`အာဟန္’ဆိုတဲ့စကားကေတာ့လက္ ကိုင္ထားတဲ့ေနရာမွာႀကိဳးစားမႈေတြျဖစ္ ေပၚေစျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြကိုနား လည္ႏိုင္ဖို႔သည္လၽွင္ျမန္ၿပီးလြယ္ကူစြာ နဲ႔နားမလည္ႏိုင္ဘူး။ဒါေပမယ့္ဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရားေတာ္ ေတြကိုလက္ကိုင္ထားၿပီးနားလည္တဲ့ အထိႀကိဳးစားျခင္းေတြနဲ႔ေဝဖန္သုံးသပ္ ရတယ္။ၿပီးေတာ့တရားသေဘာရဲ႕လ ကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးသတိ ျဖစ္ေပၚတဲ့အထိအမွန္တကယ္ရိွၿပီးပုံမွ န္နဲ႔ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့အထိ ျမတ္စြာဘုရားကတရားေတာ္ေတြကို ဆိုဆံုးမသြားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကယခုခ်က္ခ်င္ းမျဖစ္ေပၚတဲ့(သို႔)သက္ေသမျပႏိုင္တဲ့ တစ္ျခားအေၾကာင္းေတြကိုဆံုးမမသြား ဘူး။ဒါေၾကာင့္ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသည္ စကၡဳဝိညာဥ္ရဲ႕အေၾကာင္း၊ျမင္ျခင္းအ ေၾကာင္းႏွင့္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာရဲ႕ အေၾကာင္းေတြကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။ ၿပီးေတာ့ေသာတဝိညာဥ္ရဲ႕အေၾကာင္း၊ အသံကိုသိတဲ့တရားသေဘာရဲ႕အ ေၾကာင္းႏွင့္နားမွျဖစ္ေပၚတဲ့အသံရဲ႕အ ေၾကာင္းေတြကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။ၿပီး ေတာ့သက္ေသျပလို႔ရတဲ့ယခုရိွေနဆဲတ ရားေတြကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။ဒါေၾကာ င့္တရားေတာ္ေတြကိုနာၾကားၿပီးတဲ့သူ ေတြသည္အဲဒီအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရား သေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့အ ထိျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုေဝဖန္သုံးသပ္သိၿပီးေလ့လာ သင္ၾကားတဲ့ေနရာမွာလည္းႀကိဳးစား မႈေတြရိွၾကတယ္။
`လလုံး’ဆိုတဲ့စကားကေတာ့ခိုင္ျမဲတဲ့ကို ယ့္ရဲ႕ဂုဏ္အျဖင့္နဲ႔ၾကည္လင္ေစျခင္းႏွင့္ တိုးတက္ေစျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။လက္ ကိုင္ထားျခင္း၊ႀကိဳးစားျခင္းႏွင့္ၾကည္လင္ေစျခင္းေတြသည္ပုဂိၢဳလ္တို႔မွာရိွ ၾကၿပီးလာ?ဒါေပမယ့္ကုသိုလ္စိတ္ေတြ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့အခ်ိန္မွာပုဂၢိဳလ္ေတြမွာ ၾကည္လင္တဲ့စိတ္ေတြရိွေနတယ္ဆိုတာ သိႏိုင္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကဆင္းရဲ(ဒုကၡ) ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အသက္ႀကီးလာၿပီးဆိုေတာ့စိုးရိမ္ ေသာကေတြျဖစ္လာတယ္။သတိပဌာန္း ေတြျဖစ္ေပၚတာလည္းအရမ္းနည္း တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာအကုသိုလ္ေတြျဖစ္ တယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကဘယ္သူ႔ကို မွအကုသိုလ္ရိွၿပီး(သို႔)စိုးရိမ္ေသာက ေတြရိွရမယ္ဆိုတဲ့တရားေတြကိုဆံုးမမ သြားဘူး။ဒါေပမယ့္ႀကိဳးစားျခင္းႏွင့္ ၾကည္လင္ေစျခင္းေတြရိွဖို႔အတြက္ လက္ကိုင္ထားရတဲ့တရားေတြကိုဆို ဆံုးမသြားတယ္။
အကုသိုလ္ေတြအားလုံးျဖစ္ေပၚရျခင္း သည္အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရၿပီး တားဆီးလို႔မရဘူး။ဘယ္အကုသိုလ္ စိတ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးေတြမဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီအကုသိုလ္ေတြသည္ေပၚေပါ က္ၿပီးျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ျဖစ္ေပၚတဲ့ အကုသိုလ္ရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိ ေအာက္ေမ့သိတဲ့အခ်ိန္မွာၾကည္လင္ ႏိုင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့အကု သိုလ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုေလ့လာ သင္ၾကားၿပီးေဝဖန္သုံးသပ္ရမယ္။အဲဒီအကုသိုလ္တရားေတြသည္နင္၊ငါေတြမဟုတ္ဘူး။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတာသိဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ျဖစ္ ေပၚေနဆဲျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္ရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုသတိေအာက္ေမ့သိတဲ့အခါမွာ အဲဒီအခ်ိန္သည္စိတ္ၿငီးေငြ႕ၿပီးမသာ ယာမႈေတြမျဖစ္ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ငါ့ကိုယ္၊ငါ့ဥစၥာေတြျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့စိတ္ေတြမရိွေတာ့ဘူး။ၿပီးေတာ့ျဖစ္ ေပၚေနဆဲျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္တရားေတြ ကိုအစြဲေတြမရိွေတာ့တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ စုိးရိမ္ေသာကေတြမရိွေတာ့ဘူး။
ျဖစ္ေပၚတဲ့အကုသိုလ္တရားေတြေလ်ာ့ နည္းသြားဖို႔ႏွင့္ပူျပင္ေသာကေတြထပ္ၿပီ းမမ်ားလာဖို႔အတြက္သတိေအာက္ေမ့သိရမယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီအဲဒီအကုသိုလ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳ လ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့တရား သေဘာေတြကိုသတိနဲ႔ေဝဖန္သုံးသပ္ၿပီး သိရမယ္။ဒါေၾကာင့္သတိပဌာန္းေတြကို တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့အခါမွာ`လ လုံး’ဆိုတဲ့စကားရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကိုထိ ေရာက္စြာနဲ႔နားလည္ရတယ္။ဆိုလိုတာ ကကိုယ့္ရဲ႕ဂုဏ္ေတြနဲ႔ၾကည္လင္ျခင္းႏွင့္ ခိုင္ျမဲျခင္းရိွၿပီးတိုးတက္ေစတယ္။ဆုိလို တာကနင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ မဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုး ထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္တယ္။
အရိယာသစၥာတရားေတြျဖစ္တဲ့သတိရိွ ျခင္းႏွင့္ကုသိုလ္တရားေတြေဟာၾကား ျခင္းေတြကအစအဆံုးအမေတြျဖစ္ တယ္။အဲဒီအဆံုးအမထဲမွာဗုဒၶျမတ္ စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့သတိပဌာန္း တရားေတြကလြဲၿပီးတစ္ျခားပုဂၢိဳလ္ေတြ ကတရားေတာ္ေတြကိုထပ္ၿပီးအသစ္ျပဳ လုပ္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့သတိပဌာန္းအ ျဖစ္နဲ႔တစ္ျခားတရားေတြကိုျပဳလုပ္ျခင္ း၊(သို႔)အကုသိုလ္တရားေတြကိုကုသိုလ္ တရားအျဖင့္ျပဳလုပ္ျခင္း(သို႔)ဘယ္သူမ ဆိုအဆံုးအမေတြကိုအဲလိုမ်ိဳးျပဳလုပ္ လာၾကတယ္(သို႔)အဲဒီအရာေတြကိုျပဳ လုပ္ဖို႔ရိွၾကရဲ႕လာ?ဆိုလိုျခင္တာကဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရား ေတာ္ေတြသည္တစ္ျခားသူေတြအသစ္ ျပဳျပင္ၿပီးအသစ္ေျပာင္းလဲလို႔ရႏိုင္လာ?ၿပီးေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြာ းတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တဲ့သတိပဌာန္း ေတြကိုေျပာင္းလဲၿပီးသတိပဌာန္းေတြ မေပးျဖစ္လို႔ရလာ?တစ္ျခားသူေတြက ေဟာၾကားသြားတဲ့အကုသိုလ္တရား ေတြကိုကုသိုလ္တရားျဖစ္ေအာင္လုပ္ လို႔ရလာ?ဒါေၾကာင့္အားလုံးကိုေဝဖန္ သုံးသပ္ၿပီးအေၾကာင္းအက်ိဳးေတြကို နားလည္တဲ့အခါမွာျမတ္စြာဘုရားသိ ေတာ္မူသြားၿပီးဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရား ေတြရဲ႕အဆံုးအမေတြကိုသိႏိုင္တယ္။
ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသိေတာ္မူၿပီးဆိုဆံုးမ သြားတဲ့တရားသေဘာအားလုံးေတြကို ဘယ္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွတစ္ ျခားတရားသေဘာျဖစ္ေအာင္ေျပာင္း လဲလို႔မရဘူး။ၿပီးေတာ့နားလည္မႈမွား တဲ့သူေတြရိွႏိုင္တယ္။ဒါေပမယ့္တရား အားလုံးေတြရဲ႕အမွန္တကယ္ရိွတဲ့လကၡ ဏသေဘာေတြကိုေျပာင္းလဲလို႔မရဘူး ။`အာဌာ’ဆိုတာကစိတ္ရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြ ျဖစ္ၿပီးအဲဒီစိတ္(၅)မ်ိဳးကိုအဘိဓမၼာထဝိဖာဝိနီမွာ(၆)မ်ိဳးနဲ႔ရင္းျပသြားတယ္။ဆိုလိုတာကေနာက္တစ္မ်ိဳးအျဖင့္နဲ႔ ဆန္းၾကယ္တဲ့အာရုံျဖစ္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ဆန္းၾကယ္တဲ့စိတ္ကိုရွင္းျပ သြားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္ သည္အာရုံအားလုံးကိုသိႏိုင္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားသ ေဘာေတြဘယ္ေလာက္ပဲဆန္းၾကယ္ေန ပါေစစိတ္ရဲ႕အာရုံေတြျဖစ္ၾကတယ္။ၿပီး ေတာ့အဲဒီအာရုံေတြသည္ပရမတၳတရာ းေတြမဟုတ္ဘူး။ဥပမာ-ဘာသာစကား အမ်ိဳးမ်ိဳးကိုပညတ္ထားတဲ့စိတ္ကိုသိ ႏိုင္တယ္။ဆိုလိုတာကနာမည္၊စကားအ သုံးအႏႈန္းႏွင့္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ သည္အာရုံေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ ဆန္းၾကယ္တဲ့အာရုံေတြေၾကာင့္စိတ္ သည္ဆန္းၾကယ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
စိတ္ရဲ႕လကၡဏေတြ(၂)မ်ိဳးရိွၿပီးသာ မန္ရလကၡဏ(၁)မ်ိဳးႏွင့္သဘာဝလကၡ ဏ(၁)မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စိတ္ရဲ႕သာ မန္ရလကၡဏကေတာ့အနိစၥ၊ဒုကၡႏွင့္အ နတၱတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စိတ္ရဲ႕သဘာဝလ ကၡဏေတြသည္စိတ္ရဲ႕အဓိကလကၡဏ ျဖစ္ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့၁။အာလန္မ နဝိခ်ာနလခဏံ=အာရုံကိုထိုးထြင္းစြာ သိျခင္းရိွတဲ့လကၡဏျဖစ္တယ္။၂။ဘူဖဖူခမလစံ=အရင္ေရာက္ျခင္းရိွၿပီးဆရာ ျဖစ္ျခင္းရိွတယ္။ဆိုလိုတာကအရသာ အာရုံကိုသိတဲ့ေနရာမွာတာဝန္(အႀကီး) ျဖစ္တယ္။၃။စႏူထန္ပက်ဴပထာနံ=အ ဆက္မျပတ္ဆက္စပ္ျခင္းရိွတယ္။ဆို လိုတာကပက်ဴပထာျဖစ္ၿပီးဆက္ လက္ျဖစ္၊ပ်က္ေနတယ္။ဆိုလိုတာက ျဖစ္ေပၚတဲ့အေနအေျခေတြျဖစ္တယ္။ ၄။နာမရူပထထာနံ=နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရားရိွၿပီးပထထန္ျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကျဖစ္ခါနီးအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။
စိတ္သည္သခါၤရတရားျဖစ္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုမီွခိုရတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တယ္။ခႏၶာ(၅)ပါးရိွတဲ့ဘုံမွာ တရားသေဘာအားလုံးေတြသည္အလိုလိုနဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။စိတ္သည္နာမ္ တရားႏွင့္ရုပ္တရားကိုမွီခုိရတဲ့ျဖစ္ခါနီး အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။နာမ္တရားတစ္ မ်ိဳးသာရိွတဲ့ဘုံ(အရုပ္ျဗဟၼာဘုံ)မွာရုပ္ ေတြမရိွဘူး။အဲဒီဘုံမွာစိတ္သည္နာမ္တ ရားရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီ ေစတသိက္ကပဲ`ပထထာ’ျဖစ္ၿပီးျဖစ္ခါ နီးအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။
☆သမုတိပညတ္☆ ပရမတၳတရားသည္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္နင္၊ ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမ ဟုတ္ဘူး။ျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳတရား ေတြသည္အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚရ ၿပီးအေနအထာတစ္ခုစီေတြသည္စိတ္၊ ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြသာျဖစ္တယ္။ၿပီ းေတာ့လၽွင္ျမန္စြာနဲဘဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့ပရမတၳတရားျဖစ္ တဲ့စိတ္၊ေစတသိက္၊ရုပ္ေတြရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုမသိေသးတဲ့အခါမွာပညတ္ကိုသာသိၾကတယ္။ဆိုလိုတာကတစ္စုံတစ္ ရာျဖစ္ၿပီးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္၊ ပ်က္ေနတဲ့နာမ္ႏွင့္ရုပ္ေတြရဲ႕သေဘာကို စြဲထားျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ပရမတၳ တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ ေတြသည္သမုတိသစၥာရဲ႕ေလာကမွာေန ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ပုံသဏၬန္၊အေနအထားႏွင့္ျဖစ္ေပၚ တဲ့တရားသေဘာေတြကိုစြဲထားၿပီးတစ္စုံတစ္ရာျဖစ္တယ္လို႔စြဲထားၾကတယ္။
အခုခ်ိန္မွာပရမတၳတရားကိုေလ့လာ သင္ၾကားၿပီးပညာေတြတိုးတက္ေအာင္ ပါြးမ်ားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေလ့ လာသင္ၾကားၿပီးပညာေတြပိုၿပီးထိုး ထြင္းစြာနဲ႔ေရာက္တဲ့အထိျဖစ္၊ပ်က္ေန ဆဲျဖစ္တဲ့တရားသေဘာေတြသည္ျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့အခါမွာနင္၊ငါမ ဟုတ္ဘူး၊ပုဂိၢဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ ဘူးဆိုတာထိုးထြင္းစြားနဲ႔သိလိုက္ရ တယ္။တကယ္တမ္းက်ေတာ့ပရမတၳ တရားေတြရဲ႕လကၡဏတစ္ခုစီေတြသာ ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ျမတ္စြာဘုရား ဆိုဆံုးမသြားတဲ့အတိုင္းနဲ႔ေျဖာင္မတ္မွန္ ကန္ၾကတယ္။
အဲဒီနင္၊ငါျဖစ္တယ္၊ပစၥည္းဥစၥာေတြ ျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္ လို႔သမုတိသစၥာကိုကိုစြဲထားၾကတယ္။အဝိဇၨာရဲ႕ေလးနက္ျခင္းႏွင့္မသိမႈေတြ ေၾကာင့္ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္ ကတည္းကစၿပီးနာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တ ရားေတြသည္ျဖစ္၊ပ်က္ၿပီးပုံမွန္နဲ႔ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚေနတယ္။သေႏၶကေနေမြး လာၿပီးတဲ့အခါမွာေပၚေပါက္လာတဲ့အ ရာေတြကိုျမင္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ေပၚ ေပါက္လာတဲ့အသံ၊အနံ႔၊အရသာေတြကိုသိရတယ္။ကိုယ္မွထိေတြ႕တဲ့အေအး ၊အပူ(သို႔)အမာ၊အေပ်ာ့ေတြကိုသိရ တယ္။ဒါေပမယ့္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ရာေတြသည္တရားသေဘာတစ္မ်ိဳး ျဖစ္တယ္ဆိုတာမသိၾကဘူး။ဒါေၾကာင့္ တစ္ခ်ိန္လုံးဆက္လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ေန တဲ့တရားသေဘာရဲ႕အေနအထားေတြ ကိုစြဲထားျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့မျဖစ္၊ မပ်က္သလိုနဲ႔တူၿပီးတစ္စုံတစ္ရာျဖစ္ တယ္လို႔ထင္ရတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာအဖြဲ႕ (ခဏ)ပညတ္ေတြရိွတယ္။ဆိုလိုတာက အစု၊အဖြဲ႕လိုက္ျဖစ္ၿပီးစုေပါင္းတဲ့တရားသေဘာရဲ႕အေနအထားကိုစြဲထားျခင္း ျဖစ္တယ္။
အဲဒီအရာေတြအားလုံးကိုသမုတိအျဖင့္ နဲ႔ဘယ္လိုေခၚသလဲဆိုတာမသိေသးဘူး။ဒါေၾကာင့္အဓိပၸါယ္ေတြကိုမသိေသးတဲ့ကေလးေတြ၊စကားေျပာမတတ္ေသ းတဲ့ကေလးငယ္ေတြႏွင့္တရိစၧာန္ေတြ သည္ႀကီးျပင္းလာတဲ့အထိခဏပညတ္ ကိုသိၾကတယ္။အသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ကိုနား လည္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္သမုတိသစၥာ ကိုသိရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကတူ ညီၿပီးမွန္ကန္စြာနဲ႔နားလည္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ တရားသေဘာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသမုတိ ပညတ္နဲ႔ေခၚရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဘယ္လိုမျဖစ္၊မပ်က္တာနဲ႔တူသလဲ? ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕အေနအ ထားကိုျမင္ဖူးတဲ့ကေလးသည္ႀကီးျပင္း လာတဲ့အခါမွာအဲဒီအရာေတြကိုအဲလိုနဲ႔ ပဲျမင္ေနရေသးတယ္။ဥပမာ-ပစၥည္း၊ ဥစၥာျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြအ မ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တယ္လို႔ျမင္ရတယ္။အမွန္ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ပန္ကန္၊ခြက္၊ဇြန္ းႏွင့္ခရင္းေတြျဖစ္ေနေပမယ့္`မာ’တဲ့သ ေဘာသည္ပထဝီဓာတ္ျဖစ္ၿပီးမာတဲ့ဓာ တု(ဓာတ္)သာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီ တစ္ေန႔တာဘဝမွာဘာကိုျမင္သလဲ? ဘာကိုထိေတြ႕သလဲ?ထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္ မွာလည္းတကယ္ရိွတဲ့အရာ(မာတဲ့သ ေဘာ)ေတြကိုထိေတြ႕ရုံသာျဖစ္တယ္ဆို တာမစဥ္းစားခဲ့ၾကဘူး။ဒါေပမယ့္ရုပ္ပုံ သဏၬန္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ေပၚတဲ့အထိ လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္လက္ၿပီးျဖစ္၊ပ်က္ ေနတဲ့အေနအထားေတြကိုသိထားဖူးခဲ့ တဲ့အတိုင္းဇြန္း၊ခရင္း၊ခြက္၊ပန္ကန္ေတြလို႔ စိတ္ထဲမွာထင္း/မွတ္သားခဲ့တယ္။တ ကယ္တမ္းက်ေတာ့ဇြန္းကိုထိေတြ႕ လိုက္တဲ့အခါမွာ`မာ’တယ္။ခရင္း၊ခြက္၊ ပန္ကန္ေတြလည္း`မာ’တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တကယ္ရိွတဲ့လကၡ ဏသည္မာတဲ့တရားသေဘာသာျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္ရုပ္ပုံသဏၬန္အမ်ိဳးမ်ိဳး ကိုမွတ္သားတဲ့အေနနဲ႔ခြက္သည္ပန္ကန္ မဟုတ္ဘူး၊ဇြန္းသည္ခရင္းမဟုတ္ဘူးဆိုတာသိေစျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ အဲဒီအမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာ ေတြသည္`မာ’တဲ့လကၡဏသေဘာရိွတဲ့ ရုပ္တရားသာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ပန္ ကန္သည္ထမင္းစားဖို႔အတြက္၊ခြက္ သည္ေရထည့္ဖို႔အတြက္ႏွင့္ဇြန္းသည္ ဟင္းေတြကိုခတ္ဖို႔အတြက္ျဖစ္ၿပီးအဲဒီ သမုတိသေဘာကိုမွတသားၾကတယ္။
`မာ’တဲ့ဓာတ္ျဖစ္တဲ့အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာသမု တိသေဘာေတြကိုမွတ္သားထားၾက တယ္။ဥပမာ-သံေခ်ာင္းေတြေပါင္းစပ္ လို႔ရလာတဲ့ပစၥည္းေတြနဲ႔ေရဒီယိုေတြ၊T .Vေတြျဖစ္လာတယ္။ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတဲ့နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏတစ္ခုစီေတြကိုမသိတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္အရာဝတၱဳ၊ပစၥည္းေတြအမ်ိဳး မ်ိဳးျဖစ္လာတယ္။အဲဒါေတြအားလုံး သည္ေန႔တိုင္းလိုလိုပုံမွန္နဲ႔ပိုၿပီးမ်ားလာ တဲ့မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြရဲ႕သမု တိပညတ္ေတြကိုမွတ္သားျခင္းျဖစ္ တယ္။စုေပါင္းၿပီးျဖစ္ေပၚလာတဲ့ရုပ္ပုံ သဏၬန္အမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္အေနအထားအမ်ိဳ းမ်ိဳးေတြကိုသိတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအခ်ိန္ သည္`ပညတ္’ကိုသိျခင္းသာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ပရမတၳသစၥာမဟုတ္ဘူး၊သမု တိသစၥာသာျဖစ္တယ္။
မ်က္စိမွခဏပညတ္ကုိသိတာကလြဲၿပီးစာထပညတ္ကိုလည္းသိရေသးတယ္။ ဆိုလိုတာကအသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကို သိရေသးတယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္တရား သေဘာကပရမတၳတရားျဖစ္ၿပီးဘယ္ တရားသေဘာကသမုတိတရားျဖစ္သလဲဆိုတာတစ္ေန႔တာဘဝမွာေသခ်ာစြာ သိရမယ့္အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။သမုတိ ဆိုတာကပရမတၳတရားမဟုတ္တဲ့အ ရာေတြျဖစ္တယ္။ပန္ကန္၊ခြက္၊ဇြန္း၊ေရ ဒီယို၊ကား၊T.Vစတဲ့ရုပ္ပုံသဏၬန္ႏွင့္အေနအထားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိတဲ့အခါ မွာလူေတြသည္သမုတိပညတ္ကိုစကား လံုးအျဖင့္န႔ဲအသံေတြထြက္လာေစ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဘာအသံ ကိုဆိုလိုတာလဲဆိုတာျဖစ္ေပၚတဲအသံ ေတြကိုနားလည္ေအာင္ေခၚရတယ္။ဒါ ေၾကာင့္တရိစၧာန္အျဖင့္နဲ႔ေမြးျခင္းသည္ လူေတြလိုမ်ိဳးအေသးစိတ္နဲ႔သိဖို႔အစြမ္း မရိွဘူး။အသံသည္တကယ္ရိွတဲ့တရား သေဘာျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔အသံမရိွ ဘူးဆိုရင္စကားလုံးအားလုံးလည္းရိွလို႔ မရဘူး။
မ်က္စိရိွတဲ့အတြက္အတြက္အရာအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္တကယ္လို႔အသံမရိွရင္နာမည္ လည္းမရိွဘူး။ျမင္လို႔ရတဲ့အရာေတြကို ေခၚဖို႔အတြက္သုံးမယ့္စကားလုံးေတြ လည္းမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္အသံရဲ႕အဓိပၸါ ယ္ကိုသိျခင္းသည္အေၾကာင္းအမ်ိဳး မ်ိဳးျဖစ္တဲ့နာမည္ႏွင့္စကားေျပာဖို႔၊စ ကားလုံးေတြရိွဖို႔အတြက္လုပ္ေပးတဲ့ `စာထပညတ္’ရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။လူ ေတြသည္သမုတိပညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ တဲ့နာမည္ထဲမွာၿငိတြယ္ေနၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္တရားသေဘာတစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ အသံရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိရျခင္းျဖစ္ တယ္။`အသံ’ဆိုတဲ့စကားလုံးသည္ပါဠိ ဘာသာထဲမွာမရိွဘူး။အဲဒီအသံျဖစ္တဲ့တရားသေဘာသည္ပါဠိဘာသာမွာ`စာ ထရုပ္’လို႔ပညတ္ၿပီးေခၚတယ္။အသံ သည္တကယ္ရိွတဲ့အရာျဖစ္ၿပီးသိတဲ့ သေဘာမဟုတ္ဘူး။အသံသည္ရုပ္တ ရားျဖစ္ၿပီးနားမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာျဖစ္ တယ္။
အဘိဓမၼာ၊ထဝိစာဝိနီထီကာ၊ပရိေခ်(၈) ထဲမွာတစ္ေန႔တာဘဝမွာရိွၿပီးေလးနက္ တဲ့ပရမတၳတရားႏွင့္သမုတိပညတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုရွင္းျပထားၿပီးမွန္ ကန္စြာနဲ႔နားလည္သင့္တယ္။နာမည္ ျဖစ္တဲ့အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရိွႏိုင္ ဖို႔သည္အသံရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။စာထရုပ္(အသံ)ဆိုတဲ့နာမည္ သည္ဒီေနရာမွာသိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့ နာမ္တရားကိုဆိုလိုတာမဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အားလုံးေသာအဓိပၸါယ္ထဲမွာရိွေန တယ္။အဲဒီနာမ္သည္အာဏာအျဖင့္နဲ႔နာ မည္(၂)မ်ိဳးရိွတယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့အဓိပၸါယ္နဲ႔လိုက္ၿပီးပါသြားတဲ့ နာမ္၁မ်ိဳးႏွင့္ေခတ္အတိုင္းကိုလိုက္တဲ့ နာမ္၁မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
တစ္ေန႔တာဘဝမွာဘာအေၾကာင္းေတြ ကိုေျပာသလဲ?ဘာေၾကာင့္ေျပာသလဲ? ဆိုလိုတဲ့အရာေတြႏွင့္အေၾကာင္းေတြကိုတစ္ပါးသူေတြနားလည္ဖို႔အတြက္ ေျပာတာလာ?ဒါေၾကာင့္နာမ္လို႔ေခၚတဲ့ စာထားရုပ္သည္အဓိပၸါယ္ေၾကာင့္အဓိ ပၸါယ္ထဲမွာရိွေနတယ္။ဆိုလိုတာကအ ေၾကာင္းအရာေတြအားလုံးကိုဆိုလို တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ျခားသူေတြကိုအဲဒီ အဓိပၸါယ္ႏွင့္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုနားလည္ေစျခင္းသည္အဲဒီအေၾကာ င္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြ(သို႔) အဲဒီနာမည္ေတြကိုနားလည္ဖို႔အတြက္ ဘယ္လိုစကား၊ဘယ္လိုဘာသာေတြနဲ႔ တစ္ျခားသူေတြႀကိဳက္သလိုသုံးလာၾက တယ္။ၿပီေတာ့အဘိဓမၼထဝိဖာဝိနီထီ ကာအခ်က္အလက္ထဲမွာေနာက္ထပ္ နာမည္(နာမ္)အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုေျပာ သြားတယ္။နာမည္(၄)ေလးမ်ိဳးရိွၿပီး ဘာေတြလဲဆိုေတာ့၁။စာမန္ရနာမည္ ဆိုတာကအမ်ားသုံးတဲ့နာမည္ျဖစ္ၿပီး ဥပမာ-ေကာင္းကင္၊မိုးေရ၊ေလ၊စပါး စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။၂။ဂုဏ္နာမည္ ဆိုတာကေတာ့ေကာင္းျခင္းဂုဏ္ေတြနဲ႔ ျပည့္စုံတဲ့နာမည္ျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္ၿပီးတကယ္လို႔ဗုဒၶ ျမတ္စြာဘုရားမဟုတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြဆို ရင္ဒီလိုနာမည္ရိွလို႔မရဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ဂုဏ္ ေက်းဇူးတရားေတြႏွင့္ျပည့္စုံျခင္းမရိွ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။၃။ကိရိ ယာနာမည္ဆိုတာကေတာ့လုပ္ရပ္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕နာမည္ျဖစ္တယ္။၄။ရထီ ခ်နာမည္ဆိုတာကေတာ့စိတ္ႀကိဳက္တဲ့ အတိုင္း(ႀကိဳက္သလို)ေခၚတဲ့နာမည္တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
တရားေတာ္ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကား ျခင္းသည္တကယ္အေသးစိတ္တဲ့အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ျမတ္စြာဘုရာကတရားေတာ္ ေတြကိုသိျမင္ေတာ္မူၿပီးေနာက္မဟာကရုဏာေတာ္ႀကီးမားစြာနဲ႔ဆိုဆံုးမသြားၿပီ းတရားသေဘာေတြအားလုံးကိုေလ့ လာသင္ၾကားရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာ င့္အမွန္တကယ္ရိွၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြကိုနားလည္ၿပီးဗုဒၶသာဝက ေတြကိုကယ္တင္ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ အဘိဓမၼ၊ထဝိဖာဝိနီ၊ဒီကာထဲကပရိေခ် (၇)ထဲမွာအခ်က္အလက္ေတြရိွတယ္။ အေမး–>ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကဘယ္လို အေၾကာင္းေၾကာင့္နဲ႔တရားေတာ္ေတြကိုအမ်ားႀကီးဆိုဆံုးမသြားရသလဲ? အေျဖ–>အေၾကာင္းကေတာ့သတၱဝါ(၃ )ဖြဲ႕ကိုကယ္တင္ဖို႔ဆႏၵရိွတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။သတၱဝါ(၃)ဖြဲ႕ရိွၿပီး ဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။မသိမႈအာဏာ အျဖင့္နဲ႔ရုပ္၁၊နာမ္၁၊နာမ္ႏွင့္ရုပ္ႏွစ္မ်ိဳး စလုံး၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။၂။အာဏာအ ျဖင့္နဲ႔အရမ္းရဲရင့္တဲ့အႀကီး၁၊သိမ့္မရဲ တဲ့အႀကီး၁၊အားေပ်ာ့တဲ့အႀကီး၁တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။၃။အာဏာအျဖင့္နဲ႔အတို စကာလုံးကိုႀကိဳက္ျခင္း၁၊အလယ္အလတ္စကားလုံးကိုႀကိဳက္ျခင္း၁၊အေသ းစိတ္စကားလုံးကိုႀကိဳက္ျခင္း၁တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။အဲဒီသတၱဝါ(၃)ဖြဲ႕အားလုံးျဖစ္တဲ့နာမ္ထဲမွာမသိမႈေတြရိွတဲ့သတၱဝါ ေတြသည္ခႏၶာကိုသိၿပီးနားလည္ႏိုင္ဖို႔ သည္အဲဒီခႏၶာထဲမွာနာမ္(၄)မ်ိဳးကိုခြဲ လိုက္ရတယ္။
ရုပ္ထဲမွာမသိမႈေတြရိွတဲ့သတၱဝါေတြ သည္အာရတနကိုသိၿပီးနားလည္ႏိုင္ဖို႔ အတြက္ရုပ္(၁၀)မ်ိဳးႏွင့္ေနာက္ထပ္အာ ရတနတစ္ဝက္ကိုခြဲလိုက္ရတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဓမၼာရတနသည္နာမ္ တရားႏွင့္ရုပ္တရားႏွစ္မ်ိဳးစလုံးေတြရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။နာမ္ႏွင့္ ရုပ္ႏွစ္မ်ိဳးစလုံးထဲမွာမသိမႈေတြရိွတဲ့သ တၱဝါေတြသည္ဓာတု(ဓာတ္)ကိုသိၿပီးနားလည္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ရုပ္ႏွင့္နာမ္ေတြကိုခြဲ လိုက္ရတယ္။အဲဒီႏွစ္မ်ိဳးစလုံးကိုဓာတ္ အဖြဲ႕ထဲမွာအေသးစိတ္နဲ႔သိမ္းထား လိုက္တယ္။
☆အာရတန(၁၂)ပါး☆ အာရတနအတြင္း၆ပါးကေတာ့စကၡာရတန၁ပါး၊ေသာတရတန၁ပါး၊ဃာနရတန၁ပါး၊ဇိဝွာရတန၁ပါး၊ကာယရတန၁ပါး၊မေနာရတန၁ပါးတို႔ျဖစ္ၿပီးအာရတနအျပင္၆ပါးကေတာ့ရူပါရတန၁ပါး၊သ ဒၵါရတန၁ပါး၊ဂႏၶာရတန၁ပါး၊ရသာရတ န၁ပါး၊ေဖာဌဗၺာရတန၁ပါးႏွင့္ဓမၼာရတ န၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အာရတနဆိုတာကစည္းရုံးမႈရိွတဲ့ပရမတၳတရားသေဘာ ျဖစ္တယ္။စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးအာရုံကိုတစ္ ခဏ၊တစ္ခဏသိတဲ့အခါမွာအာရတန အတြင္း၆ပါးႏွင့္အာရတနအျပင္၆ပါး ကိုခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာလိုက္တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ပသာဓာတ္ရုပ္(၅)ပါးႏွင့္စိတ္(၁)ပါး သည္အာရတနအတြင္း၆ပါးျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္သည္သိတဲ့ သေဘာျဖစ္တယ္။ပသာဓာတ္ရုပ္(၅)ပါ းသည္စိတ္ရဲ႕အာရုံကိုသိၿပီးမွီခိုရတဲ့အတြင္းအာရတနျဖစ္တယ္။အဲဒီပရမတၳ တရားကလြဲၿပီးအားလုံးသည္အျပင္ အာရတနျဖစ္တယ္။အာရတန(၁၂)ပါး သည္အာရတနရုပ္၁၀+တဝက္(ဓမၼာရတန)တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဆိုလိုတာကအာရတနအတြင္း၅ပါးႏွင့္အာရတနအျပင္၅ပါး+တဝက္ဓမၼာရတန(စူခူမရုပ္)တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
အာရတန(၁၂)ပါးသည္အာရတနနာမ္ ၁ပါး+တဝက္(ဓမၼာရတန)တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဆိုလိုတာကမနာရတနအတြင္း၁ +တစ္ဝက္ဓမၼာရတန(ေစတသိက္ႏွင့္နိ ဗၺာန္)တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
မေနာဓာတ္သည္အဲဒီဒါြရ(၅)ဒါြရမွအာရုံ(၅)အာရုံကိုသိတဲ့စိတ္(၃)ပါးျဖစ္ တယ္။မေနာဓာတ္(၃)ပါးကေတာ့ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္၁ပါးႏွင့္ဆန္ပတီ ခ်နစိတ္၂ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။မေနာဝိ ညာဥ္ဏဓာတ္သည္မေနာဒါြရမွအာရုံ ကိုသိတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဒါြရကိုမမွီခုိပဲနဲ႔အာရုံကိုသိတယ္။မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္သည္(ထဝိပန္က်ဝိညာ ဥ္၁၀ပါးႏွင့္မေနာဓာတ္၃ပါးကလြဲၿပီး) စိတ္(၇၆)ပါးရိွတယ္။စုစုေပါင္းစိတ္၈၉ ပါးကိုဝိညာဥ္ဏဓာတ္အမ်ိဳးအစားအရ (၇)မ်ိဳးျဖင့္ခြဲလိုက္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့စကၡဳဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊ေသာ တဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊ဃာနဝိညာဥ္ ဏဓာတ္၁ပါး၊ဇိဝါွဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး ၊ကာယဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊မေနာဓာ တ္၁ပါး၊မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
☆ဓာတ္(ဓာတု)၁၈ပါး☆ ပရမတၳတရားသေဘာအားလုံးသည္ ဓာတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးစီျဖစ္ တယ္။ဒါြရ၆ပါးအရနဲ႔ေပါင္းစပ္လိုက္ ရင္ဒီလိုဓာတ္၁၈ပါးျဖစ္လာတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့၁။စကၡဓာတ္၁,ရုပ္ဓာတ္၁,စကၡဳဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁၊၂။ေသာတဓာ တ္၁,သဒၵါဓာတ္၁,ေသာတဝိညာဥ္ဏဓာ တ္၁၊၃။ဃာနဓာတ္၁,ဂႏၶာဓာတ္၁,ဃာန ဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁၊၄။ဇိဝါွဓာတ္၁,ရသာဓာတ္၁,ဇိဝါွဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁၊၅။ကာရ ဓာတ္၁,ေဖာဌဗၺာဓာတ္၁,ကာယဝိညာဥ္ ဏဓာတ္၁၊၆။မေနာဓာတ္၁,ဓမၼဓာတ္၁, မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါးတို႔ျဖစ္ၿပီးစု စုေပါင္းဓာတ္၁၈ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ဝိညာဥ္ဏဓာတ္သည္ကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီရဲ႕ အာရုံေတြကိုသာသိႏိုင္တဲ့စိတ္၁၀ပါး ျဖစ္ၿပီးအဲဒီအာရုံတစ္ခုထဲသာျဖစ္တယ္ ။စကၡဳဝိညာဥ္၂ပါးသည္ရူပါရုံတစ္မ်ိဳး ကိုသာသိႏိုင္တယ္။ေသာတဝိညာဥ္၂ပါး သည္သဒၵါရုံတစ္မ်ိဳးကိုသာသိႏိုင္တယ္။ ဃာနဝိညာဥ္၂ပါးသည္ဂႏၶာရုံတစ္မ်ိဳး ကိုသာသိႏိုင္တယ္။ဇိဝါွဝိညာဥ္၂ပါး သည္ရသာရုံတစ္မ်ိဳးကိုသာသိႏိုင္တယ္ ။ကာယဝိညာဥ္၂ပါးသည္ေဖာဌဗၺာရုံ တစ္မ်ိဳးကိုသာသိႏိုင္တယ္။
မေနာဓာတ္သည္အဲဒီဒါြရ(၅)ဒါြရမွအာရုံ(၅)အာရုံကိုသိတဲ့စိတ္(၃)ပါးျဖစ္ တယ္။မေနာဓာတ္(၃)ပါးကေတာ့ပန္ က်ဒါြရလာဝခ်နစိတ္၁ပါးႏွင့္ဆန္ပတီ ခ်နစိတ္၂ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။မေနာဝိ ညာဥ္ဏဓာတ္သည္မေနာဒါြရမွအာရုံ ကိုသိတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဒါြရကိုမမွီခုိပဲနဲ႔အာရုံကိုသိတယ္။မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္သည္(ထဝိပန္က်ဝိညာ ဥ္၁၀ပါးႏွင့္မေနာဓာတ္၃ပါးကလြဲၿပီး) စိတ္(၇၆)ပါးရိွတယ္။စုစုေပါင္းစိတ္၈၉ ပါးကိုဝိညာဥ္ဏဓာတ္အမ်ိဳးအစားအရ (၇)မ်ိဳးျဖင့္ခြဲလိုက္တယ္။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့စကၡဳဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊ေသာ တဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊ဃာနဝိညာဥ္ ဏဓာတ္၁ပါး၊ဇိဝါွဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး ၊ကာယဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါး၊မေနာဓာ တ္၁ပါး၊မေနာဝိညာဥ္ဏဓာတ္၁ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
ဒါေၾကာင့္အဲဒီနာမ္ေတြထဲမွာႏွစ္ျမႇပ္ၿပီး လမ္းမွားေနတဲ့သူေတြျဖစ္တယ္ဆိုတာ ေဝဖန္သုံးသပ္သင့္တယ္။(သို႔)အဲဒီရုပ္ ထဲမွာလမ္းမွားေနတဲ့သူျဖစ္တယ္။(သို႔) ရုပ္ႏွင့္နာမ္ႏစ္မ်ိဳးစလုံးထဲမွာလမ္းမွား ေနရင္ကုသိုလ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုတိုး တက္ေအာင္ပါြးမ်ားဖို႔အတြက္တရား သေဘာအားလုံးကိုမွန္ကန္စြာနဲ႔နား လည္ရတယ္။ၿပီးေတာ့တရားေတာ္ေတြ ရဲ႕အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုအေသး စိတ္နဲ႔ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းႏွင့္နာၾကာ းျခင္းေတြကိုမွီခိုရတယ္။ၿပီးေတာ့အမွန္ တကယ္ရိွၿပီးပုံမွန္နဲ႔ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရား သေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးသတိပဌာန္းေတြျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။
အဘိဓမၼာ၊ထဝိဖာဝိနီထီကာ၊ပရိေခ်၈ ထဲမွာအခ်က္အလက္ေတြရိွတယ္။နာမ္ ပညတ္၆မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။ဝိခ်မာဏံပညတ္သည္တကယ္ရိွတဲ့ တရားသေဘာေတြရဲ႕ေခၚဆိုတဲ့ပညတ္ စကားလုံးျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ရုပ္၊နာမ္၊ ေဝဒနာ၊သညာ၊စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ၂။အဝိခ်မာဏံပညတ္သည္တရားသ ေဘာမရိွတဲ့ပညတ္စကားလုံးျဖစ္တယ္။ဥပမာ-ထိုင္း၊အဂၤလိပ္ဆိုပါစုိ႔။တကယ္ တမ္းက်ေတာ့ထိုင္း၊အဂၤလိပ္ေတြမရိွဘူ း၊တရားသေဘာပဲရိွတယ္။စိတ္၊ေစတ သိက္ႏွင့္ရုပ္ျဖစ္တယ္။ထိုင္း၊အဂၤလိပ္ သည္တရားသေဘာမဟုတ္ဘူး၊သမုတိ ပညတ္ျဖစ္တယ္။အကုသိုလ္စိတ္သည္ ပရမတၳတရားျဖစ္ၿပီးတကယ္ရိွတဲ့တ ရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အကု သိုလ္စိတ္၊ကုသိုလ္စိတ္ေတြရိွၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ထိုင္း၊အဂၤလိပ္ေတြမရိွဘူး၊ထိုင္းႏွင့္အဂၤလိပ္ဆိုတဲ့စကားလုံးသည္တ ရားသေဘာမရိွတဲ့(အဝိခ်မာဏံ)ပည တ္ျဖစ္တယ္။
၃။ဝိခ်မာေနာဏာဝိခ်မာဏံပညတ္ သည္ရိွတဲ့အရာႏွင့္မရိွတဲ့အရာေတြကို ပညတ္ထားတယ္။ဥပမာ-လူနာမည္ခ် လဘိဥာဏ္ဆိုပါစို႔။အဓိပၸါယ္ေၾကာင့္အ ဘိဥာဏ္(၆)ပါးရိွတယ္။အဘိဥာဏ္ရိွ ၿပီးလူနာမည္ခ်လမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ရိွ တဲ့အရာႏွင့္မရိွတဲ့အရာေတြရဲ႕ပညတ္ ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။၄။အဝိခ်မာေနာ ဏာဝိခ်မာဏံပညတ္သည္မရိွတဲ့အရာ ႏွင့္ရိွတဲ့အရာေတြကိုပညတ္ထားတယ္။ ဥပမာ-မိန္းကေလးရဲ႕အသံဆိုပါစုိ႔။မိန္း ကေလးမရိွဘူး၊အသံကတကယ္ရိွတယ္ ။၅။ဝိခ်မာေနာဏာဝိခ်မာဏံပညတ္ သည္ရိွတဲ့အရာႏွင့္ရိွတဲ့အရာေတြကိုပ ညတ္ထားတယ္။ဥပမာ-စကၡဳဝိဥာဏ္ဆို ပါစို႔၊စကၡဳတကယ္ရိွၿပီးစကၡာပသာဓာ တ္ျဖစ္တယ္။ဝိညာဥ္တကယ္ရိွၿပီးသိ တဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။၆။အဝိခ်မာေနာ ဏာဝိခ်မာဏံပညတ္သည္မရိွတဲ့အရာ ႏွင့္မရိွတဲ့အရာေတြကိုပညတ္ထားတ ယ္။ဥပမာ-အရွင္ဘုရင္ရဲ႕သားေတာ္ဆို ပါစို႔။အရွင္ဘုရင္ႏွင့္ဘုရင္ရဲ႕သားေတာ္ ေတြမရိွဘူးသမုတိပညတ္ပဲျဖစ္တယ္။
☆ အာရုံ(၆)ပါး☆ ၁။ရူပါရုံဆိုတာကမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ အရာျဖစ္ၿပီးစကၡဳဒါြရရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။စကၡဳပသာဓာတ္ကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စ ကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ရူပါ ရုံပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါမွာအႀကိမ္းေပါင္ းမ်ားစြာနဲ႔ဘဝင္စိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္ သြားတယ္။ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္ဆက္လက္ၿပီးစကၡဳဒါြရမွပ်က္သြာ းတဲ့ရူပါရုံကိုသိၿပီးလက္ခံတဲ့မေနာဒါြရ ကေနျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္ရူပါရုံ သည္ဒါြရ(၂)ဒါြရကိုသိႏိုင္ျခင္းျဖစ္တယ္ ။ဆိုလိုတာကစကၡဳဒါြရႏွင့္မေနာဒါြရေတြ ရဲ႕ၾကားမွာဘဝင္စိတ္ရိွၿပီးျဖစ္ေပၚရ တယ္။
၂။သဒၵါရုံဆိုတာကအသံျဖစ္ၿပီးနားမွ ျဖစ္ေပၚလို႔ရတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္ ။ေသာတပသာဓာတ္ကိုမွီခုိၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့ဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာ ျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ေနာက္မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ဒါြရတစ္ခုခုမွ အာရုံကိုသိျခင္းရဲ႕ကာလတစ္ခုစီေတြ သည္အဲဒီစကားလုံးေတြကိုသိေနဆဲအ ခ်ိန္ႏွင့္အသံကိုၾကားေနတဲ့အခ်ိန္သည္ ပန္က်ဒါြရမွဝိထီစိတ္ႏွင့္မေနာဒါြရမွဝိ ထီစိတ္ေတြရဲ႕ၾကားမွာဘဝင္စိတ္ကျဖစ္ ေပၚၿပီးရိွရတယ္။စကားလုံးကိုသိေနတဲ့ အခ်ိန္မွာစကားလုံးကိုစဥ္းစားေနဆဲျဖ စ္ၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္မပ်က္ေသးတဲ့အသံကိုသိေန ဆဲျဖစ္တဲ့ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္မဟုတ္ ဘူး။
၃။ဂႏၶာရုံဆိုတာကအနံ႔ျဖစ္ၿပီးႏွေခါင္းမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ ဃာနပသာဓာတ္ကိုမွီခုိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ ဃာနဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ အဲဒီကေနဆက္ၿပီးဘဝင္စိတ္ကၾကား မွာျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ေနာက္မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္သည္ဆက္ၿပီးအဲဒီအနံ႔ကိုသိရတယ္ ။၄။ရသာရုံဆိုတာကအရသာျဖစ္ၿပီး လၽွာမွျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာျဖစ္ တယ္။ဇိဝါွပသာဓာတ္ကိုမွီခုိၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့ဇိဝါွဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ဇိဝါွဒါြရဝိထီစိတ္အားလုံးပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာ ျဖစ္ေပၚၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ ဆက္ၿပီးအဲဒီရသာရုံကိုျဖစ္ေပၚၿပီးသိ ရတယ္။
ေဖာဌဗၺာရုံဆိုတာကကိုယ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့ ေအး(သို႔)ပူ၊ေပ်ာ့(သို႔)မာ၊တင္း(သို႔) လႈပ္ရွားေတြရဲ႕တရားသေဘာျဖစ္တယ္ ။ကာယပသာဓာတ္ကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ ကာယဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ဘဝင္ စိတ္ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ေနာက္မ ေနာဒါြရမွဆက္ၿပီးအဲဒီေဖာဌဗၺာရုံကို ျဖစ္ေပၚၿပီးသိရတယ္။ဒီအာရုံ(၅)ပါးစ လုံးကိုပန္က်ာလန္မန(သို႔)ပန္က်ာရုံလို႔ ေခၚတယ္။ဒီအာရုံ(၅)ပါးစလုံးသည္(၆) ဒါြရမွာျဖစ္ေပၚရတယ္။ဆိုလိုတာက စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာ စကၡဳဒါြရမွရူပါရုံကိုသိၿပီးမေနာဒါြရဝိ ထီစိတ္သည္မေနာဒါြရမွဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚၿပီးရူပါရံုကိုလက္ခံသိရတယ္။ဘ ဝင္စိတ္သည္ၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးသဒၵါ ရုံ၊ဂႏၶာရုံ၊ရသာရုံႏွင့္ေဖာဌဗၺာရုံေတြ လည္းထို႔နည္းတူပဲျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဒီအာရုံ(၅)ပါးစလုံးသည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ျဖစ္တဲ့(၆)ဒါြရမွစိတ္ရဲ႕ အာရုံျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ ေနာက္ထပ္အာရုံတစ္ခုကေတာ့ဓမၼာရုံ ျဖစ္ၿပီးအဲဒီဓမၼာရုံသည္မေနာဒါြရျဖစ္တဲ့ စိတ္တစ္ခုကိုသာသိႏိုင္တယ္။
၆။ဓမၼာရုံသည္စိတ္မွတစ္လမ္းထဲပဲသိ ႏိူင္တဲ့အာရုံျဖစ္တယ္။ဓမၼာရုံ(၆)မ်ိဳးရိွ ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ပသာဓာတ္ရုပ္၅ ပါး၊စူခူမရုပ္၁၆ပါး၊စိတ္၈၉ပါး၊ေစတ သိက္၅၂ပါး၊နိဗၺာန္ႏွင့္ပညတ္တို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဓမၼာရုံ၅မ်ိဳးဆိုတာကပသာဓာတ္ ရုပ္၅ပါး၊စူခူမရုပ္၁၆ပါး၊စိတ္၈၉ပါး၊ေစ တသိက္၅၂ပါးႏွင့္နိဗၺာန္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္ ။နိဗၺာန္သည္ပရမတၳတရားျဖစ္တယ္။ ဓမၼာရုံတစ္ပါးျဖစ္တဲ့ပညတ္ကေတာ့ပရ မတၳတရားမဟုတ္ဘူး။ပညတ္(ပုညတိ)ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ကေတာ့အဲဒီအေၾကာင္းအရာေတြကိုသိေစႏိုင္အတြက္အဌာစာလိနီစိတၱဳပါထကန္ထဲမွာရွင္းျပထား တယ္။စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္အပါးတိုင္း ျဖစ္တဲ့စကၡဳဒါြရလာဝခ်နစိတ္၊စကၡဳဝိ ညာဥ္၊ဆန္ပတီခ်န၊ဆန္တီလနစိတ္၊ဝို႔ ထဖနစိတ္၊ခ်ဝနစိတ္၊တထာလန္ဖန စိတ္ေတြသည္မပ်က္ေသးတဲ့ရူပါရုံကို သိတယ္။ဒါေၾကာင့္စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးပညတ္မရိွရျခင္းျဖစ္ တယ္။ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္ဆိုတာက ေသာတဒါြရလာဝခ်နစိတ္၊ေသာတဝိညာဥ္၊ဆန္ပတီခ်နစိတ္၊ဆန္တီလနစိတ္၊ဝို႔ထဖနစိတ္၊ခ်ဝနစိတ္၊တထာလန္ဖနစိတ္ေတြသည္မပ်က္ေသးတဲ့အသံကိုသိ တယ္။ဒါေၾကာင့္ေသာတဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးပညတ္မရိွရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဃာနဒါြရဝိထီစိတ္၊ဇိဝါွဒါြရဝိထီ စိတ္၊ကာယဒါြရဝိထီစိတ္ေတြလည္းထို႔ နည္းတူပဲျဖစ္ၾကတယ္။
ပန္က်ဒါြရမွဝိထီစိတ္(ဘယ္ဒါြရတစ္ဒါြရမဆို)အားလုံးပ်က္သြားတဲ့အခါမွာဘ ဝင္စိတ္သည္ၾကားမွာအႀကိမ္ေပါင္းမ်ာ းစြာျဖစ္ေပၚတယ္။မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးအဲဒီပန္က်ဒါြရမွ(၅) အာရုံထဲမွာပ်က္သြားဆဲျဖစ္တဲ့ဘယ္ အာရုံတစ္ခုခုမဆိုရိွရၿပီးပထမဆံုးကာ လျဖစ္တဲ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ဆက္ လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီပန္ က်ဒါြရဝိထီစိတ္ကေနျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမ ဆံုးကာလျဖစ္တဲ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီပညတ္ေတြမရိွေသးဘူး။မေနာဒါြရဝိထီစိတ္တစ္ကာလစီ ေတြသည္ဝိထီစိတ္၂(သို႔)၃ကာလေတြ ရိွတယ္။ဝိထီစိတ္ဆိုတာကေတာ့မေနာ ဒါြရလာဝခ်နဝိထီစိတ္(၁)ခဏ၊ခ်ဝနဝိထီစိတ္(၇)ခဏ၊တထာလန္ဖနဝိထီစိတ္ (၂)ခဏရိွၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာတ ထာလန္ဖနဝိထီစိတ္မရိွဘူး။မေနာဒါြရ ဝိထီစိတ္(၁)ကာလပ်က္သြားတဲ့အခါ မွာဘဝင္စိတ္သည္အႀကိမ္မ်ားစြာၾကား မွာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ေနာက္ထပ္ ကာလျဖစ္တဲ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ ဆက္ျဖစ္ေပၚၿပီးပညတ္ရိွတယ္။ဆိုလို တာကအဲဒီ(၅)အာရုံထဲမွာဘယ္အာရုံ တစ္အာရုံရဲ႕ရုပ္ပုံသဏၬန္သည္အာရုံ ျဖစ္တယ္။မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ေတြတစ္ ကာလစီပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါမွာဘဝင္ စိတ္ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ေနာက္ထပ္၊ ေနာက္ထပ္ကာလေတြမွာဆက္ျဖစ္ေပၚ တယ္။
မေနာဒါြရဝိထီစိတ္တစ္ကာလစီေတြ သည္ဝိထီစိတ္၂(သို႔)၃ကာလေတြရိွ ၾကတယ္။ဝိထီစိတ္ဆိုတာကေတာ့မ ေနာဒါြရလာဝါခ်နဝိထီစိတ္(၁)ခဏ၊ခ်ဝနဝိထီစိတ္(၇)ခဏ၊တထာလန္ဖနဝိထီ စိတ္(၂)ခဏရိွၿပီးတစ္ခ်ိဳ႕ကာလေတြမွာ တထာလန္ဖနဝိထီစိတ္ေတြမရိွဘူး။မ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္(၁)ကာလပ်က္သြား တဲ့အခါမွာဘဝင္စိတ္သည္အႀကိမ္မ်ား စြာၾကားမွာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္ကာလျဖစ္တဲ့မေနာဒါြဝိထီ စိတ္သည္ဆက္ျဖစ္ေပၚၿပီးပညတ္ရိွရ တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီ(၅)အာရုံထဲမွာ ဘယ္အာရုံတစ္အာရုံရဲ႕ရုပ္ပုံသဏၬန္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္ ေတြတစ္ကာလစီပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါ မွာဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚတယ္။ ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ ေနာက္ထပ္၊ေနာက္ထပ္ကာလေတြမွာ ဆက္ျဖစ္ေပၚတယ္။
ဘဝင္စိတ္ၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးအဓိပၸါယ္ (သို႔)စကားလုံးအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္ကာလတစ္ခုစီရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။လူ၊ပုဂၢိဳလ္ ၊ပစၥည္း၊ဥစၥာအရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ တယ္လို႔သိတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအခ်ိန္မွာ စိတ္သည္ပညတ္ကိုသိၿပီးပရမတၳအာရုံ ကိုမသိဘူး။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳ အာရုံသည္အဲဒီအဆင္းအေရာင္အမ်ိဳး မ်ိဳးေတြသာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္မေနာ ဒါြရဝိထီစိတ္သည္ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြ ျဖစ္တယ္၊ပစၥည္းေတြ၊အရာဝတၳဳအမ်ိဳး မ်ိဳးေတြျဖစ္တယ္လို႔သိတဲ့အခ်ိန္မွာမ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ပညတ္ကိုအာရုံ ရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီအရာေတြသည္ ဘာေတြျဖစ္သလဲဆိုတာသိရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားဆိုတာကပရမ တၳတရားျဖစ္ၿပီးပညတ္မဟုတ္ဘူး။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပရမတၳတရားသည္ တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ ပရမတၳတရားပါလို႔ဘယ္ပညတ္အသုံး အႏႈန္းကိုမွွမသုံးေပမယ့္လည္းအဲဒီျဖစ္ ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြသည္အဲလို မ်ိဳးလကၡဏေတြတကယ္ရိွၾကတယ္။ပညတ္ကေတာ့ပရမတၳတရားမဟုတ္ဘူး ။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့တကယ္ရိွတဲ့တ ရားသေဘာမဟုတ္ဘူူး။ၿပီးေတာ့ပည တ္(ပုညတိ)ဆိုတဲ့အဓိပၸါယ္ကေတာ့အဲ ဒီအေၾကာင္းအရားေတြအားလုံးကိုသိ ေစႏိုင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ေတာင္ကုန္း၊ပင္လယ္၊သစ္ပင္စတဲ့ရုပ္ပုံ ေတြကိုျမင္တဲ့အခါမွာရုပ္ပုံ(သို႔)ပန္ခ်ီပုံ ျဖစ္တယ္ဆိုတာသိရတယ္။တကယ့္ ေတာင္ကုန္း၊ပင္လယ္၊သစ္ပင္ေတြမ ဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္တကယ့္ေတာင္ ကုန္း၊ပင္လယ္၊သစ္ပင္ေတြကိုျမင္တဲ့အ ခ်ိန္မွာဘယ္အရာကပညတ္ျဖစ္သလဲ? စပ်စ္သီး၊ပန္းသီး၊မီးဂြတ္သီးစတဲ့ရုပ္ပုံ ေတြကိုျမင္တဲ့အခါႏွင့္တကယ့္စပ်စ္သီး ၊ပန္းသီး၊မီးဂြတ္သီးေတြကိုျမင္တဲ့အခါ မွာဘယ္အရာကပညတ္ျဖစ္သလဲ?တ ရားသည္တရားအတိုင္းအမွန္ျဖစ္ၿပီး နာမည္ကပညတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့လကၡဏေတြကိုသိေစတဲ့အ သုံးအႏႈန္းျဖစ္တယ္။(သို႔)တကယ္ရိွတဲ့ အရာေတြရဲ႕သေဘာႏွင့္အဓိပၸါယ္ေတြ ကိုသိေစတယ္။ဒါေပမယ့္ဘာနာမည္မွ မေခၚရေသးဘူး(သို႔)ဘာနာမည္မွမရိွ ေသးဘူးဆိုေပမယ့္ခဏပညတ္ေတာ့ရိွ ေနၿပီးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္ဘာ သာကိုမွသိဖို႔မလိုဘူး။ဒါေပမယ့္ျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာေတြထဲမွာပညတ္ရိွတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ရင္အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ သည္ဘာလဲဆိုတာသိရတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီအခ်ိန္သည္ပညတ္ကိုသိတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ပညတ္ဆိုတာ ကအဲဒီအေၾကာင္းအရာေတြကိုသိေစ ႏိုင္တယ္။နာမည္မေခၚရေသးတဲ့တ ကယ့္သစ္သီးႏွင့္သစ္သီးရဲ႕ပန္ခ်ီပုံကို ျမင္ရုံနဲ႔ဘယ္အရာကပညတ္ျဖစ္သလဲ? (သို႔)ႏွစ္မ်ိဳးစလုံးပဲပညတ္ျဖစ္သလာ?
ပညတ္သည္ပရမတၳမဟုတ္ဘူး။တကယ့္သစ္သီးႏွင့္ပန္ခ်ီပုံသစ္သီးေတြသည္ ဘယ္လိုကြာျခားမႈေတြရိွသလဲ?မ်က္စိမွ ျမင္ေနရတဲ့အခ်ိန္မွာမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ အရာအားလုံးသည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူူး။ပု ဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။(သို႔) ဘယ္ပစၥည္း၊ဥစၥာတစ္စုံတစ္ရာေတြမွမဟုတ္ဘူး။စပ်စ္သီးရုပ္ပုံကိုျမင္တဲ့အ ခ်ိန္ႏွင့္တကယ့္စပ်စ္သီးကိုျမင္တဲ့အ ခ်ိန္ႏွစ္ခုစလုံးသည္စပ်စ္သီးရုပ္ပုံက သာပညတ္ျဖစ္ၿပီးတကယ့္စပ်စ္သီးကို ေတာ့ပညတ္မျဖစ္ဘူးလို႔တစ္ခ်ိဳ႕က ထင္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္ကေတာ့ အဲဒီမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့တကယ့္စပ်စ္ သီးႏွင့္ရုပ္ပုံစပ်စ္သီးႏွစ္မ်ိဳးစလုံးသည္ ဆက္လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္ရဲ႕ပညတ္အာရုံျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့အဆင္း၊အေရာင္ ေတြကိုသာသိရတယ္။မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္ကေတာ့ပညတ္ကိုသိတယ္။ဆိုလို တာကစပ်စ္သီးျဖစ္ရတဲ့အဓိပၸါယ္ႏွင့္အဲ ဒီအေၾကာင္းအရာျဖစ္တဲ့စပ်စ္သီးကို သိေစႏိုင္တယ္။တကယ့္စပ်စ္သီးႏွင့္ရုပ္ ပုံစပ်စ္သီးေတြျဖစ္ေနပါေစအဲဒီစပ်စ္ သီးျဖစ္တယ္လို႔သိလိုက္ျခင္းသည္ပ ညတ္အာရုံျဖစ္ၿပီးပရမတၳအာရုံမဟုတ္ ဘူး။
ဟိုလူ၊ဒီလူေတြျဖစ္တယ္လို႔ျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာပညတ္ျဖစ္ၿပီးပန္ခ်ီပုံႏွင့္တူတဲ့ပ ညတ္ကိုႏႈတ္ထုတ္ဖို႔အတြက္ခက္ခဲတယ္ ဆိုတာအမွန္ကိုသိသင့္တယ္။အဲဒီကု လာထိုင္ကိုျမင္ၿပီးပညတ္ကိုသိတဲ့အ ခ်ိန္သည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳ အာရုံႏွင့္ကိုယ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳအာ ရုံသည္အဲဒီလိုထိေတြ႕လိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ပညတ္မဟုတ္ေတာ့ဘူး။အေမး–>အခု ခ်ိန္မွာခဲတံကိုျမင္တဲ့သမုတိေတြကို လြယ္လြယ္နဲ႔နားမလည္ေသးဘူး။ဆရာ မေျပာသလိုခဲတံကိုျမင္ၿပီးသြားတဲ့အခါ မွာပန္က်ဒါြရမွျဖတ္ၿပီးမေနာဒါြရသို႔ ေရာက္သြားတယ္လို႔ဆိုတယ္၊ဒါေၾကာင့္ ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းေတြရိွသလာ?(သို႔)ပန္က်ဒါြရကိုအရင္ေက်ာ္မသြား ေအာင္ဘယ္လိုက်င့္ၾကံရမလဲ?အေျဖ –>ပညတ္မွာအာရုံဘယ္ေလာက္ရိွမလဲဆိုတာတကယ္နားလည္သေဘာေပါက္ တဲ့အထိနာၾကားရမယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္ သည္ဘယ္ဒါြရမွာပညတ္အာရုံကိုသိသ လဲ?အဲဒီအာရုံျဖစ္ၿပီးပရမတၳတရား စိတ္ရိွတဲ့အခ်ိန္မွာနင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳ လ္သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး၊ဘယ္ပစၥည္း၊ ဥစၥာေတြမွမရိွဘူး။ဘယ္ရုပ္မဆိုအဲဒီလို လႈပ္ရွားတဲ့အေျခအေနျဖစ္ေပၚဖို႔သည္ ဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္ရတဲ့ရုပ္ေတြအမ်ာ းႀကီးရိွရတယ္။ဒါေၾကာင့္လႈပ္ရွားျခင္း ျဖစ္တယ္ဆိုတာျမင္ေစႏိုင္တယ္။ၿပီး ေတာ့ပညတ္ရိွတဲ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္ၿပီးပရမတၳတရားရဲ႕လ ကၡဏေတြကိုပိတ္ပင္တဲ့အထိကာလအ မ်ားႀကီးရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ပရမတၳတရားရဲ႕အ ဓိကလကၡဏေတြကိုမသိရျခင္းျဖစ္ တယ္။
အေမး–>အဲဒါဆိုရင္ပညတ္ဆိုတဲ့စကာ းလုံးကိုဘယ္ေနရာမွာသြားပစ္ထားရမ လဲ? အေျဖ–>ပစ္ထုတ္ခိုင္းတာမဟုတ္ ဘူး။ဒါေပမယ့္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့အ တိုင္းကိုသိရတယ္။သတၱဝါေတြျဖစ္ တယ္၊ပုဂၢဳိလ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္ေတြ ျဖစ္တယ္၊အဲဒီပစၥည္းတစ္စုံတစ္ရာေတြ ျဖစ္တယ္လို႔သိေနတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီအ ခ်ိန္မွာမေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ပညတ္ ကိုသိေနတယ္။ အေမး–>ဒါဆိုရင္စကားေတြကိုစဥ္းစားေနတဲ့ သေဘာျဖစ္တာေပါ့?
အေျဖ–>စကားလုံးေတြကိုမစဥ္းစားရ ေသးတဲ့အခ်ိန္မွာရုပ္ပုံသဏၬန္ကိုေတာ့ သိတယ္(သို႔)ျဖစ္ေပၚတဲ့အေျခအေန၊အ ဓိပၸါယ္ကိုသိရင္လည္းပညတ္ျဖစ္တယ္ ။ပရမတၳမဟုတ္ဘူး။တကယ့္တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုေျဖာင့္မတ္ၿပီး မွန္ကန္စြာနဲ႔သိရမယ္။အဲဒါမွပရမတၳတ ရားရဲ႕ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားရျခင္းေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္မယ္။ကုလာထိုင္ ပ်က္သြားတာကိုမျမင္ဘူးလို႔ေျပာတဲ့သူ သည္တရားသေဘာတစ္ခုစီေတြစုေပါင္ းၿပီးျဖစ္လာတဲ့ကုလာထိုင္ကိုျမင္လိုက္ ၿပီးပရမတၳတရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုမ ခြဲရေသးတဲ့အခါမွာအဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္ ကိုပဲသိၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ဘယ္လိုနဲ႔ ၿငိမ္းႏိုင္မလဲ?ဥပမာ-စပ်စ္သီးရုပ္ပုံႏွင့္ အဲဒီတကယ့္စပ်စ္သီးေတြသည္ကာယ ဒါြရမွထိေတြ႕လိုက္တဲ့အခါမွာကြာျခား ၾကသလာ?`မာ’ျခင္းေတြမတူၾကဘူး။ (သို႔)ကြာျခားတဲ့အရင္းခံ(သမုဌာန္)ေတြ ကေန`မာ’တဲ့ဓာတ္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးအမာ အနည္း(သို႔)အမ်ား၊အေပ်ာ့အနည္း(သို႔)အမ်ားေတြျဖစ္ေစတာမွန္ေပမယ့္အ မာသည္ကိုယ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္တယ္။စပ်စ္သီးပုံႏွင့္တကယ့္ စပ်စ္သီးေတြပါျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ပန္ ခ်ီပုံျဖစ္တဲ့စပ်စ္သီးကေတာ့တကယ့္စ ပ်စ္သီးရဲ႕အရသာေတြမရိွဘူး။အဲဒီတ ကယ့္စပ်စ္သီးျဖစ္တယ္လို႔သိေစတဲ့စု ေပါင္းၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္သည္တကယ္ တမ္းက်ေတာ့အရသာက၁ရုပ္၊အနံ႔က ၁ရုပ္၊ေအး(သို႔)ပူက၁ရုပ္၊မာ(သို႔)ေပ်ာ့ ၁ရုပ္ႏွင့္တင္း(သို႔)လႈပ္ရွား၁ရုပ္ေတြရိွ ၾကတယ္။စုေပါင္းၿပီးလၽွင္ျမန္စြာျဖစ္၊ ပ်က္တဲ့အခါမွာအဲဒီအေျခအေနအရနဲ႔ ပညတ္ကိုသိေစတယ္။ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ဒီအရာေတြသည္မပ်က္သြားဘူး လို႔ထင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္တကယ္ တမ္းက်ေတာ့ပရမတၳတရားရဲ႕လကၡ ဏတစ္ခုစီေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးလၽွင္ ျမန္စြာနဲ႔ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္တ ကယ့္စပ်စ္သီးျဖစ္တဲ့ရုပ္သည္ေအး(သို႔)ပူ၊ေပ်ာ့(သို႔)မာေနပါေစမာတာလည္း ပ်က္တယ္၊အရသာလည္းပ်က္တယ္။
အေမး–>ဒါေပမယ့္တကယ္လို႔မေနာဒါြ ရမွခဲတံျဖစ္တယ္လို႔သိလိုက္ျခင္းသည္ မွားလာ?(သို႔)မွန္လာ? အေျဖ–>မမွားဘူး၊ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အဲဒီအခ်ိန္မွာဓမၼာရုံရိွတယ္။ဆိုလို တာကပညတ္သည္အာရုံျဖစ္တယ္။ဒါ ေပမယ့္မေနာဒါြရဝိထီျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ႏွင့္ စကၡဳဒါြရဝိထီျဖစ္တဲ့အခ်ိန္သည္ကြာျခာ းၾကတယ္ဆိုတာပညာကမွန္ကန္စြာနဲ႔သိ ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ပညာေတြတိုးတက္ ေအာင္မပါြးမ်ားတဲ့သူေတြသည္တစ္စုံ တစ္ရာျဖစ္တယ္လို႔သိလိုက္ျခင္းသည္ စကၡဳဒါြရဝိထီႏွင့္မေနာဒါြရဝိထီေတြစု ေပါင္းၿပီးသိၾကတယ္။ဥပမာ-နင္,ငါ ျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္၊ပစၥည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ်လူေတြသည္ဘာေတြကို ႀကိဳက္ၾကသလဲ?ေလာဘကဘာေတြကို ႀကိဳက္သလဲ?အားလုံးကိုႀကိဳက္ၾက တယ္။ အေမး–>ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အရာေတြ အားလုံးကိုေပါ့။ အေျဖ–>ေလာဘကအားလုံးကိုႀကိဳက္ တယ္။ပညတ္ကိုပါႀကိဳက္တယ္။ေလာ ဘသည္ပညတ္ေတြနဲ႔ျပည့္ေနၿပီးပရမတၳတရားနဲ႔ပညတ္ကိုလည္းႀကိဳက္ တယ္ဆိုတာမျငင္းဆန္ႏိုင္ဘူး။ဘယ္အ ရာတစ္ခုခုမဆိုႀကိဳက္ေနတဲ့အခါမွာအဲ ဒီအခ်ိန္မွာပညတ္ကိုပါႀကိဳက္တယ္။အဲဒီပရမတၳတရားကိုသာႀကိဳက္တာမဟု တ္ဘူး။တကယ္လို႔ခါးပတ္တစ္ေခ်ာင္း ကိုႀကိဳက္ရင္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ေရာင္ကိုႀကိဳက္ၾကတယ္။
အေမး–>အမ်ိဳးအစားကိုပါႀကိဳက္ၾက တယ္ဟုတ္လာ? အေျဖ–>အားလုံးကိုႀကိဳက္ၾကတယ္။ တကယ္လို႔အေရာင္ကိုႀကိဳက္ တယ္လို႔ေျပာရင္ဘာအေရာင္ကိုႀကိဳက္သလဲ?မ်က္ခုံ၊မ်က္စိ၊ႏွေခါင္း၊ပါးစပ္ ျဖစ္တဲ့အေရာင္ေတြကအစျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အေရာင္ေတြမရိွ ရင္မ်က္ခုံ၊မ်က္စိ၊ႏွေခါင္း၊ပါးစပ္ေတြရိွ ပါ့မလာ?မရိွဘူး။ဒါေပမယ့္အေရာင္ကို ျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာအေရာင္သည္အစိမ္း၊ အနီ၊အျပာ၊အဝါ၊အျဖဴစတဲ့အေရာင္ ေတြျဖစ္ေနပါေစအာလုံးေသာအေရာင္ ေတြသည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာသာ ျဖစ္တယ္။အဲသလိုသာျဖစ္ေပမယ့္မ်က္ စိ၊မ်က္ခုံး၊ႏွေခါင္း၊ပါးစပ္ျဖစ္တဲ့အ ေရာင္ေတြကိုႀကိဳက္ၾကေသးတယ္။ဒါ ေတြအားလုံးသည္ပညတ္ကိုႀကိဳက္ျခင္ းျဖစ္တယ္။ပရမတၳတရားသည္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ ဘယ္အရာေတြကိုႀကိဳက္တဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီအခ်ိန္သည္ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ပရမတၳ တရားကိုပါႀကိဳက္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ ပရမတၳတရားရဲ႕ပညတ္ကိုလည္း ႀကိဳက္ၾကတယ္။
အဌာစာလိနီ၊အံခုတဒါြရအခ်က္၁၃၅၂ ဏိေထ့ထဲမွာ`အႀကီးထဲကဒါြရကိုမအုပ္ ခ်ဳပ္တဲ့သူေတြကေတာ့မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြျဖစ္ၿပီးဏိေထ့အင္ စီထဲမွာအခ်က္အလက္ေတြရွင္းျပသြား တယ္။နိမိတ္ကိုစြဲထားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ တယ္ဆိုတဲ့စကားလံုးသည္မိန္းမ၊ေယာ က်္ားဆိုတဲ့နိမိတ္ကိုစြဲထားျခင္းျဖစ္ တယ္။နိမိတ္(ရုပ္ပုံသဏၬန္)ဆိုတဲ့စကား ကိုသုံးတယ္။မိန္းမ၊ေယာက်္ား၊ျဖစ္ တယ္လို႔စြဲထားတဲ့အခ်ိန္မွာပရမတၳတ ရားမဟုတ္ဘူးလို႔ထင္တယ္။မိန္းမ၊ ေယာက်္ားေတြကိုျမင္ရတယ္လို႔သိတဲ့ ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္သည္နိမိတ္ ကိုစြဲထားျခင္းျဖစ္တယ္။(သို႔)မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာရဲ႕ပညတ္ကိုစြဲထားျခင္ းျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳ တရားကိုသိရုံေလာက္သာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္နိမိတ္ျဖစ္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြရဲ႕ပညတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက မိန္းမ၊ေယာက်္ားေတြလို႔နိမိတ္စြဲထား ျခင္းျဖစ္တယ္။(သို႔)နိမိတ္သည္ကိေလ သာေတြရဲ႕ပစၥည္းေတြျဖစ္ၿပီးဆႏၵရာဂရဲ ့့အာဏာေတြအျဖစ္နဲ႔သုဘနိမိတ္ေတြက အစရိွၾကတယ္။တကယ္လို႔ပညတ္ဆိုတဲ့ခါးပတ္ကိုႀကိဳက္ရင္(အဲဒီခါးပတ္ သည္)သုဘနိမိတ္ရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ ဆႏၵရာဂရဲ႕အာဏာေတြအျဖစ္နဲ႔ႀကိဳက္ ျခင္းေတြျဖစ္ေပၚတယ္။တကယ္လို႔ခါး ပတ္မလွဘူူးဆိုရင္(သုဘနိမိတ္မဟုတ္ ရင္)လည္းမႀကိဳက္ဘူး။ဒါေၾကာင့္မ်က္ စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အေရာင္ေတြေၾကာင့္ပညတ္ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကသုဘနိမိတ္ႏွင့္အသုဘနိမိတ္ ေတြျဖစ္တယ္။
ေနာက္ထပ္ရွိတဲ့အခ်က္အလက္ေတြက `အႏုသယကိုစြဲထားတဲ့သူျဖစ္တယ္’ဆို တဲ့စကားလုံးသည္ေျခ၊လက္၊ျပဳံးျခင္း၊ မဲ့ျခင္း၊ေဆြးေႏြးျခင္း၊ၾကည့္ျခင္းႏွင့္ ဘယ္၊ညာလွည့္ၾကည့္ျခင္းေတြနဲ႔ကြာ ျခားတဲ့အေနအထားေတြကိုစြဲၾကတယ္။ `အႏုသယ’သည္အေသးစိတ္နဲ႔အနယ္ ထိုင္တဲ့ကိေလသာေတြျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္ေဝါဟာရအရ`အႏုသယ’ျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ကိေလ သာေတြျဖစ္ေပၚတဲ့စက္တစ္ခုျဖစ္တယ္ ။ဆိုလိုတာကကိေလသာေတြျဖစ္ေပၚ ေစတယ္။ဒါေၾကာင့္`အႏုသယ’ကိုနား လည္ႏိုင္ဖို႔မခက္ဘူး။အဲဒီခါးပတ္ကို ႀကိဳက္ရျခင္းသည္နိမိတ္ႏွင့္အႏုသယ ေတြေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ခါး ပတ္ေတြအားလုံးတူေနရင္ဆန္းၾကယ္ တဲ့ကြာျခားျခင္းေတြမျဖစ္ေစဘူး။အႏုသယလည္းမကြာျခားၾကဘူူ။ဒါေပမယ့္ ခါးပတ္သည္အမ်ိဳးအစားအမ်ားႀကီးရိွ ၿပီးအႏုသယအေနနဲ႔ကြာျခားၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္အႏုသယသည္ကိေလသာရဲ႕ ျဖစ္ေပၚတဲ့စက္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကကိေလသာအမ်ိဳးအ စားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတယ္။
အေမး–>တကယ္လို႔ပညတ္ထဲမွာမၿငိဳတယ္ တြယ္ဘူးဆိုရင္ဒါေတြသည္ခဲတံျဖစ္ မွန္းမသိမွာကိုစိုးရိမ္တယ္။ အေျဖ–>အဲဒါမွားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုသိတာမဟုတ္ဘူး။မ်က္စိ မွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီး ပ်က္သြားတယ္။ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီ စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးပညတ္ကိုဆက္သိ တယ္။ၿပီးေတာ့ပညာသည္စကၡဳဒါြရမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့ရူပါရုံေတြဘယ္လိုျဖစ္သလဲ ။(သို႔)ပညတ္ကိုစိတ္သိတဲ့အခ်ိန္ႏွင့္ ဘယ္လိုကြာျခားသလဲ?ဆိုတာအမွန္တ ကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြကိုသိရ မယ္။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြျဖစ္တယ္၊ႀကိဳ က္ႏွစ္သက္ျခင္းေတြရဲ႕တည္ရာျဖစ္တဲ့ ပစၥည္းေတြျဖစ္တယ္ဆိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ရူ ပါရုံေတြကိုစြဲထားျခင္းကေနစြန္႔လြတ္ ႏိုင္ဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့မိန္းမ၊ ေယာက်္ားျဖစ္တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါ ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တယ္ဆိုၿပီးျမင္တဲ့အခ်ိန္မွာသိရျခင္းသည္မေနာဒါြရမွနိမိတ္ (သို႔)ပညတ္ကိုသိျခင္းသာျဖစ္တယ္။သ တိပဌာန္းကိုေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြး မ်ားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္အဲဒီရုပ္တရားႏွင့္နာမ္ တရားေတြရဲ႕ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာမသိေသးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ပုံ မွန္အတိုင္းျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုမသိေသးဘူး။ၿပီေတာ့ အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့ပရမတၳတရားသည္ ပညတ္မဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္မ်က္စိ၊နာ း၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္မွတရားသေဘာ ေတြျဖစ္ေပၚေနတဲ့အခ်ိန္မွားပညာကိုပုံ မွန္နဲ႔တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားရမယ္။
အေမး–>ဆရာမေျပာသလိုပညတ္ သည္ဓမၼာရုံတစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္ဆိုတာ ဟုတ္လာ? အေျဖ–>ပညတ္သည္ဓမၼာရုံျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စိတ္မွတစ္နည္းထဲ သာသိႏိုင္တဲ့အာရုံျဖစ္တယ္။အေမး–>ဒါဆိုဒီဓမၼာရုံသည္ပရမတၳအာရုံျဖစ္ မယ္ဆိုရင္ေကာ? အေျဖ–>ဓမၼာရုံသည္အမ်ိဳးအစား(၆) မ်ိဳးရိွၿပီးပရမတၳတရား၅မ်ိဳးႏွင့္ပရမတၳ တရားမဟုတ္တဲ့တရား၁မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ဒါေၾကာင့္ပညတ္ရိွၿပီးအာရုံျဖစ္ တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆို(သို႔)အားရုံျဖစ္ၿပီးပ ရမတၳတရားမရိွတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီ အခ်ိန္ေတြသည္ပညတ္ရိွၿပီးအာရုံျဖစ္ တယ္ဆိုတာသိႏိုင္တယ္။ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ပညတ္သည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွပရမတၳတရားရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုပိတ္ပင္ထားတယ္။ဒါေၾကာင့္ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာေတြ ကိုမသိႏိုင္ဘူး။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚေနတဲ့တ ရာသေဘာေတြသည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။ ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။အဲဒီ စကၡဳပသာဓာတ္ကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာ အဆင္း၊အေရာင္သာျဖစ္ေပၚတယ္။ျမင္ ေနတဲ့အခ်ိန္မွာအမွန္ေတြကိုသိၿပီးပ ညာေတြတိုးတက္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲ ဒီအခ်ိန္သည္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုစြဲထားျခင္းမွစြန္႔လြတ္ႏိုင္ မယ္။ၿပီးေတာ့ပရမတၳအားရုံႏွင့္ပညတ္ အာရုံေတြရဲ႕ကြာျခားျခင္းေတြကိုသိႏိုင္ ၿပီးမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြ မွလည္းထို႔နည္းတူပဲျဖစ္တယ္။
အိမ္မက္မက္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာဘာအာရုံ ျဖစ္သလဲ?လူတိုင္းအိမ္မက္မက္ၾကတာ ေသခ်ာတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အိမ္မက္မမက္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြကေတာ့ ရဟႏၱာေတြျဖစ္တယ္။ႏိုးလာတဲ့အခါမွာ ကြယ္လြန္သြားၿပီးတဲ့ေဆြမ်ိဳးေတြကို အိမ္မက္တယ္လို႔ေျပာၾကတယ္စသည္ ျဖင့္ပညတ္ကိုျမင္မက္ၾကတယ္။(သို႔)ပ ရမတၳအာရုံကိုျမင္မက္ၾကတယ္။တ ကယ္လိုမေဝဖန္မသုံးသပ္ရင္မသိႏိုင္ဘူ း။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ျမင္တာနဲ႔တူ တယ္။တကယ္တမ္းက်ေတာ့ဘာကို ျမင္သလဲလို႔ေမးတဲ့အခါမွာလူ၊ပုဂၢိဳလ္၊ သတၱဝါအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္တယ္လို႔ ျပန္ေျပာၾကတယ္။အဲဒါေတြသည္ပ ညတ္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုျမင္မက္ၾက တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီအ ခ်ိန္မွာစကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္ေတြမျဖစ္ေပၚ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အိပ္ေမာ က်(ေပ်ာ္)ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဒါေပမယ့္မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ သည္လူ၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြရဲ႕အ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ၿပီး ေအာက္ေမ့မႈေတြျဖစ္လာတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီအိမ္မက္မက္ေနတဲ့အခ်ိန္ သည္ျမင္ဖူး၊ၾကားဖူးခဲ့တဲ့အရာေတြရဲ႕ ပညတ္အေၾကာင္းေတြကိုေအာက္ေမ့ ၿပီးစဥ္းစားၾကတယ္။လူေတြသည္အ ေၾကာင္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွတဲ့သတင္း စာေတြကိုဖတ္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ရုပ္ပံု ေတြကိုလည္းၾကည့္ၾကတယ္။အဲဒီအ ေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိေနတဲ့အ ခ်ိန္ႏွင့္ရုပ္ပုံအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕အေၾကာင္း ေတြကိုျမင္ေနတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာပညတ္ ေတြအားလုံးကိုေအာက္ေမ့ၿပီးစဥ္းစား တဲ့အခ်ိန္ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ ေန႔တာဘဝမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳတရား ရဲ႕လကၡဏေတြႏွင့္ပညတ္ေတြဘယ္လို ကြာျခားသလဲဆိုတာမသိရျခင္းျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မ်က္စိမွ ျမင္ၿပီးစာေတြကိုပဲဖတ္ဖတ္၊ဘယ္ေနရာမွာအလုပ္ေတြပဲလုပ္လုပ္ဘယ္အခ်ိန္မ ဆိုအဲဒီအခ်ိန္ေတြသည္ပညတ္ေတြကို ေအာက္ေမ့ၿပီးစဥ္းစားၾကတယ္။
နားမွၾကားရတဲ့ေနရာမွာက်ေတာ့ေမြး ကင္းစကေလးဘဝကေနအသံေတြကိုပုံ မွန္နဲ႔ခဏ၊ခဏၾကားရတယ္။ဒါေပမယ့္ အဓိပၸါယ္ေတြကိုမသိနားမလည္ေသးဘူ း။ဘယ္ဘာသာစကားေတြကိုမွလည္း နားမလည္ေသးဘူး။ဒါေပမယ့္အသံအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုၾကားရၿပီးမွတ္သားမႈ ေတြမ်ားလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မွတ္ သားထားတဲ့အသံရဲ႕ပညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြကိုအဓိပၸါယ္နဲ႔ေအာက္ေမ့လာျခင္း ျဖစ္တယ္။ကေလးငယ္ေတြလည္းျမင္ရ တယ္၊ၾကားရတယ္၊အနံ႔ရတယ္၊အရ သာရတယ္၊နာတယ္၊စိတ္ဆိုးတယ္၊ ႀကိဳက္တယ္၊မႀကိဳက္ဘူး၊ငုိတယ္စ သည္ျဖင့္ထိေတြ႕တဲ့အရာေတြကိုသိ ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ႀကီးျပင္းလာတဲ့က ေလးေတြလိုမ်ိဳးေျပာျပ၊ဆိုျပဖို႔ႏွင့္ရွင္း ျပတဲ့စကားလုံးေတြကိုမသိေသးဘူး။ ဘယ္သူမဆိုေမြးစကတည္းကျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္းအရာအားလုံးေတြကိုမွတ္မိ ၾကရဲ႕လာ?အဲဒီအခ်ိန္တုန္းကလည္း ျမင္တယ္၊ၾကားတယ္စသည္ျဖင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးရိွၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ေျပာျပမယ့္စ ကားေတြမရိွေသးတဲ့အခါႏွင့္အသံရဲ႕အ ဓိပၸါယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုနားမလည္ေသ းတဲ့အခါမွတ္သားထားတဲ့အေၾကာင္းအ ရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြသည္ေျပာက္ဆံုးသြား တယ္။ဒါေပမယ့္ႀကီးျပင္းလာတဲ့အခါ မွာအသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြ၊စကားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုသိရတယ္။ဒါေၾကာင့္မ်က္စိ မွျမင္ရတဲ့အရာေတြကိုမွတ္သားတဲ့အ ျပင္နားမွၾကားရတဲ့အေၾကာင္းေတြကို လည္းမွတ္သားေသးတယ္။ၿပီးေတာ့ စုေပါင္းလိုက္ရင္အေၾကာင္းအရာအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္လာတယ္။ဒါေၾကာင့္ သမုတိပညတ္ရဲ႕ေလာကသည္ပုိၿပီးမ ဆံုးႏိုင္တဲ့တိုးတက္မႈေတြျဖစ္လာတယ္။
စာထဲကအေၾကာင္းတစ္ခုခုကိုဖတ္ရတဲ့ အခါမွာၾကည့္ရူ႔ဖို႔ႏွင့္အသံၾကားဖို႔အ တြက္ရုပ္ရွင္အျဖင့္နဲ႔လုပ္ၾကေသး တယ္။တကယ္လို႔ႏိုင္ယွဥ္ၿပီးေဝဖန္သုံး သပ္ရရင္ဘယ္ေလာက္မ်ားတဲ့ပရမတၳ တရားရဲ႕သေဘာေတြကိုပိတ္ပင္ထားသ လဲဆိုတာျမင္သိႏိုင္တယ္။ဥပမာ-အဲဒီ ရုပ္ရွင္(T.V)ေတြကိုၾကည့္ေနတဲ့အခ်ိန္ မွာဘာပညတ္ေတြရိွသလဲ?ဘာရုပ္ရွင္ ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုၾကည့္သလဲ?ဘယ္ သူေတြကဘာေတြကိုသရုပ္ေဆာင္သလဲ?ရုပ္ရွင္ကိုသရုပ္ေဆာင္တဲ့သူေတြသည္ T.Vထဲမွာတကယ့္လူေတြနဲ႔တူတယ္။ဒါ ေပမယ့္ရုပ္ရွင္ထဲကသရုပ္ေဆာင္တဲ့သူ ေတြသည္ပညတ္ေတြသာျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီပရမတၳတရားေတြလၽွင္ျမန္ စြာနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတဲ့ အခါႏွင္ဟိုလူ၊ဒီလူေတြျဖစ္တယ္လို႔သိ လိုက္တဲ့အခါေတြမွာပညတ္ကိုသိၾကျခင္းသာျဖစ္တယ္။
တစ္ေန႔တာဘဝမွာပရမတၳတရားသ ေဘာေတြသည္အဝိဇၨာေတြနဲ႔ဖုံးပိတ္ခံ ထားရတယ္။ဒါေၾကာင့္ပညတ္ႏွင့္ပရမ တၳတရားရဲ႕ကြာျခားျခင္းေတြကိုမသိရ ဘူး။မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ ေတြမွျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြကို မသိႏိုင္ျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီနင္၊ငါမ ဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ ဘူးဆိုတာဘယ္လိုလဲ?ဒီလိုအေၾကာင္း ေတြေၾကာင့္စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ရုပ္ေတြ ရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုေလ့လာသင္ၾကား ရျခင္းျဖစ္တယ္။စိတ္၊ေစတသိက္ႏွင့္ ရုပ္ေတြကိုအေသးစိတ္နဲ႔ပိုၿပီးေလ့လာ သင္ၾကားျခင္းေၾကာင့္နာၾကားျခင္းရဲ႕ အဆင့္ေတြမွာပညာေတြတိုးတက္လာ ျခင္းျဖစ္တယ္။ပရမတၳတရားရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုသတိေအာက္ေမ့သိၿပီးျပဳ ျပင္ေျပာင္းလဲတဲ့သခါၤရကၡႏၶာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ပညတ္ရဲ႕ျဖစ္ေပၚတဲ့အေနအ ထားျဖစ္တဲ့အႏုသယႏွင့္နိမိတ္ထဲမွစြဲ လန္းျခင္းေတြကိုစြန္႔လြတ္ေစႏိုင္တယ္။
အေမး–>ပညတ္သည္သတိပဌာန္းရဲ႕ အာရုံေတြျဖစ္လို႔ရလာ? အေျဖ–>မရဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အဲဒီပရမတၳတရားသာသတိပဌာန္ းရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ဇိဝါွပသာဓာတ္နဲ႔ထိ ေတြ႕ၿပီးအရသာျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္အခ်ိန္ မဆိုဇိဝါွဒါြရမွအရသာသိၿပီးစိတ္ျဖစ္ ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ပန္က် ဒါြရလာဝက်နစိတ္ကစၿပီးဇိဝါွဝိညာဥ္၊ ဆန္ပတီခ်နစိတ္၊ဆန္တီရဏစိတ္၊ဝို႔ထ ဖနစိတ္၊ခ်ဝနစိတ္၊တထာလန္ဖနစိတ္ ေတြျဖစ္ၿပီးေတာ့အရသာေတြပ်က္သြား တယ္။ဒါေၾကာင့္စပ်စ္သီးေတြမရိွရျခင္ းျဖစ္ၿပီးပရမတၳတရားျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တ ယ္။ဒါေပမယ့္စုေပါင္းျပီးေပါင္းစပ္လို က္တဲ့အခါမွာတကယ့္စပ်စ္သီးျဖစ္သြား တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္သတိပဌာန္းသည္ပရမတၳတ ရားျဖစ္တဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုေအာက္ေမ့တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။ ပုဂၢဳိလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူးဆိုၿပီးအဲဒီတရားသေဘာေတြကိုေဝဖန္သုံးသပ္ ၿပီးသတိနဲ႔သိသင့္တယ္။သတိပဌာန္း ေတြမျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္ဆိုရင္ပညတ္က ေနထြက္သြားေအာင္ပရမတၳတရားရဲ႕ လကၡဏေတြကိုခြဲထုတ္ျခင္းေတြမရိွ ဘူး။ဒါေၾကာင့္တစ္ခ်ိန္လုံးနင္၊ငါျဖစ္ တယ္၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြဆိုတဲ့အျမင္ ေတြရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။
အေမး–>ပညတ္ကိုမေနာဒါြရမွသိႏိုင္ တယ္လို႔ဆရာမေျပာတယ္။တကယ္လို႔ မေနာဒါြရမွသတိပဌာန္းေတြပါြးမ်ားမ ယ္ဆိုရင္ပညတ္သည္သတိပဌာန္းရဲ႕ အာရုံျဖစ္လို႔ရတယ္လို႔နာၾကားၿပီးသိ လိုက္ရတယ္။ အေျဖ–>အဲဒါဆိုရင္အခုကတည္းကေန စလိုက္ရမွာေပါ့။အသံကိုၾကားေနတဲ့အ ခါမွာပညတ္ရွိလာ?အသံသည္ပရမတၳ တရားျဖစ္တယ္။အဲဒီအသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ ကိုစိတ္သိတဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္သည္ပညတ္ ကိုသိတယ္။အသံရဲ႕အဓိပၸါယ္ကိုသိတဲ့ စိတ္သည္ပညတ္ကိုသိတဲ့စိတ္ျဖစ္ၿပီးမ ေနာဒါြရမွဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီအ ခ်ိန္မာစကားတစ္လုံးခ်င္းေတြရဲ႕အဓိပၸါ ယ္ေတြကိုစိတ္ကျဖစ္ေပၚၿပီးစဥ္းစားတ ယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာအဓိပၸါယ္တစ္လုံးစီ ေတြကိုသိေနတဲ့စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္ မ်ိဳးျဖစ္တယ္လို႔သတိပဌာန္းကျဖစ္ေပၚ ၿပီးေအာက္ေမ့သိတယ္။
အေမး–>သတိပဌာန္းသည္ပရမတၳတ ရားကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးပညတ္ကို ေအာက္ေမ့မသိဘူး။တကယ္လို႔အဲလို ဆိုရင္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္မွျဖစ္ ေပၚတဲ့သေဘာေတြသည္မေနာဒါြရက ေနလြတ္ေျမာက္လို႔မရဘူးဟုတ္လာ? ဆိုလိုတာကမ်က္စိၾကည့္လိုက္တာနဲ႔ ျမင္တဲ့သေဘာကျဖစ္ေပၚၿပီးဘဝင္စိတ္ ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးရိွတယ္။ၿပီးေတာ့ မေနာဒါြရမွဆက္ျဖစ္ေပၚတယ္။ အေျဖ–>မေနာဒါြရမွဝိထီစိတ္သည္ပန္ က်ဒါြရမွသိတဲ့ဝိထီစိတ္ႏွင့္အတူရုပ္တစ္ ခုထဲကိုသိရတယ္။တကယ္လို႔ခ်.ဝ.န စိတ္မွပန္က်ဒါြရသည္ေလာဘမူလစိတ္ ျဖစ္ရင္ပထမကာလရဲ႕မေနာဒါြရမွခ်.ဝ.နစိတ္သည္အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးထဲျဖစ္တဲ့ေလာဘမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။စကၡဳဒါြရ ဝိထီစိတ္ႏွင့္မေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္အရမ္းကိုလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။ဥပ မာ-သစ္ကိုင္းေပၚမွာပ်ံသန္းလာၿပီးနား တဲ့ငွက္နဲ႔တူတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့သစ္ကိုင္းေပၚမွာခ်က္ခ်င္းနားတာ နဲ႔ငွက္ရဲ႕အရိပ္သည္ေျမႀကီးေပၚမွာျဖစ္ ေပၚတယ္။စကၡဳဒါြရမွအာရုံျဖစ္ေပၚၿပီးမ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္မွခ်က္ခ်င္းဆက္ၿပီး ျဖစ္ေပၚတယ္။အရမ္းလၽွင္ျမန္တဲ့ဘဝင္ စိတ္ေတြၾကားမွာအႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ နဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ေနာက္ပရမတၳတရား တစ္မ်ိဳးသည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ရူပါရုံ ကိုမသိေအာင္လုပ္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ စကၡဳပသာဓာတ္သည္ထိေတြ႕ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ေပၚရတယ္။
အေမး–>မ်က္စိမွျမင္တဲ့အခါမွာျမင္ တာနဲ႔ခဲတံျဖစ္တယ္။ဒါဆိုရင္ခဲတံဆိုတဲ့စကားလုံးသည္မေနာဒါြရမွျဖစ္ေပၚၿပီး ျဖစ္တယ္။ အေျဖ–>ခဲတံဆိုတဲ့စကားလုံးကုိမစဥ္း စားရေသးကတည္းကပညတ္ကအရင္ ရိွေနၿပီးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ပညတ္ သည္စာထပညတ္(သို႔)ဓမၼပညတ္ ေလာက္သာရည္ရြယ္တာမဟုတ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အသံ(သို႔)စကား လုံးေတြျဖစ္တယ္။ အေမး–>ျမင္ၿပီးေတာ့မွတ္မိတယ္။အဲ ဒါလည္းပညတ္ျဖစ္ၿပီဟုတ္လာ? အေျဖ–>ပညတ္ဆိုတဲ့စကားလုံးသည္ အဲဒီအေၾကာင္းအရာေတြကိုသိေစတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ အေမး–>အဲဒါဆိုမ်က္စိ၊နား၊နာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္ေတြမွဒါြရအားလုံးကိုဆိုလိုတယ္။ မေနာဒါြရကိုလည္းျဖတ္သြားရမယ္ ဟုတ္လာ? အေျဖ–>အာရုံ(၅)ပါးစလုံးထဲမွာအဲဒီရူ ပါရုံ၊သဒၶါရုံ၊ခႏၶာရုံ၊ရသာရုံ၊ေဖာဌဗၺာရုံ ေတြထဲမွာ(၂)ဒါြရကိုပဲစိတ္သိႏိုင္တယ္။ ဆိုလိုတာကစကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္သည္ရူ ပါရုံကိုသိၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္လည္း အဲဒီရူပါရုံကိုသိတယ္။ဘဝင္စိတ္ၾကား ျဖတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးမွသာသဒၶါရုံ၊ခႏၶာရုံ၊ရ သာရုံ၊ေဖာဌဗၺာရုံေတြထဲမွာ(၂)ဒါြရကို စိတ္သိႏိုင္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီဒါြရမွ ဝိထီစိတ္ႏွင့္အဲဒီအာရုံကိုသိၿပီးတဲ့အခါ မွာမေနာဒါြရမွဝိထီစိတ္သည္အဲဒီဒါြရမွ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအာရုံကိုျဖစ္ ေပၚၿပီးသိတယ္။
အေမး–>ဥပမာ-ခ်ဥ္တဲ့အရသာကိုသိရ တယ္ဆိုပါစို႔။ခ်ဥ္တဲ့အခ်ိန္မွာပညတ္ ျဖစ္ၿပီးဟုတ္လာ? အေျဖ–>ဘာခ်ဥ္တာလဲ? အေမး–>ဥပမာ-လိေမၼာ္သီးကိုသုံး ေဆာင္တဲ့အခ်ဥ္ဆိုပါစုိ႔။ အေျဖ–>ခ်ဥ္တဲ့အရသာသည္ပရမတၳ တရားျဖစ္တယ္။လိေမၼာ္သီးခ်ဥ္တယ္လို႔စဥ္းစားလိုက္ျခင္းတယ္ပညတ္ျဖစ္ တယ္။စကားလုံးသည္အသံပညတ္ျဖစ္ တယ္။နာမည္ေပးၿပီးနာမည္ေခၚတဲ့အ ခ်ိန္သည္နာမ္ပညတ္ျဖစ္တယ္။တကယ္ လို႔အသံ၊စကားလုံး၊အဓိပၸါယ္ေတြမရိွ ရင္အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြလည္းဒီ လိုမ်ိဳးအမ်ားႀကီးမရိွဘူး။ဒါေပမယ့္အ သံသည္အာရုံျဖစ္တဲ့အခါမွာေသာတဒါြ ရဝိထီမွစိတ္သည္မေနာဒါြရဝိထီစိတ္မွ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္ တယ္။ဘဝင္စိတ္ၾကားမွာျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ အခါမွာမွတ္သားၿပီးသိတဲ့အသံအမ်ိဳး မ်ိဳး၊စကားလုံးအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္နာမည္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစဥ္းစားေစတယ္။
အထိဝခ်နတရားဆိုတာကတရားသည္ နာမည္ျဖစ္ၿပီးဘယ္လိုေတြျဖစ္သလဲ? ဆိုလိုတာကပညတ္ေဝါဟာရ၊နာမည္၊ တြက္ခ်က္နည္း၊နာမည္ေပးျခင္း၊နာ မည္ေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊နာမည္အတည္ျပဳ ျခင္းႏွင့္အဲဒီတရားသေဘာေတြရဲ႕နာ မည္ေတြကိုေခၚျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ဒီသဘာဝတရားအားလုံးရဲ႕နာမည္ သည္အထိဝခ်နတရားျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကတရားသည္နာမည္ျဖစ္တယ္။ အားလုံးသည္နာမည္ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ဥပမာ-ခဲတံ၊စာအုပ္၊စာပြဲ၊ကုလာထိုင္စ သည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။တရားအားလုံး ရဲ႕နာမည္ကေတာ့အထိဝခ်နပထတ ရားျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကတရားသည္နာမည္ရဲ႕အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။တ ကယ္လို႔တရားသေဘာမရိွရင္နာမည္ လည္းမရိွဘူး။ဒါေပမယ့္တရားသေဘာ ရိွၿပီးတဲ့အခါမွာနာမည္မရိွတာရိွလာ?
အဌာစာလိနီ၊အတၳဂါထာ၊ဓမၼသံခနီပ ေကာ္အခ်က္ထဲမွာတရားအားလုံးသည္ အထိဝခ်နပထလို႔အမည္ရိွတယ္။ဆိုလိုတာကအမည္ေတြရဲ႕အေၾကာင္းျဖစ္ တယ္။တကယ္လို႔ေတာထဲမွာဝင္သြား ရင္သစ္ပင္အမ်ိဳးအစားအမ်ားႀကီးေတြ ့့ၿပီးတစ္ေယာက္ေယာက္ကဒါကဘာအ ပင္လဲလို႔ေမးတယ္။တစ္ခ်ိဳ႕ကအမည္ ကိုသိၿပီးအင္းပင္၊သရက္ပင္၊ကၽြန္းပင္ စတဲ့အပင္ေတြျဖစ္တယ္လို႔ေျပာၾက တယ္။အမည္မရိွတဲ့သစ္ပင္ကိုလည္း နာမည္မရိွတဲ့သစ္ပင္လို႔ေျပာေသးတယ္ ။(သို႔)ဒီအပင္ရဲ႕နာမည္ကိုမသိဘူး။ဒါ ေၾကာင့္အားလုံးသည္သိႏိုင္တဲ့နာမည္ ေတြရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ဒီအေၾကာင္း ေတြေၾကာင့္နာမည္ရဲ႕အေၾကာင္းမျဖစ္ တဲ့ဘယ္တရားမွမရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ ဆက္လက္ၿပီးရိွတဲ့အခ်က္ကေတာ့`တ ရားအားလုံးႏွင့္အထိဝခ်နပထတရား’ ဆိုတဲ့စကားလုံးေတြျဖစ္တယ္။ဆိုလို တာကတရားသည္နာမည္ရဲ႕အေၾကာင္ းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တရားလို႔အမည္ ရိွတဲ့တရားသည္နာမည္ရဲ႕အေၾကာင္းမ ျဖစ္တဲ့တရားဆိုတာရိွပါ့မလာဆိုတာကို ရွင္းျပသြားတယ္။
တရားအားလုံးသည္နံပါတ္(၁)ျဖစ္တဲ့တရားထဲမွာစုေပါင္းၿပီးပါဝင္ေနတယ္။ ဘယ္လိုစုေပါင္းၿပီးပါဝင္သလဲ?ဒီနာမ္ပ ညတ္သည္နံပါတ္(၁)ျဖစ္တဲ့တရားျဖစ္ တယ္လို႔ဆိုၾကတယ္။အဲဒီနံပါတ္(၁)ျဖစ္ တဲ့တရားသည္တရား(၄)ဘုံထဲမွာအား လုံးစုေပါင္းၿပီးပါဝင္ေနတယ္။သတၱဝါ ေတြ၊သခါၤရေတြသည္နာမ္ကေနလြတ္ ေျမာက္ၾကတယ္ဆိုတာရိွရဲ႕လာ?တ ကယ္လို႔အမည္ေတြမရိွရင္အတူနား လည္ႏိုင္ဖို႔အတြက္မလြယ္ကူဘူး။ဒါ ေၾကာင့္ပရမတၳတရားျဖစ္ေပမယ့္တ ရားသေဘာေတြျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲ ဒီတရားသေဘာရဲ႕လကၡဏအတိုင္းကို ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကပညတ္သြားတဲ့နာ မည္ေတြကေနလြတ္ေျမာက္လို႔မရေသး ဘူး။ဘာေတြလဲဆိုေတာ့၁။ခႏၶပညတ္၅၊ ၂။အာရတနပညတ္၁၂၊၃။ဓာတ္(ဓာတု)ပညတ္၁၈၊၄။သစၥာပညတ္၄၊၅။အိျႏၵိ ယ(အႀကီး)ပညတ္၂၂တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
☆အဖြဲ႕ေတြအမ်ားႀကီးရိွတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ပညတ္☆ ဆိုဆံုးမသြားတဲ့တရားေတြသည္နာမ္ပ ညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕နာမည္ကေနမ လြတ္ေျမာက္ေသးဘူးဆိုတာျမင္သိေစ ခ်င္တယ္။`နိရုတၱိ’ဆိုတာကအကၡရာရဲ႕ အဓိပၸါယ္ေတြေျပာဆိုျခင္းကိုနိရုတၱိလို႔ ေခၚတယ္။အကၡရာအသုံးအႏုွန္း(ဖရာခ်န)လို႔ေခၚတဲ့နာမ္သည္အဓိပၸါယ္ေတြကို သိေအာင္ေၾကျငာျခင္းကိုဆိုလိုတယ္။ `အဘိလာပ’အဘိလလို႔ေခၚတဲ့အသံ သည္စကားေျပာတဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္အသံရဲ႕ အဓိပၸါယ္ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကအသံအတိုင္းျဖစ္ ေနတဲ့စာလုံးေပါင္းေတြရဲ႕စုစည္းျခင္း အဆင့္ေတြျဖစ္တယ္။
အဲဒီပညတ္ေတြ(၂)မ်ိဳးရိွတယ္။ဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့၁။အဓိပၸါယ္ကိုသိခ်င္ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္နာမည္ေပးျခင္း ၂။ အသံအတိုင္းအဓိပၸါယ္ေတြကိုသိေစျခင္ းျဖင့္နာမည္ေပးျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ပညတ္အားလုံးသည္ဒီလိုအေၾကာင္းအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြရိွၾကတယ္။သႏၱာပညတ္–> အေျခအေနေတြကိုႏႈိင္းယွဥ္တဲ့ပညတ္ ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီဘုံေတြရဲ႕ဆ က္လက္ေျပာင္းလဲျခင္းကိုဆိုလိုတယ္။ ဥပမာ-ေျမႀကီး၊ေတာင္ကုန္း၊သစ္ပင္စ သည္တို႔ကိုပညတ္ထားတယ္။သမုတ္ပ ညတ္–>အေျခအေနေတြကိုဆိုလိုတဲ့ပ ညတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဝန္ေဆာင္ မႈေတြကိုစုစည္းျခင္းျဖစ္တယ္။ဥပမာ- ကား၊လွည္းစသည္တို႔ကိုပညတ္ထား တယ္။သမုတိပညတ္–>ေယာက်္ား၊ပု ဂၢိဳလ္တို႔ကိုပညတ္ထားၿပီး`ခႏၶပါက်က’ ကိုဆိုလိုတယ္။ထိစာပညတ္–>အရပ္ ကိုပညတ္ၿပီးလမင္းရဲ႕လွည့္ပတ္ျခင္း ကိုဆိုလိုတယ္။ဥပမာ-ေနထြက္ျခင္းရိွ တဲ့အရပ္စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကာ လပညတ္–>အခ်ိန္ကာလကိုပညတ္ တယ္။ဥပမာ-နံနက္ပိုင္းအခ်ိန္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။မာစာထိပညတ္–>လ၊ရာသီ ေတြကိုပညတ္တယ္။ၿပီးေတာ့လရဲ႕နာ မည္ႏွင့္ေႏြ၊မိုး၊ေဆာင္းစသည္တို႔ကိုပ ညတ္တယ္။အာကာပညတ္–>အေပါ က္ဝ၊ဂူေတြကိုပညတ္တယ္။ေပါင္းစပ္ ျခင္းမေရာက္တဲ့မဟာဘူတရုပ္ရဲ႕အာ ကာသကိုဆိုလိုတယ္။နိမိတၱပညတ္–> ကစည္နိမိတ္ကိုပညတ္တယ္။အဲဒီဘုံနိမိတ္ကိုဆိုလိုတယ္။ၿပီးေတာ့ဘာဝနာရဲ႕ အဆက္မျပတ္ဆက္စပ္ေနတဲ့အထူးအ ေျခအေနကိုဆိုလိုတယ္။
ပညတ္သည္ဒီလိုအေၾကာင္းအရာေတြ အားလုံးႏွင့္ကြာျခားမႈေတြရိွတယ္။ပရ မတၳအျဖင့္နဲ႔မရိွေပမယ့္လည္းအေျခအ ေနေတြနဲ႔စိတ္တုပါထရဲ႕အာရုံေတြျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဓိပၸါယ္ေတြရဲ႕အ ရိပ္ေတြျဖစ္တယ္။အဲဒီ(ပရမတၳရဲ႕ႏိွုင္း ယွဥ္တဲ့အရာ)အေျခအေနအျဖင့္နဲ႔သတ္ မွတ္လိုက္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အဲဒီပုံသဏၬန္အျဖင့္နဲ႔ႏႈိင္းယွဥ္ထားၿပီး နားလည္ဖို႔၊ေခၚဆိုဖို႔၊အဓိပၸါယ္ကိုသိဖို႔အ တြက္ႏွင့္ေျပာဆိုရတဲ့အေၾကာင္းေတြ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ပညတ္လို႔ေခၚရ ျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လွ်ာ ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွေလာဘမူလစိတ္ သည္အျမဲတမ္းျဖစ္ေပၚေနတယ္။အ ျမင္မွားျခင္းေတြနဲ႔မေပါင္းစပ္တဲ့ေလာ ဘမူလစိတ္ျဖစ္ေပမယ့္ေလာဘမူလ စိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱာဝိပၸယုတ္ျဖစ္တယ္။အဲ ဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့ပရမတၳတရားေလာက္သာ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တာမဟုတ္ဘူး။ဒါေပ မယ့္နိမိတ္ႏွင့္သေကၤတအသုံးအႏႈန္း၊ နာမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြႏွင့္ပညတ္အမ်ိဳး မ်ိဳးေတြကုိပါတစ္ခ်ိန္လုံးႀကိဳက္ႏွစ္ သက္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အေၾကာင္းအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုလည္းႀကိဳက္ႏွစ္သက္ ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီတစ္ေန႔တာဘ ဝမွာဘာအာရုံေတြရိွသလဲလို႔ေမးမယ္ ဆိုရင္ေျဖႏိုင္တယ္။အမွန္တကယ္ရိွတဲ့ ပရမတၳတရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိ ေအာင္ဖုံးပိတ္တဲ့ပညတ္အာရုံေတြရိွ တယ္။
အေမး–>စပ်စ္သီး(သို႔)စပ်စ္သီးရဲ႕ရုပ္ ပုံေတြကိုကိုင္ၾကည့္လိုက္တဲ့အခါမွာအ မာ(သို႔)အေပ်ာ့သာရိွၿပီးဒီမာ/ေပ်ာေတြ သည္ပရမတၳ(အမွန္တကယ္ရိွျခင္း)ျဖစ္တယ္။စပ်စ္သီးရဲ႕အရသာသည္ပရမတၳျဖစ္တယ္။အရာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစု ေပါင္းလိုက္ရင္ပညတ္လို႔ေခၚတဲ့တ ကယ့္စပ်စ္သီးေတြျဖစ္လာတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ပညတ္လည္းတကယ့္အမွန္ရိွ ျခင္းျဖစ္တယ္။ အေျဖ–>အရသာျဖစ္တဲ့ရုပ္သည္ျဖစ္ ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့စိတ္ရဲ႕(၁၇)ႀကိမ္သာအသက္ရိွ တယ္။စပ်စ္သီးအျဖင့္နဲ႔ျမင္ရတဲ့ရုပ္အ ဆင္းေတြသည္လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီး ပ်က္သြားတယ္။ရုပ္သည္စိတ္ရဲ႕(၁၇) သာအသက္ရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္စပ်စ္သီး တကယ္ရိွရဲ႕လာ?အေမး–>မွတ္သား ျခင္းထဲမွာရိွတယ္။အေျဖ–>ဒါေၾကာင့္ အဲဒီစပ်စ္သီးေတြျဖစ္တဲ့အရာေတြ သည္ပညတ္ေတြျဖစ္တယ္။တကယ္ တမ္းက်ေတာ့အဲဒီအရာေတြသည္ျဖစ္ ၿပီးပ်က္သြားတဲ့အရာသာျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့အဲဒီအရာေတြသည္ျဖစ္ၿပီးပ်က္ သြားတဲ့အမာ(သို႔)အေပ်ာ့ေတြသာျဖစ္ တယ္။အေမး–>ပညတ္သည္ပရမတၳ အမ်ိဳးမ်ိဳးကေနစုေပါင္းလာတဲ့အဖြဲ႕အ စည္းေတြျဖစ္တယ္။ အေျဖ–>ဒါေၾကာင့္စုေပါင္းလာတဲ့တ ရားသေဘာတစ္ခုစီေတြရဲ႕ျဖစ္၊ပ်က္ ျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔မသိေသးတဲ့ အတြက္တစ္စုံတစ္ရာျဖစ္တယ္လို႔အဲဒီ စုေပါင္းၿပီးျဖစ္ေပၚလာတဲ့အေနအထား ေတြကိုစြဲထားတယ္။
အေမး–>ပညတ္သည္တကယ့္အမွန္ ေတြမဟုတ္ဘူး။(သို႔)ပညတ္သည္ပရမ တၳအမ်ိဳးမ်ိဳးကေနလာတယ္။မာ(သို႔) ေပ်ာ့၊ပူ(သို႔)ေအး၊အဆင္း၊အနံ႔၊အရ သာေတြနဲ႔စုေပါင္းတဲ့အဖြဲ႕ေတြျဖစ္တယ္ ။ပစၥည္းျဖစ္ၿပီးအဲသလိုအေရာင္ေတြရိွ တယ္။အဲသလိုပုံသဏၬန္ေတြရိွတယ္။ (သို႔)အဲသလိုရုပ္ပုံသဏၬန္ရိွျခင္းေၾကာင့္ အဲဒီပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာတယ္။ဒါေၾကာင့္ပ ညတ္သည္ပရမတၳမွလာတယ္လို႔ထင္ တယ္။ အေျဖ–>အဲဒီပရမတၳတရားကို ပညတ္မဟုတ္မွန္သိႏိုင္ဖို႔အတြက္သည္ တစ္ဒါြရစီမွာျဖစ္ေပၚတဲ့လကၡဏတစ္ခုစီရဲ႕ပရမတၳတရားေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ပရမတၳတရားေတြကိုခြဲရမယ္။ၿပီး ေတာ့တစ္ဒါြရမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ရဲ႕ျဖစ္၊ ပ်က္ျခင္းေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိရမယ္။ သဘာဝရုပ္ေတြသည္စိတ္ရဲ႕(၁၇)ႀကိမ္ သာအသက္ရိွၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ အဲဒီစိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္သာျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ရုပ္သည္ရပ္ေနျခင္း(သို႔)လမ္းေလၽွာက္ ျခင္းေတြဘာတစ္ခုမွမလုပ္ရေသးဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့လက္ေျမာက္ လိုက္နဲ႔စိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္ေက်ာ္သြားတယ္ ။ဒါေၾကာင့္လမ္းေလၽွာက္တဲ့သူေတြကို ျမင္ရတယ္ဆိုရင္ရုပ္ပ်က္ၿပီးေတာ့ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတယ္ဆိုတာျမင္သိ လိုက္ရတယ္။
စကၡဳဒါြရဝိထီႏွင့္ကာလမ်ားတဲ့မေနာဒါြ ရဝိထီေတြမွျဖစ္ေပၚၿပီးလမ္းေလၽွာက္ ေနတဲ့သူ(သို႔)လက္ေျမာက္ေနတဲ့သူျဖစ္ တဲ့အထိဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာရိွၿပီးျဖစ္ ေပၚရတယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္တကယ္ တမ္းက်ေတာ့အဲဒီစိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္သည္ တကယ့္ကိုလၽွင္ျမန္တယ္။ဒါေၾကာင့္အဲ ဒီစိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္အသက္ရိွတဲ့မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္သည္အသံမၾကားရေသး ခင္အရင္ပ်က္ရတယ္။အဲဒီၾကားျခင္း ႏွင့္ျမင္ျခင္းသည္အတူျဖစ္ေပၚတယ္လို႔ ထင္ရတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီၾကားတဲ့စိတ္ ႏွင့္ျမင္တဲ့စိတ္သည္စိတ္ရဲ႕၁၇ႀကိမ္ ထက္ပိုၿပီးကြာျခားတယ္။ဒါေၾကာင့္အ ခုအခ်ိန္မွာမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚေနဆဲျဖစ္တဲ့ ရုပ္သည္၁၇ႀကိမ္အသက္ရိွတယ္။ျမင္ စိတ္အရင္ပ်က္သြားၿပီးမွၾကားစိတ္ျဖစ္ ေပၚလို႔ရတယ္။
ဒါေၾကာင့္အတူျဖစ္ေပၚတယ္လို႔ထင္ရတဲ့အဲဒီၾကားျခင္းႏွင့္ျမင္ျခင္းသည္စကၡဳ ဒါြရဝိထီႏွင့္မေနာဒါြရဝိထီေတြမွဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးရုပ္ေတြဆက္လက္ ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္လမ္းေလၽွာက္ေနတဲ့ သူ(သို႔ )လက္ေျမာက္ေနတဲ့သူႏွင့္လႈပ္ ရွားေနတဲ့သူေတြျဖစ္ေပၚတဲ့အထိဘဝင္ စိတ္ၾကားမွာအမ်ားႀကီးရိွၿပီးျဖစ္ေပၚ တယ္။ဒါေပမယ့္နာမ္တရားႏွင့္ရုပ္တရာ းေတြရဲ႕လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ျဖစ္၊ပ်က္ျခင္းေတြ ကိုထိုးထြင္းစြာမသိေသးတဲ့အခါမွာအဲဒီ ျဖစ္ေပၚတဲ့မိန္းမ၊ေယာက်ာ္း၊ပုဂၢဳိလ္၊သ တၱဝါေတြႏွင့္အရာဝတၳဳပစၥည္းေတြကို ပညတ္အျဖင့္နဲ႔စြဲထားျခင္းျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ပရမတၳတရားသည္တကယ္ ရိွတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာ င့္နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး၊ပုဂၢဳိလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။ဘာအရာဝတၳဳေတြတစ္ခုမွ မဟုတဘူးဆိုတာအဲဒီပရမတၳတရား ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားကတည္းက စၿပီးေအာက္ေမ့သိသင့္တယ္။။
အဲဒီသစၥာတရားျဖစ္တဲ့တရားသည္အစ ကတည္းကေနအဆုံးအထိအမွန္ေတြ ျဖစ္ရမယ္။ၿပီးေတာ့တရားသေဘာအ တိုင္းနားလည္ၿပီးထိုးထြင္းစြာသိႏိုင္တဲ့ အထိပညာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြး မ်ားရမယ္။ပရမတၳတရားသည္တ ကယ္ရိွတဲ့အရာျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္ နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြ မဟုတ္ဘူး။အရသာတကယ္ရိွတယ္။ မာတာလည္းတကယ္ရိွတယ္။အဲဒီအရ သာႏွင့္အမာေတြကိုစပ်စ္သီးလို႔ပညတ္ လိုက္တယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္တကယ္ရိွ တဲ့အရာသည္ရုပ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာ ကရုပ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမရိွဘူး၊ စပ်စ္သီးေတြလည္းမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ လၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ဆက္လက္ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့ ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားသာရိွတယ္။ပရမတၳတရားသည္ပညတ္မဟုတဘူး။ ပရမတၳတရားျဖစ္တယ္။တရားေတြကို ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းႏွင့္က်င့္ၾကံျခင္း ေတြသည္အစကေနေလ့လာသင္ၾကား တဲ့အတိုင္းေျဖာင့္မတ္ရမယ္။ၿပီးေတာ့ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြနဲ႔ေျဖာင့္မတ္မွန္ကန္ရမယ္ ။ဥပမာ-အဲဒီအနတၱျဖစ္တဲ့ပရမတၳတရာ းကိုေလ့လာသင္ၾကားသြားတဲ့အတိုင္း အမွန္ေတြကိုထိုးထြင္းစြာနဲ႔သိႏိုင္တဲ့အ ထိပညာေတြတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ား ျခင္း၊ေဝဖန္သုံးသပ္ျခင္းႏွင့္နာၾကားျခင္ းရဲ႕အဆင့္ေတြသည္ပရမတၳတရားရဲ႕အ ဓိပၸါယ္ေတြကိုထိေရာက္ေစတယ္။
အေမး–>ပညတ္သည္အမွန္ျဖစ္တယ္ ဆိုတာဟုတ္ရဲ႕လာလို႔ခဏတုန္းကနာ ၾကားသူတစ္ေယာက္ကေမးလိုက္ တယ္။တကယ္လို႔အမွန္ေျပာရမယ္ဆို ရင္ပရမတၳသစၥာႏွင့္သမုတိသစၥာဆိုၿပီး ခြဲျခားထားတယ္။ပညတ္သည္သမုတိသစၥာျဖစ္လို႔ရလာ? အေျဖ–>ရတယ္။ဒါေပမယ့္ပညတ္ သည္ပရမတၳမဟုတ္ဘူး။စပ်စ္သီးဆို တဲ့နာမည္သည္ဘာအရသာမွမရိွဘူး။ဒါေပမယ့္အရသာသည္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲ ဒီအရသာကိုပညတ္လိုက္ေတာ့စပ်စ္သီ းျဖစ္သြားတယ္။အဲဒီေလာဘမူလစိတ္ရဲ ့ဒိဌိခတၱာဝိပၸယုတ္သည္ရုပ္ျဖစ္တဲ့အသံ၊ အနံ႔၊အရသာႏွင့္ထိေတြ႕စရာေတြကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၿပီးတစ္ေန႔တာဘဝမွာ ရိွတဲ့ပညတ္ေတြကိုႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့ အျပင္မိစၧာသမာဓိထဲမွာလည္းႀကိဳက္ ႏွစ္သက္ၾကေသးတယ္။ဥပမာ-ကာယ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ျခင္းကိုႀကိဳက္ႏွစ္ သက္တဲ့ပုဂၢိဳလ္သည္တကယ္လို႔စိတ္ ကိုတည္ၾကည္ေစႏိုင္တဲ့(ယိုခ)ေလ့က်င့္ ခန္းလုပ္ၿပီးဝင္ေလထြက္ေလေတြကို မတ္ကာခႏၶာကိုယ္ကိုက်န္းမာေစႏိုင္ တယ္လို႔သိရတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာသမာ ဓိကိုက်င့္ၾကံတဲ့လုပ္ရပ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ တယ္။ဒါေၾကာင့္ကုသိုလ္စိတ္မဟုတ္ တဲ့အခါမွာမိစၧာသမာဓိျဖစ္တဲ့ေလာဘမူ လစိတ္ျဖစ္တယ္။
ဒါေပမယ့္အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အရိယာ သစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိေစ ႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းျဖစ္တယ္လို႔အျမင္မွား တာမဟုတ္ဘူး။အဲဒီအခ်ိန္မွာသမာဓိ (တည္ၾကည္ျခင္း)လုပ္ဖို႔ႀကိဳက္ႏွစ္ သက္ျခင္းသာျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီ အခ်ိန္မွာခႏၶာကိုယ္က်န္းမာဖို႔အတြက္ သမာဓိသည္အက်ိဳးရိွတယ္လို႔သိရ တယ္။ဒါေၾကာင့္သမာဓိကိုရလိုျခင္း ျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္ တရားေတြကိုပိုၿပီးေဝဖန္သုံးသပ္ရမယ္ လို႔စြဲထားၿပီးအျမင္မွားတာမဟုတ္ဘူး။ တကယ္လို႔အဲလိုမ်ိဳးနားလည္ရင္သမၼာ သတိရဲ႕လကၡဏေတြကိုနားမလည္ႏိုင္ ဘူး။ၿပီးေတာ့သမၼာသတိသည္အနတၱ ျဖစ္တယ္ဆိုတာမသိဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့မိစၧာသမာဓိကိုအရင္သြား လုပ္ခိုင္းတာမဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ရုပ္ တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုသိဖို႔အတြက္ပညာကကူညီေထာက္ ပံ့ေပးရတယ္။
သတိသည္မဂ္ဂင္၈ပါးထဲကမဂ္တစ္ပါး ပါးမွာသမၼာသတိျဖစ္ႏိုင္ဖို႔သည္သမၼာဒိ ဌိရိွတဲ့အခ်ိန္မွာႏွင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသ ေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုနားလည္တဲ့အ ခါမွာျဖစ္ရတယ္။ဒါေၾကာင့္မွန္ကန္စြာနဲ႔ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုသတိျဖစ္ေပၚၿပီးေအာက္ေမ့သိဖို႔ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေပးတဲ့သခါၤရကၡ ႏၶာျဖစ္တယ္။ဥပမာ-မ်က္စိမွျမင္ရျခင္း သည္ဘယ္အခ်ိန္မွာပညတ္ျဖစ္ၿပီး ဘယ္အခ်ိန္မွာပရမတၳျဖစ္သလဲဆိုတာ သိႏိုင္တယ္။ၿပီးေတာ့နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ စိတ္ေတြမွလည္းထို႔နည္းတူျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္T.V ပဲၾကည့္ၾကည့္(သို႔)အား ကစားပဲၾကည့္ၾကည့္၊စာပဲဖတ္ဖတ္၊ပန္ ခ်ီပုံပဲၾကည့္ၾကည့္၊ဘာပဲလုပ္လုပ္အား လုံးသည္ဘယ္အခ်ိန္မွာပညတ္ျဖစ္ၿပီး ဘယ္အခ်ိန္မွာပရမတၳျဖစ္သလဲဆိုတာ သိႏိုင္တယ္။အဲလိုမွမဟုတ္ရင္T.Vထဲက အေၾကာင္းေတြသည္ပညတ္ျဖစ္တယ္ ဆိုၿပီးစဥ္းစားၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီ T.Vထဲကအေၾကာင္းမဟုတ္တဲ့အခ်ိန္ မွာပညတ္မဟုတ္ဘူးဆိုတာလည္းစဥ္း စားႏိုင္တယ္။တကယ္ဆိုရင္T.Vထဲက အေၾကာင္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊T.Vထဲကအ ေၾကာင္းမဟုတ္တာပဲျဖစ္ျဖစ္အားလုံး သည္ပညတ္ေတြျဖစ္တယ္။လူေတြရဲ႕ နာမည္ေတြလည္းပညတ္ေတြျဖစ္တယ္ ။ၿပီးေတာ့ဟိုလူ၊ဒီလူေတြျဖစ္တယ္လို႔ သမုတိေပးၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္၊ေစတ သိက္၊ရုပ္ေတြရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြကိုသိဖို႔ အတြက္အမည္ေပးလိုက္တဲ့စကားလုံး ေတြျဖစ္တယ္။
ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတ္ ျဖစ္တဲ့မိစၧာသမာဓိသည္ေလာဘမူလ စိတ္ရဲ႕ဒိဌိသမၸယုတ္နဲ႔ကြာျခားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီမိစၧာသမာဓိသည္အရိယာ သစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိေစ ႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းျဖစ္တယ္လို႔နားလည္ ၾကတယ္။ႏိုင္ငံတိုင္းမွာမိစၧာသမာဓိေတြ ေနရာအႏွံအျပားမွာရိွတယ္။ဘာေၾကာ င့္လဲဆိုေတာ့ကုသိုလ္စ်န္သမၸယုတ္မ ဟုတ္တဲ့သမာဓိလုပ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆို ပညတ္ေတြနဲ႔မေပါင္းစပ္တဲ့အခ်ိန္မွာအဲ ဒီအခ်ိန္သည္မိစၧာသမာဓိျဖစ္တယ္။တ ကယ္လို႔မိစၧာသမာဓိသည္ရုပ္တရားႏွင့္ နာမ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိ ေအာက္ေမ့သိႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းျဖစ္ တယ္လို႔ဘယ္သူမဆိုနားလည္ထားရင္ နားလည္မႈေတြမွားႏိုင္တယ္။ဘာေၾကာ င့္လဲဆိုေတာ့သမၼာသတိသည္မွန္ကန္စြာ နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာရဲ႕လကၡဏ ေတြကိုေအာက္ေမ့သိဖို႔သည္အရင္ျဖစ္ ေပၚတဲ့ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕ကြာ ျခားတဲ့လကၡဏေတြကိုနားလည္တဲ့အ ခါမွာေအာက္ေမ့သိရတယ္။ဒါေပမယ့္ မိစၧာသမာဓိကိုအရင္လုပ္ၿပီးမွီခိုတဲ့အ ေနနဲ႔မဟုတ္ဘူး။
အေမး–>သမာဓိသည္ဝိပႆနာရဲ႕အနီး ဆံုးအေၾကာင္းျဖစ္တယ္လို႔လခဏာထိ ကမွာေျပာသြားတယ္။ အေျဖ–>ဘယ္သမာဓိကိုဆိုလိုတာလဲ? အေမး–>အနီးဆံုးအေၾကာင္းျဖစ္ႏိုင္တဲ့ သမာဓိကိုဆိုလိုတယ္။အေျဖ–>သမၼာ သတိ၊သမၼာဒိဌိ၊သမၼာသကၤပ၊သမၼာဝါ ယာမႏွင့္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့သမၼာသမာဓိ ျဖစ္ရတယ္။ပညတ္အာရုံသည္တစ္ေန႔ တာဘဝမွာစိတ္ပရမတၳတရားေတြအာ ရုံမရိွတဲ့အခ်ိန္မွာစိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ေန႔တာဘဝမွာပညတ္ အာရုံေတြအမ်ားႀကီးရိွၿပီးမ်က္စိမွျမင္ ေနတဲ့အခ်ိန္သည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ ရာရဲ႕အေၾကာင္းေတြရိွတယ္။နားမၾကာ းရတဲ့အခ်ိန္သည္ၾကားရတဲ့အသံရဲ႕အ ေၾကာင္းေတြရိွတယ္။ႏွေခါင္းမွအနံ႔ရ တဲ့အခ်ိန္သည္အနံ႔ရတဲ့အေၾကာင္း ေတြရိွတယ္။ကိုယ္မွထိေတြ႕တဲ့အခ်ိန္ သည္ေဖာဌဗၺာရုံရဲ႕အေၾကာင္းေတြရိွ တယ္။လၽွာမွအရသာရတဲ့အခ်ိန္သည္ အရသာရဲ႕အေၾကာင္းေတြရိွတယ္။ေန႔ စဥ္နဲ႔အမွ်အဲဒီစိတ္မွျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ သည္အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အ ထိအေတြ႕ေတြကိုသိၾကတယ္။ၿပီး ေတာ့အဲဒီအာရုံေတြရဲ႕အေၾကာင္းအ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစဥ္းစားၾကတယ္။ေန႔ စဥ္နဲ႔အမၽွပရမတၳအာရုံႏွင့္ပညတ္အာ ရုံေတြကလြဲၿပီးေနာက္ထပ္တစ္ျခား အာရုံေတြရိွအုံးမလာ?
ေန႔စဥ္နဲ႔အမၽွဒီဘဝ၊အရင္ဘဝ၊ေနာင္ လာမယ့္ဘဝေတြပါမက်န္ဘုံတိုင္းႏွင့္ ေလာကတိုင္းမွာပရမတၳအာရုံႏွင့္ပည တ္အာရုံေတြကလြဲၿပီးတစ္ျခားအာရုံ ေတြရိွႏိုင္အုံးမလာ?မရိွဘူး။ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့အာရုံ(၆)အာရုံသာရိွတယ္။ ၿပီးေတာ့ပရမတၳတရားကလြဲၿပီးဒီ(၆) အာရုံသည္ပညတ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ေနာက္ထပ္တစ္ျခားအာရုံမရိွရျခင္းျဖစ္ တယ္။ကိေလသာေတြကင္းစင္ေတာ္မူ ေသာဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့ ပညတ္သည္အာရုံျဖစ္သလာ?အဲဒီပုဂၢိဳ လ္၊သတၱဝါေတြရဲ႕ဘဝေတြသည္စကၡဳဒါြ ရဝိထီစိတ္မွအားလုံးပ်က္သြားၿပီးတဲ့အ ခါမွာဘဝင္စိတ္ကၾကားမွာျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့မေနာဒါြရဝိထီစိတ္လည္းပရမတၳအာရုံရိွၿပီးကာလတစ္ခုမွာ ပ်က္သြားၿပီးတဲ့စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္နဲ႔တူ တယ္။ၿပီးေတာ့ဘဝင္စိတ္ၾကားမွာျဖစ္ ေပၚၿပီးတဲ့အခါဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့မ ေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြရဲ႕ရုပ္ပုံသဏၬန္ေတြကိုေအာက္ေမ့ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မ်က္စိမွ ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြသည္ေျမ၊ေရ၊ေလ၊ မီးဓာတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္တစ္မ်ိဳး ျဖစ္တယ္။အဆင္းကိုေျမ၊ေရ၊ေလ၊မီ ဓာတ္ေတြကေနခြဲထုတ္လို႔ရလာ?မရဘူ း။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မဟာဘူတရုပ္ (၄)ရုပ္ရိွတဲ့ဘယ္ေနရာမဆိုအဲဒီေနရာ မွာရုပ္ဆိုတဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရ သာႏွငမ့ေအာဇာေတြရိွရတယ္။ဒါေၾက ာင့္အတူရိွေနၾကၿပီးဘယ္လိုမွခြဲလို႔မရ ဘူး။
မဟာဘူတရုပ္ကေနအဆင္းကိုခြဲထုတ္ လို႔မရတဲ့အခါမွာအဆင္းသည္မ်က္စိမွ ျမင္ေအာင္ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ၿပီးေတာ့ ရုပ္ပုံသဏၬန္အျဖစ္နဲ႔မွတ္သားၿပီးပည တ္ကိုသိေစတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီျမင္ ေအာင္ျဖစ္ေပၚေစတဲ့အရာေတြသည္ ဘာျဖစ္သလဲ?တကယ္လို႔အဆင္းမရိွ ဘူး(သို႔)မဟာဘူတရုပ္ကေနအဆင္း အားလုံးကိုထုတ္လိုက္ရင္လူ၊သတၱဝါ၊ အရာဝတၳဳပစၥည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ လို႔ရအုံးမလာ?ၿပီးေတာ့စိတ္လည္းမ် က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံကိုသိလို႔မရ ေတာ့ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့စကၡဳ ပသာဓာတ္ကိုထိေတြ႕တဲ့အရာေတြမရိွ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ကိေလသာကင္းစင္ေတာ္မူေသာဗုဒၶျမ တ္စြာဘုရားဆိုဆံုးမသြားတဲ့ပညတ္ သည္အာရုံျဖစ္သလာ?အဲဒီတရားေတာ္ ေတြကိုနာၾကားျခင္းေတြရိွရမယ္။ၿပီး ေတာ့တရားသေဘာရဲ႕အေၾကာင္းအ က်ိဳးေတြကိုေဝဖန္သုံးသပ္ရမယ္။အာရုံ (၂)မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ပရမတၳ တရားႏွင့္ပညတ္တရားတို႔ျဖစ္ၾကတယ္ ။ပရမတၳတရားမွာအာရုံမရိွတဲ့ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္မွာအာရုံရိွ တယ္။မွန္ကန္စြာနဲ႔ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရား သေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုသတိေအာ က္ေမ့ဖို႔အတြက္ခဏ၊ခဏေျပာရျခင္း ျဖစ္တယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚေနတဲ့အရာေတြသည္အေရာင္အဆင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြသာျဖစ္ၾကတယ္။
မဟာဘူတရုပ္ကေနအဆင္းေတြခြဲထုတ္လို႔မရတဲ့အခ်ိန္မွာမဟာဘူတရုပ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အဆင္းသည္ပညတ္အ မ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ေအာင္ျဖစ္ေပၚေပး ျခင္းျဖစ္တယ္။သတိပဌာန္းျဖစ္ေပၚတဲ့ အခါမွာမွန္ကန္စြာနဲ႔ေဝဖန္သုံးသပ္ၿပီး သတိနဲ႔ေအာက္ေမ့သိႏိုင္တယ္။အဲဒီအ ဆင္းအေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့အရာသည္မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့တ ရားသေဘာတစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ အဲဒီမ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့အရာကိုသိတဲ့အခ်ိန္မွာဘာေတြျဖစ္သလဲ?မေနာဒါြမွ သိတဲ့ဝိထီစိတ္ျဖစ္တယ္။တရားေတာ္ ေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားၿပီးနားလည္ တဲ့အခါမွာပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြရဲ႕တစ္ ေန႔တာဘဝမွာတစ္ခ်ိဳ႕စိတ္သည္ပရမ တၳတရားကိုအာရုံရိွတယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ ခ်ိဳ႕စိတ္သည္ပညတ္ကိုအာရုံရိွၿပီးဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚတယ္။ဥပမာ-မ်က္စိမွ စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္သာရိွတာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္အဆင္းရိွတဲ့အာရုံလည္းရိွ တယ္။စကၡဳဒါြရဝိထီစိတ္အားလုံးပ်က္ သြားတဲ့အခါမွာဘဝင္စိတ္ၾကားမွာျဖစ္ ေပၚၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္သည္စကၡဳဒါြ ရဝိထီစိတ္ကေနအဆင္းကိုလက္ခံသိၿပီ းျဖစ္ေပၚတယ္။ပထမဆုံးကာလျဖစ္တဲ့ မေနာဒါြရဝိထီစိတ္ေတြအားလုံးပ်က္ သြားၿပီးတဲ့အခါမွာဘဝင္စိတ္ၾကားမွာ ျဖစ္ေပၚၿပီးမေနာဒါြရဝိထီစိတ္ရဲ႕ကာလ ေတြဆက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ပ ညတ္ကိုအာရုံရိွတယ္။အဲလိုမွမဟုတ္ ရင္ဘဝမွာဘယ္လိုအသက္ရွင္ေနလို႔ရ မလဲ?
တကယ္လို႔စားပြဲ၊ကုလာထိုင္၊ပန္ကန္၊ စလုံ၊ဇြန္း၊အစားအေသာက္ေတြျဖစ္ တယ္ဆိုတဲ့ပညတ္ကိုမသိရင္ဘဝမွာ အသက္ရွင္ေနထိုင္လို႔မရေတာ့ဘူး။တိရိစၧာန္ေတြမွာပညတ္ရဲ႕အာရုံေတြရိွသ လာ?ရိွရမယ္။တကယ္လို႔ပညတ္အာရုံ ေတြမရိွရင္တိရိစၧာန္ေတြလည္းအသက္ ရွင္ေနလို႔မရဘူူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ဘယ္တာကအစာျဖစ္ၿပီးဘယ္ တာကအစာမဟုတ္ဘူးဆိုတာမသိတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
ပညတ္မွာအာရုံရိွတဲ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား၊ ရဟႏၱာေတြအားလုံး၊အနာအနာဂါမ္ပုဂၢိဳ လ္၊သဒါဂါမ္ပုဂၢိဳလ္၊ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္ ႏွင့္ပုထုဇဥ္စတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ဘယ္လိုေတြကြာျခားၾကသလဲ?အရိယာျဖစ္ တဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ပုထုဇဥ္ျဖစ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြ သည္ပညာေတြမွာကြာျခားၾကတယ္။ ပရမတၳတရားရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုမ သိတဲ့ပုထုဇဥ္ေတြကပညတ္သည္တ ကယ္ရိွတဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္လို႔စြဲထာ းၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အရိယာသစၥာတ ရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးတဲ့ပုဂၢိဳလ္ ေတြက်ေတာ့တရားအားလုံးေတြသည္ အနတၱျဖစ္တယ္လို႔သိၾကတယ္။မ်က္စိ ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွျဖစ္ေပၚ တဲ့တရားသေဘာေတြသည္မျမဲၾကဘူး။ ၿပီးေတာ့ပညတ္သည္ပရမတၳတရားမ ဟုတ္ဘူး။ပညတ္ဆိုတဲ့အမည္သည္အဲ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြကိုသိေစႏိုင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ပ ညတ္သည္အဓိပၸါယ္ကိုသိတဲ့အခ်ိန္မွာ စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြရဲ႕အာရုံေတြျဖစ္ ရျခင္းျဖစ္တယ္။(သို႔)ျဖစ္ေပၚတဲ့အရာ ေတြရဲ႕အဓိပၸါယ္ေတြျဖစ္တယ္။တကယ္ လို႔စိတ္၊ေစတသိက္မရိွရင္ပညတ္ရိွလို႔ ရလာ?
တရားသေဘာေတြသည္အေၾကာင္းအ က်ိဳးေတြႏွင့္ေဝဖန္သုံးသပ္လို႔ရတဲ့အရာ ေတြျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔စိတ္၊ေစတသိက္မရိွရင္ပညတ္ေတြရိွလို႔မရဘူး။တ ကယ္လို႔ရုပ္တရားသာရိွတယ္၊နာမ္တ ရားမရိွဘူး၊စိတ္၊ေစတသိက္ေတြမရိွဘူး ဆိုရင္ပညတ္ေတြေရာရိွမလာ?မရိွဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရုပ္သည္အာရုံကိုသိတဲ့သေဘာမဟုတ္ဘူး။စိတ္ႏွင့္ေစ တသိက္သည္အာရုံကိုသိတဲ့သေဘာ ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔စိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္ေတြမျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္ပညတ္ ေတြသိျခင္းလည္းမရိွဘူး။ပညတ္ရိွျခင္ းသည္အဲဒီအရိယာျဖစ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္အ ရိယာမျဖစ္တဲ့သူေတြရဲ႕အာရုံေတြသည္ အမွန္တကယ္ရိွတဲ့အရာေတြျဖစ္တယ္ လို႔ပညတ္ကိုစြဲထားၾကၿပီးအရိယာမ ဟုတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြနဲ႔ကြာျခားၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္အရိယာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တဲ့သူေတြက်ေတာ့စိတ္သည္ဘယ္အခ်ိန္မွာပရ မတၳတရားရဲ႕အာရုံျဖစ္သလဲ?ၿပီးေတာ့ စိတ္သည္ဘယ္အခ်ိန္မွာပညတ္ရဲ႕အာ ရုံျဖစ္သလဲဆိုတာသိၾကတယ္။
ဘယ္အခ်ိန္မဆိုပညတ္ကိုသိတဲ့စိတ္ သည္(ဆိုလိုတာကပညတ္အာရုံရိွတဲ့ အခ်ိန္)အဲဒီအခ်ိန္မွာမိစၧာဒိဌိျဖစ္သလာ ?ပညတ္ရိွၿပီးအာရုံျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕အမ်ိဳး အစားေပၚမွာမူတည္တယ္။အရိယာပုဂၢိဳ လ္ေတြအားလုံးသည္ပညတ္ရိွတဲ့အာရုံ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အရိယာပုဂၢိဳ လ္ေတြအားလုံးသည္မိစၧာဒိဌိေတြမရိွ ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အရိယာပု ဂၢိဳလ္ေတြအားလုံးသည္သမုေစၵအျဖစ္နဲ႔ ဒိဌိေစတသိက္ေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးျဖစ္ တယ္။တကယ္လို႔အေသးစိတ္နဲ႔ေဝဖန္ သုံးသပ္ျခင္းမရိွရင္ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ ဒိဌိခတၱသမၸယုတ္ႏွင့္ေလာဘမူလစိတ္ ရဲ႕ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတ္ေတြဘယ္လိုကြာ ျခားၾကသလဲဆိုတာမသိႏိုင္ဘူး။ေလာ ဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတ္သည္ အာရုံအားလုံးထဲမွာႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၿပီး သာယာၾကတယ္။မ်က္စိမွျဖစ္ေပၚတဲ့ အေရာင္အဆင္းႏွင့္နားမွျဖစ္ေပၚတဲ့အ သံေတြကိုႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကတယ္။ၿပီး ေတာ့နားမွၾကားတဲ့အသံရဲ႕ပညတ္ လည္းျဖစ္တယ္။ႏွေခါင္း၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြမွလည္းထို႔နည္းတူျဖစ္ၿပီးတစ္ ေန႔တာဘဝမွာပုံမွန္ရိွေနတယ္။တရားသေဘာရဲ႕အေၾကာင္းေတြကိုအျမင္မွား ျခင္းမရိွတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္ သည္ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱသမၸ ယုတ္မဟုတ္ဘူး။
အရွင္ေသာတာပန္ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္အရွင္သဒါ ဂါမ္ပုဂၢိဳလ္သည္အာရုံ(၆)ပါးစလုံးထဲ မွာျဖစ္ေပၚေနတဲ့ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိ ဌိခတၱဝိပၸယုတ္ေတြရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ အရွင္အနာဂါမ္ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ဓမၼာရုံထဲမွာ ေလာဘမူလစိတ္ရဲ႕ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတ္ရိွ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဆင္း၊ အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အထိအေတြ႕ေတြ ရဲ႕အာရုံထဲမွာကာမအာရုံျဖစ္တဲ့ႀကိဳက္ ႏွစ္သက္ျခင္းေတြကိုသမုေစၵအျဖင့္နဲ႔ၿငိမ္ းသတ္ႏိုင္တယ္။ရဟႏၱာေတြက်ေတာ့ အာရုံ(၆)ပါးရိွေပမယ့္ကုသိုလ္တရား ႏွင့္အကုသိုလ္တရားေတြဘာမွမရိွဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ရဟႏၱာေတြ သည္ကိေလသာႏွင့္အကုသိုလ္တရား ေတြအားလုံးကိုသမုေစၵအျဖင့္နဲ႔ၿငိမ္း သတ္ႏိုင္ၿပီးျဖစ္တယ္။အဲဒီရဟႏၱာမ ဟုတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ဘယ္အခ်ိန္ မွာပရမတၳတရားျဖစ္ၿပီးဘယ္အခ်ိန္မွာ ပညတ္ျဖစ္တယ္ဆိုတာအမွန္တကယ္ရိွ တဲ့အာရုံရဲ႕လကၡဏေတြကိုသိၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ကိေလသာအားလုံးကိုမၿငိမ္း သတ္ရေသးတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕ပရမတၳအာရုံႏွင့္ပညတ္အာရုံမွာခ်မ္း သာျခင္း၊ဆင္းရဲျခင္း၊သာယာျခင္းႏွင့္မ သာယာျခင္းေတြကိုျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာ င္းေတြအစဥ္လိုက္ရိွေသးတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဘယ္အခ်ိန္မွာမိစၧာဒိဌိျဖစ္သလဲ ဆိုတာအေသးစိတ္ေဝဖန္သုံးသပ္ၾက တယ္။
ပညတ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုအျမင္မွားျခင္း နဲ႔စြဲထားတဲ့အခ်ိန္မွာအဲဒီပရမတၳတရား မဟုတ္တဲ့အရာသည္တကယ္ရိွတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္သည္ပရမတၳတ ရားမဟုတ္တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ၿပီးသကၠာယဒိဌိျဖစ္တယ္။အဲဒါအျမင္မွားတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့နင္၊ငါ၊တကယ္ရိွ တယ္။ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြရိွတယ္၊ပစၥ ည္း၊ဥစၥာအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုတကယ္ရိွ တယ္စတဲ့အရာေတြျဖစ္တဲ့ပညတ္ကို စြဲထားၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္သကၠာယဒိဌိ ျဖစ္ၿပီးအျမင္မွားျခင္းျဖစ္တယ္။သကၠာ ယဒိဌိေတြကိုသမုေစၵအျဖင့္နဲ႔မၿငိမ္းႏိုင္ ေသးသေရြ႕ေနာက္ထပ္ပိုၿပီးအျမင္မွား ျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့အ ေၾကာင္းေတြရိွေသးတယ္။ဥပမာ-ကံမ ရိွဘူး၊ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြမရိွဘူးလို႔ထင္ ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ေလာကကိုဖန္တီး ေပးတဲ့တန္ခိုးရွင္ဆိုတဲ့ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ပုဂၢိဳလ္ ၊သတၱဝါေတြအမ်ားႀကီးရိွတယ္လို႔ထင္ ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္သခါၤရတရားေတြ အားလုံးျဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းေတြမ သိတဲ့အခါမွာအျမင္းမွားျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြကိုျဖစ္ေပၚေစတယ္။ဒါေပမယ့္ ဘယ္အခ်ိန္မဆိုစိတ္သည္ပညတ္အာ ရုံရိွတဲ့အခ်ိန္မွာမိစၧာဒိဌိ(အျမင္မွာျခင္း)ေတြမရိွဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အ ျမင္မွားျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုစြဲထား တဲ့အခ်ိန္မွာသာရိွၾကတယ္။
ပညတ္အကုသိုလ္စိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္လို႔ရလာ?ရတယ္။အျမဲတမ္းလိုလိုျဖစ္ေန တယ္။ေလာဘမူလစိတ္သည္ပညတ္ ထဲမွာျဖစ္ေပၚၿပီးႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾက တယ္။ေဒါသမူလစိတ္ကေတာ့ပညတ္ ထဲမွာႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္းမရိွဘူး။ဥပမ- ဟိုလူ၊ဒီလူေတြကိုမႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾက ဘူး။အဲဒီအခ်ိန္မွာဘာေတြကိုအာရုံရိွသ လဲ?ပညတ္ကိုအာရုံရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ ပညတ္သည္ဘယ္အကုသိုလ္အမ်ိဳးအ စားမဆိုအကုသိုလ္အမ်ိဳးအစားတိုင္း ရဲ႕အာရုံျဖစ္တယ္။ပညတ္သည္ကု သိုလ္စိတ္ရဲ႕အာရုံျဖစ္လို႔ရလာ?ရတယ္ ။ရတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အမွန္ တကယ္ရိွတဲ့ဘဝသည္ဘယ္လိုျဖစ္သ လဲ?ျဖစ္ေနတဲ့အတိုင္းပဲျဖစ္ရတယ္။တ ရားသေဘာတစ္ခုစီေတြရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုေျပာင္းလဲလို႔မရဘူး။(ဒါန)ေပးကမ္း စြန္႔က်ဲတဲ့အခ်ိန္မွာတကယ္လို႔အဲဒီေပး ကမ္းမယ့္အရာေတြသည္ဘာေတြလဲဆို တာမသိဘူးဆိုရင္ကုသိုလ္စိတ္လည္း ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။မေကာင္းမႈ(သီလ) ေတြကိုေရွာင္က်ဥ္တဲ့အခ်ိန္မွာတကယ္ လို႔အဲဒီျဖစ္ေပၚတဲ့အရာသည္ဘာေတြ ျဖစ္သလဲဆိုတာမသိဘူးဆိုရင္မေကာင္ းတဲ့ေရွာင္က်ဥ္ျခင္းေတြရိွလို႔မရဘူး။သ မထဘဝနာျဖစ္တဲ့စိတ္ရဲ႕ၿငိမ္သက္ျခင္း ေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့အ ခ်ိန္မွာပညတ္အာရုံေတြရိွလို႔ရလာ?သ မထဘာဝနာရဲ႕အေၾကာင္း(သို႔)အေသး စိတ္နဲ႔သမထဘာဝနာရဲ႕အာရုံေတြကိုမ ေလ့လာမသင္ၾကားရတဲ့အခ်ိန္မွာေျဖ လို႔မရျခင္းျဖစ္တယ္လို႔တစ္ခ်ိဳ႕ကထင္ ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္တကယ္လို႔အမွန္ ကိုမေမ့ဘူးဆိုရင္ပရမတၳတရားအာရုံ မရိွတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာပ ညတ္အာရုံရိွတယ္။ၿပီးေတာ့သမထဘာ ဝနာလည္းပညတ္အာရုံရိွလို႔ရတယ္ဆို တာသိလို႔ရႏိုင္တယ္။
သတိပဌာန္းႏွင့္ပန္က်ဒါြရဝိထီစိတ္ေတြ ကလြဲၿပီးစိတ္သည္တစ္ျခားအခ်ိန္မွာပ ညတ္အာရုံရိွရတယ္။ဘယ္တရားသ ေဘာမဆိုအဲဒီပရမတၳတရားကိုသိႏိုင္ ဖို႔သည္သတိပဌာန္းေတြရဲ႕တိုးတက္ပါြး မ်ားျခင္းကိုမွီခိုရတယ္။အဲဒါမွသိလို႔ရ ႏိုင္တယ္။တကယ္လို႔သတိပဌာန္းမျဖစ္ ေပၚတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာပရ မတၳတရားျဖစ္တဲ့တရားသေဘာေတြရဲ႕ လကၡဏေတြကိုေလ့လာသင္ၾကားၿပီးသိတဲ့ေဝဖန္သုံးသပ္ျခင္းေတြမရိွဘူး။ဒါ ေၾကာင့္တစ္ေန႔တာပုံမွန္ဘဝမွာပရမတၳ တရားအာရုံႏွင့္ပညတ္အာရုံေတြရိွရ ျခင္းျဖစ္တယ္။သတိပဌာန္းေတြတိုး တက္ၿပီးပါြးမ်ားျခင္းသည္အရမ္းကို အေသးစိတ္တဲ့အေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အမွန္တကယ္ရိွ ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့တရားသေဘာေတြကိုသိ ၿပီးပညာေတြတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားရ ျခင္းျဖစ္တယ္။
အေမး–>သတိပဌာန္းသည္ပညတ္အာ ရုံေတြမရိွဘူးဆိုရင္မွန္လာ(သို႔)မွားလာ ? အေျဖ–>မွန္တယ္။ အေမး–>ႀကိဳးစားျခင္းေတြနဲ႔သတိပ ဌာန္းပါြးမ်ားၿပီးပညတ္အာရုံသိဖို႔စိတ္ ေတြမေပးျဖစ္ေပၚဘူးဆိုရင္မွန္လာ(သို႔) မွားလာ? အေျဖ–>မွားတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အမွန္အတိုင္းရိွတဲ့ ဘဝမဟုတ္ဘူး။ပညတ္အာရုံသိဖို႔စိတ္ မေပးျဖစ္ေပၚဘူးဆိုတာဘယ္သူကတာ းလို႔ရသလဲ?ဒါေပမယ့္ပညာေတြတိုး တက္ေအာင္ပါြးမ်ားၿပီးသိႏိုင္တဲ့အထိ အဲဒီပညတ္အာရုံေတြရိွတဲ့အခ်ိန္မွာ(ဆို လိုတာက)နာမ္တရားျဖစ္တဲ့စိတ္သည္ ပညတ္ကိုသိေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တယ္။ဒါမွ မဟုတ္ရင္အဲဒီအခ်ိန္မွာပညတ္အာရုံရိွ လို႔မရဘူး။ဒီလိုအေၾကာင္းေၾကာင့္သ တိပဌာန္းေတြကိုပါြးမ်ားအားထုတ္တဲ့ပု ဂၢိဳလ္ေတြသည္ဘာကိုမွမစဥ္းစားရ ေအာင္းႀကိဳးစားတာမဟုတ္ဘူး။(သို႔) မ်က္စိမွျမင္ဖူးၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အရာေတြ ကိုမသိေအာင္ႀကိဳးစားတာမဟုတ္ရဘူး ။အဲဒီပုံမွန္နဲ႔သိဖူးတဲ့အရာသည္ဘာေတြ ျဖစ္သလဲ?တကယ္လို႔အဲလိုမ်ိဳးႀကိဳးစာ းလုပ္မယ္ဆိုရင္တကယ့္နာမ္တရားရဲ႕ လကၡဏေတြကိုမသိႏိုင္ဘူး။အဲဒီပညတ္ အာရုံရိွေနတဲ့အခ်ိန္မွာနာမ္တရားျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီအခ်ိန္မွာစိတ္ ႏွင့္ေစတသိက္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးပညတ္ အာရုံရိွၾကတယ္။
သတိပဌာန္းေတြကိုေလ့လာသင္ၾကား ၿပီးေဝဖန္သုံးသပ္ျခင္းျဖင့္ေအာက္ေမ့ သိၿပီးစဥ္းစားတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီ အခ်ိန္မွာသိတဲ့သေဘာျဖစ္တဲ့နာမ္တ ရားျဖစ္တယ္။နာမ္တရားသည္သိတဲ့ ဓာတ္ျဖစ္ၿပီးအေျခအေနေတြကိုသိျခင္း လည္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့နင္၊ငါမဟုတ္ ဘူး၊ပုဂၢိဳလ္၊သတၱဝါေတြမဟုတ္ဘူး။စဥ္ းစားျခင္းအေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြမ ျဖစ္ေပၚေအာင္စိတ္ကိုတားလို႔မရဘူး။ ဒါေၾကာင့္တရားအားလုံးေတြရဲ႕အနတၱ ျဖစ္တဲ့သေဘာကိုသိၾကတယ္။ဒါေၾကာ င့္ပညာသည္မ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊ စိတ္ေတြအားလုံးမွအာရုံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ ရိွၿပီးနာမ္တရားအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုသိၾကတယ္။ၿပီးေတာ့နာမ္တ ရားရဲ႕လကၡဏေတြမွာသံသယရိွျခင္း ေတြမွကုန္ႏိုင္မွာျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ ပညတ္ကိုမေပးသိဘူး၊စဥ္းစားျခင္းေတြ မေပးရိွဘူး၊အဲလိုသြားတားမယ္ဆိုရင္ပ ညာေတြပါြးမ်ားအားထုတ္ျခင္းေတြမွမ ျဖစ္ေတာ့ဘူး။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ တစ္ေန႔တာဘဝမွာအမွန္တကယ္ရိွတဲ့ တရားသေဘာအားလုံးရဲ႕ျဖစ္ေပၚျခင္း ေတြကိုဘယ္သူမွတားလို႔မရဘူး။ဒါေပ မယ့္မသိမႈေတြေၾကာင့္စိတ္မစဥ္းစား ေအာင္ႀကိဳးစားလုပ္ၾကတယ္။(သို႔)ျဖစ္ ေပၚတဲ့အရာေတြကိုပညတ္မသိေအာင္ ႀကိဳးစားရတယ္လို႔နားလည္ၾကတယ္။
ဒါေၾကာင့္မို႔ဘယ္တရားကိုအားထုတ္တဲ့ နည္းလမ္းေတြမဆိုပညာေတြပါြးမ်ား အားထုတ္ျခင္းမဟုတ္တဲ့ရုပ္တရားႏွင့္ နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုေလ့လာ သင္ၾကားၿပီးအားထုတ္တဲ့နည္းလမ္း ေတြကေနေဝဖန္သုံးသပ္ရတယ္။ဒါေပ မယ့္အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တစ္ေန႔တာပုံမွန္ ဘဝကေနမွားေအာင္လုပ္ေစတယ္။ဒါ ေၾကာင့္အဲဒီနည္းလမ္းသည္မိစၧာမဂ္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကမိစၧာဒိဌိ၊မိစၧာသမ္က ပၸ၊မိစၧာဝါစာ၊မိစၧာကမၼတ၊မိစၧာအာဇီဝ၊မိ စၧာဝါယာမ၊မိစၧာသတိ၊မိစၧာသမာဓိတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။သတိပဌာန္းေတြကိုပါြး မ်ားအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ဝိပႆနာပါြးမ်ာ းအားထုတ္ျခင္းျဖစ္တဲ့သမၼာမဂၢင္ေတြ မဟုတ္ဘူး။ဒါေၾကာင့္အမွန္အတိုင္းရိွ တဲ့အဲဒီတရားသေဘာရဲ႕အေၾကာင္းအ က်ိဳးေတြကိုမသိျခင္းႏွင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့တ ရားသေဘာရဲ႕လကၡဏေတြကိုမသိျခင္း ေတြေၾကာင့္အျမင္မွားၿပီးစြဲလန္းတဲ့နား လည္မႈမွားေတြျဖစ္ေစတယ္။ၿပီးေတာ့ အဆင္းအေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြကိုျမင္ တဲ့အခ်ိန္မွာမသိမႈေတြနဲ႔မွားတဲ့နည္း လမ္းေတြကိုႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကတယ္။
သမ္ယုတၱနိကာယ္၊အပိုင္း၁၂ထဲက သာဝတၱိနိဒါန္းမွာအခ်က္အလက္ေတြ ရိွတယ္။ဆိုလိုတာကဒီအေၾကာင္းေတြ သည္သာဝတၱိၿမိဳ႕မွာျဖစ္ေပၚခဲ့တယ္။ တစ္ခ်ိန္တုန္းကနံနက္ပိုင္းမွာအရွင္အာ နႏၵာသည္သကၤန္းရုံၿပီးသပိတ္ပိုက္ကာ သာဝတၱိၿမိဳးတြင္းသို႔ဆြမ္းခံႂကြလာ တယ္။ၿပီးေတာ့စာႏုေသာနီပုဏၰားသည္ ျမင္းျဖဴလွည္းနဲ႔အတူသာဝတၱိၿမိဳ႕ကေန ထြက္သြားတာကိုျမင္လိုက္တယ္။ၿပီး ေတာ့တပ္ဆင္ထားတဲ့ျမင္းသည္ျမင္း ျဖဴ၊အသုံးအေဆာင္ပစၥည္းေတြလည္း အျဖဴ၊လွည္းကလည္းအျဖဴ၊လွည္းဘီး အျဖဴ၊ႀကိဳးအျဖဴ၊ထီးျဖဴ၊ႀကိမ္လုံးအ ျဖဴ၊ဝတ္တဲ့အဝတ္လည္းအျဖဴ၊ဖိနပ္ ကအျဖဴအားလုံးအျဖဴေတြပဲလို႔ျမင္ လိုက္ရတယ္။ဒီလိုပုဂၢိဳလ္ကိုျမင္လိုက္ တဲ့သူေတြကအဝတ္ျဖဴေတြသည္ျမင့္ ျမတ္တယ္ေနာ္၊အဝတ္ျဖဴေတြရဲ႕အ ဆင္းေတြသည္တကယ့္ကိုျမင့္ျမတ္ တယ္ေနာ္လို႔ဒီလိုေျပာသြားၾကတယ္။
မွတ္ခ်က္//တရားသေဘာေတြကိုမသိ တဲ့အခါအျဖဴေရာင္ေတြကိုျမင္ရုံနဲ႔နား လည္မႈမွားႏိုင္တယ္။နင္၊ငါမဟုတ္ဘူး ဆိုတဲ့တရားသေဘာေတြကိုထိုးထြင္းစြာ နဲ႔မသိပဲနဲ႔တစ္ျခားနည္းလမ္းေတြကိုရွာ ေဖြလာၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အျဖဴေရာင္ ရိွတဲ့အဝတ္သည္ျမင့္ျမတ္တဲ့အဝတ္ ျဖစ္တယ္လို႔နားလည္မႈေတြမွားၾက တယ္။အဲဒီတုန္းကအရွင္အာနႏၵာသည္ သာဝတၱိၿမိဳ႕မွာဆြမ္းခံႂကြၿပီးျပန္လာ တယ္။ၿပီးေတာ့ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားသီ တင္းသုံးတဲ့ေနရာကိုသြားေရာက္ၿပီးရိွခုီ းကန္ေတာ့တယ္။ၿပီးေတာ့သင့္ေတာ္တဲ့ ေနရာမွာထိုင္ၿပီးျမတ္စြာဘုရားကိုျမင္ခဲ့ တဲ့စာႏုေသာနီအေၾကာင္းကိုေလၽွာက္ ထားၿပီးေျပာျပတယ္။ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ကအရိယာမဂၢင္၈ပါးကိုဆိုဆံုးမသြား တယ္။အရိယာမဂၢင္၈ပါးသည္ကိေလ သာကိုၿငိမ္းတဲ့တရားသေဘာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္အရာအားလုံးႏွင့္လွည္းျဖဴေတြသည္အျဖဴေတြမဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ ေနာက္ထပ္ဂါထာအဆုံးအမေတြကို ဆက္ၿပီးေဟာၾကားသြားတယ္။
အဲဒီအရိယာမဂၢစ်ာန္မွာတရားေတြရိွ တယ္။ဆိုလိုတာကသဒၵါႏွင့္ပညာသည္ အဓိကျဖစ္တယ္။လွည္းကိုထိန္းခ်ဳပ္ရ တဲ့ပုဂၢိဳလ္သည္သတိရိွရတယ္။လွည္း ကိုတပ္ဆင္ထားတဲ့အသုံးအေဆာင္ေတြ လိုသီလရိွတယ္။လွည္းဘီးလိုမ်ိဳးခံ ႏိုင္ရည္ရိွတယ္။လွည္းေခါင္မိုးလိုမ်ိဳး လိုခ်င္တဲ့ဆႏၵေတြမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္နာ ႀကီးျခင္းမရိွျခင္း၊ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္မႈမ ရိွျခင္းႏွင့္ေရွာင္က်ဥ္ျခင္းေတြသည္ ေယာက်္ားေကာင္းေတြရဲ႕လကနက္ ေတြျဖစ္တယ္။သီးခံမႈရိွျခင္းသည္သန္ မာတဲ့အကၤ်ီအကာနဲ႔တူတယ္။အဲဒီေယာ က်္ားေကာင္းသည္ရာဂကေနၿငိမ္းသက္ ျခင္းေတြရိွဖို႔အတြက္ျဖစ္တယ္။ဒီလို ေကာင္းျမတ္တဲ့က်င့္ၾကံျခင္းေတြသည္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕ကိုယ္မွာရိွမယ္ဆို ရင္အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြသည္သူရဲေကာင္း ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တကယ့္ကိုေအာင္ ျမင္ျခင္းရိွၿပီးေလာကကေနထြက္ခါြ သြားႏိုင္တယ္။ မွတ္ခ်က္//လွည္းအျဖဴႏွင့္အသုံအ ေဆာင္အျဖဴအားလုံးေတြသည္အရိ ယာျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့လမ္းစဥ္ေတြမဟုတ္ ဘူးဆိုတာသိျမင္ႏိုင္တယ္။
အဌကာထာပုဏၰားသုတ္၊အခ်က္အ လက္ထဲမွာစာႏုေသာနီပုဏၰားသည္ (၆)လတစ္ႀကိမ္ၿမိဳ႕တြင္းသို႔လည္ပတ္ ျခင္းေတြလုပ္ဖို႔လူေတြကိုႀကိဳတင္းၿပီး ေၾကျငာေစတယ္။ဒါေၾကာင့္အခုက တည္းကေနစၿပီးဘယ္ေန႔၊ဘယ္ရက္၊ ဘယ္အခ်ိန္ေတြမွာပုဏၰားသည္ၿမိဳ႕တြင္ းသို႔လည္ပတ္လာမယ္ဆိုတဲ့ေၾကျငာ ျခင္းကိုၾကားရတဲ့သူေတြသည္ၿမိဳ႕တြင္း ကေနမထြက္ၾကေသးဘူး။ကိစၥရိွလို႔ ထြက္သြားမဲ့သူေတြလည္းမထြက္ၾက ေသးဘူး။ထြက္သြားလိုက္တဲ့သူေတြဆို လည္းအဲဒီစာႏုေသာနီပုဏၰားၿမိဳ႕တြင္း သို႔လည္ပတ္လာမွာကိုၾကည့္ဖို႔အတြက္ ျပန္လာၾကတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ကုသိုလ္ရိွတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕မဂၤလာ ရိွျခင္းကိုျမင္ရဖို႔ျပန္လာၾကတယ္။ပုဏၰ ားသည္တစ္ေနကုန္ၿမိဳ႕တြင္းမွာလည္ ပတ္သြားမဲ့ဘယ္ေန႔မဆိုအဲဒီေန႔မွာၿမိဳ႕ သူၿမိဳ႕သားေတြအားလုံးသည္အေစား ရီးလမ္းသန္႔ရွင္းေရးေတြလုပ္ၾကတယ္။ လမ္းေတြတစ္ေျပးညီျဖစ္ေအာင္လုပ္ ထားၾကတယ္။ပန္းေတြနဲ႔ျဖဴးၾကတယ္။ စပါးတိုင္(၅)ေနရာႏွင့္ေရအိုးစဥ္ေတြ စိုက္တည္ထားၾကတယ္။ၿပီးေတာ့တစ္ ၿမိဳ႕လုံးမွာအေမြးနံ႔သာေတြနဲ႔ျပန္႔နံ႔ေန တယ္။ပုဏၰားႏွင့္တပ္ဆင္ထားတဲ့လွည္း သည္ၿမိဳ႕တြင္းကိုလည္ပတ္လာတယ္။ လွည္းမွာတစ္ကိုယ္လုံးတစ္ေကာင္းလုံး ျဖဴေနတဲ့ျမင္(၄)ေကာင္၊လွည္းဘီးႏွင့္ ဝင္ရုိးပါမက်န္ေၾကးသား(ေငြ)ေတြနဲ႔ တပ္ဆင္ထားတယ္။ေၾကးသားႏွင့္တပ္ ဆင္ထားတဲ့အသုံးအေဆာင္ေတြအား လုံးသည္အျဖဴေတြျဖစ္ၾကတယ္။
လွည္းႏွစ္မ်ိဳးရွိၿပီးဆြဲရတဲ့လွည္းတစ္မ်ိဳ းႏွင့္တပ္ဆင္ထားရတဲ့လွည္တစ္မ်ိဳးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ဆြဲရတဲ့လွည္းသည္ေလး ေထာင့္ပုံသဏၬန္ရိွၿပီးသိပ္မႀကီးဘူူး။လူ ၂(သို႔)၃ေယာက္ေလာက္ပဲတင္လို႔ရႏိုင္ တယ္။ဒါေပမယ့္တပ္ဆင္ထားတဲ့လွည္း ကေတာ့လွည္းအႀကီးျဖစ္ၿပီးရွည္ၿပီး ေတာ့က်ယ္တယ္။အဲဒီလွည္းထဲမွာဖလား၊ထီးႏွင့္ယပ္ေတာင္ေတြကိုကိုင္ရတဲ့လူေတြ၈(သို႔)၁၀ေယာက္အထိရိွၿပီး မတ္တပ္ရပ္ၿပီးေနႏိုင္တယ္။အဲဒီလွည္း ထဲမွာအိပ္လို႔လည္းရတယ္။ၿပီးေတာ့ လွည္းကိုဆြဲရတဲ့ျမင္းသည္အျဖဴျဖစ္ တယ္။အဲဒီျမင္းရဲ႕အသုံးအေဆာင္ေတြ လည္းေငြေတြနဲ႔အားလုံးတပ္ဆင္ထား တယ္။ေငြေတြနဲ႔တပ္ဆင္ထားတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ျဖဴတဲ့လွည္းလို႔ေခၚၾက တယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီေနရာေတြမွာလွပ ေအာင္တပ္ဆင္ထားၾကတယ္။
တစ္ျခားလွည္းဘီးေတြကျခေသၤ့သ ေရ၊က်ားသေရအဝါေရာင္အဝတ္ေတြ နဲ႔တပ္ဆင္ထားသလိုမ်ိဳးစာႏုေသာနီပု ဏၰားရဲ႕လွည္းမွာကအဲသလိုဟုတ္ရဲ႕ လာ?ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေကာင္း တဲ့အဝတ္နဲ႔တပ္ဆင္ထားၿပီးႀကိဳးက ေတာ့ေငြႏွင့္ေက်ာက္ေတြတပ္ဆင္ထား တယ္။လွည္းရဲ႕အလယ္မွာဆြဲတင္ထား တဲ့ထီးလည္းအျဖဴျဖစ္တယ္။ေငြနဲ႔တပ္ ဆင္ထားတဲ့(၇)လက္မက်ယ္တဲ့သပတ္ ပုဝါလည္းအျဖဴျဖစ္တယ္။ဝတ္ထားတဲ့ အဝတ္ေတြလည္းအျဖဴျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကအဲဒီအဝတ္ေတြသည္ေရျမႇပ္ တုံးနဲ႔တူတဲ့အေရာင္ရိွတယ္။ဝတ္ထားတဲ့အဝတ္ရဲ႕တန္ဖိုးမွာ(၅၀၀)က်ပ္ရိွ ၿပီးျခဳံထားတဲ့အဝတ္ရဲ႕တန္ဖိုးက(၁၀၀ ၀)က်ပ္ရိွတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီဖိနပ္က် ေတာ့လမ္းေလၽွာက္တဲ့သူ(သို႔)လာၾက ည့္တဲ့သူေတြစီးလို႔ရတယ္။ဒါေပမယ့္ လွည္းေပၚမွာတက္မဲ့ဖိနပ္ကေတာ့ေငြ ေတြနဲ႔ေရာစပ္ထားတယ္။ပုဏၰားရဲ႕အ သုံးအေဆာင္ေတြလည္းေငြနဲ႔ပဲျပဳလုပ္ ထားၾကတယ္။အဲဒီပုဏၰားသည္အျဖဴ ေရာင္နဲ႔လူးထားၿပီးအျဖဴေရာင္ပန္းနဲ႔ တပ္ဆင္ထားၾကတယ္။လက္(၁၀)ေခ် ာင္းမွာလည္းလက္စြပ္ေတြအျပည့္ဆင္ထားတယ္။နားႏွစ္ဖက္လုံးမွာနားကပ္နဲ႔ ဆင္ထားတယ္။အေယာက္တစ္ေသာင္း ရိွတဲ့ပုဏၰားရဲ႕ေဆြမ်ိဳးအသိုင္းအဝိုင္း ေတြလည္းအျဖဴအားလုံးနဲ႔ဆင္ထား ၾကတယ္။အက်ႌႏွင့္အသုံးအေဆာင္ေတြ အားလုံးလည္းပန္းနဲ႔တန္းတူဆင္ထား ၾကတယ္။
စာႏုေသာနီပုဏၰားသည္အေစာႀကီး ေခါင္းေလၽွာ္ၿပီးနံနက္စာကိုသုံးေဆာင္ လိုက္တယ္။ၿပီးေတာ့အဝတ္ျဖဴေတြကို ဝတ္ဆင္ၿပီးကိုယ္ခႏၶာကိုျပင္ဆင္တယ္။ ၿပီးေတာ့တိုက္အိမ္ကေနဆင္းလာၿပီး လွည္ေပၚကိုတက္သြားတယ္။က်န္တဲ့ အဖြဲ႕ေတြလည္းနံ႔သာေတြလူးၿပီးအဝတ္ ေတြနဲ႔ျပင္ဆင္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ပန္းအ ျဖဴေတြအားလုံးႏွင့္ထီးျဖဴကိုကိုင္ၿပီးစာ ႏုေသာနီပုဏၰားကိုဝန္းရံထားတယ္။အဲဒီ ကေနစၿပီးၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားအားလုံးသည္ အမ်ားသူေတြရဲ႕စည္းလုံးခ်င္းအတြက္ လူပ်ိဳေတြကိုအရင္ဆံုးေပါက္ေပါက္ ေတြက်ဲၾကတယ္။ဆက္လက္ၿပီးေတာ့ အသျပာေငြေတြကိုက်ဲၾကတယ္။ၿပီး ေတာ့အမ်ားသူေတြကစုစည္းၿပီးေအာ္ ဟစ္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့ေကာင္းျမတ္တဲ့ မဂၤလာအတြက္ပုဏၰားရဲ႕အဝတ္ကိုေျမ ာက္ၿပီးၿမိဳ႕တြင္းသို႔လည္ပတ္သြားၾက တယ္။ျပည္သူျပည္သားေတြအားလုံး သည္မဂၤလာရိွဖို႔ႏွင့္အႏၱာရယ္ကင္းေဝး ဖို႔ကိုလိုလားၾကတယ္။
ကုသိုလ္ရိွတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြအားလုံးသည္ႏွစ္ထပ္ရိွတဲ့တိုက္အိမ္ေပၚကိုတက္ၿပီးျပတင္းေပါက္ပြင့္ကာၾကည့္ၾကတယ္။ပု ဏၰားသည္ေတာင္ဘက္ကေနဦးတည္ ၿပီးလည္ပတ္သြားေပမယ့္သူ႔ရဲ႕ပစၥည္း ဥစၥာေတြႏွင့္အာဏာေတြသည္ၿမိဳ႕တစ္ ၿမိဳ႕လုံးကိုဖုံးလြမ္းလိုက္သလိုနဲ႔တူတယ္ ။ျမင့္ျမတ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္အရိယာ မဂၢင္(၈)ပါးလိုမ်ိဳးတကယ့္ကိုျမင့္ျမတ္ တယ္လို႔အဲဒီလွည္းကိုျမင္ရတဲ့သူေတြ ကေျပာၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားကအရွင္အာနႏၵာနားေထာင္!လူ ေတြသည္ခ်ီးျမႇင့္ေျမာက္စားျခင္းခံရတဲ့ သူေတြကိုလက္ေဆာင္ပစၥည္းေတြေပး ၾကတယ္ဆိုတာသဘာဝပဲျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့သီခ်င္းေတြဆိုၿပီးခ်ီးျမႇင့္ေပးတဲ့ ကိုယ့္ရဲ႕အလုပ္သမားေတြကိုခ်စ္စရာ ေကာင္းၿပီးၾကည့္စရာေတြေကာင္း တယ္၊ပစၥည္း၊ဥစၥာေတြအမ်ားအျပား ရိွတယ္လို႔ခ်ီးျမႇင့္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ အဲသလိုခ်ီးျမႇင့္လိုက္ရုံေလာက္နဲ႔အဲဒီ သား၊ျမည္းေတြကေျပာတဲ့အတိုင္းခ်စ္ စရာေတြေကာင္းလာတယ္၊ပစၥည္းေတြ ရိွလာတယ္ဆိုတာျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလာ?
ဒီလိုပုဏၰားရဲ႕လွည္းကိုအမ်ားသူေတြ ျမင္ၿပီးခ်ီးျမင့္ေျပာၾကတယ္။ပုဂၢိဳလ္ ေတြအားလုံးကပုဏၰားေတြရဲ႕ျမင့္ျမတ္ တဲ့က်င့္စဥ္ေတြသည္ျမင့္ျမတ္တယ္မွန္ ေပမယ့္လည္းအဲဒီက်င့္စဥ္ေတြကိုခ်ီ ျမႇင့္ရုံေလာက္နဲ႔ျမင့္ျမတ္ႏိုင္တယ္ဆို တာမျဖစ္ႏိုင္ဘူး။အမွန္တကယ္တမ္း က်ေတာ့အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ႕က်င့္စဥ္ေတြ သည္ညံ့ဖ်င္းၿပီးမေကာင္းတဲ့က်င့္စဥ္ ေတြျဖစ္တယ္။အရွင္အာနႏၵာနားေထာင္ !ပရမတၳအရနဲ႔ဆိုရင္အဲဒီအက်င့္စဥ္ ေတြသည္အရိယာမဂၢင္၈ပါးရဲ႕အမည္ ပဲျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အ ရိယာမဂၢင္သည္ျမင့္ျမတ္ၿပီးအျပစ္ေတြ အားလုံးကေနကင္းေဝးတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အရွင္အရိယာအား လုံးေတြသည္ဒီအရိယာမဂၢင္၈ပါးနဲ႔ပဲ နိဗၺာန္ကိုေရာက္သြားၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ျဗဟၼာေတြရဲ႕က်င့္စဥ္တရား ေတြလို႔ေျပာသင့္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့က်င့္ရမဲ့က်င့္စဥ္တရားေတြ ျဖစ္ၿပီးစစ္ပြဲမွာထူးခၽြန္ၿပီးအႏိုင္ရတဲ့ လွည္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့ကိေလသာစစ္ပြဲကိုအႏိုင္ရသြား ၿပီးဒီထက္ပိုၿပီးေအာင္ျမင္တဲ့အရာေတြ မရိွေတာ့ဘူး။
ဒါေတြအားလုံးသည္ကြာျခားတဲ့အခ်က္ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျမင္ရုံကေန ျဖစ္ေပၚၿပီးနားလည္မႈမွားနဲ႔အားထုတ္ တဲ့နည္းလမ္းႏွင့္အျမင္မွားျခင္းေတြျဖစ္ ေပၚေစတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အ ျဖဴေရာင္ေတြသည္မဂၤလာရိွၿပီးကိေလသာေတြကုန္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္ေစတယ္ လို႔ထင္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္အမွန္တ ကယ္တမ္းက်ေတာ့အဲဒီက်င့္စဥ္သည္ ညံ့ဖ်င္းၿပီးမေကာင္းတဲ့က်င့္စဥ္ေတြ ျဖစ္တယ္လို႔ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားကအမွန္ ကိုဆိုဆံုးမသြားတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့လူေတြကိုနားလည္မႈမွားေစၿပီး ျမင့္ျမတ္တဲ့က်င့္စဥ္ျဖစ္တယ္လို႔ထင္ ၾကတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါ ေၾကာင့္မို႔အမွန္တကယ္ရိွတဲ့တရားသ ေဘာေတြကိုသိႏိုင္ဖို႔သည္ဝတ္ဆင္ထား တဲ့အေရာင္ေတြႏွင့္ျပင္ဆင္ထားတဲ့အ သုံးအေဆာင္ေတြနဲ႔မဆိုင္ဘူး။ဒါေပ မယ့္သတိပညာေတြျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္အ ခ်ိန္မဆိုျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာရဲ႕ လကၡဏေတြကိုေအာက္ေမ့သိၿပီးကိ ေလသာေတြၿငိမ္းသတ္ႏိုင္တဲ့က်င့္စဥ္ ေတြသည္အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြမွာရိွတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။
** စိတ္(၈၉)ပါးသို႔(၁၂၁)ပါး** စိတ္(၈၉)ပါးေတြကေတာ့ ကာမာဝက်လစိတ္ ၅၄ ပါး၊ ရူပါဝက်လစိတ္ ၁၅ ပါး၊ အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ ပါးႏွင့္ ေလာကုတၱရာစိတ္ ၈ ပါးတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။စိတ္ ၁၂၁ ပါးေတြကေတာ့ ကာမာဝက်လစိတ္ ၅၄ ပါး၊ ရူပါဝက်လစိတ္ ၁၅ ပါး၊ အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ ပါးႏွင့္ ေလာကုတၱရာစိတ္ ၄၀ ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ကာမာဝက်လစိတ္သည္ အိပ္ေပ်ာ္ေနသည္ျဖစ္ေစ(သို႔)ႏိုးေန သည္ျဖစ္ေစေန႔တိုင္း၊အခ်ိန္တိုင္းပုံမွန္ ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့အရင္ဆုံးစိတ္ျဖစ္တယ္ ။အဲဒီရုပ္ပရမတၳ၂၈ ရုပ္ေတြအားလုံးထဲ မွာရုပ္ပရမတၳသည္ကာမအာရုံျဖစ္ တယ္။ျဖစ္ေပၚတဲ့ရုပ္ပရမတၳသည္မ်က္ စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွပုံမွန္ရိွ တဲ့အာရုံျဖစ္တယ္။အဲဒီမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊ လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြသည္ ၇ရုပ္ရိွၿပီးခို ခ်လရုပ္(သို႔)ဝိသယရုပ္လို႔ေခၚတယ္။ (ခိုက်လျဖစ္ၿပီးဝိသယျဖစ္တဲ့ရုပ္ျဖစ္ တယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးပုံ မွန္သိတဲ့ရုပ္ျဖစ္တယ္။)ဘာေတြလဲဆို ေတာ့ ရူပါရုံ ၁ရုပ္=စကၡဳပသာဓာတ္ရုပ္ ကုိထိေတြ႕တဲ့အခါျဖစ္ေပၚတဲ့အဆင္း၊ သဒၵါရုံ ၁ရုပ္=ေသာတပသာဓာတ္ရုပ္ကို ထိေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚတဲ့အသံ၊ ဂႏၶာရုံ ၁ရုပ္=ဃာနပသာဓာတ္ရုပ္ကိုုထိ ေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚတဲ့အနံ႔၊ ရသာရုံ ၁ရုပ္=ဇိဝါွပသာဓာတ္ရုပ္ကိုထိ ေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚတဲ့အရသာ၊ ေဖာဌဗၺာရုံ ၃ရုပ္=ကာယပသာဓာတ္ ရုပ္ကိုထိေတြ႕တဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚၿပီး ေျမဓာတ္ျဖစ္တဲ့မာ(သို႔)ေပ်ာ့ ၁ရုပ္၊ မီးဓာတ္ျဖစ္တဲ့ေအး(သို႔)ပူ ၁ရုပ္၊ေလ ဓာတ္ျဖစ္တဲ့တင္း(သို႔)လႈပ္ရွား ၁ရုပ္တို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီအခ်ိန္တိုင္းဘဝမွာပုံ မွန္ျဖစ္၊ပ်က္ေနတဲ့စိတ္သည္ဒီရုပ္ေတြနဲ႔ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ကာမာဝက်လစိတ္ရဲ႕အ ရင္ဆံုးစိတ္ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဒီရုပ္ ေတြရိွတဲ့အာရုံကိုဆိုလိုတယ္။(သို႔)ဒီရုပ္ ေတြရဲ႕အေၾကာင္းကိုစဥ္းစားတယ္။
ကာမာဝက်လစိတ္ ၅၄ပါးေတြကေတာ့ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါး၊အေဟတုက စိတ္ ၁၈ပါးႏွင့္ကာမေသာမနစိတ္ ၂၄ ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ *အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါး* အကုသိုလ္စိတ္သည္မေကာင္းျမတ္တဲ့ စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အကုသိုလ္ေစတသိက္ေတြအတူျဖစ္ ေပၚတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။အကု သိုလ္စိတ္၁၂ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆို ေတာ့ေလာဘမူလစိတ္၈ပါး၊ေဒါသမူ လစိတ္၂ပါး၊ေမာဟမူလစိတ္၂ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။မူလဆိုတာကေတာ့အကု သိုလ္တရားအားလုံးရဲ႕အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္တယ္။အဲဒီအကုသိုလ္တရားသည္ ၃ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ေလာဘ ေစတသိက္ ၁ ပါး၊ေဒါသေစတသိက္ ၁ ပါး၊ေမာဟေစတသိက္ ၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။စုစုေပါင္းအကုသိုလ္အေၾကာင္း (သို႔) အကုသိုလ္မူလစိတ္ ၃ပါးတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။ေလာဘမူလစိတ္ဆိုတာက ေတာ့ေလာဘေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚတဲ့အာရုံထဲမွာႀကိဳက္ႏွစ္သက္ၿပီးၿငိ တြယ္ေစတယ္။ေလာဘမူလစိတ္ ၈ပါး ေတြကေတာ့ ၁။ေသာမနႆသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱသမၸယုတၱံ အသံခါလိ–>ေသာမ နႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘ မူလစိတ္သည္ေပ်ာ္ရႊင္မႈကိုခံစားျခင္း ျဖင့္အျမင္မွားျခင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္ ။ဆိုလိုတာကဒိဌိေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚၿပီးစြဲေဆာင္ျခင္းေတြကိုမမွီခိုပဲနဲ႔ျဖစ္ ေပၚတဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
၂။ေသာမနႆသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱသမၸ ယုတၱံ သသံခါလိ–>ေသာမနႆေဝဒ နာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘမူလစိတ္ သည္အျမင္မွားျခင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေဆာင္ျခင္းေတြကိုမွီ ခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ ၃။ေသာမနႆသဟခတၱံ ဒိဌိ ခတၱဝိပၸယုတၱံ အသံခါလိ–>ေသာမန ႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘ မူလစိတ္သည္အျမင္မွားျခင္းေတြနဲ႔မ ျဖစ္ေပၚဘူး။ဆိုလိုတာကဒိဌိေစတသိက္ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့စြဲ ေဆာင္ျခင္းကိုမမွီခိုပဲျဖစ္ေပၚတဲ့အား ေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။၄။ေသာမန သဟခတၱံ ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတၱံသသံခါလိ –>ေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ေလာဘမူလစိတ္သည္အျမင္မွား ျခင္းေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့ စြဲေဆာင္ျခင္းေတြကိုမွီိခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
၅။ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱသမၸ ယုတၱံ အသံခါလိ–>ဥေပကၡာေဝဒနာ (ေပ်ာ္ရႊင္မႈ၊ဆင္းရဲမႈမရိွတဲ့ခံစားျခင္း) နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘမူလစိတ္ သည္အျမင္မွားျခင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းေတြကိုမမွီ ခိုပဲျဖစ္ေပၚတဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ ၆။ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱ သမၸယုတၱံ သသံခါလိ–>ဥေပကၡာေဝဒ နာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘမူလစိတ္ သည္အျမင္မွားျခင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္မႈကိုမွီခိုၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၇။ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတၱံ အသံခါလိ–>ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာဘမူလစိတ္သည္အ ျမင္မွားျခင္းေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္မႈကိုမမွီခိုပဲျဖစ္ေပၚတဲ့ အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၈။ဥ ေကၡာသဟခတၱံ ဒိဌိခတၱဝိပၸယုတၱံ သသံ ခါလိ–>ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ေလာဘမူလစိတ္သည္အျမင္မွားျခင္ းေတြနဲ႔ျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့စြဲ ေစာင္မႈကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
ေဒါသမူလစိတ္ဆိုတာကေတာ့အာရုံထဲ မွာမႏွစ္သက္တဲ့ၾကမ္းတမ္းတဲ့တရားသ ေဘာျဖစ္ၿပီးေဒါသေစတသိက္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ေဒါသေစတ သိက္၂မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။ေဒါမနႆသဟခတၱံ ပဋီခသမၸယုတၱံ အသံခါလိ–>ေဒါမနႆေဝဒနာ(စိတ္မ ခ်မ္းသာတဲ့ခံစားျခင္း)ႏွင့္ႀကမ္းတမ္း တဲ့တရားသေဘာျဖစ္တဲ့ေဒါသေစတ သိက္သည္ေဒါသမူလစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ တယ္။စြဲေစာင္ျခင္းကိုမမီွခိုပဲျဖစ္ေပၚ တဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ ေဒါမနႆသဟခတၱံ ပါဋီခသမၸယုတၱံ သသံခါလိ–>ေဒါမနႆေဝဒနာႏွင့္ေဒါ သေစတသိက္သည္ေဒါသမူလစိတ္ႏွင့္ အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ ျခင္းကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့ စိတ္ျဖစ္တယ္။
ေမာဟမူလစိတ္ဆိုတာကေတာ့တရား သေဘာအားလုံးရဲ႕အမွန္ေတြကိုမသိတဲ့ တရားသေဘာျဖစ္ၿပီးေမာဟေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ေမာဟမူလစိတ္၂မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲ ဆိုေတာ့ ၁။ဥေပကၡာသဟခတၱံဝိစိကိစၥာ သမၸယုတၱံ–>တရားသေဘာအားလုံးရဲ႕ အမွန္ေတြကိုသံသယရိွၿပီး(ဝိစိကိစၥာေစ တသိက္)ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ေမာဟမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဥဒၶစၥသမၸယုတၱံ–> ေတြေဝျခင္း(ဥဒၶစၥေစတသိက္)ေတြျဖစ္ ေပၚၿပီးဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တဲ့ေမာဟမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီစိတ္ တစ္ပါးပါးသည္ေစတသိက္ေတြမ်ား စြာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့စိတ္ တစ္ပါးပါးသည္အဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအ စားအရအနည္းအမ်ားကြာျခားၿပီးေစ တသိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။စိတ္ အပါးတိုင္းသည္အဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳးအ စားအရေဝဒနာေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚျခင္းရိွရတယ္။
အကုသိုလ္စိတ္အပါးတိုင္းသည္အကု သိုလ္သဌာရနေစတသိက္(၄)ပါးနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚျခင္းရိွရတယ္။(အကုသိုလ္စိတ္ အပါးတိုင္းနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတ သိက္)အကုသိုလ္သဌာရနေစတသိက္ ၄ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ေမာဟေစ တသိက္ ၁ပါး၊အဟိရိေစတသိက္ ၁ပါး( မေကာင္းမႈထဲမွာအရွက္မရိွတဲ့တရား သေဘာ)၊ဩတပၸေစတသိက္ ၁ပါး(အ ကုသိုလ္တရားေတြရဲ႕အျပစ္ေတြကိုမ ေၾကာက္တဲ့တရားသေဘာ)၊ဥဒၶစၥေစတ သိက္ ၁ပါး(အကုသိုလ္တရားအရေတြ ေဝတဲ့တရားသေဘာ)တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
မူလ(အကုသိုလ္အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟ)အရနဲ႔အကု သိုလ္စိတ္ ၁၂ပါးရဲ႕ကြာျခားျခင္းေတြ ကေတာ့ *ေမာဟမူလစိတ္သည္ေလာ ဘေစတသိက္ႏွင့္ေဒါသေစတသိက္ေတြ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းေတြမရိွဘူး။ *ေဒါသမူလစိတ္သည္ေလာဘေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ *ေလာဘမူလစိတ္သည္ေဒါသေစတ သိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ ေဝဒနာ ၃ပါး(ဥေပကၡာေဝဒနာ၊ေသာမ နႆေဝဒနာ၊ေဒါမနႆေဝဒနာ)အရနဲ႔ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါးရဲ႕ကြားျခားျခင္း ေတြကေတာ့ *ဥေပကၡာေဝဒနာသည္ ေလာဘမူလစိတ္ႏွင့္ေမာဟမူလစိတ္ ေတြအတူျဖစ္ေပၚလို႔ရၿပီးေဒါသမူလ စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ *ေသာမနႆေဝဒနာသည္ေလာဘမူလ စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔ရၿပီးေဒါသမူလစိတ္ႏွင့္ေမာဟမူလစိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။ *ေဒါမနႆေဝဒနာသည္ေဒါသမူလ စိတ္၂ပါးနဲ႔သာျဖစ္ေပၚလို႔ရၿပီးတစ္ျခား စိတ္ေတြနဲ႔မျဖစ္ေပၚဘူး။
အကုသိုလ္စိတ္ေနာက္ဆံုးအပါးက ေတာ့ေမာဟမူလစိတ္ ၂ပါးျဖစ္တဲ့အဲဒီ ဥေပကၡာသဟခတၱံ ဥဒၶစၥသမၸယုတၱံသည္ ဝိစိကိစၥေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္း မရိွတဲ့ေမာဟမူလစိတ္ျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့အကုသိုလ္စိတ္အမ်ိဳးအစားတစ္ မ်ိဳးလည္းျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆို ေတာ့အကုသိုလ္ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ေလာ ဘမူလစိတ္ ၈ပါးမျဖစ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မ ဆိုေဒါသမူလစိတ္၂ပါးႏွင့္ေမာဟမူလ စိတ္သည္ဝိစိကိစၥသမၸယုတ္ျဖစ္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာအကုသိုလ္စိတ္သည္ေမာ ဟမူလစိတ္ျဖစ္ၿပီးဥဒၶစၥသမၸယုတ္ျဖစ္ တယ္။ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအကုသိုလ္စိတ္ ေတြအားေကာင္းတဲ့အခါမွာအကုသိုလ္ ကိရိယာပုဒ္ ၁၀ပါးကိုလုပ္ႏိုင္တဲ့အ ေၾကာင္းေတြျဖစ္ေစတယ္။ဘာေတြ လဲဆိုေတာ့ *ကာယကံ ၃ပါး* ၁။ပါဏာတိပါတာ–>ေသေစစိတ္ျဖင့္ အသက္ရိွတဲ့တိရိစၧာန္ေတြကိုသတ္ျခင္း ၁ပါး၊၂။အဒိန္နာဒါနာ–>အရွင္မေပး ေသာသူတစ္ပါး၏ဥစၥာကိုိခုိးယူျခင္း ၁ပါး၊၃။ကာေမသုမိစၧာစာရာ–>သူ တစ္ပါးသားမယားကိုျပစ္မွားျခင္း၁ပါး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
**ဝစီကံ ၄ပါး** မုသာဝါဒါ–>လိမ္လည္လွည့္ျဖားမမွန္ ေသာစကားကိုေျပာဆိုျခင္း ၁ပါး၊ဖရုသ ဝါစာ–>ၾကမ္းတမ္းေသာစကားကိုေျပာ ဆိုျခင္း ၁ပါး၊ပိသုဏဝါစာ–>ဂုန္းေခ်ာ စကား၊ကုန္းတိုက္ေျပာဆိုျခင္း ၁ပါး၊ သမၹပၸလာပဝါစာ–>လြန္ကဲစြာနဲ႔ႂကြားဝါ ေျပာဆိုျခင္း(အႏွစ္အဆံမရိွသိမ္ဖ်င္း ေသာစကား)၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ **မေနာကံ ၃ပါး** အဘိခ်ဏာ–>သူတစ္ပါးပစၥည္းကို ကိုယ့္ပစၥည္းအျဖင့္နဲ႔ရေအာင္ၾကံစည္ ျခင္း ၁ပါး၊ဖရာဘာ–>သူတစ္ပါးကို လုပ္ၾကံဖို႔စဥ္းစားျခင္း၁ပါး၊မိစၧာဒိဌိ–> အျမင္မွားျခင္း(ကံရဲ႕အက်ိဳးေတြမရိွ ဘူးလို႔အျမင္မွားတဲ့စိတ္နဲ႔စဥ္းစားျခင္း) တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အကုသိုလ္ကိရိယာပုဒ္ ကိုအေၾကာင္းျဖစ္ေစတဲ့အကုသိုလ္စိတ္ နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတနာေစတသိက္ သည္သင့္ေတာ္တဲ့အခ်ိန္ကာလေရာက္ရင္အဲဒီကံရဲ႕အက်ိဳးကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အ ကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္၇ပါးသည္ကံအ ေၾကာင္း(ကမၼပစၥေယာ)ကိုျဖစ္ေစတယ္ ။
* အေဟတုကစိတ္ ၁၈ပါး* အေဟတုကစိတ္၁၈ပါးေတြကေတာ့အ ေၾကာင္း၆ပါးျဖစ္တဲ့ေစတသိက္နဲ႔အတူ မျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။အေၾကာင္း ၆ပါးျဖစ္တဲ့ေစတသိက္ေတြကေတာ့ * အကုသိုလ္အေၾကာင္း၃ပါး* ေလာဘေစတသိက္၁ပါး၊ေဒါသေစတ သိက္၁ပါး၊ေမာဟေစတသိက္၁ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။ဒီအကုသိုလ္အေၾကာင္း ၃ပါးသည္အကုသိုလ္စိတ္၁၂ပါးနဲ႔သာ ျဖစ္ေပၚၿပီးတစ္ျခားစိတ္ေတြနဲ႔မျဖစ္ ေပၚဘူး။ *ေသာမနႆအေၾကာင္း၃ပါး* အေလာဘေစတသိက္၁ပါး၊အေဒါသ ေစတသိက္၁ပါး၊ပညာေစတသိက္(အ ေမာဟ)၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ေသာမန ႆအေၾကာင္းေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္း ရွိတဲ့ဘယ္စိတ္မဆိုအဲဒီစိတ္သည္ေသာ မနႆစိတ္ျဖစ္ၿပီးေကာင္းျမတ္တဲ့စိတ္ ျဖစ္တယ္။စိတ္၁၈ပါးသည္အေၾကာင္း ၆ပါးျဖစ္တဲ့ေစတသိက္နဲ႔အတူမျဖစ္ေပၚ ဘူး။ဒါေၾကာင့္စိတ္၁၈ပါးသည္အေဟ တုကစိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ အေသာမနႆစိတ္လည္းျဖစ္တယ္။အဲ ဒီက်န္တဲ့တစ္ျခားစိတ္၇၁ပါးသည္အ ေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္၆ပါးနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတယ္။ဒါေၾကာင့္စိတ္၇၁ပါး သည္သေဟတုကစိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။
*အကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၇ပါး* ၁။မေကာင္းတဲ့အဆင္းကိုျမင္တဲ့စိတ္ သည္ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ ၂။မေကာင္းတဲ့အသံကိုၾကားတဲ့ စိတ္သည္ဥပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ ၃။မေကာင္းတဲ့အနံ႔ကိုရတဲ့စိတ္ သည္ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ ၄။မေကာင္းတဲ့အရသာကိုသိတဲ့ စိတ္သည္ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတယ္။ ၅။မေကာင္းတဲ့အထိအ ေတြ႕ေတြကိုသိတဲ့စိတ္သည္ဒုကၡေဝဒ နာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ပဥၥဝိညာဥ္၅ပါး သည္ကိုယ္စီ၊ကိုယ္စီရဲ႕အာရုံ ၅ပါးကို သာသိတယ္။၆။စိတ္သည္အကုသိုလ္ ဝိပက္ျဖစ္တဲ့ပဥၥဝိညာဥ္ကေနအာရုံ ၅ ပါးကိုလက္ခံသိတယ္။ ၇။စိတ္သည္အ ကုသိုလ္ဝိပါက္ျဖစ္တဲ့သမၸတီခ်ဏစိတ္ ကေနအာရုံ ၅ပါးကိုေဝဖန္သုံးသပ္တယ္ ။အကုသိုလ္ဝိပါက္အားလုံးသည္အကု သိုလ္ကံရဲ႕အက်ိဳးျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ မႀကိဳက္မႏွစ္သက္တဲ့(အနစ္ထာရုံ)အာ ရုံျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္တယ္။
အေဟတုကကုသိုလ္ဝိပါက္စိတ္ ၈ပါး သည္ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၈ပါး ရဲ႕အက်ိဳးေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကု သိုလ္ ၁၀ပါးထဲမွာေအာင္ျမင္တဲ့ကု သိုလ္ျဖစ္တဲ့ေစတနာေတြရိွတယ္။ကု သိုလ္ ၁၀ပါးေတြကေတာ့ဒါန၊သီလ၊ ဘာဝနာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကုသိုလ္ေစတနာျဖစ္ေပၚၿပီးကုသိုလ္ကံကိုေအာင္ျမင္ စြာျပဳလုပ္ၿပီးတဲ့အခါမွာအဲဒီကုသိုလ္ ေစတနာသည္အက်ိဳးကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ ကမၼအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာက ကာမာဝက်လကုသိုလ္ဝိပါက္စိတ္ ၁၆ ပါးျဖစ္တဲ့ကာမာဝက်လသေဟတုက ကုသိုလ္ပါက္စိတ္ ၈ပါးျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့အေဟတုကကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၈ပါးလည္းျဖစ္တယ္။ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ တဲ့အာရုံႏွစ္မ်ိဳးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ (အီထာရုံ)ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံႏွင့္( အတီအီထာရုံ)အရမ္းကိုႀကိဳက္ႏွစ္ သက္တဲ့အာရုံတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကုသိုလ္ကံရဲ႕(ေသာမနႆ)အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ဘယ္ အခ်ိန္မဆိုကုသိုလ္ဝိပါက္သည္အရမ္း ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံကိုျဖစ္ေပၚၿပီး သိတယ္။ၿပီးေတာ့အဲဒီအရမ္းႀကိဳက္ ႏွစ္သက္တဲ့အားရုံကိုသိၿပီးေဝဖန္သုံး သပ္တဲ့သမ္တီလနစိတ္သည္ေသာမန ႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။တ ကယ္လို႔ဘယ္အခ်ိန္မဆိုကုသိုလ္ဝိ ပါက္စိတ္သည္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံ ကိုျဖစ္ေပၚၿပီးသိမယ္ဆိုရင္အဲဒီႀကိဳက္ ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံကိုသိၿပီးေဝဖန္သုံး သပ္တဲ့သမ္တီလနစိတ္သည္ဥေပကၡာ ေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။
*အေဟတုကကိရိယာစိတ္ ၃ပါး* ကိရိယာစိတ္ဆိုတာကေတာ့စိတ္သည္ အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္အကု သိုလ္စိတ္ေတြမရိွ/ဟုတ္ဘူး။ၿပီးေတာ့ အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ဝိပါက္စိတ္မဟုတ္ဘူး။ အေဟတုကကိရိယာစိတ္ဆိုတာက ေတာ့အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ေစတသိက္နဲ႔ အတူမျဖစ္ေပၚတဲ့ကိရိယာစိတ္ျဖစ္ တယ္။အေဟတုကကိရိယာစိတ္ ၃ပါး ရိွၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့ ၁။ဥေပကၡာသ ဟခတၱံ ပဥၥဒါြရလာဝခ်နစိတ္ ၁ပါး၊ ၂။ ဥေပကၡာသဟခတၱံ မေနာဒါြရလာဝခ်န စိတ္ ၁ပါး၊ ၃။ေသာမနႆသဟခတၱံ စိ တုပါဒစိတ္ ၁ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ပဥၥဒါြ ရလာဝခ်နစိတ္(ပဥၥ+ဒါြရ+အာဝခ်န) ဆိုတာကေတာ့ပထမဆုံးျဖစ္ေပၚတဲ့ဝိ ထီစိတ္ျဖစ္ၿပီးမ်က္စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ ကိုယ္ေတြမွထိေတြ႕တဲ့အာရုံကိုသိတယ္။ကိရိယာစိတ္ႏွင့္ဝိပက္စိတ္ေတြကြာျခာ းၾကတယ္။ဆိုလိုတာကကိရိယာစိတ္ သည္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံႏွင့္မ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာရုံေတြကိုသိႏိုင္ တယ္။အဲဒီဝိပက္စိတ္က်ေတာ့ကုသိုလ္ ဝိပက္စိတ္သည္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့အာ ရုံကိုသာသိႏိုင္တယ္။အကုသိုလ္ဝိပက္ စိတ္သည္မႀကိဳက္မႏွစ္သက္တဲ့အာရုံ ကိုသာသိႏိုင္တယ္။
ပဥၥဒါြရလာဝခ်နစိတ္သည္ဘယ္အာရုံ မဆိုသိၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာမ်က္စိ(နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္)ေတြကိုထိေတြ႕ၿပီး ပ်က္သြားတယ္။စကၡဳဝိညာဥ္သည္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအာရုံတစ္ခု ကိုလက္ခံၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။ၿပီး ေတာ့သံတီလနစိတ္သည္ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီအာရုံတစ္ခုကိုေဝဖန္သုံး သပ္ၿပီးေတာ့ပ်က္သြားတယ္။စကၡဳဝိ ညာဥ္၊ေသာတဝိညာဥ္၊ဃာနဝိညာဥ္၊ဇိ ဝါွဝိညာဥ္၊ကာယဝိညာဥ္ေတြသည္မ်က္ စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္ေတြမွကံရဲ႕အက်ိဳ းေတြကိုလက္ခံၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲ ဒီကာလတစ္ခုစီေတြမွာပဥၥဒါြရလာဝခ် နစိတ္ေတြအရင္ျဖစ္ေပၚရတယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဘယ္ဒါြရကိုအာရုံ ေတြအရင္ထိေတြ႕ရမလဲဆိုတာျဖစ္ေပၚ ၿပီးသိတဲ့ဝိထီစိတ္ေတြရိွရတယ္။အဲဒီ အာဝခ်နလို႔ေခၚတဲ့စိတ္နာမည္ရဲ႕အဓိပၸါ ယ္ကေတာ့ဘဝင္ျဖစ္တဲ့အက်င့္စာရိတၱ ကေနခြဲထုတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့ဒါြရမွထိေတြ႕တဲ့အာရုံဆီကို ေရာက္ရိွသြာတယ္။ပဥၥဒါြရလာဝခ်န စိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာစကၡဳဝိညာဥ္၊ ေသာတဝိညာဥ္၊ဃာနဝိညာဥ္၊ဇိဝါွဝိညာ ဥ္ႏွင့္ကာယဝိညာဥ္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီ ဒါြရေတြမွျမင္၊ၾကား၊အနံ႔၊အရသာႏွင့္အ ထိအေတြ႕ေတြကိုရတယ္။
မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္(မေနာ+ဒါြရ+ အာဝခ်န)သည္စိတ္မွအာရုံကိုသိၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့ပထမဦးဆံုးဝိထီစိတ္ျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့အကုသိုလ္စိတ္(သို႔) ကာမာဝက်လစိတ္ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚ တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။တကယ္လို႔ရဟႏၱာပုဂၢိ ုလ္ေတြျဖစ္ရင္ကုသိုလ္စိတ္အစားကာ မာဝက်လကိရိယာစိတ္ေတြျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့အဲဒီပဥၥဒါြရမွသံတီလနစိတ္ ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာမေနာဒါြရလာဝခ် နစိတ္သည္ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးဝို႔ထဖ နတာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ ဝို႔ထဖနစိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ဘာ ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့မေနာဒါြရမွအာရုံ ျဖစ္ေပၚၿပီးမသိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္အာ ဝခ်နတာဝန္ကိုမလုပ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာကအကုသိုလ္စိတ္နဲ႔မထိေရာ က္တဲ့မနသိကာရေတြဆက္လက္ျဖစ္ ေပၚၿပီးစိတ္ေတြမွျပဳလုပ္ေပးတဲ့စိတ္ ျဖစ္တယ္။(သို႔)ကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ၿပီးေသ ခ်ာတဲ့မနသိကာရေတြနဲ႔စိတ္ရဲ႕စုေစာင္း ျခင္းအတိုင္းျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ (သို႔)ရဟႏၱာေတြရဲ႕ကိရိယာစိတ္ေတြ ျဖစ္တယ္။ပဥၥဒါြရမွျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္ စိတ္မဆိုသံတီလနစိတ္ကေနဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့ဝို႔ထဖနစိတ္ေတြျဖစ္တယ္ ။(သို႔)စိတ္မွပထမဆုံးအာရုံကိုသိၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့မေနာဒါြရလာဝခ်နစိတ္ေတြ ျဖစ္ၿပီးအဲဒီစိတ္တစ္ပါးပါးပ်က္သြားတဲ့ အခါမွာအကုသိုလ္စိတ္(သို႔)ကာမာဝ က်လကုသိုလ္စိတ္(ရဟႏၱာရဲ႕ကာမာဝ က်လကိရိယာစိတ္)ေတြသည္ျဖစ္ေပၚ လို႔ရတယ္။ဒါေၾကာင့္ဒီစိတ္တစ္ပါးရဲ႕ ၆ ဒါြရစလုံးမွာအကုသိုလ္စိတ္ႏွင့္ကာ မာဝက်လကုသိုလ္စိတ္(ရဟႏၱာရဲ႕ကာမာဝက်လကိရိယာစိတ္)ထက္အရင္ ျဖစ္ေပၚရတယ္။စိတုပါဒတ္စိတ္သည္ ၆ ဒါြရမွအာရုံ ၆ပါးထဲမွာရဟႏၱာေတြကို ျပဳံးယုံသာျဖစ္ေစတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။
*ကာမာဝခ်လစိတ္၂၄ပါး* ကာမာဝက်လေသာမနစိတ္၂၄ပါး သည္ကာမာဝက်လအဆင့္မွာေကာင္း ျမတ္တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ေကာင္းျမတ္တဲ့ေစတသိက္( ေသာမနႆေစတသိက္)ေတြနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚျခင္းရိွတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ တယ္။ကာမာဝက်လေသာမနႆစိတ္ ၂၄ပါးေတြကေတာ့ကာမာဝက်လကု သုိလ္စိတ္(မဟာကုသိုလ္)၈ပါး၊ကာမာ ဝက်လဝိပက္စိတ္(မဟာဝိပက္)၈ပါး၊ ကာမာဝက်လကိရိယာစိတ္(မဟာကိရိ ယာ)၈ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ *ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၈ပါး* ၁။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔ေပါင္းစပ္ ၿပီးေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ဆိုလိုတာကပညာေစတသိက္( အေမာဟ)နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္းရိွၿပီးစြဲ ေစာင္ျခင္းကိုမမွီခိုပဲျဖစ္ေပၚတဲ့အား ေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔ေပါင္းစပ္ ၿပီးေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမီွခုီၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၃။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔မေပါင္းစပ္ တဲ့ေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္မႈကိုမမွီခိုပဲျဖစ္ ေပၚတဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၄။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔မေပါင္းစပ္ တဲ့ေသာမနႆေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမွီခိုၿပီး ျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၅။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔ေပါင္းစပ္ ၿပီးဥေပကၡေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမမီွခိုပဲျဖစ္ေပၚ တဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၆။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔ေပါင္းစပ္ ၿပီးဥေပကၡေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၇။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔မေပါင္း စပ္တဲ့ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ တယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကိုမမွီခိုပဲ ျဖစ္ေပၚတဲ့အားေကာင္းတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ ၈။ကုသိုလ္စိတ္သည္ပညာနဲ႔မ ေပါင္းစပ္တဲ့ဥေပကၡာေဝဒနာနဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့စြဲေစာင္ျခင္းကို မွီခိုၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့အားနည္းတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။
ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၈ပါးထဲမွာ ေစတနာေစတသိက္သည္ကုသိုလ္ကိရိ ယာဝတၳဳ ၁၀ပါးမွာကုသိုလ္ကံအျဖစ္နဲ႔ ေအာင္ျမင္တယ္။ကုသိုလ္ကိရိယာဝတၳဳ (၁၀)ပါးေတြကေတာ့ ဒါနကုသိုလ္–> ေပးကမ္းစြန္႔က်ဲျခင္းအျဖစ္နဲ႔ေအာင္ျမင္ တဲ့ကုသိုလ္၊သူတစ္ပါးအက်ိဳးေတြျဖစ္ ဖို႔အတြက္ပစၥည္းေတြကိုစြန္႔လြတ္ျခင္း။ သီလကုသိုလ္–>က်င့္ၾကံျခင္းမွေအာင္ ျမင္တဲ့ကုသိုလ္၊ဒုစရုိက္ကံေတြမွေရွာင္ က်ဥ္ျခင္း။ ဘာဝနာကုသိုလ္–>သမထ ႏွင့္ဝိပႆနာေတြကိုပါြးမ်ားျခင္းျဖင့္ ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ အပါက်ရနကု သိုလ္–>ရုိေသထိုက္သူကိုရုိေသျခင္း ျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ ေဝရာဝဇၨ ကုသိုလ္–>လုပ္သင့္တဲ့လုပ္ငန္းေတြကို ကူညီျခင္းျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ ပတိဒါနကုသိုလ္–>တစ္ပါးသူေတြသာဓု ေခၚႏိုင္ဖို႔အတြက္ရိွတဲ့ကုသိုလ္ေတြကိုအ မၽွေပးေဝျခင္းျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကု သိုလ္။ ပတၱာႏုေမာဓနကုသိုလ္–>သူ တစ္ပါးရဲ႕ေကာင္းမႈကုသိုလ္ေတြကိုဝမ္း ေျမာက္စြာနဲ႔သာဓုေခၚျခင္းျဖင့္ေအာင္ ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ ေဒသနာကုသိုလ္–>တ ရားေဟာေျပာျခင္း၊တရားေဆြးေႏြးျခင္ းျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ သာဝနကု သိုလ္–>တရားနာၾကားျခင္းျဖင့္ေအာင္ ျမင္တဲ့ကုသိုလ္။ဒိဌိဇုကမၼ–>အျမင္မွန္ ျခင္းျဖင့္ေအာင္ျမင္တဲ့ကုသိုလ္တို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။ကုသိုလ္ကိရိယာဝတၳဳ(၁၀)ပါ းထဲမွာစိတ္ေတြမျဖစ္ေပၚတဲ့ဘယ္အခ်ိန္ မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာကုသိုလ္စိတ္မျဖစ္ဘူး။
ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္သည္မ်က္ စိ၊နား၊ႏွာ၊လၽွာ၊ကိုယ္၊စိတ္ေတြမွဒါနျဖစ္ ေပးကမ္းစြန္႔က်ဲျခင္း၊သီလျဖစ္တဲ့ဒုစရုိ က္မွေရွာင္က်ဥ္ျခင္း၊ဘာဝနာျဖစ္တဲ့ဝိပ ႆနာပါြးမ်ားျခင္း၊ရုိေသထိုက္သူကိုရုိ ေသျခင္း၊ေဝရာဝဇၨျပဳလုပ္ေပးျခင္း၊တ ရားေဆြးေႏြးျခင္း၊တရားနာၾကားျခင္း ႏွင့္အျမင္မွန္ျခင္းေတြအားလုံးသည္ကု သိုလ္ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ကာမာဝ က်လကုသိုလ္သည္မဟာကုသိုလ္လို႔ ေခၚရျခင္းျဖစ္တယ္။ကာမာဝက်လကု သိုလ္စိတ္ ၈ပါးျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာကု သိုလ္ကံေတြေအာင္ျမင္သြားၿပီးျဖစ္တ ယ္။အဲဒီကုသိုလ္ကံကိုလုပ္ေဆာင္တဲ့ေစ တနာသည္ကမၼပစၥယအေၾကာင္းျဖစ္ၿပီ းကာမာဝက်လကုသိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၁၆ ပါးကိုျဖစ္ေပၚေစတယ္။အေၾကာင္းႏွင့္ အခ်ိန္ကာလေတြသင့္ေတာ္သေလာက္ အဲဒီကံရဲ႕အက်ိဳးေပးေတြျဖစ္တယ္။ ကာမာဝက်လကုသိုလ္ဝိပက္ ၁၆ပါး ေတြကေတာ့အေဟတုကကုသိုလ္ဝိ ပက္ ၈ပါးႏွင့္ကာမာဝက်လသေဟတု ကကုသိုလ္ဝိပက္(မဟာဝိပက္ ၈ပါး) တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
ဒီမဟာဝိပက္စိတ္ ၈ပါးသည္ေသာမန ႆေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အ ေၾကာင္းေတြရိွၿပီးသေဟတုကကုသိုလ္ ဝိပက္စိတ္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာမ နႆေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့အ ေၾကာင္းေတြမရိွတဲ့အေဟတုကကု သိုလ္ဝိပက္စိတ္ ၈ပါးနဲ႔ကြာျခားတယ္။ ကာမာဝက်လေသာမနႆကိရိယာ စိတ္(မဟာကိရိယာစိတ္) ၈ပါးသည္အ ခ်ိန္ကာလမေရာက္ခင္မွာအေၾကာင္း ျဖစ္ေစတဲ့ကုသိုလ္ႏွင့္အကုသိုလ္ေတြ အားလုံးကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးတဲ့ရဟႏၱာေတြ ရဲ႕စိတ္ျဖစ္တယ္။အဲဒီကုသိုလ္အရင္ ျဖစ္တဲ့ရဟႏၱာရဲ႕ေသာမနႆစိတ္ရဲ႕သ ေဘာသည္ရဟႏၱာေတြျဖစ္ၿပီးတဲ့အခါ မွာေနာက္ထပ္ဝိပက္စိတ္အေၾကာင္း ေတြမျဖစ္ေပၚတဲ့ကိရိယာစိတ္ျဖစ္တယ္ ။ဒါေၾကာင့္ရဟႏၱာေတြသည္ဝိပက္စိတ္ ႏွင့္ကိရိယာစိတ္ေတြသာရိွတယ္။ဆိုလို တာကရဟႏၱာမျဖစ္ခင္အတိတ္ကံရဲ႕အ က်ိဳးေပးျဖစ္တဲ့ဝိပက္စိတ္ရိွတယ္။ၿပီး ေတာ့ကုသိုလ္စိတ္မဟုတ္တဲ့ကိရိယာ စိတ္လည္းရိွတယ္။ဒါေၾကာင့္ေနာက္ ထပ္ဘယ္ေတာ့မွဝိပက္စိတ္ျဖစ္ဖို႔အ ေၾကာင္းေတြမရိွေတာ့ဘူူး။
*ရူပါဝက်လစိတ္ ၁၅ပါး* ရူပါဝက်လစိတ္ ၁၅ပါးေတြကေတာ့ရူ ပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္၅ပါး၊ရူပါဝက် လဝိပက္စိတ္ ၅ပါးႏွင့္ရူပါဝက်လကိရိ ယာစိတ္ ၅ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ရူပါဝ က်လစိတ္သည္ကာမာဝက်လစိတ္ ထက္ပိုၿပီးျမင့္တဲ့စိတ္ျဖစ္တယ္။ကာမ အာရုံကေနလြတ္ေျမာက္တဲ့အထိပိုၿပီး တိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားရတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ သည္တိုးတက္ပါြးမ်ားလာျခင္းကိုမီွခို ျခင္းျဖင့္ပုိ၍ခိုင္မာလာၿပီးၿငိမ္သက္ျခင္း ရိွလာတဲ့အထိသမထဘာဝနာျဖစ္လာ တယ္။ကာမာဝက်လကုသိုလ္စိတ္ေတြ ၿငိမ္သက္လာတဲ့အခါမွာသမာဓိေတြအ ဆင့္ဆင့္ျဖစ္လာၿပီးအာရုံထဲမွာစိတ္ ေတြခိုင္မာလာတဲ့အထိအပၸဏာသမာ ဓိျဖစ္လာတယ္။အပၸဏာသမာဓိေတြ ျဖစ္တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာ ကာမာဝက်လစိတ္ရဲ႕သေဘာကေန လြတ္ေျမာက္တဲ့ရူပါဝက်လကုသိုလ္ စိတ္ျဖစ္တယ္။
*ရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါး* ပထမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါးရိွၿပီးဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ ပူေဆြးေသာကျဖစ္ျခင္ း(ဝိေတာ္)၊ကဲ့ရဲ႕ဆႈတ္ခ်ျခင္း(ဝိၾကား)၊ ဝမ္းေျမာက္ျခင္း(ပီတိ)၊ခ်မ္းသာျခင္း(သုခ)ႏွင့္အာရုံတစ္ခုထဲကိုစူးစိုက္ျခင္း( ဧကခတၱ)တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒုတိယစ်ာန္ ကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါးရိွၿပီးဘာေတြလဲဆို ေတာ့ဝိၾကား၊ပီတိ၊သုခႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။တတိယစ်ာန္ကုသိုလ္ ၃ပါးေတြကေတာ့ပီတိ၊သုခႏွင့္ဧကခတၱ ာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။စတုတၳစ်ာန္ကုသိုလ္ စိတ္ ၂ပါးေတြကေတာ့သုခႏွင့္ဧက ခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ပဥၥမစ်ာန္ကု သိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ဥေပကၡာႏွင့္ ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။အဲဒီပိုၿပီး ျမင့္ျမင့္လာတဲ့စ်ာန္စိတ္သည္အဲဒီရုပ္ စ်ာန္ ၄ပါးရဲ႕အဆင့္လိုက္အားျဖင့္စ်ာန္ ရဲ႕အပါးေတြကိုစြန္႔လြတ္ျခင္းသည္ဒုတိ ယစ်ာန္မွာမရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္တတိယ စ်ာန္စိတ္သည္ဒုတိယစ်ာန္ျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္တယ္။စတုတၳစ်ာန္စိတ္သည္တတိ ယစ်ာန္ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ ပဥၥမစ်ာန္စိတ္သည္စတုတၳစ်ာန္ျဖစ္ရ ျခင္းျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ ပုဂၢိဳလ္ေတြသည္ဝိေတာ္ႏွင့္ဝိၾကားေတြ ကိုတစ္ၿပိဳင္ထဲစြန္႔လြတ္ႏိုင္ၾကတယ္။
*ရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၅ပါး* ပထမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါးရိွၿပီးဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ ဝိေတာ္၊ဝိၾကား၊ပီတိ၊ သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒုတိယ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္၄ပါးေတြကေတာ့ ဝိ ၾကား၊ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။တတိယစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၃ပါး ေတြကေတာ့ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ ၾကတယ္။စတုတၳစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ ပါးကေတာ့သုခႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။ပဥၥမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးက ေတာ့ဥေပကၡာႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ရူပါဝက်လစိတ္အားေကာင္းၿပီး ႏႈတ္နဲ႔တစ္ၿပိဳင္တည္းျဖစ္တဲ့အခါမွာဆို လိုတာကသတ္မွတ္ထားတဲ့အခ်ိန္အ တိုင္းကၽြမ္းကၽင္စြာနဲ႔ျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။ ၿပီးေတာ့သတ္မတ္ထားတဲ့အခ်ိန္အ တိုင္းအဆက္မျပတ္ပဲဆက္လက္ျဖစ္၊ ပ်က္ေနတယ္။ၿပီးေတာ့စ်ာန္ကေန ထြက္သြားတယ္။ဆိုလိုတာကသတ္ မွတ္ထားတဲ့အတိုင္းေနာက္ထပ္စ်ာန္ စိတ္ဆက္မျဖစ္ေတာ့ဘူး။အဲဒီစ်ာန္စိတ္ သည္ဘယ္အဆင့္မဆိုစ်ာန္ကုသိုလ္ စိတ္ေတြမေစာက်တဲ့အခါမွာစုတိစိတ္ ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့အေၾကာင္းေတြ ရိွတယ္။စုတိစိတ္ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္သည္စ်ာန္ဝိပက္စိတ္ ေတြပဋိသေႏၶျဖစ္ေပၚဖို႔အတြက္အ ေၾကာင္းျဖစ္ေပးရၿပီးအဲဒီစ်ာန္စိတ္ရဲ႕ ဘုံအတိုင္းရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာ တယ္။
*ရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ ၅ပါး* ပထမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါးရိွၿပီးဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ဝိေတာ္၊ဝိၾကား၊ပီတိ၊သု ခ ႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒုတိယ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါးေတြကေတာ့ ဝိ ၾကား၊ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။တတိယစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၃ပါး ေတြကေတာ့ ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။စတုတၳစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၿပီး ပဥၥမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ ဥေပကၡာႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္သည္အပၸဏာ သမာဓိျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာရဟႏၱာေတြရဲ႕ စိတ္ျဖစ္တယ္။ရူပါဝက်လကိရိယာ စိတ္သည္ရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ျဖစ္ ေပၚဖို႔အေၾကာင္းမျဖစ္ေပးဘူး။
*အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ပါး* အရူပါဝက်လစ်ာန္စိတ္ဆိုတာကေတာ့ ရုပ္ကမၼဌာန္းမွာအာရုံမရိွတဲ့ပဥၥမစ်ာန္ စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အာရုံအျဖစ္နဲ႔ရုပ္ရိွေနေသးတယ္ဆိုရင္ အာရုံျဖစ္တဲ့ကံေတြရိွၿပီးနီးစပ္ျခင္းေတြ ရိွေသးတယ္။ရုပ္ပဥၥမစ်ာန္ကိုေအာင္တဲ့ အခါမွာအဆံုးမရိွတဲ့အာရုံရိွၿပီးရုပ္နိ မိတ္မရိွတဲ့သေဘာကိုေအာက္ေမ့သိ ျခင္းျဖင့္အာရုံျဖစ္တဲ့ရုပ္ကိုမွတ္ေန တယ္။အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ပါးေတြ ကေတာ့ အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး၊အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၄ပါး ႏွင့္အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ ၄ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
*အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး* ၁။အာကာစာဏာက်ရတနကုသိုလ္ စိတ္သည္အာရုံေတြအဆံုးမရိွတဲ့ႀကီး မားက်ယ္ျပန္႔တဲ့ဟင္းလင္းျပင္(အာ ကာ)ကိုေအာက္ေမ့တဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္ စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ဝိညာဥ္ဏက်ရတန ကုသိုလ္စိတ္သည္အဆုံးမရိွတဲ့ဝိညာဥ္ ရိွၿပီးအရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကအာကာစာဏက်ရတနစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္တယ္။ ၃။အာကီက်ရာ ရတနကုသိုလ္စိတ္သည္အာရုံျဖစ္တဲ့ ဘာဆိုဘာမွမရိွတဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အာကာစာဏာက် ရတနစိတ္သည္ဘာအာရုံေတြမွမရိွတာ ကိုသိလိုက္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္အာကာ စာဏက်ရတနစိတ္သည္အာရုံရိွတာ ထက္ပိုၿပီးျမင့္ျမတ္တယ္။ ၄။ေဏဝသ ညာဏာသညာရတနကုသိုလ္စိတ္သည္ အာကီက်ရာရတနစိတ္ေတြမွာအာရုံရိွ တဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာမွ မရိွတဲ့အဲဒီအာရုံရဲ႕အခ်ိန္ေတာင္မွအာကီက်ရာရတနစိတ္ရိွေသးတယ္ဆိုတာ သိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾက ာင့္အရူပစ်ာန္အျမင့္ဆံုးအဆင့္မွာေဏ ဝသညာဏာသညာရတနစိတ္သည္အ ရမ္းအေသးစိတ္တဲ့ျမင့္ျမတ္တဲ့သေဘာ ျဖစ္ၿပီးအာကီက်ရာရတနစိတ္ေတြအာ ရုံရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာသ ညာရိွတယ္လို႔ေျပာလည္းမဟုတ္ဘူး၊ သညာမရိွဘူူးလို႔ေျပာလည္းမဟုတ္ဘူး ။ဒီအရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး သည္ႏႈတ္မေစာတဲ့အခ်ိန္နဲ႔တိုက္ဆိုင္တဲ့ အခ်ိန္မွာဘယ္အရူပစ်ာန္ကုသိုလ္တစ္ ပါးပါးမဆိုစုတိစိတ္ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚ ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ၿပီးေတာ့ စုတိစိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာစုတိစိတ္ ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့အရူပစ်ာန္ကု သိုလ္စိတ္သည္အဲဒီအရူပစ်ာန္စိတ္ရဲ႕ အဆင့္အတိုင္းအရူပစ်ာန္ဘုံမွာအရူပ ျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ၿပီးအရူပါဝက်လဝိ ပက္စိတ္ပဋိသေႏၶျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးရတယ္။
*အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၄ပါး* အာကာစာဏက်ရတနဝိပက္စိတ္၊ဝိ ညာဥ္ဏက်ရတနဝိပက္စိတ္၊အာကီက် ရာရတနဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေဏဝသညာ ဏာသညာရတနဝိပက္စိတ္ေတြထဲက ဘယ္အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္တစ္ပါး ပါးမဆိုပဋိသေႏၶျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီ အရူပစ်ာန္စိတ္ရဲ႕အဆင့္အတိုင္းအရူပ ျဗဟၼာဘုံထဲမွာအရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာၿပီးစုတိက်တဲ့အထိအဲဒီအရူပျဗဟၼ ာပုဂၢိဳလ္အျဖစ္နဲ႔ေနရတယ္။အဲဒီျဗဟၼာ ဘုံရဲ႕သက္တမ္းကုန္သြားတဲ့အထိအဲဒီ အရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဘယ္ရုပ္ခႏၶာေတြမွျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ အဲဒီနာမ္ခႏၶာ ၄ပါးသာရိွတဲ့အရူပျဗဟၼာ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ရတယ္။ * အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္၄ပါး* အာကာစာဏက်ရတနကိရိယာစိတ္၊ဝိ ညာဥ္ဏက်ရတနကိရိယာစိတ္၊အာကီ က်ရာရတနကိရိယာစိတ္ႏွင့္ေဏဝသ ညာဏာသညာရတနကိရိယာစိတ္ျဖစ္ ၾကတယ္။အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ သည္အရူပစ်ာန္ေရာက္တဲ့အထိသမထ ဘာဝနာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ား ၿပီးရဟႏၱာေတြရဲ႕စိတ္ျဖစ္တယ္။အရိ ယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိ ၿပီးရဟႏၱာျဖစ္သြားတဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚ တဲ့အရူပါဝက်လစိတ္သည္ကိရိယာ စိတ္ျဖစ္တယ္။ေနာက္ထပ္ဆက္ၿပီး ေတာ့အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္မ ဟုတ္ေတာ့ဘူး။
*ေလာကုတၱရာစိတ္ ၈ပါး* ေလာကုတၱရာစိတ္သည္နိဗၺာန္ရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းတဲ့စိတ္ အျဖင့္နဲ႔ေလာကုတၱရာကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါ းျဖစ္ၿပီးအမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးတဲ့စိတ္အ ျဖင့္နဲ႔ေလာကုတၱရာဝိပက္စိတ္ ၄ပါးျဖစ္ တဲ့အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္ ။ေလာကုတၱရာ ၈ပါးေတြကေတာ့ ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္)၁ပါး၊ ေသာတာပတၱိဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး၊သ ဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္)၁ပါး၊သဒၵါဂါမိ ဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး၊အနာဂါမိမဂၢစိတ္ (ကုသိုလ္)၁ပါး၊အနာဂါမိဖိုလ္စိတ္(ဝိ ပက္)၁ပါး၊အရဟႏၱမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္) ၁ပါးႏွင့္အရဟႏၱဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကာမာဝက်လကု သိုလ္စ်ာန္သမၸယုတၱစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးေအာက္ေမ့သိတဲ့အခါမွာရုပ္တရား ႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုး ထြင္းစြာသိတဲ့အထိေဝဖန္သုံးသပ္ရ တယ္။ၿပီးေတာ့ဝိပႆနာစ်ာန္ေတြကို အစဥ္လိုက္ထိုးထြင္းစြာသိၿပီးတဲ့အထိ တရားထဲကအျမင္မွားတဲ့အစြဲေတြကို စြန္႔လြတ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ေလာကုတၱ ရာစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့နိဗၺာန္ရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးကိေလသာ ေတြကိုတစ္ဆင့္ၿပီးတစ္ဆင့္အစဥ္လိုက္ ၿငိမ္းသတ္သြားတယ္။
ေသာတပတၱိမဂၢစိတ္သည္ေလာကုတၱ ရာကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ၿပီးသံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ကိ ေလသာျဖစ္တဲ့မိစၧာဒိဌိ၊ဝိစိကိစၥႏွင့္အကု သိုလ္တရားေတြကိုၿငိမ္းတဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေနာက္ ထပ္အပါယ္ဘုံမွာျဖစ္ေပၚ(ေမြး)ဖို႔အ ေၾကာင္းမရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာတာ ပတၱိမဂၢစိတ္ၿငိမ္းၿပီးတဲ့အခါမွာေလာကု တၱရာဝိပက္စိတ္ျဖစ္တဲ့ေသာတာပတၱိ ဖိုလ္စိတ္သည္တစ္ျခားစိတ္ေတြၾကား မွာျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွပဲနဲ႔ခ်က္ခ်င္းဆက္ လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ေသာတာပတၱိ မဂၢစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာကုတၱရာ ဝိပက္စိတ္(ေသာတာပတၱိဖိုလ္စိတ္)ကို အေၾကာင္းျဖစ္ေပးျခင္းျဖင့္ခ်က္ခ်င္း အက်ိဳးေပးတဲ့ကုသိုလ္ကံျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ခ်က္ခ်င္းပဲေသာတာပတၱိမဂၢ စိတ္ကေနဆက္လက္ၿပီးနိဗၺာန္ကိုအာရုံ ရိွတယ္။ကိေလသာကိုၿငိမ္းၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္သည္သေဘာ အရနဲ႔ကြာျခားၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္နိဗၺာ န္ကိုအာရုံရိွတဲ့အခါမွာေသာတာပတၱိ ဖိုလ္စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးအက်ိဳးကို လက္ခံတယ္။ဆိုလိုတာကကိေလသာ ကိုၿငိမ္းၿပီးတဲ့စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာ ရုံရိွတယ္။
သဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္လည္းထို႔နည္းတူပဲ ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကသံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးအေပၚယံ(အ ၾကမ္း)ျဖစ္တဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရ သာ၊အထိအေတြ႕ေတြမွႀကိဳက္ႏွစ္သက္ ျခင္းေတြကိုၿငိမ္းတဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာ င္တယ္။သဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္ၿငိမ္းၿပီးတဲ့အ ခါမွာသဒၵါဂါမိဖိုလ္စိတ္သည္ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚၿပီးကိေလသာကိုၿငိမ္းၿပီးတဲ့ စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။အ နာဂါမ္မိမဂၢစိတ္သည္သံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးအေသးစိတ္ ျဖစ္တဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အ ထိအေတြ႕ေတြမွႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္း ေတြကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တယ္။အနာဂါမ္မိမဂၢစိတ္ၿငိမ္း ၿပီးတဲ့အခါမွာအနာဂါမ္မိဖိုလ္စိတ္ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးကိေလသာကိုၿငိမ္းတဲ့ စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။အ ရဟႏၱမဂၢစိတ္သည္သံသရာထဲမွာတစ္ခ ဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးက်န္ရိွေနေသးတဲ့ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။အရဟႏၱမဂၢစိတ္ၿငိမ္း ၿပီးတဲ့အခါမွာအရဟႏၱဖိုလ္စိတ္သည္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအားလုံးရိွတဲ့ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းတဲ့စိတ္အျဖင့္နဲ႔ နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။
*ေလာကုတၱရာစိတ္ ၄၀ပါး* အဲဒီပိုၿပီးကၽြမ္းက်င္စြာနဲ႔သမထဘာဝနာ ကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ သည္စ်ာန္စိတ္ေတြဘယ္အဆင့္တစ္ ဆင့္မဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာကာမာဝ က်လကုသိုလ္စ်ာန္သမၸယုတၱစိတ္ေတြ တစ္လွည့္စီျဖစ္ေပၚတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာ ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုေအာက္ေမ့သိရတယ္။ရုပ္တရားႏွင့္ နာမ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏေတြပိုထင္ ရွားလာၿပီးပညာကေဝဖန္သုံးသပ္တဲ့အ ခါမွာအျမင္မွားတဲ့ငါဆိုတဲ့စြဲလန္းျခင္း ေတြေလ်ာ့နည္းသြားေအာင္စြန္႔လြတ္ ၾကတယ္။ဘယ္အဆင့္မွာစ်ာန္တစ္ပါး ပါးနဲ႔အတူေလာကုတၱရာစိတ္ေတြဘယ္ အဆင့္မဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီစ်ာန္ အဆင့္ရိွျခင္းျဖင့္အဲဒီေလာကုတၱရာ စ်ာန္အဆင့္ျဖစ္တဲ့မဂၢစိတ္ႏွင့္ဖိုလ္စိတ္ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာကုတၱရာ ၄၀ပါးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာတာ ပတၱိမဂၢသည္ပထမစ်ာန္ ၁၊ဒုတိယစ်ာန္ ၁၊တတိယစ်ာန္ ၁၊စတုတၳစ်ာန္၁၊ပဥၥမ စ်ာန္ ၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ေသာတာပတၱိ ဖိုလ္၊သဒၵါဂါမိမဂၢ၊သဒၵါဂါမိဖိုလ္၊အနာ ဂါမိမဂၢ၊အနာဂါမိဖိုလ္၊အရဟႏၱမဂၢ၊အ ရဟႏၱဖိုလ္ေတြလည္းထို႔နည္းတူပဲျဖစ္ ၾကတယ္။
အဲဒီမဂၢစိတ္ ၄ပါးစလုံးသည္သံသရာထဲ မွာတစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။ဒါ ေပမယ့္ေလာကုတၱရာစ်ာန္ဝိပက္ျဖစ္ တဲ့ဖိုလ္စိတ္သည္ေနာက္ထပ္ျဖစ္ေပၚ လို႔ရေသးတယ္။အဲဒီပုဂၢိဳလ္ရဲ႕စ်ာန္စိတ္ ေတြကၽြမ္းက်င္ျခင္းေတြရိွလာတဲ့အခါ မွာေလာကုတၱရာစ်ာန္ဝိပက္စိတ္ေတြသ ည္တစ္ျခားကာလေတြမွာေနာက္ထပ္ ျဖစ္ေပၚဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးတယ္။ ေနာက္ထပ္ကာလေတြမွာျဖစ္ေပၚတဲ့ ေလာကုတၱရာစ်ာန္စိတ္သည္အဲဒီကိ ေလသာကိုၿငိမ္းတဲ့မဂၢဝိထီထဲကမဟုတ္ ဘူး။အဲဒီသမာပတ္အက်ိဳးရိွေနတဲ့အခ်ိ န္မွာၾကားျဖတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးတစ္ျခားစိတ္ မရိွပဲဆက္လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာကု တၱရာစ်ာန္ဝိပက္စိတ္(အက်ိဳးစိတ္)ျဖစ္ တဲ့အတြက္ေၾကာင့္သမာပတ္အက်ိဳး ျဖစ္တယ္။
*ေစတသိက္ ၅၂ပါး* ေစတသိက္ ၅၂ပါးေတြကေတာ့ အန္ရသမာဏေစတသိက္ ၁၃ပါး၊အကု သိုလ္ေစတသိက္ ၁၄ပါးႏွင့္ေသာမနေစ တသိက္ ၂၄ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ *အန္ရသမာဏေစတသိက္ဆို တာကေတာ့အန္ရသမာေစတသိက္နဲ႔အ တူျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခားေစတသိက္အမ်ိဳ းအစားနဲ႔တူညီတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ အန္ရသမာဏေစတသိက္သည္အကု သိုလ္ေစတသိက္ႏွင့္ျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာ အန္ရသမာဏေစတသိက္လည္းအကု သိုလ္ျဖစ္သြားတယ္။အန္ရသမာဏေစ တသိက္သည္ေသာမနေစတသိက္နဲ႔ျဖစ္ ေပၚတဲ့အခါမွာအန္ရသမာဏေစတ သိက္လည္းအကုသိုလ္ျဖစ္သြားတယ္။ အန္ရသမာဏေစတသိက္သည္အကု သိုလ္ေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔ရ ၿပီးေသာမနေစတသိက္နဲ႔လည္းအတူ ျဖစ္ေပၚလို႔ရတယ္။ဒါေပမယ့္အကုသို လ္ေစတသိက္သည္ေသာမနေစတသိက္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚလို႔မရဘူး။အန္ရသ မာဏေစတသိက္ ၁၃ပါးသည္၂မ်ိဳးရိွ ၿပီးဘာေတြလဲဆိုေတာ့သဗၺစိတၱသထာ ရဏေစတသိက္ ၇ပါးႏွင့္ပါကီဏကာ ေစတသိက္ ၆ပါးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။
သဗၺစိတၱသထာရဏေစတသိက္ ရပါး ေတြကေတာ့စိတ္အပါးတိုင္းနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္ တိုင္းျဖစ္ေပၚတဲ့စိတ္အမ်ိဳးအစားတိုင္း သည္ဒီေစတသိက္ ၇ပါးနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚ ရတယ္။ထဝိပန္က်ဝိညာဥ္ ၁၀ပါးက ေတာ့ဒီသဗၺစိတၱသထာရဏေစတသိက္ ၇ပါးနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚရတယ္။တစ္ ျခားေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ေပၚျခင္း မရိွဘူး။ဒါေၾကာင့္ထဝိပန္က်ဝိညာဥ္၁၀ ပါးသည္ေစတသိက္အနည္းဆုံးနဲ႔ျဖစ္ ေပၚရျခင္းျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကဒီေစ တသိက္၇ပါးနဲ႔သာအတူျဖစ္ေပၚရတယ္ ။တစ္ျခားစိတ္ေတြကေတာ့အဲဒီစိတ္ရဲ႕ အမ်ိဳးအစားအရေစတသိက္၇ပါးထက္ ပိုၿပီးမ်ားတဲ့ေစတသိက္ေတြနဲ႔အတူျဖစ္ ေပၚျခင္းရိွၾကတယ္။
*သဗၺစိတၱသထာရဏေစတသိက္၇ပါး* ၁။ဖႆေစတသိက္သည္အာရုံကို ထိေတြ႕တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ဖႆ ေစတသိက္ျဖစ္ေပၚၿပီးဘယ္အာရုံကိုထိ ေတြ႕ေနပါေစအတူျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခား စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြကိုအေၾကာင္း ျဖစ္ေပးတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာစိတ္ႏွင့္ေစ တသိက္ေတြရဲ႕အလုပ္တာဝန္ေတြကို လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ဖႆေစတသိက္ ထိေတြ႕တဲ့အာရုံထဲမွာစိတ္၊ေစတသိက္ ႏွင့္တစ္ျခားေစတသိက္ေတြျဖစ္ေပၚၿပီး ကိုယ္စီကိုယ္စီရဲ႕အလုပ္တာဝန္ေတြကို လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ၿပီးေတာ့အတူ ျဖစ္ေပၚၿပီးလၽွင္ျမန္စြာနဲ႔ပ်က္သြား တယ္။ဖႆေစတသိက္ရဲ႕အာရုံကိုထိ ေတြ႕ျခင္းသည္အဲဒီအာရုံထဲမွာျဖစ္ေပၚ ေနတဲ့ေစတသိက္အမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕အေျခအ ေနေတြနဲ႔အတူအာရုံကိုျဖစ္ေပၚေစျခင္း ျဖစ္တယ္။ဥပမာ-အဲဒီအာရုံထဲမွာႏွစ္ သက္ျခင္း(ေလာဘ)(သို႔)မႏွစ္သက္ျခင္ း(ေဒါသ)စသည္တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဖႆေစတသိက္သည္အက်ိဳး ျဖစ္တဲ့အာဟာရကိုယူေဆာင္လာျခင္း ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကစိတ္ႏွင့္ေစတ သိက္အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြအတူျဖစ္ေပၚၿပီးအဲ ဒီအခ်ိန္မွာျဖစ္ေပၚေနတဲ့တရားသေဘာ ေတြသည္ျဖစ္ေပၚၿပီးတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္ၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္ဖႆေစတ သိက္သည္အတူျဖစ္ေပၚတဲ့တစ္ျခား စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ရဲ႕အေၾကာင္း(အာ ဟာရ)ျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။
၂။ေဝဒနာေစတသိက္သည္ခံစားတဲ့ေစ တသိက္ျဖစ္တယ္။ဘယ္အာရုံကိုစိတ္ ျဖစ္ေပၚၿပီးသိတဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီ အခ်ိန္မွာစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေဝဒနာ ေစတသိက္သည္အဲဒီအာရုံထဲမွာစိတ္ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊စိတ္ဆင္းရဲျခင္း(သို႔)ခ်မ္းသာျခင္းႏွင့္ပုံမွန္ရိွျခင္းေတြကိုခံစားရ တယ္။ေဝဒနာေစတသိက္သည္စိတ္အ ပါးတိုင္းနဲ႔ျဖစ္ေပၚၿပီးအဲဒီစိတ္ရဲ႕အမ်ိဳး အစားအရကြာျခားၾကတယ္။ဥပမာ- ေဒါမနႆေဝဒနာသည္ေဒါႆမူလ စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။ဥေပကၡာေဝဒ နာသည္ေမာဟမူလစိတ္ႏွင့္ေလာဘမူ လစိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတယ္။
၃။သညာေစတသိက္သည္အာရုံကိုမွတ္ သားတဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။သညာေစ တသိက္သည္သတၱဝါေတြ၊ပုဂၢိဳလ္အမ်ိဳ းမ်ိဳးေတြရဲ႕အေၾကာင္းေတြႏွင့္ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့အာရုံအားလုံးေတြကို မွတ္သားတယ္။သညာေစတသိက္ သည္အာရုံအားလုံးထဲကခ်မ္းသာျခင္း၊ ဆင္းရဲျခင္း၊ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊ဝမ္းသာျခင္း၊ ဝမ္းနည္းျခင္းႏွင့္ပုံမွန္ရိွျခင္းစတဲ့ခံစား ျခင္းေတြကိုမွတ္သားတယ္။သညာေစ တသိက္သည္တစ္ေန႔တာဘဝမွာၿငိ တြယ္ၿပီးစြဲလန္းျခင္းေတြကိုအားေပးတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ၿပီးေတာ့ ေဝဒနာေစတသိက္နဲ႔လည္းတူတယ္။ဒါ ေၾကာင့္ဝမ္းသာျခင္း(သို႔)ဝမ္းနည္းျခင္း ေတြခံစားရတဲ့အခါမွာပုံမွန္ခံစားလိုတဲ့ ၿငိတြယ္ၿပီးစြဲလန္းျခင္းေတြသည္အဓိက ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေဝဒနာေစတသိက္ သည္ေဝဒနကၡႏၶာ၁ပါးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။ၿပီးေတာ့သညာေစတသိက္ သည္သညကၡႏၶာ၁ပါးျဖစ္တယ္။အဲဒီ က်န္ရိွေနတဲ့ေနာက္ထပ္ေစတသိက္အ မ်ိဳးအစား(၅၀)သည္အဲဒီေစတသိက္ရဲ႕ သေဘာအတိုင္းစိတ္ကိုျပဳျပင္ေျပာင္း လဲေစတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီေစတသိက္ (၅၀)သည္သခၤာရကၡႏၶာျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။
၄။ေစတနာေစတသိက္သည္ေစ တသိက္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားအတိုင္းစိတပါ လက္ပါနဲ႔ႀကိဳးစားၿပီးတာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္တယ္။ၿပီး ေတာ့အတူျဖစ္ေပၚတဲ့သမၸယုတၱတရား သည္အဲဒီအခ်ိန္မွာေစတနာေစတသိက္ သည္ကမၼပစၥယျဖစ္တယ္။ဝိပက္စိတ္နဲ႔ အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေစတနာေစတသိက္ သည္သဟဇာတကမၼပစၥယျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ဝိပက္ျဖစ္တဲ့ေစ တနာရဲ႕တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္ၿပီးဝိပက္ စိတ္ႏွင့္တစ္ျခားဝိပက္ေစတသိက္လည္ းအတူျဖစ္ေပၚၿပီးပ်က္သြားတယ္။ကိရိ ယာျဖစ္တဲ့ေစတနာေစတသိက္သည္ကိ ရိယာစိတ္ႏွင့္တစ္ျခားကိရိယာေစတ သိက္နဲ႔အတူေစတနာေတြျဖစ္ေပၚၿပီး တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာင္တယ္။ၿပီးေတာ့ ပ်က္သြားတယ္။ဒါေၾကာင့္သဟဇာတကမၼပစၥယျဖစ္တယ္။ဒါေပမယ့္အဲဒီကု သိုလ္စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့ကုသိုလ္ေစတနာ (သို႔)အကုသိုလ္စိတ္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတဲ့အကု သိုလ္ေစတနာသည္ဘယ္အကုသိုလ္က မၼပုဒ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔မဆို(သို႔)ဘယ္ကု သိုလ္ကမၼပုဒ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔မဆိုေအာင္ ျမင္ၿပီးတဲ့အခါမွာပ်က္သြားတယ္။ဒါ ေၾကာင့္နာဏခဏိကကမၼပစၥယျဖစ္ တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့အဲဒီကံ ကိုလုပ္ေဆာင္ေပးတဲ့အကုသိုလ္ေစတ နာႏွင့္ကုသိုလ္ေစတနာသည္ေနာက္တစ္ ခ်ိန္မွာဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေစတသိက္ေတြျဖ စ္ေပၚဖို႔လုပ္ေဆာင္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္ အက်ိဳးေပးကြာျခားတဲ့အခ်ိန္မွာအေၾက ာင္းပ်က္သြားၿပီးျဖစ္တဲ့အကုသိုလ္ေစ တနာ(သို႔)ကုသိုလ္ေစတနာကေနေနာ က္ထပ္ျဖစ္ေပၚဖို႔ဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေစတသိ က္ကိုလုပ္ေဆာင္ေပးတယ္။ဒါေၾကာင့္အဲဒီကုသိုလ္ေစတနာ(သို႔)အကုသိုလ္ ေစတနာေတြျဖစ္တဲ့ေစတနာကံသည္ နာဏခဏိကကမၼပစၥယျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ တယ္။
၅။ေအကခတၱာေစတသိက္သည္အာ ရုံထဲမွာတည္ၾကည္တဲ့ေစတသိက္ျဖစ္ ၿပီးစိတ္ျဖစ္ေပၚၿပီးဘယ္အာရုံကိုသိေန ပါေစေအကခတၱာေစတသိက္သည္အဲ ဒီအာရုံထဲမွာတည္ၾကည္ေနတယ္။ဒါေပ မယ့္အကုသိုလ္စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ ေအကခတၱာေစတသိက္သည္ကုသိုလ္ စိတ္နဲ႔အတူျဖစ္ေပၚတဲ့ေအကခတၱာေစ တသိက္ေလာက္အာရုံထဲမွာတည္ၾက ည္ခိုင္ျမဲတဲ့အားေတြမရိွဘူး။ၿပီးေတာ့ အၾကာႀကီးဆက္လက္ျဖစ္ေပၚတဲ့အာ ရုံတစ္ခုကိုသိၿပီးစိတ္ျဖစ္၊ပ်က္တဲ့ဘယ္ အခ်ိန္မဆိုအဲဒီစိတ္တစ္ခဏစီရဲ႕အာရုံ ထဲမွာတည္ၾကည္တဲ့ေအကခတၱာေစတ သိက္ရဲ႕လကၡဏသည္သမာဓိအဆင့္အ အမ်ိဳးမ်ိဳးအျဖင့္နဲ႔ျဖစ္ေပၚတယ္။အာရုံ ထဲမွာကုသိုလ္ေအကခတၱာတည္ၾကည္ တဲ့ဘယ္အခ်ိန္မဆိုအဲဒီအခ်ိန္မွာအဲဒီ ကုသိုလ္ရဲ႕အစဥ္လိုက္သမၼာသမာဓိ ေတြအဆင့္ဆင့္ျဖစ္ေပၚရျခင္းျဖစ္ တယ္။
*အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ပါး* အရူပါဝက်လစ်ာန္စိတ္ဆိုတာကေတာ့ ရုပ္ကမၼဌာန္းမွာအာရုံမရိွတဲ့ပဥၥမစ်ာန္ စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အာရုံအျဖစ္နဲ႔ရုပ္ရိွေနေသးတယ္ဆိုရင္ အာရုံျဖစ္တဲ့ကံေတြရိွၿပီးနီးစပ္ျခင္းေတြ ရိွေသးတယ္။ရုပ္ပဥၥမစ်ာန္ကိုေအာင္တဲ့ အခါမွာအဆံုးမရိွတဲ့အာရုံရိွၿပီးရုပ္နိ မိတ္မရိွတဲ့သေဘာကိုေအာက္ေမ့သိ ျခင္းျဖင့္အာရုံျဖစ္တဲ့ရုပ္ကိုမွတ္ေန တယ္။အရူပါဝက်လစိတ္ ၁၂ပါးေတြ ကေတာ့ အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး၊အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၄ပါး ႏွင့္အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ ၄ပါးတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။
*ရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ ၅ပါး* ပထမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၅ပါးရိွၿပီးဘာ ေတြလဲဆိုေတာ့ဝိေတာ္၊ဝိၾကား၊ပီတိ၊သု ခ ႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ဒုတိယ စ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါးေတြကေတာ့ ဝိ ၾကား၊ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾက တယ္။တတိယစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၃ပါး ေတြကေတာ့ ပီတိ၊သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ ျဖစ္ၾကတယ္။စတုတၳစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ သုခ၊ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၿပီး ပဥၥမစ်ာန္ကုသိုလ္စိတ္ ၂ပါးကေတာ့ ဥေပကၡာႏွင့္ဧကခတၱာတို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္သည္အပၸဏာ သမာဓိျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာရဟႏၱာေတြရဲ႕ စိတ္ျဖစ္တယ္။ရူပါဝက်လကိရိယာ စိတ္သည္ရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ျဖစ္ ေပၚဖို႔အေၾကာင္းမျဖစ္ေပးဘူး။
*အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္ ၄ပါး* အာကာစာဏက်ရတနဝိပက္စိတ္၊ဝိ ညာဥ္ဏက်ရတနဝိပက္စိတ္၊အာကီက် ရာရတနဝိပက္စိတ္ႏွင့္ေဏဝသညာ ဏာသညာရတနဝိပက္စိတ္ေတြထဲက ဘယ္အရူပါဝက်လဝိပက္စိတ္တစ္ပါး ပါးမဆိုပဋိသေႏၶျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီ အရူပစ်ာန္စိတ္ရဲ႕အဆင့္အတိုင္းအရူပ ျဗဟၼာဘုံထဲမွာအရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာၿပီးစုတိက်တဲ့အထိအဲဒီအရူပျဗဟၼ ာပုဂၢိဳလ္အျဖစ္နဲ႔ေနရတယ္။အဲဒီျဗဟၼာ ဘုံရဲ႕သက္တမ္းကုန္သြားတဲ့အထိအဲဒီ အရူပျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဘယ္ရုပ္ခႏၶာေတြမွျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွဘူး။ အဲဒီနာမ္ခႏၶာ ၄ပါးသာရိွတဲ့အရူပျဗဟၼာ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ရတယ္။ * အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္၄ပါး* အာကာစာဏက်ရတနကိရိယာစိတ္၊ဝိ ညာဥ္ဏက်ရတနကိရိယာစိတ္၊အာကီ က်ရာရတနကိရိယာစိတ္ႏွင့္ေဏဝသ ညာဏာသညာရတနကိရိယာစိတ္ျဖစ္ ၾကတယ္။အရူပါဝက်လကိရိယာစိတ္ သည္အရူပစ်ာန္ေရာက္တဲ့အထိသမထ ဘာဝနာေတြကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ား ၿပီးရဟႏၱာေတြရဲ႕စိတ္ျဖစ္တယ္။အရိ ယာသစၥာတရားေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိ ၿပီးရဟႏၱာျဖစ္သြားတဲ့အခါမွာျဖစ္ေပၚ တဲ့အရူပါဝက်လစိတ္သည္ကိရိယာ စိတ္ျဖစ္တယ္။ေနာက္ထပ္ဆက္ၿပီး ေတာ့အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္မ ဟုတ္ေတာ့ဘူး။
*အရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး* ၁။အာကာစာဏာက်ရတနကုသိုလ္ စိတ္သည္အာရုံေတြအဆံုးမရိွတဲ့ႀကီး မားက်ယ္ျပန္႔တဲ့ဟင္းလင္းျပင္(အာ ကာ)ကိုေအာက္ေမ့တဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္ စိတ္ျဖစ္တယ္။ ၂။ဝိညာဥ္ဏက်ရတန ကုသိုလ္စိတ္သည္အဆုံးမရိွတဲ့ဝိညာဥ္ ရိွၿပီးအရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဆို လိုတာကအာကာစာဏက်ရတနစိတ္ သည္အာရုံျဖစ္တယ္။ ၃။အာကီက်ရာ ရတနကုသိုလ္စိတ္သည္အာရုံျဖစ္တဲ့ ဘာဆိုဘာမွမရိွတဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ ျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္အာကာစာဏာက် ရတနစိတ္သည္ဘာအာရုံေတြမွမရိွတာ ကိုသိလိုက္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္အာကာ စာဏက်ရတနစိတ္သည္အာရုံရိွတာ ထက္ပိုၿပီးျမင့္ျမတ္တယ္။ ၄။ေဏဝသ ညာဏာသညာရတနကုသိုလ္စိတ္သည္ အာကီက်ရာရတနစိတ္ေတြမွာအာရုံရိွ တဲ့အရူပပဥၥမစ်ာန္စိတ္ျဖစ္တယ္။ဘာမွ မရိွတဲ့အဲဒီအာရုံရဲ႕အခ်ိန္ေတာင္မွအာကီက်ရာရတနစိတ္ရိွေသးတယ္ဆိုတာ သိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ဒါေၾက ာင့္အရူပစ်ာန္အျမင့္ဆံုးအဆင့္မွာေဏ ဝသညာဏာသညာရတနစိတ္သည္အ ရမ္းအေသးစိတ္တဲ့ျမင့္ျမတ္တဲ့သေဘာ ျဖစ္ၿပီးအာကီက်ရာရတနစိတ္ေတြအာ ရုံရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာသ ညာရိွတယ္လို႔ေျပာလည္းမဟုတ္ဘူး၊ သညာမရိွဘူူးလို႔ေျပာလည္းမဟုတ္ဘူး ။ဒီအရူပါဝက်လကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါး သည္ႏႈတ္မေစာတဲ့အခ်ိန္နဲ႔တိုက္ဆိုင္တဲ့ အခ်ိန္မွာဘယ္အရူပစ်ာန္ကုသိုလ္တစ္ ပါးပါးမဆိုစုတိစိတ္ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚ ဖို႔အေၾကာင္းျဖစ္ေပးရတယ္။ၿပီးေတာ့ စုတိစိတ္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာစုတိစိတ္ ထက္အရင္ျဖစ္ေပၚတဲ့အရူပစ်ာန္ကု သိုလ္စိတ္သည္အဲဒီအရူပစ်ာန္စိတ္ရဲ႕ အဆင့္အတိုင္းအရူပစ်ာန္ဘုံမွာအရူပ ျဗဟၼာပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ၿပီးအရူပါဝက်လဝိ ပက္စိတ္ပဋိသေႏၶျဖစ္ဖို႔အေၾကာင္း ျဖစ္ေပးရတယ္။
ေသာတပတၱိမဂၢစိတ္သည္ေလာကုတၱ ရာကုသိုလ္စိတ္ျဖစ္ၿပီးသံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚတယ္။ၿပီးေတာ့ကိ ေလသာျဖစ္တဲ့မိစၧာဒိဌိ၊ဝိစိကိစၥႏွင့္အကု သိုလ္တရားေတြကိုၿငိမ္းတဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေနာက္ ထပ္အပါယ္ဘုံမွာျဖစ္ေပၚ(ေမြး)ဖို႔အ ေၾကာင္းမရိွရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာတာ ပတၱိမဂၢစိတ္ၿငိမ္းၿပီးတဲ့အခါမွာေလာကု တၱရာဝိပက္စိတ္ျဖစ္တဲ့ေသာတာပတၱိ ဖိုလ္စိတ္သည္တစ္ျခားစိတ္ေတြၾကား မွာျဖစ္ေပၚျခင္းမရိွပဲနဲ႔ခ်က္ခ်င္းဆက္ လက္ၿပီးျဖစ္ေပၚတယ္။ေသာတာပတၱိ မဂၢစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့ေလာကုတၱရာ ဝိပက္စိတ္(ေသာတာပတၱိဖိုလ္စိတ္)ကို အေၾကာင္းျဖစ္ေပးျခင္းျဖင့္ခ်က္ခ်င္း အက်ိဳးေပးတဲ့ကုသိုလ္ကံျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ခ်က္ခ်င္းပဲေသာတာပတၱိမဂၢ စိတ္ကေနဆက္လက္ၿပီးနိဗၺာန္ကိုအာရုံ ရိွတယ္။ကိေလသာကိုၿငိမ္းၿပီးျဖစ္ေပၚ တဲ့ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္သည္သေဘာ အရနဲ႔ကြာျခားၾကတယ္။ဒါေၾကာင့္နိဗၺာ န္ကိုအာရုံရိွတဲ့အခါမွာေသာတာပတၱိ ဖိုလ္စိတ္သည္ျဖစ္ေပၚၿပီးအက်ိဳးကို လက္ခံတယ္။ဆိုလိုတာကကိေလသာ ကိုၿငိမ္းၿပီးတဲ့စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာ ရုံရိွတယ္။
*ေလာကုတၱရာစိတ္ ၈ပါး* ေလာကုတၱရာစိတ္သည္နိဗၺာန္ရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိတဲ့စိတ္ျဖစ္ တယ္။ကိေလသာေတြကိုၿငိမ္းတဲ့စိတ္ အျဖင့္နဲ႔ေလာကုတၱရာကုသိုလ္စိတ္ ၄ပါ းျဖစ္ၿပီးအမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္ၿပီးတဲ့စိတ္အ ျဖင့္နဲ႔ေလာကုတၱရာဝိပက္စိတ္ ၄ပါးျဖစ္ တဲ့အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးတို႔ျဖစ္ၾကတယ္ ။ေလာကုတၱရာ ၈ပါးေတြကေတာ့ ေသာတာပတၱိမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္)၁ပါး၊ ေသာတာပတၱိဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး၊သ ဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္)၁ပါး၊သဒၵါဂါမိ ဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး၊အနာဂါမိမဂၢစိတ္ (ကုသိုလ္)၁ပါး၊အနာဂါမိဖိုလ္စိတ္(ဝိ ပက္)၁ပါး၊အရဟႏၱမဂၢစိတ္(ကုသိုလ္) ၁ပါးႏွင့္အရဟႏၱဖိုလ္စိတ္(ဝိပက္)၁ပါး တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ကာမာဝက်လကု သိုလ္စ်ာန္သမၸယုတၱစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚ ၿပီးေအာက္ေမ့သိတဲ့အခါမွာရုပ္တရား ႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြကိုထိုး ထြင္းစြာသိတဲ့အထိေဝဖန္သုံးသပ္ရ တယ္။ၿပီးေတာ့ဝိပႆနာစ်ာန္ေတြကို အစဥ္လိုက္ထိုးထြင္းစြာသိၿပီးတဲ့အထိ တရားထဲကအျမင္မွားတဲ့အစြဲေတြကို စြန္႔လြတ္ရတယ္။ၿပီးေတာ့ေလာကုတၱ ရာစိတ္သည္ျဖစ္ေပၚတဲ့နိဗၺာန္ရဲ႕လကၡ ဏေတြကိုထိုးထြင္းစြာသိၿပီးကိေလသာ ေတြကိုတစ္ဆင့္ၿပီးတစ္ဆင့္အစဥ္လိုက္ ၿငိမ္းသတ္သြားတယ္။
*ေလာကုတၱရာစိတ္ ၄၀ပါး* အဲဒီပိုၿပီးကၽြမ္းက်င္စြာနဲ႔သမထဘာဝနာ ကိုတိုးတက္ေအာင္ပါြးမ်ားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ သည္စ်ာန္စိတ္ေတြဘယ္အဆင့္တစ္ ဆင့္မဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခ်ိန္မွာကာမာဝ က်လကုသိုလ္စ်ာန္သမၸယုတၱစိတ္ေတြ တစ္လွည့္စီျဖစ္ေပၚတယ္။အဲဒီအခ်ိန္မွာ ရုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရားရဲ႕လကၡဏေတြ ကိုေအာက္ေမ့သိရတယ္။ရုပ္တရားႏွင့္ နာမ္တရားေတြရဲ႕လကၡဏေတြပိုထင္ ရွားလာၿပီးပညာကေဝဖန္သုံးသပ္တဲ့အ ခါမွာအျမင္မွားတဲ့ငါဆိုတဲ့စြဲလန္းျခင္း ေတြေလ်ာ့နည္းသြားေအာင္စြန္႔လြတ္ ၾကတယ္။ဘယ္အဆင့္မွာစ်ာန္တစ္ပါး ပါးနဲ႔အတူေလာကုတၱရာစိတ္ေတြဘယ္ အဆင့္မဆိုျဖစ္ေပၚတဲ့အခါမွာအဲဒီစ်ာန္ အဆင့္ရိွျခင္းျဖင့္အဲဒီေလာကုတၱရာ စ်ာန္အဆင့္ျဖစ္တဲ့မဂၢစိတ္ႏွင့္ဖိုလ္စိတ္ ေတြျဖစ္တယ္။ဒါေၾကာင့္ေလာကုတၱရာ ၄၀ပါးျဖစ္ရျခင္းျဖစ္တယ္။ေသာတာ ပတၱိမဂၢသည္ပထမစ်ာန္ ၁၊ဒုတိယစ်ာန္ ၁၊တတိယစ်ာန္ ၁၊စတုတၳစ်ာန္၁၊ပဥၥမ စ်ာန္ ၁တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ေသာတာပတၱိ ဖိုလ္၊သဒၵါဂါမိမဂၢ၊သဒၵါဂါမိဖိုလ္၊အနာ ဂါမိမဂၢ၊အနာဂါမိဖိုလ္၊အရဟႏၱမဂၢ၊အ ရဟႏၱဖိုလ္ေတြလည္းထို႔နည္းတူပဲျဖစ္ ၾကတယ္။
သဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္လည္းထို႔နည္းတူပဲ ျဖစ္တယ္။ဆိုလိုတာကသံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးအေပၚယံ(အ ၾကမ္း)ျဖစ္တဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရ သာ၊အထိအေတြ႕ေတြမွႀကိဳက္ႏွစ္သက္ ျခင္းေတြကိုၿငိမ္းတဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ေဆာ င္တယ္။သဒၵါဂါမိမဂၢစိတ္ၿငိမ္းၿပီးတဲ့အ ခါမွာသဒၵါဂါမိဖိုလ္စိတ္သည္ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚၿပီးကိေလသာကိုၿငိမ္းၿပီးတဲ့ စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။အ နာဂါမ္မိမဂၢစိတ္သည္သံသရာထဲမွာ တစ္ခဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးအေသးစိတ္ ျဖစ္တဲ့အဆင္း၊အသံ၊အနံ႔၊အရသာ၊အ ထိအေတြ႕ေတြမွႀကိဳက္ႏွစ္သက္ျခင္း ေတြကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့တာဝန္ကိုလုပ္ ေဆာင္တယ္။အနာဂါမ္မိမဂၢစိတ္ၿငိမ္း ၿပီးတဲ့အခါမွာအနာဂါမ္မိဖိုလ္စိတ္ဆက္ လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးကိေလသာကိုၿငိမ္းတဲ့ စိတ္အျဖင့္နဲ႔နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။အ ရဟႏၱမဂၢစိတ္သည္သံသရာထဲမွာတစ္ခ ဏသာျဖစ္ေပၚၿပီးက်န္ရိွေနေသးတဲ့ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းသတ္တဲ့တာဝန္ကို လုပ္ေဆာင္တယ္။အရဟႏၱမဂၢစိတ္ၿငိမ္း ၿပီးတဲ့အခါမွာအရဟႏၱဖိုလ္စိတ္သည္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚၿပီးအားလုံးရိွတဲ့ကိ ေလသာေတြကိုၿငိမ္းတဲ့စိတ္အျဖင့္နဲ႔ နိဗၺာန္ကိုအာရုံရိွတယ္။