိုင်တယ်။
ဘယ်နည်းလမ်းတစ်ခုခုမဆိုမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်မှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်တရား(သို့) နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုသတိဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိတဲ့အချိန်မှာလက္ခဏ တစ်ခုစီတွေကိုအောက်မေ့သိလို့ရတယ်။ပြီးတော့နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားရဲ့ကွာခြားတဲ့လက္ခဏ တွေကိုပညာတွေပိုပြီးသေချာစွာသိတဲ့အထိတစ်ဖြေဖြေနဲ့အဲဒီတရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကို လေ့လာသင်ကြားပြီးဝေဖန်သုံးသပ်သိတဲ့အသံနဲ့ကြားရတဲ့နာမ်တရားရဲ့ကွာခြားတဲ့လက္ခဏတွေ ကိုခွဲပြီးသိလို့ရနိုင်တယ်။နောက်ဆုံးတော့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့သဘောတွေနဲ့ပိုပြီးရင်းနှီးသွားတယ်။ရင်းနှီးသွားပြီးတဲ့အခါမှာရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုနောက်ထပ်ပို ပြီးနားလည်လာတယ်။ဘယ်နေရာမှာနာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေဖြသ်ပေါ်နေပါစေသတိနှင့်ပ ညာသည်အဲဒီတရားသဘောတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိနိုင်တယ်။အဲဒီအချိန်မှာအမှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်တယ်။သတိပဌာန်းကိုပွါးများခြင်းသည်သတိပညာကို ပွါးများခြင်းဖြစ်တယ်။ပွါးများပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့ဘယ်အသိပညာတွေမဆိုအဲဒီအသိပညာတွေသည် ပိုပြီးများလာတယ်။ပြီးတော့မသိမှုတွေလျော့နည်းသွားအောင်စွန့်လွတ်လာနိုင်တယ်။
အမေး——>တကယ်လို့ဘုရားရှိခိုးပြီးတော့ကမ္မဌာန်းတရားထိုင်မယ်ဆိုရင်ဒေါမနဿနှင့်အ ဘိစ္ဆာဗျာဒတွေမရှိအောင်ဘယ်လိုကောင်းတဲ့စိတ်(ယောနိသောမနသိကာယ)တွေ ထားရမလဲ? အဖြေ——->အဲဒီယောနိသောမနသိကာယတကယ်ဖြစ်ဖို့သည်မဂ္ဂင် ၈ပါးကိုပွါးများတဲ့နေရာမှာ သမ္မာသတိ(ကောင်းစွာအောက်မေ့ခြင်း)ဖြစ်ရတယ်။ဒါကြောင့်ကမ္မဌာန်းတရားထိုင်ဖို့ မစဉ်းစားသင့်ဘူး။ကမ္မဌာန်းထိုင်ဖို့စဉ်းစားခြင်းသည်သတ်မှတ်ထားတဲ့အချိန်အတိုင်းသတိဖြစ် ပေါ်အောင်လုပ်ပေးနိုင်တဲ့နင်၊ငါရှိတယ်ဆိုတဲ့အမြင်မှားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့် အဲဒီသမ္မာသတိဖြစ်ဖို့သည်ဘုရားရှိခိုးပြီးတဲ့အထိစောင့်စရာမလိုဘူး။ပြီးတော့ဘယ်သူဘုရားရှိ ခိုးလဲ?ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားသာဖြစ်တယ်လို့မသိတဲ့အခါမှာဘုရားရှိခိုးတဲ့အချိန်မှာနင်၊ငါဖြစ် တယ်ဆိုတဲ့တရားသဘောတွေကိုစွဲထားခြင်းဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကတရားရွတ်နေတဲ့အချိန်မှာ ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားသာဖြစ်တယ်ဆိုတာမသိကြတဲ့အခါမှာ ငါတို့တွေဘုရားရှိခိုးတယ်လို့ စွဲထားခြင်းဖြစ်တယ်။ဘုရားရှိခိုးနေတဲ့အချိန်(သို့)တစ်ခြားအချိန်တွေမှာဘယ်တရားသဘော တစ်ခုခုရဲ့လက္ခဏတွေကိုသမ္မာသတိတွေဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိဖို့သည်ဘယ်လိုကိရိယာ ပုဒ်နဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ်အောက်မေ့သိလို့ရတယ်။
အမေး——>သတိပဌာန်းပွားများခြင်းရဲ့အကြောင်းကိုဉီးဇင်းမေးချင်ပါတယ်။အဘိဓမ္မာသုတ် (၂)အုပ်မြောက်၊ခန္ဓဝိဖန်ကရုပ်(၂၈)ရုပ်ရဲ့အဖွဲ့ထဲမှာမြင်လို့မရတဲ့ရုပ်၊ထိတွေ့လို့မရ တဲ့ရုပ်၊အသေးစိတ်တဲ့ရုပ်၊ဝေးတဲ့ရုပ်စတဲ့ရုပ်တွေရှိတာကိုဉီဇင်းဖတ်ရတယ်။ အဖြေ——->ရုပ်အားလုံး(၂၈)ရုပ်ရှိပြီးမြင်နိုင်တဲ့ရုပ်တစ်ရုပ်သာရှိတယ်။ဆိုလိုတာကမြင်နိုင်တဲ့ ရုပ်ဖြစ်တဲ့မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရူပါရုံနှင့်နောက်ထပ် (၁၁)ရုပ်သည်ထိတွေ့လို့ရတယ်။ ဘာတွေလဲဆိုတော့ အသံ၁၊အနံ့၁၊အရသာ၁၊ဖောဌဗ္ဗာရုံ၃၊စက္ခုပသာဓာတ်ရုပ်၁၊သောတပသာ ဓာတ်ရုပ်၁၊ဃာနပသာဓာတ်ရုပ်၁၊ဇိဝှါပသာဓာတ်ရုပ်၁၊ကာယပသာဓာတ်ရုပ်၁တို့သည်ထိတွေ့ နိုင်တဲ့ရုပ်တွေဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်မြင်လို့မရဘူး။ဒီထိတွေ့နိုင်တဲ့ရုပ်(၁၂)ရုပ်သည်ကြမ်းတဲ့ရုပ် ဖြစ်ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြင့်သိနိုင်ပြီးနီးတဲ့ရုပ်ဖြစ်တယ်။အဲဒီကျန်တဲ့နောက်ထပ်ရုပ်(၁၆)ရုပ် ကျတော့မြင်လို့မရဘူး။ပြီးတော့ထိတွေ့လို့လည်းမရဘူး။ဒါကြောင့်ဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြင့်သိနိုင် ပြီးဝေးတဲ့ရုပ်နှင့်အသေးစိတ်တဲ့ရုပ်တွေဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားဆိုဆုံးမသွားတဲ့အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောတွေကိုသတိပဌာန်းအဖြင့်နဲ့ ပွားများအားထုတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အမှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့အဲဒီတရားသဘော ရဲ့လက္ခဏတွေကိုသက်သေပြပြီးသိလို့ရနိုင်တယ်။ဒါပေမယ့်အသေးစိတ်နှင့်နက်နဲတဲ့အကြောင်း တွေဖြစ်တယ်။ဉပမာ-အဲဒီမျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောဖြစ်တဲ့ရူပါရုံသည်ဒီလောက်နာကြား ရရုံနဲ့နားလည်ဖို့မခက်ဘူးလို့ထင်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်မြင်နေတဲအချိန်မှာသိတဲ့သိခြင်းတွေမဟုတ် ဘူး။တကယ်လို့အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ပညာရှိလာတဲ့အထိသတိပဌာန်းတွေမပွါးများရဘူးဆိုရင်အမှန်တကယ်ရှိတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုမသိနိုင်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အဲဒီမျက်စိမှမြင်တဲ့အချိန်မှာရူပါရုံတကယ်ရှိတာသေချာတယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီရူပါရုံသည်ဘယ်လိုဖြစ်သလဲ?ဘယ်လိုလက္ခဏတွေရှိသလဲဆိုတာသံသယရှိလာတဲ့အထိလူဖြစ်တယ်၊ သတ္တဝါတွေဖြစ်တယ်၊အရာဝတ္တုအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်လို့မြင်ရတယ်။ရူပါရုံသည်ဘယ်အ ရာတစ်ခုခုကိုမှမတွေးရသေးပဲနဲ့မျက်စိဖွင့်ပြီးမြင်တဲ့အခါမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောဖြစ်တယ်။ အဲဒါကရူပါရုံရဲ့လက္ခဏအစစ်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ရူပါရုံသည်နင်၊ငါမဟုတ်ဘူး၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါ တွေမဟုတ်ဘူး။(သို့)ဘယ်အရာဝတ္တုပစ္စည်းတွေမှမဟုတ်ဘူးဆိုတာနားလည်တဲ့အထိပညာတွေ ပွါးများရတယ်။ရူပါရုံရဲ့တကယ့်အစစ်လက္ခဏတွေသည်အဲဒီမျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘော တွေဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်သတိပဌာန်းမဖြစ်ပေါ်သေးတဲ့အခါမှာမျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာသာ ဖြစ်တယ်။ပြီးတော့တကယ့်ရူပါရုံရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးမဝေဖန်မသုံးသပ် ရသေးဘူး။ဒါကြောင့်လူ၊သတ္တဝါတွေဖြစ်တယ်၊အရာဝတ္တုအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်လို့မြင်ဖူး တဲ့အရာတွေကိုစွဲထားခြင်းမှစွန့်လွတ်လို့မရဘူး။
အမေး—–>လေ့လာသင်ကြားခြင်းသည်ဘယ်လိုအဓိပ္ပါယ်ရသလဲခင်ဗျာ? အဖြေ——>သတိဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတစ်ခုခုရဲ့လက္ခဏတွေကို အောက်မေ့သိကြတယ်။ပြီးတော့အဲဒီတရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ် ခြင်းသည်(စကာလုံးအဖြင့်နဲ့စိတ်ထဲမှာစဉ်းစားတာမဟုတ်ဘူး)သိတဲ့သဘောမဟုတ်တဲ့တရားသ ဘောနှင့်သိတဲ့သဘောရဲ့အနိစ္စ၊ဒုက္ခ၊အနတ္တတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။အဲဒါတွေ သည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့နင်၊ငါမဟုတ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားခြင်းဖြစ် တယ်။ အမေး——>မျက်စိဖွင့်ပြီးမြင်ရသေးပေမယ့်စိတ်မဝင်စားလို့မမြင်ရဘူးဟုတ်လာခင်ဗျာ? အဖြေ——>ပုံမှန်အတိုင်းဖြစ်တဲ့စိတ်ရဲ့ဆက်လက်ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းကိုတားဆီးလို့မရဘူး။ဒါပေ မယ့်သတိဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာအဲဒီပုံမှန်အတိုင်းဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောတစ်ခုခု ရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိတယ်။ အမေး——>အများအားဖြင့်တနေ့တာဘဝမှာသတိပဌာန်းပွါးများခြင်းရဲ့ရည်ရွယ်ချက်က ဒုက္ခကနေလွတ်မြောက်ဖို့အတွက်ကျွန်တော်တို့တွေလုပ်ကြတယ်။ပညာတွေဖြစ် ပေါ်ပြီးတဲ့အခါမှာဒုက္ခကနေလွတ်မြောက်နိုင်ခြင်းဖြစ်တယ်။ အဖြေ——->အစဉ်လိုက်နဲ့ပညာတွေပွာများလာဖို့နှင့်ဒုက္ခမှလွတ်မြောက်ဖို့အရေးသည်လွယ် လွယ်နဲ့လွတ်မြောက်နိုင်တဲ့ကိစ္စမဟုတ်ဘူး။ပြီးတော့အရင်ဆုံး ငါဖြစ်တယ်၊ပိုဂ္ဂုလ်၊ သတ္တဝါတွေဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့တရားသဘောတွေကိုစွဲထားတဲ့အမြင်မှားခြင်း၊သံသယရှိခြင်းနှင့်မသိမှုတွေကိုစွန့်လွတ်ရတယ်။ဒါကြောင့်သတိပဌာန်းကိုပုံမှန်နဲ့ပွါးများခြင်းရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်သတိ နှင့်ပညာကိုတစ်ဖြေးဖြေးနဲ့ ပိုပြီးတိုးတက်အောင်ပွါးများရတယ်ဆိုတာသိရတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့နေ့စဉ်နဲ့အမျှအရင်ဘဝနှင့်ယခုလက်ရှိဘဝတွေမှာအဝိဇ္ဇာ(မသိမှု)သည်ကုသိုလ်ထက်ပိုပြီးဖြစ်ပေါ်တာများတယ်။
အမေး——>ဒါပေမယ့်ဖြစ်ပေါ်တဲ့ပြဿနာတွေကိုတော့ကျွန်တော်တို့တွေတစ်စုံတစ်ရာကိုထိတွေ့ လိုက်တဲ့အချိန်မှာသတိမရှိကြဘူး။ အဖြေ——>ပုံမှန်(ဓမ္မာတာ)ပဲဖြစ်တယ်။သတိတွေအားမရှိသေးတဲ့အခါမှာချက်ချင်းနဲ့သတိ ဖြစ်ပေါ်စေဖို့မဖြစ်နိုင်တဲ့အရာဖြစ်တယ်။ အမေး——>လေ့လာသင်ကြားခြင်းမှနံနက်ပိုင်းဘုရားရှိခိုးတဲ့စာအုပ်ထဲက“ဉပါဒါနက္ခန္ဓာဒုက္ခါ” ဆိုပြီးရှိတယ်။ဆိုလိုတာက“ခန္ဓာ ၅ပါးကိုစွဲထားခြင်းသည်ဒုက္ခဖြစ်တယ်”ဆိုတာ ဘယ်လိုလဲ? အဖြေ—–>ဒုက္ခဖြစ်မှာသေချာတယ်။ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့အမှန်ကိုမသိတဲ့အခါမှာကြိုက် နှစ်သက်ခြင်းတွေရှိရအုံးမယ်။ကြိုက်နှစ်သက်တဲ့အခါမှာဒုက္ခတစ်မျိုးဖြစ်တယ်။ဘာ ကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီအချိန်မှာကိလေသာကနေမငြိမ်သက်သေးတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ ပညာတွေမဖြစ်ပေါ်သေးသရွေ့တော့ကုသိုလ်စိတ်နှင့်အကုသိုလ်စိတ်နှင့်ကုသိုလ်စိတ်ရဲ့ကွာခြားတဲ့သဘောတွေကိုမသိရဘူး။လူတွေသည်လောဘကိုကြိုက်ကြတယ်။ငြိတွယ်ခြင်း၊သာယာခြင်း နှင့်ပျော်ရွှင်ခြင်းတွေကိုလိုလာတဲ့လောဘဖြစ်တဲ့အချိန်နဲ့လောဘမရှိတဲ့ကုသိုလ်ဖြစ်တဲ့အချိန်ရဲ့ ကွာခြားခြင်းတွေကိုပညာနဲ့မသိရင်လောဘထဲမှာသာယာနှစ်သက်ခြင်းတွေမကုန်နိုင်ဘူး။ပညာ မဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာကိလေသာထဲမှာသာယာနေတယ်။ဒါကြောင့်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့် စိတ်မှဖြစ်နေပါစေပြည့်စုံပြီးဆိုတဲ့ရက်တွေမရှိဘူး။ဒါကြောင့်အဲဒီအချိန်မှာဒုက္ခဖြစ်တယ်။အ ပြစ်ဖြစ်တယ်။အန္တာရယ်ဖြစ်တယ်ဆိုတာမသိကြဘူး။ဒါကြောင့်ဉပါဒါန်ခန္ဓာ၅ပါးကိုစွဲထား ခြင်းသည်ဒုက္ခဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။
အမေး—–>တကယ်လို့ထိတွေ့တဲ့အခါမှာကျွန်တော်တို့တွေသတိထားပြီးခရုစိုက်မယ်ဆိုရင်ဉပ မာ-ရုပ်ကမျက်စိကိုထိတွေ့တယ်၊အသံကနားကိုထိတွေ့တယ်၊တကယ်လို့အဲဒီအချိန် မှာကျွန်တော်တို့တွေသတိရှိမယ်ဆိုရင်ကြိုက်နှစ်သက်ခြင်း(သို့)မနှစ်သက်ခြင်းတွေမဖြစ်ဘူး။ အဖြေ——>ဘယ်သူမှခရုမစိုက်ဘူး။(သို့)သတိဖြစ်ပေါ်အောင်ဘယ်သူကမှထိန်းချုပ်လို့မရဘူး။ သတိဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်မှာကွာခြားခြင်းတွေကိုသိရတယ်။သတိဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်သည်သတိမဖြစ်ပေါ်တဲ့အချိန်နဲ့ကွာခြားတယ်။ အမေး—–>ပုထုဇဉ်ရဲ့ခန္ဓာ၅ပါးသည်ရဟန္တာတွေရဲ့ခန္ဓာ၅ပါးနဲ့အတူတူပဲဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ် ပုထုဇဉ်ရဲ့ခန္ဓာ၅ပါးသည်ဒုက္ခကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ဉပါဒါန်(အစွဲ)တွေနဲ့ပြည့်စုံနေတယ်။ ဒါကြောင့်တကယ်လို့ကျွန်တော်တို့တွေထိတွေ့တဲ့အခါမှာခရုစိုက်(သတိထား)မယ်ဆိုရင်အ ဆင်းကမျက်စိကိုထိတွေ့တဲ့အခါ၊အသံကနားကိုထိတွေ့တဲ့အခါနှင့်သတိရှိပြီးသတိကိုပွါးများ ခြင်းဖြစ်မယ်ဆိုရင်မှန်ရဲ့လာ? အဖြေ——>မှန်ကန်တဲ့သတိကိုပွါးမှားခြင်းသည်တရားအားလုံးတွေကိုအနတ္တဖြစ်တယ်ဆိုတာ သိဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ဘယ်အချိန်မှာသတိဖြစ်ပေါ်ပြီးဘယ်အချိန်မှာသ တိမဖြစ်ပေါ်သလဲဆိုတာသိရတယ်။ဒါပေမယ့်သတိထားပြီးခရုစိုက်နေတဲ့ နင်၊ငါတွေရှိတယ်ဆို ရင်သတိပဌာန်းမဟုတ်ဘူး။
အမေး—–>`အနတ္တာ”ဆိုတဲ့စကားလုံးသည်မြင့်မိုရ်တောင်ကိုကွယ်ထားတဲ့ဆံပင်နဲ့တူသည်။ တစ်ချို့ကအနတ္တဆိုတာဘာလဲ?(သို့)“အတ္တ”ဆိုတာဘာလဲ?ဆိုတာသိကြတယ်။ ဒါပေမယ့်လူတွေကိုမေးကြည့်ရင်တော့ရှင်းပြချက်တွေအားလုံးကွာခြားကြတယ်။နင်၊ငါရှိနေ ရက်သားနဲ့အများအားဖြင့်“အနတ္တ”သည်နင်၊ငါမဟုတ်ဘူးလို့ပြောကြတယ်။ အဖြေ—–>နင်၊ငါဖြစ်တာဘာလဲ? အမေး——->တကယ်လို့ကျွန်တော်တို့တွေနင်၊ငါအဖြစ်ရှိနေကြတယ်။ဒါမပမယ့်ဗုဒ္ဓမြတ် စွာဘုရားကစုပေါင်းလာကြတဲ့ခန္ဓာ၅ပါးသာရှိတယ်လို့ဆိုဆုံးမသွားတယ်။ အဖြေ——>ခန္ဓာဖြစ်တဲ့အခါမှာနင်၊ငါတွေမဟုတ်ဘူး။ဒါပေမယ့်ခန္ဓာဖြစ်တာကိုမသိတဲ့အခါမှာ နင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့နားလည်ထားကြတယ်။ အမေး—–>ဒီလိုဆိုရင်မျက်စိမှမြင်တဲ့အချိန်မှာငါတို့တွေမြင်တယ်လို့ပြောကြတယ်။ အဖြေ——>ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ခန္ဓာရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာမသိသေးတဲ့အတွက် ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ခန္ဓာဆိုတာကတကယ့်ကိုလျှင်မြန်စွာနဲ့ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့တရားသဘောဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်အတိတ်၊အနာဂတ်၊ပစ္စုပ္ပန်တွေဖြစ်ပြီးအတွင်း၊အပြင်၊အ ကြမ်း၊အချော၊အနီး၊အဝေးတွေအဖြစ်နဲ့ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလိုက်တယ်။တကယ့်ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့လက္ခ ဏကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အခါမှာအဲဒီဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့လက္ခဏတစ်ခုစီတွေရဲ့တရားသဘောတွေသည်အဲဒီရူပက္ခန္ဓာ(သို့)ဝေဒနက္ခန္ဓာ(သို့)သညက္ခန္ဓာ(သို့)သင်္ခါရက္ခန္ဓာ(သို့)ဝိဉာဏက္ခန္ဓာ တွေဖြစ်ကြတယ်လို့သိရတယ်။
အမေး——>ဒုက္ခကိုပိတ်ပင်တဲ့ကိရိယာပုဒ်ရဲ့အကြောင်းကိုရှင်းပြပေးပါခင်ဗျာ? အဖြေ—–>အဲဒီကိရိယာပုဒ်သည်ဆင်းရဲခုက္ခကိုဖုံးကွယ်တယ်လို့ပြောရခြင်းသည်တရားသ ဘောအားလုံးရဲ့ဒုက္ခလက္ခဏတွေကိုနားလည်ရမယ်။ခုက္ခဝေဒနာကိုသာဆိုလိုတာမဟုတ်ဘူး။ မညောင်းသေးတဲ့အချိန်မှာထိုင်ခြင်း၊အိပ်ခြင်း၊ရပ်ခြင်း၊လမ်းလျှောက်ခြင်းတွေဖြစ်နေပါစေ ကိရိယာပုဒ်သည်ဒုက္ခလက္ခဏတွေကိုဖုံးကွယ်ထားတယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီကိရိယာပုဒ်ထဲမှာအ တူဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေဖြစ်တယ်။အဲဒီရုပ်တရားနှင့်နာမ်တ ရားရဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပညာသည်ကိရိယာပုဒ်တစ်ခုကိုသိပြီးတော့နောက် ထပ်ကိရိယာပုဒ်တစ်ခုကိုပြောင်းသွားတာမဟုတ်ဘူး။ဒါကြောင့်ကိရိယာပုဒ်သည်ဒုက္ခကိုဖုံး ကွယ်ထားတယ်။ပြီးတော့အဲ့သလိုနဲ့ကိရိယာပုဒ်ကိုပြောင်းလဲခြင်းသည်ဒုက္ခကိုဖုံးကွယ်တယ် လို့ပြောရမယ်။ဒါကြောင့်အဲဒီကိရိယာပုဒ်ကပဲဒုက္ခကိုဖုံးကွယ်တယ်လို့သိထားတာမဟုတ်ဘူး။
ဒါပေမယ့်တရားတော်မှာဆိုဆုံးမသွားတဲ့အဲဒီဒုက္ခကိုဖုံးကွယ်တဲ့ကိရိယာပုဒ်သည်နာမ်၊ရုပ်ရဲ့အ တူဖြစ်ပေါ်ပြီးကိရိယာပုဒ်အမျိုးမျိုးဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်တစ်ချိန်လုံး ဖြစ်၊ပျက်နေတဲ့တစ်ရုပ်စီ၊တစ်နာမ်စီရဲ့ဒုက္ခလက္ခဏတွေကိုမသိရအောင်ဖုံးကွယ်ခြင်းဖြစ်တယ်။ တစ်ချို့ကအခုပဲစပြီးထိုင်ရသေးတယ်ဆင်ရဲခြင်းဖြစ်လာလို့အမေးခံရတော့မဖြစ်ဘူးလို့ပြန်ဖြေ တယ်။ဒုက္ခမဖြစ်တဲ့အခါမှာကိရိယာပုဒ်ကဘယ်လိုဒုက္ခကိုဖုံးကွယ်လို့ရမလဲ?ဒုက္ခမရှိတဲ့အခါမှာ ကိရိယာပုဒ်ကဘယ်လိုဒုက္ခကိုဖုံးကွယ်လို့ရမလဲ?ဒုက္ခမရှိတဲ့အခါမှာကိရိယာပုဒ်ကဒုက္ခကိုဖုံး ကွယ်ထားတယ်လို့ပြောလို့မရဘူး။ဒုက္ခရှိမှကိရိယာပုဒ်တွေသည်ဒုက္ခကိုဖုံးကွယ်တယ်လို့ပြော လို့ရတယ်။အမှန်ကျတော့ဘယ်ကိရိယာပုဒ်မဆိုဒုက္ခဝေဒနာတွေဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိပေမယ့်အဲဒီ ကိရိယာပုဒ်သည်ဒုက္ခကိုဖုံးကွယ်လိုက်ပြီးဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီအချိန်မှာနာမ်၊ ရုပ်တွေရဲ့ဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေကိုမမြင်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
နာမ်နှင့်ရုပ်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိအောင်ပညာကိုမပွားများပဲကိရိယာပုဒ်တွေမပြောင်းလဲခင်ဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့အချိန်မှာဒုက္ခကိုသိတယ်လို့နားလည်မှုမှားကြတယ်။ဒါပေမယ့်ဘာဒုက္ခကိုသိသလဲ?မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာနဲ့မျက်စိမှသိတဲ့သဘော၊နားမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အသံနဲ့ကြားတဲ့သဘော၊အနံ့နဲ့ အနံ့သိတဲ့သဘော၊အရသာနဲ့အရသာကိုသိတဲ့သဘော၊အထိအတွေ့နဲ့အထိအတွေ့ကိုသိတဲ့သ ဘောနှင့်သုခ၊ဒုက္ခအမျိုးမျိုးမှစဉ်းစားတွေးတောတဲ့သဘောတွေရဲ့နင်၊ငါမဟုတ်တဲ့လက္ခဏ တွေကိုမသိသေးပဲနဲ့အဲဒီကိရိယာပုဒ်တွေကိုပြောင်းလဲဖို့စဉ်းစားတဲ့တရားသဘောတွေလည်း နင်၊ငါမဟုတ်ဘူးဆိုတာမသိကြဘူး။ဒါကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ပြီးတော့ပျက်သွားတဲ့နာမ်တရားတစ် မျိုးသာဖြစ်တယ်။ပုံမှန်အတိုင်းရှိပြီးအမှန်တကယ်ရှိတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေ ကိုမအောက်မေ့မသိတဲ့အခါမှာပညာတွေတစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့်ပိုပြီးပြည့်စုံလို့မရဘူး။ဒါကြောင့် ဒုက္ခအရိယာသစ္စာတရားကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့မသိနိုင်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ရုပ်တရားနှင့်နာမ် တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုပညာကထိုးထွင်းစွာမသိသေးတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။
အမေး——>သတိရှိတဲ့အချိန်တိုင်းမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့ဒုက္ခတွေပဲရှိတယ်။ဒါပေမယ့်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊ လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေမှရုပ်၊နာမ်တွေမခွဲရဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီခွဲခြင်း သည်ခွဲလာတာအများကြီးရှိပြီး။ဒါပေမယ့်ပရိယတ္တိအရခွဲကြတယ်။ကျွန်မလေ့လာသင်ကြား ခြင်းတွေနည်းပါးတယ်။ကျင့်ကြံအားထုတ်မှုတွေအနည်းငယ်သာရှိတယ်။တရားစခန်းတွေမှာ အဲသလိုအသိတွေရရှိတာကိုပြောပြတာပါ။အရိယာသစ္စာအရသိတယ်။(သို့)ဘာအရသိသလဲ? လို့မေးရင်နားလည်သလိုနဲ့နားလည်နိုင်တယ်။ဒါပေမယ့်အဲသလိုအမှန်တကယ်ပဲသိရတယ်။ အဖြေ—–>အဲသလိုအသိတွေထဲမှာကျေနပ်ပြီးလာ? အမေး—–>လေ့လာသင်ကြားခြင်းမှာရှိနေတုန်းပဲကျေနပ်ပြီးလို့လည်းပြောလို့မရဘူး။ အဖြေ——->တရားစခန်းကိုသွားရခြင်းသည်ကျင့်ကြံတဲ့နည်းလမ်းတွေထဲမှာနားလည်သဘော ပေါက်ဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်တရားစခန်းသွားပြီးတော့တရားသဘောတွေကိုနားမလည်ဘူး၊မသိဘူးဆိုရင်သွားရတဲ့အကျိုးတွေရှိသလာ?
အမေး—–>ရှိတယ်။ကျွန်မတို့ပုံမှန်နဲ့အိမ်မှာနေရင်အကုသိုလ်တွေအများကြီးဖြစ်တယ်။တရားစ ခန်းကိုသွားတဲ့အခါမှာကောင်းတဲ့မိတ်ဆွေတွေနဲ့ကြုံရတယ်။ငြိမ်သက်တဲ့နေရာတွေ လည်းရှိတယ်။ကုသိုလ်စိတ်တွေအများကြီးဖြစ်ပေါ်တယ်။ဒါကြောင့်အကျိုးရှိတယ်လို့ကျွန်မ ထင်တယ်။ အဖြေ——>သောတာပတ္တိဖြစ်ပြီးလာ?သောတာပန်ဖြစ်ရခြင်းရဲ့တရားအဖွဲ့(၄)ပါးရှိကြတယ်။ ဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။သူတော်ကောင်းတွေနဲ့ပေါင်းဆုံရခြင်း ၂။သူတော်ကောင်းဆီ ကနေတရားနာကြားရခြင်း ၃။မှန်ကန်စွာနဲ့နာကြားရတဲ့တရားတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်း ၄။တရားနဲ့သင့်တော်တဲ့တရားတွေကိုကျင့်ကြံခြင်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒါကြောင့်နေရာ(သို့)တရား စခန်းသွားတာနဲ့ဘာမှမဆိုင်ဘူး။အဲဒီတရားစခန်းတွေရဲ့အကြောင်းတွေကိုဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားရဲ့ နေရာ(သို့)ကျောင်းတွေနဲ့ပြန်ပြီးတော့ဝေဖန်သုံးသပ်သင့်တယ်။ယခုခေတ်တရားစခန်းတွေသည် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားရဲ့နေရာ/ကျောင်းနဲ့တူလာ?သို့ မတူဘူးလာဆိုတာနှိုင်းယှဉ်ပြီးသိမြင်ဖို့အတွက် ဖြစ်တယ်။အဲဒီအတိတ်ကာလထဲကမြတ်စွာဘုရားရဲ့နေရာမှာရဟန်းတွေအားလုံးဆွမ်းခံကြတယ်။တရားတွေဆွေးနွေးကြတယ်။ပညတ်ထားတဲ့ဝိနည်းတော်နဲ့အညီတာဝန်အမျိုးမျိုးတွေ ကိုလုပ်ဆောင်ကြတယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကကုသိုလ်တရားအားလုံးတွေကိုချီးမြင့်ကြတယ်။ ဒါပေမယ့်ယခုခေတ်မှာတရားစခန်းသွားတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အဲဒီခေတ်တုန်းကဗုဒ္ဓသာဝကတွေ နဲ့ကျင့်ကြံခြင်းတွေတူလာ?သို့ ကွာခြားလာ?တကယ်လို့ကျင့်ကြံခြင်းဆိုတဲ့အကြောင်းတွေကွာ ခြားမယ်ဆိုရင်အကျိုးပေးတွေတူနိုင်ပါ့မလာ?
ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားလက်ထက်ကဉပါသကာနှင့်ဉပါသကာမတွေဖြစ်တဲ့အနာသဘိန်သူဌေးကြီး သည်ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းထားတဲ့ဇေတဝန်ကျောင်းကိုသွားတယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အဲဒီနေရာတွေမှာပဲမဂ်၊ဖိုလ်တရားတွေကိုသိရမယ်လို့နားလည်မှုတွေမမှားကြဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်တစ်ဉီးတစ်ယောက်စီတွေရဲ့တကယ့်တစ်နေ့တာ ဘဝအရကွာခြားတဲ့နေရာတွေမှာမဂ်၊ဖိုလ်တရားတွေကိုသိကြတယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားက“ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောင်ကြ”တောကိုကျောင်းအဖြစ်နဲ့သတ်မှတ်ပြီးနေတဲ့ရဟန်း အဖွဲ့တွေ ၅ဖွဲ့ရှိပြီးဘယ်သူတွေလဲဆိုတော့ ၁။တောကိုကျောင်းအဖြစ်နဲ့နေတဲ့ရဟန်းတွေသည် မသိမှုတွေနဲ့အယုံမှားကြတယ်။ ၂။မကောင်းတဲ့အကြံ(စိတ်)တွေရှိပြီးလိုချင်မှုတွေနဲ့ဖုံးကွယ်ခြင်း ခံရတဲ့အတွက်ကြောင့်တောကိုကျောင်းအဖြစ်သတ်မှတ်ပြီးနေကြတယ်။ ၃။တောကိုကျောင်းအ ဖြစ်နဲ့နေခြင်းသည်အရူးဖြစ်ပြီးစိတ်ပျံ့နှံ့ခြင်းတွေရှိကြတယ်။ ၄။တောကိုကျောင်းအဖြစ်နဲ့နေခြင်းသည်မြတ်စွာဘုရားနဲ့တပည့်သာဝကတွေချီးမြင့်ခံရတယ်လို့သိနားလည်ကြတယ်။ ၅။တော ကိုကျောင်းအဖြစ်နဲ့နေခြင်းသည်အလိုနည်းခြင်းကိုမှီခိုပြီးကောင်းမြတ်တဲ့ကျင့်ကြံခြင်းတွေနဲ့အ လိုရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရှိကြတယ်လို့အင်္ဂုတ္တလနိကယ်ပဉ္စနိပါတ်အာလန်ရဝ၄ကအာလန်ရသုတ်ထဲမှာ ဆိုဆုံးမသွားတယ်။
ဆက်လက်ပြီးအချက်အလက်တွေထဲမှာ“ရဟန်းတို့အားလုံးနားထောင်ကြ”တောကိုကျောင်းအ ဖြစ်နဲ့နေတဲ့ဒီအားလုံးသောရဟန်း ၅ဖွဲ့တွေလိုပဲတောကိုကျောင်းအဖြစ်နဲ့နေတဲ့ရဟန်းတွေသည် အလိုနည်းခြင်းကိုမှီခိုခြင်း၊အလိုနည်းခြင်း၊ခြစ်ထုတ်ခြင်း၊ငြိမ်သက်ခြင်း၊ဒီလိုကောင်းမြတ်တဲ့ ကျင့်ကြံခြင်းတွေကိုအလိုရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ခြင်းတွေကြောင့်အမြတ်ဆုံး၊အကောင်းဆုံး၊အကြီးဆုံး ၊အမြင့်ဆုံးနှင့်ဒီ ၅ဖွဲ့ကတောကိုကျောင်းအဖြစ်နဲ့နေတဲ့ရဟန်းအားလုံးထဲမှာပိုပြီးကောင်းတယ်။ ဒါကြောင့်နွားကနေရလာတဲ့နွားနို့နဲ့နှိုင်းယှဉ်ထားတယ်။နို့စိမ်းကနေနို့ချဉ်ဖြစ်လာတယ်၊နို့ချဉ်ကနေထောပတ်ပြည့်ဖြစ်လာတယ်၊ထောပတ်ပြည့်ကနေထောပတ်ကျဲဖြစ်လာတယ်၊ထောပတ်ကျဲကနေထောပတ်ကျဲအဉီးဖြစ်လာတယ်။ထောပတ်ကျဲအဉီးသည်အဲဒီအရသာ ၅မျိုးရဲ့အဖွဲ့ထဲမှာ အကောင်းဆုံးဖြစ်တယ်လို့လူတွေကပြောကြတယ်။ဒီအားလုံးသောရဟန်း ၅ဖွဲ့သည်တောကို ကျောင်းအဖြစ်နဲ့နေတဲ့ရဟန်းတွေနဲ့ထပ်တူပဲဖြစ်ကြတယ်။
တောကိုကျောင်းအဖြစ်နဲ့နေတဲ့ရဟန်းတွေဘာဖြစ်လို့ရှိသလဲ?မသိမှုကြောင့်နှင့်ယုံကြည်မှုမှားတဲ့အတွက်ကြောင့်ရှိရခြင်းဖြစ်တယ်။တစ်ချို့ကတောမှာနေရင်အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုထိုး ထွင်စွာသိမယ်လို့ထင်တယ်။အဲသလိုနားလည်တဲ့သူသည်မသိမှု(သို့)ယုံကြည်မှုမှားတဲ့အတွက် တောမှာနေရတဲ့သူဖြစ်လာ?/မဖြစ်ဘူးလာ?တကယ်လို့အကြောင်းအကျိုးတွေကိုနားလည် မယ်ဆိုရင်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားရဲ့ကျောင်းကိုသွားရောက်ပြီးပုထုဇဉ်ဘဝကိုစွန့်လွတ်တယ်။ပြီး တော့ရဟန်းဘဝကနေဒီထက်မြင့်မြတ်တဲ့ဘဝတွေမရှိတော့ဘူးဆိုတာသိရတယ်။ဒါကြောင့် မဂ်၊ဖိုလ်တရားကိုလိုလားတဲ့အတွက်ခဏတဖြုတ်သာတရားစခန်းကိုသွားခြင်းတွေမဟုတ်ဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့တကယ့်အကျင့်ဗီဇမဟုတ်တဲ့တရားစခန်းမှာဝိပဿနာသွားလုပ်ခြင်းသည်အရိယာသစ္စာတရားကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့သိစေနိုင်တဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်လို့ထင်ကြတယ်။တကယ်လို့အဲသလိုဖြစ်နိုင်မယ်ဆိုရင်တရားစခန်းမှာဝိပဿနာသွားအားထုတ်တဲ့ပုထုဇဉ် တွေသည်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားရဲ့ကျောင်းမှာရှိတဲ့ရဟန်းတွေထက်ပိုပြီးချီးမြှင့်ဖို့သင့်တော်တယ်။ဒါ ကြောင့်ရဟန်းတွေသည်ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်နဲ့အညီပုံမှန်နဲ့အသက်ရှင်နေထိုင်ကြတယ်။ဆိုလိုတာက ဆွမ်းခံခြင်း၊တရားနာကြားခြင်း၊တရားဆွေးနွေးခြင်းနှင့်သံဃာတော်တွေရဲ့တာဝန်အမျိုးမျိုး တွေကိုဆောင်ရွက်ကြတယ်။
အမေး—–>ဒီအကျင့်ဗီဇတွေမဟုတ်ဘူးလို့ပြောတာနားလည်ပါတယ်။ဒါပေမယ့်တကယ်လို့ အကျင့်ဗီဇကိုဆန့်ကျင်မယ်ဆိုရင်သင့်တော်ခြင်းမဖြစ်ဘူးလာ? အဖြေ——>ဒါတွေကိုမှန်ကန်အောင်အကြောင်းအကျိုးတွေနဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်ရမယ်။တောထဲ မှာမနေတဲ့ရဟန်းတွေအများကြီးရှိကြတယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကတောထဲမှာ/အခန်း ထဲမှာ/ဘာအလုပ်တာဝန်တွေမှမလုပ်ရတဲ့နေရာတွေမှာသတိပဌာန်းတွေပွားများရမယ်လို့မထိန်း ချုပ်ထားဘူး။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်တောထဲမှာနေခြင်းကိုချီးမြင့်ပြီးလူအများတွေနဲ့ရောရော နှောနှောမနေခြင်းကိုချီးမြှင့်တယ်။လောဘ၊ဒေါသ၊မောဟတွေနဲ့ဖြစ်စေတဲ့အကြောင်းမဖြစ်တဲ့ အရာအားလုံးတွေကိုချီးမြင့်တယ်။ဒါပေမယ့်မထိန်းချုပ်ထားဘူး။ပညာတွေပွားများတဲ့နေရာ မှာအတိုင်းအတာတွေနဲ့မချထားဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့မြတ်စွာဘုရားသည်လောကသတ္တဝါ တွေရဲ့အကျင့်ဗီဇတွေကိုသိတော်မူတယ်။ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်ပုထုဇဉ်နှင့်ရဟန်းတွေရဲ့လက်ရှိဘဝအရသတိပဌာန်းကိုပွားများခြင်းတွေနဲ့အမှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ရှိနေတဲ့ကိလေသာတွေကိုခြစ်ထုတ်ဖို့အတွက်မှန်ကန်တဲ့တရားသဘောတွေကိုနားလည်အောင်တပည့်သာဝက တွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။အဲဒီတစ်ဖြည်းဖြည်းနဲ့ပိုပြီးများလာတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့ လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးသတိအောက်မေ့သိခြင်းနှင့်ဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့အခါမှာတ ကယ့်အကျင့်ဗီဇတွေဖြစ်တဲ့လောဘ၊ဒေါသ၊မောဟတွေသည်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့် စိတ်တွေမှသာယာဖူးတဲ့အကျင့်ဟောင်းတွေကိုတစ်ဖြည်းဖြည်းနဲ့စွန့်လွတ်နိုင်တာကိုသတိထား ပြီးသိနိုင်တယ်။ခဏတစ်ဖြုတ်တွေနဲ့မဟုတ်ရဘူး။တစ်ချို့လူတွေပြောသလိုမျိုးအဲဒီကျင့်ကြံအားထုတ်တဲ့နေရာသည်လောဘကိုဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အရောင်တွေကိုမသုံးသင့်ဘူးဆိုတာမဟုတ် ရဘူး။ဒါပေမယ့်စုစောင်းလာတဲ့တကယ့်အကျင့်ဗီဇအတိုင်းအိမ်ပြန်ရောက်တော့အိမ်ကိုဆေး သုတ်တယ်၊သစ်ပင်တွေစိုက်တယ်၊ပန်းပင်စိုက်တယ်စတဲပုံမှန်အလုပ်တွေကိုလုပ်ကြတယ်။
ကိလေသာကင်းစင်တော်မူသောဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်အမှန်ဖြစ်ပြီးသစ္စာတရားဖြစ်တဲ့တရားတော်တွေကိုဆိုဆုံးမသွားတယ်။တရားသဘောအားလုံးရဲ့အကြောင်းနှင့်အကျိုးတွေထဲမှာအမြင်မှန်ခြင်းတွေဖြစ်ပေါ်ဖို့အတွက်နှင့်စိတ်ထဲမှာအမြဲတမ်းရှိနေတဲ့အနုသယကိလေသာတွေကို စွန့်လွတ်ဖို့အတွက်သတိပဌာန်းတွေကိုပွားများခြင်းဖြင့်ပညာတွေတိုးတက်ပွားများအောင်ဆိုဆုံးမသွားတယ်။ဒါကြောင့်အတိတ်ဘဝကနေအခုချိန်ရောက်တဲ့အထိဆက်လက်ပြီးဖြစ်၊ပျက် လာခဲ့တယ်။တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုမသိတဲ့အဝိဇ္ဇာနှင့်အဲဒီနင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့တ ရားသဘောတွေကိုစွဲထားတဲ့အမြင်မှားခြင်းတွေသည်အနုသယကိလေသာတွေဖြစ်တယ်။ဘယ်အချိန်မှာမြင်၊ကြား၊အရသာသိ၊အထိတွေ့သိ၊စဉ်းစား၊သုခ၊ဒုက္ခတွေဖြစ်နေပါစေအားလုံးကို နင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့စွဲထားကြတယ်။ဒါကြောင့်အနုသယကိလေသာကိုစွန့်လွတ်နိုင်တဲ့နည်း လမ်းတစ်လမ်းကတော့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့အရာတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်သိပြီးသတိ တွေကိုပွားများကြတယ်။ပြီးတော့ဝိပဿနာဉာဏ်အဆင့်(တွေကိုပွားများကြတယ်။ပြီးတော့ဝိပဿနာဉာဏ်အဆင့် (၁)ရောက်တဲ့အထိအစဉ်လိုက်နဲ့ပိုပြီးထင်ရှားစွာသိရတယ်။ဆိုလိုတာက အဲဒီအချိန်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့ကွာခြားတဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ ပညာရဲ့ပြည့်စုံခြင်းဖြစ်တဲ့နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်ဖြစ်တယ်။ပညာကိုတိုးတက်အောင်ပွားများခြင်း သည်ထိုင်ခြင်း၊ရပ်ခြင်း၊အိပ်ခြင်းနှင့်လမ်းလျှောက်ခြင်းဖြင့်ဒုက္ခဝေဒနာတွေဖြစ်ပေါ်အောင်ကြိုး စားပြီးလုပ်ယူရတာမဟုတ်ဘူး။ဒါပေမယ့်ဘယ်နေရာမှာပဲရှိနေပါစေအကြောင်းအရဖြစ်ပေါ်ပြီး မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှအမှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တ ရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားခြင်းဖြင့်ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးအောက်မေ့သိကြတယ်။
အမေး——>သတိပဌာန်းပွားများတဲ့နေရာမှာ၄မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ကာယနုပဿနာသ တိပဌာန်း၊ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဌာန်း၊စိတ္တာနုပဿနာသတိပဌာန်း၊ဓမ္မာနုပဿနာ သတိပဌာန်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒီသတိပဌာန်း ၄မျိုးစလုံးသည်အတ္ထာကထာဆရာတွေကမြို့တံခါး ၄မျိုးစလုံးနဲ့ဉပမာပြထားတယ်။တကယ်လို့ဘယ်သူကဘယ်တံခါးအပေါက်ကိုပဲဝင်ဝင်အရှေ့၊ အနောက်၊တောင်၊မြောက်ကတံခါးပဲဖြစ်နေပါစေမြို့လယ်ရောက်တဲ့အထိအတူတူပဲဝင်လို့ရတယ်။ဒါကြောင့်မို့အခုချိန်ထိသတိပဌာန်း ၄မျိုးစလုံးကိုပွားများစရာမလိုအပ်ဘူးလို့အဆက် ဆက်ကပြောလာတဲ့ဆရာတွေရှိတယ်။ကာယနုပဿနာသတိပဌာန်းတစ်မျိုးနဲ့ရပြီးလို့ပြောတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဘယ်တံခါးကိုပဲဝင်ဝင်မျို့လယ်ကိုရောက်တာအတူတူပဲလို့ အတ္ထကထာဆရာတွေဖြေထားတယ်။ဒါကြောင့်ဒီကာယနုပဿနာတစ်မျိုးထဲကိုပွားများရင် နိဗ္ဗာန်ကိုရောက်နိုင်ပါ့မလာခင်ဗျာ?
အမေး——>သတိပဌာန်းပွားများတဲ့နေရာမှာ၄မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ကာယနုပဿနာသ တိပဌာန်း၊ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဌာန်း၊စိတ္တာနုပဿနာသတိပဌာန်း၊ဓမ္မာနုပဿနာ သတိပဌာန်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒီသတိပဌာန်း ၄မျိုးစလုံးသည်အတ္ထာကထာဆရာတွေကမြို့တံခါး ၄မျိုးစလုံးနဲ့ဉပမာပြထားတယ်။တကယ်လို့ဘယ်သူကဘယ်တံခါးအပေါက်ကိုပဲဝင်ဝင်အရှေ့၊ အနောက်၊တောင်၊မြောက်ကတံခါးပဲဖြစ်နေပါစေမြို့လယ်ရောက်တဲ့အထိအတူတူပဲဝင်လို့ရတယ်။ဒါကြောင့်မို့အခုချိန်ထိသတိပဌာန်း ၄မျိုးစလုံးကိုပွားများစရာမလိုအပ်ဘူးလို့အဆက် ဆက်ကပြောလာတဲ့ဆရာတွေရှိတယ်။ကာယနုပဿနာသတိပဌာန်းတစ်မျိုးနဲ့ရပြီးလို့ပြောတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဘယ်တံခါးကိုပဲဝင်ဝင်မျို့လယ်ကိုရောက်တာအတူတူပဲလို့ အတ္ထကထာဆရာတွေဖြေထားတယ်။ဒါကြောင့်ဒီကာယနုပဿနာတစ်မျိုးထဲကိုပွားများရင် နိဗ္ဗာန်ကိုရောက်နိုင်ပါ့မလာခင်ဗျာ?
အဖြေ—–>ပညာကိုပွားများခြင်းသည်အရမ်းကိုအသေးစိတ်တဲ့အကြောင်းကိစ္စဖြစ်တယ်။တစ် ဉီးတစ်ယောက်ကအတ္ထကဌာကိုဖတ်ပြီးကျင့်ကြံလို့ရတာမဟုတ်ဘူး။တံခါးဘယ်မှာရှိ သလဲ?တကယ်လို့တံခါဘယ်မှာရှိသလဲဆိုတာမသိသေးဘူးဆိုရင်တံခါးပေါက်ကိုဝင်မလာ? အမေး——->တံခါးပေါက်ဆိုတာကတော့ကာယ၊ဝေဒနာ၊စိတ္တာ၊ဓမ္မာတွေဖြစ်ကြတယ်။ အဖြေ——–>တံခါးဆိုတဲ့ကာယ၊ဝေဒနာ၊စိတ္တ၊ဓမ္မာဖြစ်တဲ့အခါမှာကာယမှာဘာတွေသိသလဲ? ဒါကြောင့်တကယ့်ကိုအသေးစိတ်နဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်ရမယ်။တရားသဘောအားလုံး သည်ခန္ဓာ၊အာရတန၊စိတ်၊အရိယာသစ္စာတွေဖြစ်နေပါစေနင်၊ငါ၊မဟုတ်ဘူး၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝာတွေ မဟုတ်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သိတဲ့တရားတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့နာမ်တရားဖြစ်တယ်။ပြီးတော့သိ တဲ့သဘောမဟုတ်တဲ့ရုပ်တရားတစ်မျိုးဖြစ်တယ်။ဒီလိုနားလည်ခြင်းသည်ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့နင်၊ငါမဟုတ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတယ်လို့မပြောနိုင်ဘူး။အဲဒီနာကြား ခြင်းရဲ့အဆင့်ထဲမှာရုပ်တရားတွေတကယ်ရှိတယ်ဆိုတာသံသယတွေမရှိခဲ့ဘူး။
မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်သည်အရောင်အမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်။အသံသည်နားမှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်ဖြစ်တယ်။အနံ့သည်နှခေါင်းမှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်ဖြစ်တယ်။အရသာသည်လျှာမှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်ဖြစ် ပြီးနာမ်တရားသည်တကယ်ရှိပြီးဖြစ်ပေါ်ပြီးတော့အာရုံအမျိုးမျိုးကိုသိတယ်။အဲဒီနာကြားခြင်း အဆင့်ဖြင့်မှန်ကန်စွာနဲ့နားလည်နိုင်တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီသိတဲ့သဘော၊သိတဲ့ဓာတ်၊သိတဲ့အခြေအနေတွေဖြစ်တဲ့နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုပညာသိနိုင်ဖို့အတွက်သတိအောက်မေ့ မသိရင်ဘယ်လိုနဲ့သိနိုင်မလဲ?ဒါကြောင့်ကာယနုပဿနာသတိပဌာန်းတစ်မျိုးကိုပဲပွားများမယ် ဆိုရင်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိအောင်လုပ်ပေးနိုင်ပါ့မလာ?ပညာကိုပွားများအားထုတ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်မြင်နေတဲ့အချိန်မှာသိတဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုသတိအောက်မေ့သိပြီးသိတဲ့ သဘောတစ်မျိုးသာဖြစ်တယ်လို့ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသိရတယ်။ကြားတဲ့အချိန်မှာအမှန်တကယ် သိဖို့အတွက်ကြားရတဲ့နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုနားလည်ပြီးဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြင့် အောက်မေ့သိနိုင်တယ်။အဲဒီအချိန်မှာအသံကိုသိတဲ့သဘောဖြစ်တယ်။သတိကိုပွါးများအား ထုတ်တဲ့အခါမှာလေ့လာသင်ကြားခြင်ဖြင့်ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ် တွေမှနာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုနားလည်ပြီးထပ်ခါ၊ထပ်ခါနဲ့သိရတယ်။
ပညာသည်သိတဲ့သဘောဖြစ်တဲ့နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိတဲ့အထိအောက်မေ့သိပြီးနောက်ထပ်တစ်ခြားနာမ်တရားတွေရှိသေးတာကိုသိနိုင်တယ်။(သို့)အဲဒီသိတဲ့အခြေအနေ သည်တကယ်ဖြစ်ပေါ်တယ်။နင်၊ငါမဟုတ်ဘူး။ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝာတွေမဟုတ်ဘူး။အနေအခြေ ကိုသိတဲ့ဓာတ်တစ်မျိုးသာဖြစ်တယ်ဆိုတာထိုးထွင်းစွာသိစေတယ်။ဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်တွေမဆိုတ ကယ်လို့ကြားတဲ့နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသာအောက်မေ့မယ်ဆိုရင်မြင်နေတဲ့နာမ်တရားရဲ့ လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့မသိတော့ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီအသံကိုကြားတဲ့နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏကိုသာသိဖို့ကြိုးစားအားထုတ်ခြင်းဖြစ်တယ်။မြင်တဲ့အချိန်မှာတကယ်သိ တဲ့ဓာတ်ဖြစ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုနားလည်လို့ရလာ?အဲသလိုမျိုးမဖြစ်ဘူးဆိုတာ ကိုယ်တိုင်ဖြင့်လက်တွေ့ပြနိုင်တယ်။ဒါကြောင့်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှနာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားခြင်းဖြင့်နားလည်ပြီးဝေဖန်သုံသပ်ရတယ်။ပြီးတော့သတိ အောက်မေ့သိတဲ့အနေနဲ့ပညာကိုပွါးများအားထုတ်ခြင်းသည်သံသယတွေတကယ်ကုန်တဲ့အထိ သိတဲ့ဓာတ်ဖြစ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့သိဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။
သတိဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်မှနာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုပညာ ကဝေဖန်သုံးသပ်သိပြီး၊သိတဲ့ဓာတ်ရဲ့လက္ခဏထဲမှာသံသယရှိခြင်းတွေကိုစွန့်လွတ်နိုင်တယ်။ ဒါကြောင့်အစဉ်လိုက်နဲ့ပိုပြီးများလာတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုပညာကထင်ရှားစွာသိ တဲ့အထိတစ်ဖြည်းဖြည်းနဲ့သိတဲ့ဓာတ်သဘောဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်တကယ်လို့ဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်မဆို အဲဒီနာမ်တစ်မျိုးကိုသာသိချင်တယ်ဆိုရင်တစ်ခြားနာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေထဲမှာသံသယတွေ ရှိခြင်းနှင့်မသိမှုတွေရှိသေးတယ်ဆိုတာသိနိုင်တယ်။ဒီလိုအကြောင်းကြောင့်အဲဒီသိတဲ့ဓာတ်ရဲ့ လက္ခဏတွေထဲမှာမသိမှုနှင့်သံသယတွေကိုသုတ်သင်ဖို့နှင့်နာမ်တရားတစ်မျိုးရဲ့လက္ခဏကိုသာ သိဖို့သည်ဘယ်လိုမှမဖြစ်နိုင်ဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့တကယ်လို့အဲဒီနာမ်တရားတစ်မျိုးကိုသာသိမယ်ဆိုရင်တစ်ခြားတရားသဘောတွေကိုတကယ်ပဲမသိတာသေချာတယ်။
အမေး——->နာကြားတဲ့အဆင့်မှာတော့နားလည်ရပြီးကျင့်ကြံအားထုတ်တဲ့အချိန်မှာတော့နာမရူ ပပရိစ္ဒေဉာဏ်ကိုကျော်သွားရတယ်။ အဖြေ——->ဘယ်လိုကျော်သလဲ? အမေး——–>အဲဒါကကျွန်တော်မဟုတ်ဘူး။ အဖြေ——->ဒါကြောင့်တစ်ခြားသူတွေရဲ့ကျော်သွားခြင်းတွေနဲ့မတုန်လှုပ်ရဘူး။ဘာကြောင့် လဲဆိုတော့ဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးသိတဲ့ကိုယ်တိုင်ရဲ့ပညာပဲဖြစ်ရမယ်။အဲဒီဝိပဿနာ ဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်ဖို့အကြောင်းဖြစ်ပေးတဲ့အထိပိုပြီးပွါးများရတဲ့ပညာသည်မနောဒွါရမှတစ်မျိုးစီ ပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိရတယ်။ပြီးတော့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့လက္ခဏ တစ်ခုစီတွေရဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိရတယ်။အဲဒီရုပ်တရား နှင့်နာမ်တရားတွေရဲ့တစ်ခုစီတွေသာမဟုတ်ဘူး။ အမေး——>နိဗ္ဗိန္ဒဉာဏ်ရောက်တဲ့အထိကျင့်ကြံအားထုတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်ထိုင်တဲ့ရုပ်၊အိပ်တဲ့ ရုပ်၊ရပ်တဲ့ရုပ်နှင့်လမ်းလျှောက်တဲ့ရုပ်တွေကိုကြည့်ပြီးကျင့်ကြံကြတယ်။ဒါ ကြောင့်ထိုင်၊အိပ်၊ရပ်၊လမ်းလျှောက်တဲ့ရုပ်တွေကိုဘယ်လိုနဲ့သွားပြီးကြည့်ကြသလဲ?နိဗ္ဗိန္ဒ ဉာဏ်ရောက်တဲ့အထိဘယ်လိုနဲ့ကျင့်ကြံကြသလဲ? အဖြေ—–>နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်သည်ဘယ်လိုဖြစ်သလဲဆိုတာမသိတဲ့တဲ့အခါမှာနိဗ္ဗိန္ဒဉာဏ်ကို ရောက်လို့မရဘူး။ကာယနုပဿနာသတိပဌာန်းဆိုတာကကိုယ်မှာဖြစ်ပေါ်တဲ့လက္ခဏ တစ်ခုစီရဲ့ရုပ်ပရမတ္ထတရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိအောက်မေ့သိတဲ့အခါမှာကာယနုပဿနာသတိပဌာန်းတို့ဖြစ်ကြတယ်။ဘာတွေလဲဆိုတော့အေးတဲ့ရုပ်၊ပူ၊ပျော့၊မာ၊တင်း၊လှုပ်ရှားစတဲ့ ရုပ်တို့ဖြစ်ကြတယ်။ဒါပေမယ့်ထိုင်တဲ့အမူအရာ၊အိပ်၊ရပ်၊လမ်းလျှောက်တဲ့အမူအရာဖြစ်တဲ့ ရုပ်တွေကိုကြည့်ရမှာမဟုတ်ဘူး။ကိုယ်မှအေးတဲ့သဘောဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာအေးတဲ့တရားသ ဘောသာဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့် ငါမဟုတ်ဘူး။ ငါ့ဉစ္စာမဟုတ်ဘူး။ ငါ့ကိုယ်မဟုတ်ဘူး။တစ်ဒွါရစီ မှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်တရားရဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုမသိတဲ့အခါမှာအဲဒီတစ်ဒွါရစီသာဖြစ်ပေါ်နိုင်တဲ့ရုပ်သာဖြစ်တယ်။ပြီးတော့နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ်ကိုရောက်လို့မရဘူး။ပညာသည်နာမရူပပရိစ္ဒေ ဉာဏ်ကိုမရောက်တဲ့အခါမှာနိဗ္ဗိန္ဒဉာဏ်ကိုရောက်လို့မရဘူး။
အမေး——->သမ္ပဇဉ်ပုဒ်ထဲမှာရပ်နေရင်ရပ်နေတာကိုသိရတယ်၊လမ်းလျှောက်တဲ့အချိန်မှာလမ်း လျှောက်တာကိုသိရတယ်၊ထိုင်နေတဲ့အချိန်မှာထိုင်တာကိုသိရတယ်(သို့)ရှေ့တိုး၊ နောက်ဆုတ်တဲ့လက္ခဏပုံသဏ္ဍန်းအမျိုးမျိုးကိုသိစေတယ်။“ထိုင်နေရင်ထိုင်နေမှန်းသိ”လို့ဆို တဲ့စကာလုံးသည်ထိုင်တဲ့အချိန်မှာသိရတယ်။အဲဒါဆိုထိုင်တဲ့ရုပ်ကိုအားထုတ်လို့ရလာခင်ဗျာ? အဖြေ——>တကယ်လို့ရုပ်မရှိရင်ထိုင်တာရှိလို့ရလာ? အမေး——>ရုပ်မရှိရင်အာကာသပဲရှိတယ်၊အာကာသထိုင်လို့မရပါဘူးခင်ဗျာ။ အဖြေ——->ထိုင်နေတဲ့အချိန်မှာလက္ခဏရုပ်တစ်ရုပ်စီသာရှိပြီးတစ်လမ်းစီသာဖြစ်ပေါ်ပြီးသိလို့ ရတယ်။ အမေး——>ရုပ်ကထိုင်ရဲ့လာခင်ဗျာ? အဖြေ——>အဲဒီဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်သည်ထိုင်၊အိပ်၊ရပ်၊လမ်းလျှောက်နေတဲ့အချိန်တွေဖြစ်နေပါစေ တစ်ခုခုမှာဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ဆိုလိုတာကမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှမစူးစိုက်တဲ့အနေနဲ့အနတ္တအဖြစ်နဲ့ဖြစ်ရတယ်။ အမေး——->အဲဒါသွားစူးစိုက်တာဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အတ္ထကဌာထဲမှာဘယ်တံခါး ပေါက်ကိုပဲဝင်ဝင်မြို့လယ်ကိုရောက်တာအတူတူပဲဆိုတာဆရာတွေကဉပမာပြထား တယ်။ဒါကြောင့်မို့အဲဒီကာယနုပဿနာသတိပဌာန်းသာပွါးများကြပြီးတစ်ခြားသတိပဌာန်းတွေ ကိုမပွါးများကြဘူး။
အဖြေ——>အတ္ထကဌာတွေကိုဖတ်ခြင်းသည်နားလည်သဘောပေါက်ရမယ်။အဲဒီနင်၊ငါတကယ် ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့တရားသဘောကိုစွဲထားတဲ့အမြင်မှားခြင်းကိုစွန့်လွတ်တဲ့ပညာသည် ဘာကိုသိတဲ့ပညာဖြစ်သလဲ?တရားသဘောနှစ်မျိုးရှိပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားတို့ဖြစ်ကြတယ်။ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသေချားစွာနဲ့မသိတဲ့အခါမှာ နင်၊ငါဖြစ်တယ်လို့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားနှစ်မျိုးစလုံးကိုစွဲထားကြတယ်။“လမ်းလျှောက်တဲ့အ ခါမှာလမ်းလျှောက်နေမှန်းသိ”ဆိုတဲ့အချက်အလက်ထဲမှာအမှန်တကယ်တမ်းကျတော့နင်၊ငါမရှိ ဘူး။ရုပ်နဲ့နာမ်ပဲရှိတယ်။လမ်းလျှောက်တဲ့အချိန်မှာကိုယ်မှရုပ်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိပဌာန်း အောက်မေ့သိတဲ့အချိန်မှာကာယနုပဿနာသတိပဌာန်းဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်ကိုယ်မှာနေပြီး တစ်ချိန်လုံးဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်ကိုသတိအောက်မေ့သိအောင်ထိန်းချုပ်လို့မရဘူး။ဒါကြောင့်အမှန် တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုဖြစ်ပေါ်ပြီး အနတ္တအဖြစ်နဲ့အောက်မေ့သိဖို့သည်သတိပေါ်မှာမူတည်တယ်။အဲဒီနင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့တရား သဘောကိုစွဲထားခြင်းမှစွန့်လွတ်မယ့်ပညာသည် ၆ဒွါရစလုံးမှဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိရတယ်။ဒါကြောင့်နင်၊ငါတွေတကယ်မဟုတ်ဘူးဆိုတာသေချာ စွာသိရခြင်းဖြစ်တယ်။
သမ်ယုတ္တနိကယ်ထဲမှာသလာရတနသမုတ္ထ ၃အူထာရီသုတ် ၃၀၀ထဲကအချက်အလက်တွေထဲမှာ ရှိတယ်။တစ်ချိန်တုန်းကအရှင်အာနန္ဒာနှင့်အရှင်အူထာရီတို့သည်ကိုစန်ဖီမြို့အနီးခိုစီတာလန်မှာ သီတင်းသုံးနေထိုင်ကြသည်ညနေချမ်းအချိန်ဖြစ်တဲ့တစ်ခါကအရှင်အူထာရီသည်သီတင်းသုံးနေ တဲ့နေရာကနေထွက်လာပြီးအရှင်အာနန္ဒာဆီကိုသွားရောက်ပြီးစကားတွေပြောဆိုကြတယ်။တစ်ဉီးနဲ့တစ်ဉီးစကားတွေအပြန်အလှန်ပြောဆိုကြပြီးနောက်သင့်တော်တဲ့နေရာမှာထိုင်လိုက်ကြ တယ်။အရှင်အာနန္ဒာ“ဒီခန္ဓာကိုယ်ကိုဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကပွင့်လင်းစွာနဲ့ပြောပြသွားတယ်။ပြီး တော့ကျယ်ပြန့်စွာနဲ့ကြေငြာလိုက်တယ်။ဒီလိုအကြောင်းကြောင့်ဒီခန္ဓာကိုယ်သည်အနတ္တဖြစ် တယ်။ထို့နည်းတူပဲဒီဝိညာဉ်ကိုလည်းပညတ်ခြင်း၊ထူထောင်ခြင်း၊ဖွင့်ဟခြင်းနှင့်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ ခြင်းဖြင့်ပြသွားတယ်။ဒီလိုအကြောင်းကြောင့်ဝိညာဉ်သည်အနတ္တဖြစ်တယ်ဆိုတာကိုနိုးကြား အောင်ပြောဆိုကြတယ်။တရားသဘောထဲမှာသေချာစွာမသိသေးတဲ့အခါမှာသံသယရှိခြင်းတွေမကုန်သေးဘူး။သံသယရှိသေးတဲ့အခါမှာအရိယာသစ္စာတရားကိုဘယ်လိုနဲ့ထိုးထွင်းစွာသိနိုင်မလဲ?ဘယ်တံခါးပေါက်ကိုဝင်မလဲ?ဆိုလိုတဲ့တံခါးပေါက်ကတော့လောကုတ္တရာစိတ်သည်ဖြစ်ပေါ် ပြီးနိဗ္ဗာန်ကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အချိန်မှာအဲဒီလောကုတ္တရာစိတ်မဖြစ်ပေါ်ခင်ကာမာဝချလစိတ်အရင်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။အဲဒီကာမာဝကျလစိတ်သည်သတိပဌာန်း၄ပါးထဲကဘယ်သတိပဌာန်းရှိသလဲဆိုတာအာရုံအရဖြစ်ရတယ်။
ဒါပေမယ့်ရုပ်၊ဝေဒနာ၊သညာ၊သင်္ခါရ၊ဝိညာဉ်တွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုသေချာစွာမသိပဲနဲ့တံခါးကို ဝင်သွားတယ်။ဆိုလိုတာကနိဗ္ဗာန်ကိုအာရုံရှိခြင်းဖြင့်နိဗ္ဗာန်ရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့အရိယာသစ္စာတရားကိုသိနိုင်တယ်။ပြီးတော့ဒီခန္ဓာကိုယ်သည်အနတ္တဖြစ်တယ်။ဝိညာဉ် လည်းအနတ္တဖြစ်တယ်ဆိုတာနားလည်နိုင်ဖို့သည်ပညတ်ခြင်း၊ထူထောင်ခြင်း၊ဖွင့်ဟခြင်း နှင့်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းဖြင့်ပြောပြသွားတယ်။မြင်နေတဲ့အချိန်၊ကြား၊အနံ့ရ၊အရသာရတဲ့အချိန်၊ ထိတွေ့တဲ့အရာတွေကိုသိတဲ့အချိန်နှင့်စဉ်းစားနေတဲ့အချိန်တွေမှာရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုနိုးကြားအောင်ပြုလုပ်ကြတယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အနတ္တဖြစ်တဲ့တရားသ ဘောအားလုံးရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိဖို့နှင့်အဓိပ္ပါယ်တွေကိုသိဖို့သည်ခဲယှဉ်းတယ်။ အရှင်အာနန္ဒာကဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်ဒီခန္ဓာကိုယ်ကိုဖွင့်ဟပြီးအကြောင်းအမျိုးမျိုးဖြင့်ကျယ် ပြန့်စွာကြေငြာသွားတယ်လို့အရှင်အူထာရီကိုပြောပြတယ်။ဒီလိုအကြောင်းကြောင့်ဒီခန္ဓာကိုယ် သည်အနတ္တဖြစ်သလိုဒီဝိညာဉ်လည်းအနတ္တဖြစ်တယ်။တကယ်လို့အရှင်အာနန္ဒာသည်အရှင်သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်မဖြစ်ခဲ့ဘူးဆိုရင်နင်၊ငါဖြစ်တယ်၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ရုပ် တရားနှင့်နာမ်တရားကိုစွဲထားတဲ့အမြင်မှားခြင်းကိုစွန့်လွတ်နိုင်ပြီးရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရား ဖြစ်တဲ့တရားသဘောတွေကိုထိုးထွင်းစွာနဲ့မသိနိုင်ဘူး။ဒါကြောင့်ဝိညာဉ်သည်အနတ္တဖြစ်တယ် ဆိုတာနိုးကြားအောင်ပြုလုပ်ပေးပြီးပညတ်ခြင်း၊ထူထောင်ခြင်း၊ဖွင့်ဟခြင်းနှင့်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ ခြင်းစတဲ့စကားတွေကိုအရှင်အာနန္ဒာသည်အရှင်အူထာရီကိုပြောလို့မရဘူး။
ဒါကြောင့်ဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်မဆိုဘယ်တရားသဘောတွေကိုသိနေပါစေအဲဒီတရားသည်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ ဖြစ်ပေါ်နေတယ်။အဲဒီအချိန်မှာတရားသဘောတွေဖြစ်ပေါ်ပြီးလျှင်မြန်စွာနဲ့ပျက်သွားတယ်။ဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်မဆိုဘယ်တရားကိုမှမသိသေးတဲ့အခါမှာအဲဒီတရားတွေသည်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်နဲ့မဖြစ် ပေါ်ဘူး။နာမ်တရားသည်သိတဲ့သဘောဖြစ်ပြီးမြင်တဲ့အချိန်၊ကြားတဲ့အချိန်မှာသိတဲ့ဓာတ်ဖြစ် တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်သည်ဘယ်တရားကိုမှမသိသေးတဲ့အခါမှာအဲဒီတရားသည်အဲဒီ ပုဂ္ဂိုလ်နဲ့မဖြစ်ပေါ်ဘူး။ဒါပေမယ့်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်နဲ့တရားဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာအဲဒီပုဂ္ဂိုလ်သည်အဲဒီ တရားရဲ့အမှန်တကယ်ရှိပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိကြတယ်။အရှင်အာနန္ဒာ သည်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်နှင့်စိတ်တွေအားလုံးမှရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေ ထဲမှာသံသယတွေမရှိတော့ဘူး။တကယ်လို့ဒီခေတ်လူတွေကာယနုပဿနာသတိပဌာန်းတစ်မျိုး ကိုသာ(သို့)အဲဒီရုပ်တစ်မျိုး၊နာမ်တစ်မျိုးကိုသာသိမယ်ဆိုရင်အဲဒီရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့အမှန်တကယ်ရှိတဲ့လက္ခဏတွေကိုသိတယ်လို့ပြောလို့ရလာ?ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့တကယ်လို့ မျက်စိမှနာမ်တရားဖြစ်တာကိုတကယ်သိတယ်ဆိုရင်ဘာကြောင့်မျက်စိမှာမသိတာလဲ?နားမှနာမ် တရားဖြစ်တာကိုသိရင်ဘာကြောင့်နားမှာမသိတာလဲ?အသံကိုကြားနေတဲ့အချိန်နှင့်မြင်နေတဲ့အ ချိန်တွေမှာသိတဲ့ဓာတ်ဖြစ်တယ်။တကယ်လို့တကယ့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိမယ်ဆိုရင် သိတဲ့အခြေအနေ၊သိတဲ့ဓာတ်ထဲမှာထိုးထွင်းစွာသိပြီးစဉ်းစားတဲ့အချိန်မှာအဲဒီစကားလုံးကိုသိခြင်းနှင့်အကြောင်းတွေသိနေတဲ့နာမ်တရားသာဖြစ်တယ်ဆိုတာဘာဖြစ်လို့မသိကြတာလဲ?
“တကယ်သိလာ”ဆိုရင်သူရဲ့ပညာကိုစမ်းသပ်ခြင်းဖြင့်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှ ဘယ်ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားတွေမဆိုတကယ်သိတဲ့အခါမှာမြင်ခြင်း၊ကြားခြင်း၊အနံ့ရခြင်း၊ အရသာရခြင်း၊ထိတွေ့တဲ့အရာတွေကိုသိခြင်း၊စဉ်းစားခြင်းစတဲ့အချိန်တွေမှာရုပ်တရားသည် နာမ်တရားနဲ့ကွာခြားတဲ့လက္ခဏတွေကိုသိရတယ်။အဲဒါမှအနတ္တဖြစ်ခြင်းအဖြစ်နဲ့တရားသ ဘောအားလုံးရဲ့လက္ခဏနှင့်အဓိပ္ပါယ်ထဲမှာတကယ်သိခြင်းဖြစ်တယ်။အရှင်အာနန္ဒာကအရှင် အူထာရီကိုစက္ခုဝိညာဉ်သည်စက္ခုနှင့်ရုပ်ကိုမှီခိုတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်တာဟုတ်လာ? အရှင်အူထာရီ—->အဲလိုဟုတ်တယ်၊အရှင်အာနန္ဒာ အရှင်အာနန္ဒာ——>စက္ခုဝိညာဉ်မှီခိုပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့အကြောင်းနှင့်အကျိုးသည်အားလုံးပျက်သွား ပြီးကျန်ရှိတဲ့အရာတွေရှာလို့မရတော့ဘူး။ဒါကြောင့်စက္ခုဝိညာဉ်ဖြစ်ပေါ်ပါ့ တော့မလာ?
အရှင်အူထာရီ——>မဖြစ်ပေါ်တော့ဘူအရှင်အာနန္ဒာ၊ကြားနေတဲ့အချိန်မှာမြင်တာမရှိဘူး၊ဒါက အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းဖြစ် တယ်။အကြောင်းအမျိုးမျိုးတွေကိုစဉ်းစားတဲ့အချိန်မှာမြင်တာမရှိဘူး။ကြားတာလည်းမရှိဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီအချိန်မှာအကြောင်းတွေကိုသိနေတဲ့အချိန်ဖြစ်တယ်။သိတဲ့သဘော သည်သိနေတဲ့အချိန်မှာသိတဲ့အကြောင်းတွေကိုစဉ်းစားနေတဲ့အချိန်ဖြစ်တယ်။ဒါကတော့အမှန် တကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းဖြစ်တယ်။အရှင်အာနန္ဒာက အရှင်အူထာရီကိုစက္ခုဝိညာဉ်ဆိုတဲ့မြင်ခြင်းဖြစ်ပေါ်တဲ့အခါမှာစက္ခုဆိုတဲ့မျက်စိသည်မျက်စိမှ ဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာကိုမှီခိုတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။စက္ခုနှင့်ရုပ်တွေမမြဲပဲပျက်သွားတဲ့အ ခါမှာမြင်ခြင်းတွေဘယ်လိုရှိနိုင်မလဲ?မြင်ခြင်းလည်းပျက်သွားရတယ်။အခုချိန်မှာတကယ်သိတဲ့ သဘော၊သိတဲ့ဓာတ်တွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်သည်နာမရူပပရိစ္ဒေဉာဏ် ဖြစ်တယ်။နိဗ္ဗိန္ဒဉာဏ်ရောက်တဲ့အထိပညာတွေပွါးများနိုင်ဖို့သည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့ အကြောင်းတွေကိုသိတဲ့အထိပညာတွေကိုပိုပြီးပွားများရတယ်။ဆက်လက်ပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့တရား သဘောရဲ့ဖြစ်၊ပျက်သွားခြင်းကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အထိပညာကိုဆက်ပြီးပွါးများရခြင်းဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဉာဏ်ဖြစ်တယ်။တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတစ်ခုစီတွေခွဲ ပြတ်သွားပြီးဖြစ်၊ပျက်ခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အထိပညာကဆက်ပြီးတော့ပွါးများရပြီး သမ္မသနဉာဏ်ဖြစ်တယ်။ပျက်၊ပျက်သွားတဲ့တရားသဘောရဲ့မမြဲခြင်းတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ အထိပညာကိုပိုပြီးတော့ပွါးများရပြီးဉဒ္ဓယဘရဉာဏ်ဖြစ်တယ်။
ပျက်သွားတဲ့တရားသဘောရဲ့အပြစ်အန္တာရယ်တွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့အထိပညာတွေပွါးများ ရပြီးဘင်္ဂဉာဏ်ဖြစ်တယ်။တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းဖြင့်ပညာတွေပွါး များပြီးနိဗ္ဗိန္ဒဉာဏ်ရောက်တဲ့အထိပညာတွေပွါးများရပြီးဘယဉာဏ်နှင့်အာထီနဝဉာဏ်ဖြစ် တယ်။နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏသဘောတွေကိုမသိပဲနဲ့အမူအရာပုံသဏ္ဍန်အမျိုးမျိုးနဲ့အတူဖြစ် ပေါ်တဲ့ရုပ်ကိုမှတ်သားခြင်းဖြင့်ထိုင်ခြင်း၊အိပ်ခြင်း၊ရပ်ခြင်း၊လမ်းလျှောက်ခြင်းတွေကိုသိရုံနဲ့ နိဗ္ဗိာန်တံခါးဝင်မယ်ဆိုတာမဖြစ်နိုင်ဘူး။ဒွါရအမျိုးမျိုးမှဖြစ်ပေါ်တဲ့လက္ခဏတစ်ခုစီရဲ့ရုပ်တရား နှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိတာမဟုတ်ဘူး။ပြီးတော့အမှန်တကယ်ရှိပြီးပုံမှန်နဲ့ပျက်သွား တယ်။အရှင်အာနန္ဒာကဒီစက္ခုဝိညာဉ်ကိုဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကဖွင့်ဟ၊ကြေငြာပြီးကျယ်ပြန့်စွာနဲ့ ပြောပြသွားတယ်။ဒီလိုအကြောင်းကြောင့်ဒီဝိညာဉ်သည်အနတ္တဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်သောတ ဝိညာဉ်၊ဃာနဝိညာဉ်၊ဇိဝှါဝိညာဉ်၊ကာယဝိညာဉ်ရောက်တဲ့အထိအချက်အလက်တွေနဲ့တစ်ချိန် လုံးထပ်နေတယ်။ပြီးတော့မနောဝိညာဉ်လည်းထို့နည်းတူပဲဖြစ်တယ်။
ဒီသုတ္တန်သည်နာမ်တရားဖြစ်တဲ့ဝိညာဉ်အားလုံးရဲ့အကြောင်းထဲမှာတစ်ချိန်လုံးအသေးစိတ်နဲ့မြတ်စွာဘုရားဆိုဆုံးမသွားတဲ့တရားတော်တွေရဲ့အကျိုးတွေကိုမြင်အောင်ပြသွားတယ်။သတိ ပဌာန်းတစ်မျိုးထဲနဲ့အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုသိနိုင်မယ်ဆိုရင်ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားကတစ်ခြား တရားတော်တွေကိုဘာအကျိုးအတွက်နဲ့ဆိုဆုံးမသွားမလဲ?မြင်ခြင်း၊ကြားခြင်း၊အနံရခြင်း၊အ ရသာရခြင်း၊ထိတွေ့တဲ့အရာတွေကိုသိခြင်း၊စဉ်းစားခြင်း၊ချမ်းသာခြင်း၊ဆင်းရဲခြင်း၊မှတ်သား ခြင်းစသည်တို့ကိုသမုစ္ဒေအဖြစ်နဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားတွေကိုစွဲထားတဲ့အမြင်မှားခြင်းနှင့် သံသယရှိခြင်းကိုငြိမ်းတဲ့အထိသေချာစွာလေ့လာသင်ကြားသိပြီးပညာတွေဝေဖန်သုံးသပ်ဖို့အ တွက်နှင့်သတိအောက်မေ့ဖို့အတွက်ကူညီထောက်ပံ့ပေးတယ်။ပြီးတော့ပုံမှန်နဲ့အမှန်တကယ်ရှိတဲ့ နာမ်တရားနှင့်ရုပ်တရားတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုမသိပဲနဲ့အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုသိနိုင်တယ်လို့ ပြောရခြင်းသည်တစ်ခြားနာမ်၊တစ်ခြားရုပ်ကိုသိလို့မရဘူးဆိုတဲ့သံသယရှိခြင်းကိုပြသွားတယ်။ အဲလိုမှမဟုတ်ရင်တစ်နာမ်တည်း၊တစ်ရုပ်တည်းကိုပဲသိရမယ်လို့မပြောဘူး။
အရှင်အာနန္ဒာကအရှင်အူထာရီကိုပြောတယ်။သစ်ရဲ့အနစ်ကိုအလိုရှိတဲ့ယောကျ်ားသည်သစ်ရဲ့ အနစ်ကိုပဲရှာဖွေတယ်။ဒါကြောင့်ထက်မြက်တဲ့ပုစိန်ကိုယူပြီးတောထဲကိုဝင်သွားတယ်။အဲဒီ တောထဲမှာတွဲလောင်းခြင်းတွေမရှိပဲဖြောင့်မတ်ပြီးကြီးမားတဲ့ငှက်ပြောပင်ကိုပဲတွေရတယ်။ ဒါကြောင့်အပင်ရင်းကိုဖြတ်ပြီးအဖျားကိုပါဖြတ်လိုက်တယ်။ပြီးတော့အခွံကိုခွာလိုက်တယ်။အဲ ဒီငှက်ပျောပင်ရဲ့အူတိုင်ကိုတောင်မတွေ့ရပဲသစ်ပင်ရဲ့အနစ်ကိုဘယ်နေရာမှာရှာလို့တွေ့မှာလဲ? ထို့နည်းတူပဲဖြစ်တယ်။အရှင်အူထာရီ!ရဟန်းတွေသည်နင်၊ငါဆိုတဲ့အစွဲကိုရှာပြီးဝေဖန်သုံးသပ် ကြတယ်။(သို့)ဖဿရတနာ(၆)ပါးထဲမှာနင်၊ငါဖြစ်တဲ့အရာတွေကိုရှာလို့မရဘူး။ဒီလိုသိမြင်လိုက်တဲ့အခါဒီလောကမှာဘယ်အရာကိုမှမစွဲထားတော့ဘူး။မစွဲတော့တဲ့အတွက်ကြောင့်မရှာ ဖွေတော့ဘူး။မရှာဖွေတော့တဲ့အခါမှာတကယ်ပဲပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်ရတယ်။ဒါကြောင့်ဘဝဆုံးသွားပြီး ဆိုတာသေချာစွာနဲ့သိလိုက်ရတယ်။မြင့်မြတ်သူတို့အနေဆုံးသွားပြီးလုပ်သင့်တဲ့တာဝန်တွေလည်းလုပ်ဆောင်ပြီးဖြစ်တယ်။ဒီလိုပြန်ဖြစ်ဖို့အတွက်တစ်ခြားတာဝန်တွေလည်းရှိလို့မရ တော့ဘူး။
အရှင်အာနန္ဒာပြောသွားတဲ့နောက်ဆုံးအချက်အလက်ကတော့အရှင်အူထာရီ!သစ်ရဲ့အနစ် ကိုအလိုရှိတဲ့ယောကျ်ားသည်သစ်ပင်ရဲ့အနစ်ကိုလိုက်ပြီးရှာဖွေတယ်။ထက်မြက်တဲ့ပုစိန်ကို ကိုင်ပြီးတောထဲကိုဝင်တယ်။အဲဒီတောထဲမှာတွဲလောင်းခြင်းတွေမရှိပဲဖြောင့်ပြီးကြီးမားတဲ့ ငှက်ပျောပင်ကိုတွေ့ရတယ်။ငှက်ပျောပင်မှာအစု၊အတုံးတွေနဲ့စုပေါင်းထားတဲ့ပုံသဏ္ဍန်တွေ နဲ့ရှိတယ်။အပင်ရင်းကိုခုတ်ပြီးအဖြားကိုခုတ်တယ်။ပြီးတော့အခွံကိုခွါထုတ်လိုက်တယ်။ဆိုလို တာကနင်၊ငါဖြစ်တယ်၊ပစ္စည်းဉစ္စာတွေပုံသဏ္ဍန်အမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့အတူစုပေါင်းပြီး စွဲထားဖူးတဲ့အရာတွေကိုခွဲထုတ်ရတယ်။အဲဒီငှက်ပျောပင်မှာအူတိုင်တောင်မတွေ့ရပဲသစ်ရဲ့အနစ် ကိုဘယ်မှာတွေ့နိုင်မလဲ?ဒါကြောင့်ငှက်ပျောပင်ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့အစွဲတွေကိုစွန့်လွတ်ရမယ်။ကျွဲတစ်ကောင်းလုံးနဲ့အတူတူပဲဖြစ်တယ်။သရေတွေ၊အသားတွေအစိတ်အပိုင်းအမျိုးမျိုးတွေကို မခွါထုတ်ရသေးဘူးဆိုရင်ကျွဲအိပ်နေတယ်လို့မြင်ရတယ်။ရုပ်တွေအားလုံးစုပေါင်းနေပြီးအ နေအထားအမျိုးမျိုးတွေနဲ့ပုံသဏ္ဍန်တွေဖြစ်တယ်လို့မှတ်သားထားကြတယ်။ပြီးတော့အရာ တွေအမျိုးမျိုးကိုပစ္စည်း၊ဉစ္စာတွေဖြစ်တယ်၊နင်၊ငါဖြစ်တယ်၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါဖြစ်တယ်လို့မြင်ရ တယ်။အမှန်တကယ်ရှိတဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိတဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာ ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့တရားသဘောတွေကိုမစွဲထားတော့ဘူး။သစ်ရဲ့အခွံကိုခွာ ထုတ်တာနဲ့တူတယ်။ထို့နည်းတူပဲငှက်ပျောပင်ရဲ့အူတိုင်ကိုမတွေ့ရသလိုသစ်ရဲ့အနစ်ကိုလည်း မတွေ့ရခြင်းဖြစ်တယ်။
အရှင်အူထာရီ!ရဟန်းတွေသည်နင်၊ငါဆိုတဲ့အစွဲကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီးရှာဖွေမယ်(သို့)ဖဿရတန၆ပါးထဲမှာနင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့အရာတွေမရဘူး။ဖဿရတန၆ပါးထဲမှာနင်၊ငါဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့အရာတွေမရဘူး။ဖဿရတန၆ပါးမှာဘာပုံသဏ္ဍန်တွေမှရှိလို့မရဘူး။မျက်စိသည်အာရတန တစ်မျိုးဖြစ်တယ်။ရူပါရတနသည်ဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာတစ်မျိုးသာဖြစ်တယ်။တကယ်လို့လူတွေ ထိုင်နေတယ်လို့မြင်နေသ၍တော့အဲဒီအချိန်မှာနင်၊ငါမဟုတ်ဘူးလို့ပြောရင်နင်၊ငါမဟုတ်ဘူး ဆိုတာကိုယ်တိုင်စဉ်းစားယူခြင်းသာဖြစ်တယ်။ဒါပေမယ့်အဲဒီတကယ်နင်၊ငါမဟုတ်ခြင်းကိုထိုး ထွင်းစွာနဲ့မသိရခြင်းသည်အဲဒီမြင်နေတဲ့အချိန်မှာမြင်ခြင်းသည်မျက်စိမှဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာသာ ဖြစ်တယ်ဆိုတာပညာကသိရမယ်။အဲဒီကနေစူးစိုက်ရတယ်။(သို့)ဖြစ်ပေါ်ပြီးတဲ့အရာတွေရဲ့ပုံစံ ကိုမှတ်သားပြီးဖြစ်ပေါ်တဲ့အရာတွေသည်ဘာဖြစ်သလဲဆိုတာသိရတယ်။အဲဒီအချိန်မှာနင်၊ငါမ ဟုတ်ဘူး၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေမဟုတ်ဘူး။မှတ်သားပြီးသိတဲ့နာမ်တရားသာဖြစ်တယ်။အဲဒီနားမှ ကြားတဲ့အချိန်သည်မျက်စိမှလူတွေထိုင်ပြီးစကားပြောနေကြတယ်လို့မြင်တဲ့အချိန်(သို့)စကားပြောနေတဲ့အချိန်တွေမှာမှတ်သားခြင်းတွေဘာမှမကျန်ရှိတော့ဘူး။ဘာကြောင့် လဲဆိုတော့အဲဒီအချိန်မှာအသံကိုသိတဲ့ဓာတ်ဖြစ်ပြီးကြားတဲ့သဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိ အောက်မေ့သိရတယ်။ပြီးတော့အဲဒီကနေစိတ်သည်ကြားတဲ့အသံရဲ့အနိမ့်၊အမြင့်အရအ ကြောင်းတွေ(သို့)စကားလုံးတွေစဉ်းစားရခြင်းဖြစ်တယ်။အဲဒီစကားလုံးကိုသိတဲ့အချိန်မှာ ပညာသည်စကားလုံးတွေကိုသိတဲ့နာမ်တရားတစ်မျိုးသာဖြစ်တယ်။
ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတစ်ခုစီဖြစ်တဲ့တရားသဘောအားလုံးကိုသိတဲ့အခါနှင့်နင်၊ငါ ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့တရားသဘောကိုစွဲထားတဲ့အမြင်မှားခြင်းတွေကိုသိတဲ့အခါမှာအစွဲတွေလျော့ နည်းလာတယ်။ပြီးတော့အနေအထားတွေနဲ့အတူစုပေါင်းတဲ့ရုပ်တွေကိုစွဲထားတဲ့မှတ်သားခြင်း တွေကုန်သွားတယ်။ပြီးတော့အတွင်းထဲကငြိမ်သက်ခြင်းဆိုတဲ့အဓိပ္ပါယ်တွေကိုနားလည်လာ တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့စိတ်သည်အပြင်ကလူ၊သတ္တဝါတွေနဲ့သွားပြီးမပတ်သက်ဘူး။ ပြီးတော့ခိုင်မာပြီးမြဲတဲ့ဟိုအရာ၊ဒီအရာနှင့်ဟိုလူ ၊ဒီလူဖြစ်တယ်လို့စွဲထားဖူးတဲ့ပစ္စည်း၊ဉစ္စာအမျိုးမျိုးနှင့်ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေနဲ့ပြည့်နေတဲ့အပြင်လောကဖြစ်တဲ့လောကဟောင်းတွေမရှိဘူး။ဒါပေမယ့်သတိဖြစ်ပေါ်တဲ့ဘယ်အချိန်မဆိုအဲဒီအချိန်မှာပညာကသေချာစွာသိပြီးအတွင်း ကငြိမ်သက်ခြင်းတွေဖြစ်တယ်။ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ဘယ်လူ၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါနှင့်ပစ္စည်းအမျိုးမျိုးတွေမရှိတဲ့အတွက်ကြောင့်လူတွေများပြီးအကြောင်းတွေများရခြင်းဖြစ်တယ်။တကယ်လို့ တွယ်တာခြင်း၊ခင်မင်ရင်းနှီးရှိခဲ့ဘူးတဲ့လူ(သို့)ပတ်သက်ဖူးတဲ့အကြောင်းတွေရှိခဲ့တဲ့လူဖြစ်မယ် ဆိုရင်ခဏသာမြင်လိုက်ရုံနဲ့အကြောင်းတွေအရှည်ကြီးဖြစ်လာတယ်။ဒါပေမယ့်မသိဖူးခဲ့တဲ့လူတွေဖြစ်မယ်ဆိုရင်အကြောင်းတွေတိုတယ်။မြင်လိုက်တာနဲ့အနည်းငယ်စဉ်းစားပြီးတော့ကုန် သွားတယ်။အကြောင်းတွေအမျိုးမျိုးသည်အပြစ်နဲ့လိုက်ပါသွားလို့မရဘူး။
ပညာကိုတကယ်ပွါးများတဲ့အခါမှာအသေးစိတ်နဲ့တရားတော်တွေကိုဆိုဆုံးမသွားတဲ့ဗုဒ္ဓမြတ် စွာဘုရားရဲ့ဂုဏ်ကျေးဇူးတွေကိုမြင်နိုင်တယ်။ပါတိမောက္ခသံဝလသီလအဆင့်ကတည်းကနေ သာမဏတွေနဲ့သင့်တော်တဲ့ကိုယ်နှင့်နှုတ်တွေမှကျင့်ကြံခြင်းတွေဖြစ်တယ်။ဆိုလိုတာကငြိမ် သက်တဲ့ရဟန်းတွေသည်တစ်စုံတစ်ရာတွေကိုကြည့်တဲ့နေရာမှာအနားမှာသာကြည့်ရတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့အကြောင်းတွေမရှည်ဖို့နှင့်တစ်ချိန်လုံးအောက်မေ့သိဖို့အတွက်ဖြစ် တယ်။မြင်ပြီးတဲ့အခါမှာဟိုလူ၊ဒီလူနှင့်ဟိုအကြောင်း၊ဒီအကြောင်းတွေနဲ့အများကြီးမစဉ်းစား သင့်ဘူး။မြင်ပြီးတဲ့အခါမှာ“မြင်”ရုံသာဖြစ်တယ်လို့သိရမယ်။အနီးမှာပဲမြင်မြင်၊အဝေးမှာပဲမြင် မြင်“မြင်ပြီတော့”ကုန်ဆုံးသွားတယ်။အဲဒီအချိန်မှာအနုသယနှင့်နိမိတ်ထဲမှာမငြိတွယ်တော့ဘူး။ တကယ့်သေချာစွာနဲ့ပညာသိတဲ့အခါမှာအဲဒီမြင်ခဲ့ဖူးတဲ့အပြင်လောကမှာလူတွေအများကြီးရှိခြင်းသည်စဉ်းစားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။တကယ်လို့မစဉ်းစားဘူးဆိုရင်မြင်ပြီးတာနဲ့ ကုန်သွားတယ်။ဒါကြောင့်လူတွေအများကြီးရှိပါ့မလာ?ဒါပေမယ့်ဘဝများစွာစဉ်းစားလာခဲ့ဖူး တဲ့အတွက်ကြောင့်စဉ်းစားရခြင်းဖြစ်တယ်။ဘာတွေကိုစဉ်းစားသလဲ?ဆိုတာအကြောင်းအရနဲ့ စဉ်းစားကြတယ်။လူတစ်ဉီတစ်ယောက်စီတွေသည်အရာတစ်ခုတည်းကိုသာတစ်ပြိုင်ထဲမြင်ရ ပေမဲ့စုစောင်းလာတဲ့အကြောင်းအရစဉ်းစားခြင်းတွေမတူကြဘူး။ဉပမာ-တစ်ချို့ကပန်းကိုမြင် ပြီးကြိုက်ရင်လှတယ်လို့ပြောကြတယ်။တစ်ချို့ကမကြိုက်ရင်မလှဘူးလို့ပြောကြတယ်။ဒါ ကြောင့်လှတယ်(သို့)မလှဘူးဆိုတာလူတစ်ဉီးစီတွေရဲ့စဉ်းစားခြင်းသာဖြစ်တယ်။
တကယ့်လောကအမှန်သည်ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဉီးစီတွေရဲ့စဉ်းစားတဲ့လောကဖြစ်တယ်။ရုပ်တရားနှင့် နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိအောက်မေ့သိတဲ့အခါမှာဘာတွေကိုပဲစဉ်းစားနေပါစေအဲဒီ အကြောင်းအမျိုးမျိုးတွေကိုစဉ်းစားတဲ့နာမ်တရားသာဖြစ်တယ်ဆိုတာသေချာစွာသိရတယ်။ စဉ်းစားတဲ့နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသိတဲ့အခါမှာလူသတ္တဝါအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်တဲ့အကြောင်းတွေတကယ်မရှိဘူးဆိုတာသိရတယ်။သောကစိတ်တွေနဲ့ဒုက္ခဖြစ်တဲ့အချိန်မှာစဉ်းစားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဒုက္ခလို့သိရတယ်။သုခဖြစ်တဲ့အချိန်မှာလည်းထို့နည်းတူပဲဖြစ်တယ်။T.V ကြည့်နေတဲ့အချိန်မှာကြိုက်တဲ့ဇတ်ကားဆိုရင်မြင်ရတဲ့ရုပ်ပုံအတိုင်းစဉ်းစားတဲ့အတွက် ကြောင့်သုခဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်ဘယ်နေရာမှာပဲဖြစ်ဖြစ်၊စဉ်းစားခြင်းရဲ့လောကထဲမှာသာ နေတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်တယ်။လောကရဲ့တစ်ခဏစီတွေသည်မျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊ စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်ပြီးအာရုံကိုသိတဲ့နာမ်တရားဖြစ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့စိတ်မှဆက်လက် စဉ်းစားပြီးအကြောင်းအမျိုးမျိုးတွေဖြစ်လာတယ်။
အမေး——>ဆရာမပြောတဲ့ဒီသုခ၊ဒုက္ခတွေသည်စဉ်းစားတွေးတောခြင်းရဲ့အကြောင်းတွေသာ ဖြစ်တယ်ဆိုတာအခုကျွန်တော်သိပ်နားမလည်သေးဘူးဒုက္ခရှိတဲ့အချိန်မှာဘယ်သူကဒုက္ခကိုစဉ်းစားချင်ပါ့မလဲ?ဒါကြောင့်ဆရာမပြောတဲ့ဒုက္ခသည်စဉ်းစားခြင်းကနေဖြစ်ပေါ်ပြီး ဒုက္ခဖြစ်အောင်ဘယ်လိုစဉ်းစားရသလဲခင်ဗျာ? အဖြေ——>ဒုက္ခဖြစ်အောင်စဉ်းစားရတာမဟုတ်ဘူး။အကြောင်းအကျိုးတွေရှိလို့စဉ်းစားရ ပြီးဒုက္ခတွေဖြစ်ကြတယ်။ အမေး——->ဆိုလိုတာကအကြောင်းတွေရှိလို့ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။ဉပမာ-ပစ္စည်းဉစ္စာတွေနဲ့ဆုံးရူံး သွားတယ်။(သို့) မြင်းအလောင်းကစားမှာဆုံးရူံးသွားတယ်။အိမ်ပြန်ရောက်တော့ ဟိုလောက်ဒီလောက်ဆုံးသွားတယ်လို့စဉ်းစားကြတယ်။ဒါကြောင့်မြင်းလောင်းကစားခြင်း သည်အကြောင်းဖြစ်တယ်။ အဖြေ——>တကယ်လို့မြင်းအလောင်းကစားဆုံးသွားတဲ့အကြောင်းကိုမစဉ်းစားရင်ဒုက္ခရှိပါ့ မလာ? အမေး——>ဒုက္ခမရှိဘူးခင်ဗျာ။ အဖြေ——–>မြင်ပြီး၊ကြားပြီးတဲ့အခါမှာစဉ်းစားတယ်။ဒါကြောင့်ပညာသိရမှာကအဲဒီစဉ် စားတဲ့အချိန်မှာအကြောင်းအမျိုးမျိုးတွေကိုစဉ်းစားတဲ့နာမ်တရားဖြစ်ပြီး၊ဖြစ် ပြီးတော့ပျက်သွားရတယ်။မြင်းကစားတဲ့အကြောင်းကိုစဉ်းစားတဲ့အချိန်မှာမြင်းကစားတာ မရှိဘူး။အဲဒီအချိန်မှာဒုက္ခကိုဖြစ်ပေါ်အောင်လုပ်ပေးတဲ့မြင်းကစားတဲ့အကြောင်းကိုမှတ်သား ခြင်းတွေပဲရှိတယ်။ဒါကြောင့်ဒုက္ခသည်မကြိုက်မနှစ်သက်တဲ့အကြောင်းကိုစဉ်းစားတဲ့အ တွက်ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဖြစ်တယ်။ပြီးတော့သုခသည်ကြိုက်နှစ်သက်တဲ့အကြောင်းကိုစဉ်းစားတဲ့အတွက်ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်ရတယ်။
အထကဌာနှင့်ဍီကာတွေပါမကျန်ပိဋကတ် ၃ပုံစလုံးကိုနာကြားရတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်အမှန်တ ကယ်ရှိပြီးယခုအချိန်မှာပုံမှန်နဲ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့တရားသဘောတွေကိုပညာဖြစ်ပေါ်ပြီးသိဖို့အ တွက်ဖြစ်တယ်။တရားတွေကိုနာကြားခြင်း၊လေ့လာသင်ကြားခြင်း၊ဆွေးနွေးခြင်းနှင့်ဝေဖန်သုံး သပ်ခြင်းတွေဘယ်လောက်များနေပါစေမျက်စိ၊နား၊နှာ၊လျှာ၊ကိုယ်၊စိတ်တွေမှဖြစ်ပေါ်တဲ့တရား သဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးဝေဖန်သုံးသပ်ရတယ်။ပြီးတော့သင်္ခါရက္ခန္ဓာကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲစေဖို့သတိတွေဖြစ်ပေါ်ပြီးအောက်မေ့သိကြတယ်။ဒီအချိန်မှာထပ်ခါ၊ထပ်ခါနဲ့ နာကြားပြီးတကယ်ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောတစ်ခုစီတွေရဲ့လက္ခဏတွေကိုဝေဖန်သုံးသပ်ပြီး နားလည်ရတယ်။ဒါကြောင့်သတိတွေအောက်မေ့သိရတယ်။ဒါမှမဟုတ်ရင်ကုန်ဆုံးသွားတဲ့တစ် နေ့တာဘဝမှာအနတ္တဖြစ်တဲ့တရားသဘောရဲ့လက္ခဏတွေကိုလေ့လာသင်ကြားပြီးဝေဖန်သုံးသပ်သိဖို့မရနိုင်ဘူး။ဒါကြောင့်တစ်ချိန်လုံးဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ် တရားတွေဖြစ်တယ်။ဘာစ်ခုမှမကျန်တော့ဘူး။
လူတွေသည်ပျော်ရွှင်ခဲ့တဲ့အတိတ်(သို့)ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ဆင်းရဲခြင်းတွေအားလုံးပျက်သွားတာကို သိကြတယ်ယခုပစ္စုပ္ပန်တစ်ခဏသာကျန်ရှိနေတယ်။တကယ့်တစ်ခဏသာဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့် နင်၊ငါမဟုတ်ဘူး။ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေမဟုတ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုနားလည်အောင်လေ့လာသင် ကြားရတယ်။တစ်ချို့ကနောက်ဘဝမှာဟိုလူ၊ဒီလူတွေနဲ့မတွေ့ပါရစေနဲ့လို့ပြောကြတယ်။တကယ် လို့တရားတော်တွေကိုနားလည်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေဆိုရင်ဒီလိုမစဉ်းစားကြဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆို တော့နောက်ဘဝမှာအဲဒီလူမရှိတော့ဘူး။ပြီးတော့နောက်ဘဝမှားလည်းနောက်ထပ်ငါဖြစ် တယ်ဆိုပြီးနားလည်ထားတဲ့ဒီလူဘဝနဲ့လည်းမရှိတော့ဘူး။ဒီဘဝမှာသာဒီလူ((သို့)ဟိုလူဖြစ် ရသေးတယ်။သေဆုံးသွားတဲ့အခါမှာဒီဘဝမှာထင်ထင်ရှားရှားနဲ့ဒီလူနှင့်ဟိုလူဖြစ်တဲ့သဘောတွေကုန်ဆုံးသွားတယ်။နောက်ဘဝမှာတစ်ခြားသူတွေဖြစ်သွားတယ်။ဒါကြောင့်နောက်ထပ်ဟိုလူ၊ဒီလူတွေနဲ့ကြုံတွေ့ရအုံးမယ်လို့မစိုးရိမ်နဲ့။ဘယ်လိုနည်းနဲ့မှမဖြစ်နိုင်းဘူး။ဘာကြောင့်လဲဆို တော့ဟိုလူ၊ဒီလူဖြစ်ခြင်းတွေသည်နောက်ဘဝအထိလိုက်ပါမသွားဘူး။
တကယ်လို့ဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဉီးတစ်ယောက်နဲ့မဆိုစိတ်အနှောက်အယှက်တွေရှိသေးတယ်။ (သို့)မကြိုက်မနှစ်သက်ခြင်းတွေရှိနေသေးတယ်ဆိုရင်အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေတကယ်မရှိဘူးဆိုတာ နာလည်ကြတယ်။ဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့စိတ်၊စေတသိက်၊ရုပ်တွေသည်တရားသဘောတွေ သာဖြစ်တယ်။လူတွေသည်စိတ်ရဲ့တစ်ခဏသာအသက်ရှင်နေထိုင်ကြရတယ်။သေခြင်းတရား ကိုပုံမှန်နဲ့ခဏ၊ခဏအောက်မေ့ခြင်းသည်သတိပဌာန်းပွါးများခြင်းအတွက်အကျိုးရှိတယ်။ဒီည (သို့)မနက်ဖြန်မှာသေနိုင်တယ်ဆိုတာကိုအောက်မေ့တဲ့အခါမှာဖြစ်ပေါ်တဲ့ရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုသတိအောက်မေ့သိဖို့ထောက်ပံ့ပေးတဲ့အကြောင်းဖြစ်တယ်။ဘာ ကြောင့်လဲဆိုတော့အဲဒီအရိယာပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တဲ့အရိယာသစ္စာတရားတွေကိုထိုးထွင်းစွာမသိသေး တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေသည်စုတိစိတ်ကျတဲ့အခါမှာဘယ်သုဂတိဘုံ(သို့)ဒုဂတိဘုံမှာပဋိသန္ဓေ တည်ရမလဲ ဆိုတာသေချာစွာနဲ့မသိရဘူး။ပြီးတော့တရားတော်တွေကိုနာကြားရဖို့အခွင့်အရေးတွေရှိပါ့မလာ?ပြီးတော့နောက်ထပ်သတိပဌာန်းတွေပွါးများရအုံးမလာဆိုတာမသိနိုင်ဘူး။
သေခြင်းတရားသည်ဒီဘဝကနေအားလုံးနဲ့လွှဲရှောင်သွားတယ်။မှတ်သားခြင်းတွေလည်းနောက် ထပ်ဘာတစ်ခုမှမကျန်တော့ဘူး။ဒီဘဝမှာမွေးလာတဲ့အခါအရင်ဘဝကဘယ်သူဖြစ်သလဲ?ဘယ် နေရာမှာနေသလဲ?ဘာတွေလုပ်သလဲ?ဆိုတာမမှတ်မိတော့ဘူး။အရင်ဘဝကဖြစ်ခဲ့တဲ့အကြောင်း တွေမှကုန်ဆုံးသွားတယ်။ထို့နည်းတူပဲဒီဘဝမှာပြုလုပ်ခဲ့ဖူးတဲ့ကုသိုလ်ကံ၊အကုသိုလ်ကံတွေနှင့်အမျိုးအသိုင်းအဝိုင်းမှာမာနရှိတဲ့သူ၊ပစ္စည်း၊ဉစ္စာအဆင့်အတန်းနှင့်ဘယ်လိုနဲ့နာမည်ကြီးနေပါစေအားလုံးကုန်ဆုံးသွားရတယ်။နောက်ထပ်ဒီဘုံ၊ဒီဘဝနဲ့ပတ်သက်ဖို့ဘာမှမကျန်ရှိတော့ဘူး။ဒါကြောင့်နောက်ထပ်ဆက်ပြီး`ငါ”ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ဒီဘဝမှာတစ်ချိန်လုံးစွဲထားတဲ့ငြိတွယ်ခြင်းတွေကုန်ဆုံးသွားတယ်။
ပရမတ္ထတရားရဲ့အမှန်တကယ်ဖြစ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိခြင်းသည်နင်၊ငါဖြစ် တယ်၊ပုဂ္ဂိုလ်၊သတ္တဝါတွေဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့အကြောင်းတွေကြောင့်ဖြစ်ပေါ်တဲ့တရားသဘောရဲ့ စွဲထားခြင်းကနေလွတ်မြောက်ဖို့အတွက်ဖြစ်တယ်။အဲဒီဖြစ်ပေါ်ပြီးပျက်သွားတဲ့မှတ်သားခြင်း တွေလည်းနာမ်တရားအမျိုးအစားတစ်မျိုးသာဖြစ်တယ်။ဒါကြောင့်တရားသဘောတွေကိုထိုး ထွင်းစွာနဲ့ပညာသိတဲ့အထိရုပ်တရားနှင့်နာမ်တရားရဲ့လက္ခဏတွေကိုအောက်မေ့သိတဲ့သတိ သည်ဒီဘဝမှာနင်၊ငါ၊ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ခြင်းတွေကနေလွတ်မြောက်ရခြင်းဖြစ်တယ်။တရားသဘော အားလုံးရဲ့ခနိကမရဏ(တစ်ခဏတိုင်းရဲ့သေခြင်း)ဖြစ်တဲ့လက္ခဏတွေကိုထိုးထွင်းစွာသိတဲ့ အခါအဲဒီသေခြင်းဆိုတဲ့မရဏကြောင့်ဖြစ်တယ်။သေခြင်းတရားတွေအမျိုးအစား၃မျိုးရှိ ပြီးဘာတွေလဲဆိုတော့ ၁။ခနိကမရဏ ၂။သမုတ္တိမရဏနှင့် ၃။သမုစ္ဒေမရဏတို့ဖြစ်ကြတယ်။ ၁။ခနိကမရဏဆိုတာကတော့သင်္ခါရတရားအားလုံးရဲ့ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ပျက်သွားခြင်းတွေ ဖြစ်တယ်။ ၂။သမုတ္တိမရဏဆိုတာကတော့တစ်ဘုံ၊တစ်ဘဝတွေထဲမှာသေးခြင်းဖြစ်တယ်။ ၃။သမုစ္ဒေမရဏဆိုတာကတော့ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းဖြစ်ပြီးနောက်ထပ်ဘာမှဖြစ်ပေါ်ခြင်းမရှိတော့ တဲ့ရဟန္တာတွေရဲ့သေခြင်းဖြစ်တယ်။